Адамзаттың экологиялық байланыстарының тарихы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Адамзаттың экологиялық байланыстарының тарихы

Адамның эволюциясы
Қоғам мен табиғаттың өзара қарым-қатынастарының

кезеңдері мен антропогенді экологиялық дағдарыстар тарихы

Табиғи экожүйеден ауылшаруашылық экожүйеге дейін

Қазіргі кездегі көзқарастар бойынша қазіргі адам неандерталдықтардың африкандық бұтағынан пайда болды. Олар шамамен 150 мың жыл бұрын Шығыс Африка жерінде кездескен деген болжам бар. Адамның ата-тегі ертеректе Африканың ағаштарда мекендеген жоғары дамыған тартанаулы маймылдардан бастау алады.

Адам эволюциясының бірқатар ерекшеліктерін бөліп қарастыруға болады:

Адамның маймыл тәріздес ата-тектерінде терең морфологиялық,

физиологиялық және экологиялық мамандануы болған жоқ.

Адам эволюциясы эволюцияның жылдамдау ережесінің

дәлелдемесі болып табылады. Ол ірі сүтқоректілер үшін жоғары жылдамдықпен сипатталады.

Бейімдеушіліктің жоғарылығы, алуан түрлі қызмет жасау адамның

ата-тегінде мінез-құлықтың жоғары түрлерінің дамуына және интеллектінің дамуын қамтамасыз етті.

Антропогенездің соңғы кездері мәдениеттің -материалдық

байлықтарды жасау құралдарының, тілмен, белгілермен ақпараттарды жеткізу, сигналдық естің жиынтығының