Философия теориялық тұрғыдан тұжырымдалған дүниетаным

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

I. Кіріспе . . . 4

II. Негізгі бөлім

Әлем және адам. Философияның негізгі мәселесі . . . 5 Философия пәні ретінде адамның әлеммен байланысы . . . 8 Ежелгі Шығыстың философиясы мен мәдениетіндегі адам және әлем . . . 9

III. Қорытынды . . . 10

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

«Адам және әлем - философиялық рефлексияның басты тақырыбы»

Айналамыздағы әлем туралы алуан түрлі білім жүйесінде философия маңызды орын алады. Ежелгі уақытта пайда бола отырып, ол ғасырлық даму жолынан өтті, оның барысында әртүрлі философиялық мектептер мен бағыттар пайда болды және өмір сүрді.

«Философия» сөзі грек тілінен шыққан және сөзбе-сөз «даналықты сүйуді» білдіреді. Философия - бұл бізді қоршап тұрған шындыққа көзқарастар жүйесі, әлемнің ең жалпы ұғымдарының жүйесі және адамның ондағы орны. Ол құрылған сәттен бастап ол әлемнің не екенін білуге, адамның табиғатын түсінуге, оның қоғамда қандай орын алатындығын, оның ақыл-ойы ғаламның құпияларын біле алатындығын, табиғаттың құдіретті күштерін адамдардың игілігіне айналдыруға болатындығын білуге тырысты. Философия осылайша адамның өмірі мен білімінің алуан түрлі салаларына көзқарасын анықтайтын ең жалпы және сонымен бірге өте маңызды, іргелі сұрақтарды қояды. Осы сұрақтардың бәріне философтар әртүрлі, тіпті өзара ерекше жауаптар берді. Прогрессивті, материалистік бағыттағы осы күресте материализм мен идеализм арасындағы күрес, қалыптасу мен даму - бұл философияның ғасырлар бойғы даму заңдылығы. Материализмнің идеализмге қарсы күресінде қоғамның прогрессивті таптарының реакциялық таптарға қарсы күресі айтылды. Ежелгі уақытта философия Қытайда және Үндістанда болған. VMM-VM ғасырларда. Б. з. д. философия ежелгі Грецияда пайда болды, онда ол жоғары даму деңгейіне жетті. Орта ғасырларда дербес ғылым ретінде философия болған жоқ, ол теологияның құрамына кірді. XV-XVM ғасырлар ортағасырлық схоластикадан эксперименттік зерттеулерге дейінгі шешуші кезеңнің басталуын атап өтті. Капиталистік қатынастардың, өнеркәсіп пен сауданың өсуі, ұлы географиялық және астрономиялық ашылымдар мен жаратылыстанудың басқа салаларындағы жетістіктер тәжірибелі білімге негізделген жаңа дүниетанымның пайда болуына әкелді. Коперниктің, Галилейдің, Джордано Бруноның ашқан жаңалықтарының арқасында ғылым алға қарай үлкен қадам жасады.

Әлемді философиялық түсіну жолы өте күрделі. Таным әрқашан қиялдың бөлшектерін қамтиды.

Әлем және адам. Философияның негізгі мәселесі.

Әлем бір және әр түрлі - әлемде қозғалатын материядан басқа ештеңе жоқ. Уақыт пен кеңістікте қозғалатын шексіз материядан басқа әлем жоқ. Материалдық әлем, табиғат дегеніміз - заттар, денелер, құбылыстар мен процестердің шексіз әртүрлілігі. Бұл бейорганикалық табиғат, органикалық әлем, олардың сарқылмайтын байлығы мен әртүрлілігі. Дүниенің әртүрлілігі материалдық заттар мен процестердің сапалық айырмашылығында, материяның қозғалуының әр түрлі формаларында жатыр. Сонымен қатар әлемнің сапалы әртүрлілігі, материалдық қозғалыс формаларының әртүрлілігі бірлікте өмір сүреді. Әлемнің нақты бірлігі оның маңыздылығынан тұрады. Әлемнің бірлігі мен оның әртүрлілігі диалектикалық арақатынаста, олар ішкі және ажырамас байланыста, біртектес зат сапалық жағынан әр түрлі формалардан басқа өмір сүрмейді, әлемнің барлық әртүрлілігі біртұтас материяның, біртұтас материалдық әлемнің формалары болып табылады. Ғылым мен тәжірибенің барлық мәліметтері материалдық әлемнің біртұтастығын сенімді түрде растайды. Философия теориялық тұрғыдан тұжырымдалған дүниетаным. Бұл әлем туралы ең жалпы көзқарастар жүйесі, адамның орны, адамның әлеммен қарым-қатынасының әртүрлі формаларын түсіну. Философия дүниетанымның басқа формаларынан тек пәндік мәні бойынша ғана емес, сонымен бірге проблемалар мен оларды шешудің әдістерін интеллектуалды игеру дәрежесінде де ерекшеленеді. Сондықтан философияны анықтауда теориялық дүниетаным, көзқарастар жүйесі ұғымдары қолданылады. Дүниетанымда әрдайым екі қарама-қарсы көзқарас бар: «сыртқы» сана бағыты - әлемнің, ғаламның көрінісін қалыптастыру және екінші жағынан оның «ішкі» тартымдылығы - адамның өзіне, оның табиғатын, орнын және табиғи және әлеуметтік әлемдегі мақсатын түсінуге деген ұмтылыс. Адам ойлау, үйрену, жақсы көру және жек көру, қуаныш пен қайғы, үміт, тілек, парыз сезімін, ар-ожданды қорлау және т. б. қабілеттерімен ерекшеленеді. Бұл бұрыштардың әртүрлі байланыстары бүкіл философияға сәйкес келеді. Философиялық дүниетаным, екіжақты: оның семантикалық «түйіндері» - әлем мен адам. Философиялық ойлау үшін бұл қарама-қайшылықтарды бөліп қарау емес, олардың тұрақты өзара байланысы. Философиялық дүниетанымның әртүрлі мәселелері олардың өзара әрекеттесу формаларын түсінуге, адамның әлеммен байланысын түсінуге бағытталған. Бұл үлкен жан-жақты «әлем - адам» проблемасы, жалпыға бірдей әрекет етеді және оны жалпы формула, кез-келген философиялық проблеманың дерексіз көрінісі ретінде қарастыруға болады. Сондықтан оны белгілі бір мағынада философияның іргелі мәселесі деп атауға болады. Философиялық көзқарастар қақтығысындағы орталық орын сананың болмысқа қатынасы немесе басқаша айтқанда идеалдың материалға қатынасы туралы мәселе болып табылады. Біз идеалды сана туралы сөйлескенде, біз өзіміздің ойларымыздан, сезімдерімізден, сезімдерімізден басқа ештеңені білдірмейді. Зат, материал туралы айтқанда, біздің санамызға қарамай объективті түрде өмір сүретін барлық нәрсе осында жатады. сыртқы әлемнің заттары мен объектілері, табиғатта және қоғамда болып жатқан құбылыстар мен процестер. Философиялық түсінуде идеал (сана) және материал (болмыс) - бұл дүниенің объектілері, құбылыстары мен процестерінің ең жалпы және сонымен бірге қарама-қарсы қасиеттерін бейнелейтін ең кең ғылыми тұжырымдамалар (категориялар) . Сана мен болмыстың, рух пен табиғаттың байланысы туралы мәселе - философияның басты мәселесі. Сайып келгенде, табиғаттың, қоғамның, демек, адамның өзі туралы философиялық көзқарасты анықтайтын барлық басқа мәселелерді түсіндіру осы сұрақтың шешілуіне байланысты. Философияның негізгі мәселесін қарастырғанда оның екі жағын ажырату өте маңызды. Біріншіден, бастапқы не идеал немесе материал? Бұл сұраққа бір немесе басқа жауап философияда шешуші рөл атқарады, өйткені орта деңгейден бұрын болуы, оны алдын-ала анықтауы, сайып келгенде оны анықтауы керек. Екіншіден, адам айналасындағы әлемді, табиғат пен қоғамның даму заңдылықтарын біле ала ма? Философияның негізгі мәселесінің осы жағының мәні - адамның ойлау қабілетінің объективті шындықты дұрыс көрсете алу қабілетін нақтылау. Негізгі сұрақты шеше отырып, философтар бастапқы - материалдық немесе идеалды алу үшін екі үлкен лагерьге бөлінді. Біріншілікті материя, болмыс, табиғат және екінші дәрежелі сана, ойлау, рух деп таныған философтар материалистік деп аталатын философиялық бағытты ұсынады. Философияда материалистік идеалистік ағымға қарама-қарсы көзқарастар да бар. Идеал философтар бар сананың, ойлаудың, рухтың бастауын мойындайды, яғни. тамаша. Философияның фундаменталды мәселесінің тағы бір шешімі бар - дуализм, ол материалдық және рухани жақтар бір-бірінен тәуелсіз субъект ретінде бөлек тұрады деп санайды. Сана мен болмыстың, рух пен табиғаттың байланысы туралы мәселе - философияның басты мәселесі. Сайып келгенде, табиғаттың, қоғамның, демек, адамның өзі туралы философиялық көзқарасты анықтайтын барлық басқа мәселелерді түсіндіру осы сұрақтың шешілуіне байланысты. Философияның негізгі мәселесін қарастырғанда оның екі жағын ажырату өте маңызды. Біріншіден, бастапқы не идеал немесе материал? Бұл сұраққа бір немесе басқа жауап философияда шешуші рөл атқарады, өйткені орта деңгейден бұрын болуы, оны алдын-ала анықтауы, сайып келгенде оны анықтауы керек. Екіншіден, адам айналасындағы әлемді, табиғат пен қоғамның даму заңдылықтарын біле ала ма? Философияның негізгі мәселесінің осы жағының мәні - адамның ойлау қабілетінің объективті шындықты дұрыс көрсете алу қабілетін нақтылау. Негізгі сұрақты шеше отырып, философтар бастапқы - материалдық немесе идеалды алу үшін екі үлкен лагерьге бөлінді. Біріншілікті материя, болмыс, табиғат және екінші дәрежелі сана, ойлау, рух деп таныған философтар материалистік деп аталатын философиялық бағытты ұсынады. Философияда материалистік идеалистік ағымға қарама-қарсы көзқарастар да бар. Идеал философтар бар сананың, ойлаудың, рухтың бастауын мойындайды, яғни. тамаша. Философияның фундаменталды мәселесінің тағы бір шешімі бар - дуализм, ол материалдық және рухани жақтар бір-бірінен тәуелсіз субъект ретінде бөлек тұрады деп санайды. Ойлаудың болмысқа деген қатынасының тағы бір жағы бар - әлемді тану мәселесі: адам өзінің айналасындағы дүниені біле ала ма? Идеалистік философия, әдетте, әлемді білу мүмкіндігін жоққа шығарады.

Философиялық білім қайдан басталды: біз өмір сүріп жатқан дүние қандай? Шындығында, бұл сұраққа балама: біз әлем туралы не білеміз? Философия бұл сұраққа жауап беруге арналған жалғыз білім саласы емес. Ғасырлар бойы оны шешу арнайы ғылыми білім мен практиканың жаңа бағыттарын қамтыды. Сонымен бірге, ерекше танымдық функциялар философияға түсіп кетті. Әр түрлі тарихи дәуірлерде олар басқаша көрінді, бірақ соған қарамастан кейбір тұрақты ортақ белгілер сақталды. Философияның қалыптасуы математиканың пайда болуымен бірге ежелгі грек мәдениетінде мүлдем жаңа құбылыстың - теориялық ойлаудың алғашқы жетілген формаларының пайда болуын белгіледі. Кейбір басқа білім салалары теориялық жетілуге біршама кейінірек және әр түрлі уақытта жетті. Әлемнің философиялық білімі оның талаптарын ұсынды. Теориялық білімнің басқа түрлеріне (математика, жаратылыстану ғылымдары) қарағанда, философия әмбебап теориялық білім ретінде әрекет етеді. Аристотельдің айтуы бойынша арнайы ғылымдар тіршіліктің нақты түрлерін зерттеумен айналысады, философия барлық заттардың принциптерін, жалпы принциптерін білуді өзіне алады. Әлем танымында әртүрлі дәуірлердің философтары уақытша, белгілі бір тарихи кезеңде, немесе негізінен мәңгі, түсіну, жеке ғылымдардың құзырынан тыс болатын мәселелерді шешуге бет бұрды. Барлық философиялық мәселелерде «әлем - адам» қатынасы болатындығын атап өтуге болады. Әлемді тану проблемасына байланысты сұрақтарға тікелей жауап беру қиын - бұл философияның табиғаты.

Философия пәні ретінде адамның әлеммен байланысы.

Философия дүниетанымның тарихи түрі ретінде мифология мен діннен кейін пайда болады. Дүниетанымның негізгі мәселесі (адамның дүниеге қатынасы туралы) философиямен теориялық түрде шешіледі (яғни, дүниетанымның теориялық негіздемесі) . Бұл рационалдылықтың жаңа түрі пайда болғанын білдіреді, оған адам да, табиғаттан тыс компонент те қажет емес. Философия ондағы адамның рөлінсіз объективті өмір сүретін әлемнің өзін қызықтырады.

Философиялық дүниетанымда әрдайым екі қарама-қарсы көзқарас бар: 1) сананың бағыты «сыртынан» - әлемнің, ғаламның нақты бейнесін қалыптастыру; 2) оның «іштей» үндеуі - адамның өзіне, оның мәнін, табиғи және әлеуметтік әлемдегі орнын түсінуге деген ұмтылыс. Оның үстіне, мұнда адам басқа нәрселермен қатар әлемнің бөлігі ретінде көрінбейді, бірақ ерекше болмыстың түрі ретінде (Р. Декартстың анықтауы бойынша, ойлайтын, зардап шегетін және т. б. ) Оның бәрінен ол ойлау, білу, жақсы көру және жек көру, қуану және қайғыру т. б. қабілеттерімен ерекшеленеді. Философиялық ойдың «шиеленісті өрісін» құратын «полюстер» - бұл адам санасына қатысты әлемнің «сыртқы» және әлемнің «ішкі» - психологиялық, рухани өмірі. Осы «әлемдердің» әртүрлі қарым-қатынасы бүкіл философияны қамтиды. Философиялық дүниетаным, екіжақты: оның семантикалық «түйіндері» - әлем мен адам. Философиялық ой үшін бұл полюстерді бөлек қарастыру емес, олардың тұрақты корреляциясы. Философиялық дүниетанымдағы дүниетанымның басқа түрлерінен айырмашылығы, мұндай полярлық теориялық тұрғыдан айқындалған, айқын көрінеді, барлық ойлардың негізін құрайды. Осы полюстердің арасындағы «күш өрісінде» орналасқан философиялық дүниетанымның әртүрлі мәселелері «зарядталған», олардың өзара әрекеттесу формаларын түсінуге, адамның әлеммен байланысын түсінуге бағытталған. Мәселе «әлем - адам» іс жүзінде жалпыға бірдей әрекет етеді және оны кез-келген философиялық проблеманың дерексіз көрінісі ретінде қарастыруға болады. Сондықтан оны белгілі бір мағынада философияның басты мәселесі деп атауға болады. Философияның негізгі мәселесі материя мен сананың онтологиялық және эпистемологиялық қатынастарын белгілейді. Бұл сұрақ өте маңызды, өйткені онсыз ешқандай философия болмайды. Басқа проблемалар тек философиялық сипатқа ие болады, өйткені оларды адамның өмірге деген онтологиялық және эпистемологиялық қатынастарының призмасы арқылы қарастыруға болады. Бұл сұрақ сонымен қатар оның онтологиялық бөлігінің жауабына байланысты әлемде екі негізгі, мүлде басқа әмбебап бағыттар қалыптасады: материализм және идеализм. Әдебиетте айтылғандай, философияның негізгі мәселесі - ғылыми лизмді идеализм мен агностицизмнен ажыратуға болатын «лакмус қағаз» ғана емес; ол бір уақытта әлемдегі адамды бағдарлау құралына айналады. Зат пен сана арасындағы байланысты зерттеу - адамның әлемге деген көзқарасын дамыта алмайтын, онымен жүре алмайтын жағдай. Философиялық мәселелерге тән белгі олардың мәңгілігі. Бұл философия әрдайым өз мағынасын сақтайтын мәселелермен айналысады дегенді білдіреді. Адамның ойы оларды үнемі жаңа тәжірибе негізінде қайта қарастырады. Бұл келесі философиялық сұрақтар: 1) рух пен материяның байланысы туралы (идеалистер үшін рух бастапқы, материалистер үшін - материя) ; 2) әлемді тану (эпистемологиялық оптимисттер әлемді тануға болады, объективті ақиқат адам санасына қол жетімді деп санайды; агностиктер эссенциялар әлемі түбегейлі білінбейді деп санайды; скептиктер әлем білмейді деп санайды, ал егер біз оны білсек, ол толық емес) ; 3) болмыстың басталуы туралы мәселе (монизм - зат немесе рух; дуализм - бұл да, солай да; плюрализмнің пайда болу себептері көп) .

Ежелгі Шығыстың философиясы мен мәдениетіндегі адам және әлем

Біздің дәуірімізге дейінгі 1-мыңжылдықтың ортасы е. - адамзат дамуының тарихындағы ежелгі өркениеттің үш орталығында - Қытайда, Үндістанда және Грецияда философия іс жүзінде пайда болған шекара. Генездің жалпылығы ежелгі өркениеттің әртүрлі ошақтарында жүйелі философиялық білімді қалыптастыру жолдарын жоққа шығармайды. Үндістанда бұл жол брахманизмге қарсы тұрды, ол тайпалық нанымдар мен әдет-ғұрыптарды игерді, төрт самхитта немесе Ведада («Веда» - білім) жазылған құдайлардың құрметіне гимндер жинақтарын жазды. Әрбір Веда кейінірек брахманмен (түсініктеме), тіпті кейінірек аранякалармен (германға арналған «орман кітаптары») және ақыры Упанишадтармен («мұғалімнің аяғында отыру») болды. Үнді философиясының тәуелсіз жүйелік экспозициясының алғашқы дәлелі б. э. д. 7-6 ғасырлардағы сутралар (сөздер, афоризмдер) болды. е. Қазіргі уақытқа дейін үнді практикалық дамудың философиясы тек қана алты классикалық даршандық жүйелерге (Ведата, Санкхия, Йога, Няя, Вайшешика, Миманса), Ведастардың билігіне бағдарланған және локаяттар, жайнизм, буддизм. Ведантистер әлемнің монистикалық моделін қорғады, оған сәйкес Брахман әлемнің идеалы, себепшісі болды. Санхяиктер мен йогилер дуализмге бейім болды: олар анықталмайтын элементтері-гуналары бар беймәлім пракритиді мойындады. Локаятиктер немесе Чарвакалар, үнді материалистері төрт «ұлы мәні» бастапқыда тән болды: жер, су, ауа және от. Няя және әсіресе Вайшешики өкілдері ежелгі атомшылардың қатарында болған (атомдар дхарманың моральдық заңдылығын түсініп, әлемнің адамгершілік бейнесін жасайды) . Буддизмнің ұстанымы, оған сәйкес Ғалам зат пен рухтың жеке элементтерінің шексіз процесі болып көрінетін және жойылып кететін, нақты адамдарсыз және тұрақты субстанцияларсыз болып көрінетін. Ежелгі Қытай философиясының қалыптасуы көп жағынан ұқсас болды. Егер Үндістанда көптеген философиялық мектептер Ведизммен байланысты болса, онда Қытайда - Конфуций православиесімен (даосизм, моизм және легизмнің қарсылас мектептері) . Ежелгі мифтер ғарыштың пайда болуын тек биологиялық тууға ұқсастығымен сипаттайды. Үнділерде жер мен көктей үйлескен. Қытайлықтардың қиялында формасыз қараңғылықтан екі рух дүниеге келді, олар әлемге бұйрық берді: ер рухы, янг, аспанды басқара бастады, ал әйел - инь, жер. Біртіндеп, ретсіздіктің реттелуі және ғаламның ұйымдастырылуы «бірінші адамға» байланысты бола бастайды. Ведиялық мифтерде бұл мың қарулы, мың қарулы Пуруша. Айды, көзді - күнді, ауызды отты, демді - желді тудырған ақыл немесе рух. Пуруша - бұл қоғамның ғана емес, сонымен қатар «Варнаға» бөліну кезінде көрінетін ертедегі әлеуметтік иерархиясы бар адам қауымдастығының үлгісі; Пурушаның аузынан діни қызметкерлер (брахманалар), жауынгерлердің қолдары, жамбас саудагерлері, аяқтарынан қалғанның бәрі (судрас) болды. Сол сияқты қытай мифтерінде шығу тегі табиғаттан тыс адам Пансумен байланысты. Оның тұрақтылығы мен өзгермелілігінің әртүрлі көріністеріндегі әлемнің себебін ұтымды түсіну үшін адам өзінің орнын жаңа жолмен көруге мәжбүр болды, оның мақсаты ежелгі азиялық қоғамның әлеуметтік құрылымының ерекшеліктерін: орталықтандырылған деспотизм мен ауыл қауымдастығын бейнелейтін. Қытайда аспанда бір «ұлы бастама» - «Тянь» орналасқан. «Ши Цзиньде» (Өлеңдер каноны) Аспан - әмбебап ұрпақ және ұлы билеуші: адамзат баласын дүниеге әкеледі және өмірдің ережесін береді: егемен егемен, құрметті, құрметті, әкесі мен әкесі болуы керек . . . Қытай қоғамының ежелден идеологиялық негізін қалаған Конфуцийшілдік алға тартылды. қоғамдық ұйымның тірегі ретінде - бұл норма, ереже, рәсім. Ли мәртебелі-иерархиялық айырмашылықтарды мәңгі сақтауға ниетті. Үндістанда шынайы және шынайы емес брахма - бұл тіршілік иелерінің «мәңгі жасаушысы» ғана емес, сонымен қатар әркімнің есімін, кәсібін (карма) және ерекше орнын анықтайды. Оған касталар бөлінісі («Ману заңдары»), брахмандар алатын ең жоғары лауазым саналады. Ежелгі Қытайда адамның қоғаммен үйлесімділігін сақтауға бағытталған конфуцианизмнің этикалық тұжырымдамасымен бірге, қуатты мемлекет механизмінің шоғыры емес, микрокосм сияқты сезіну үшін даосистің қоғамнан ғарышқа «шығуы» болды. Ежелгі Үндістандағы касталар жүйесі қайтадан туылу жолынан басқа жолмен азаптан құтылу мүмкіндігіне үміт қалдырмайтын адамды қатал түрде анықтаған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.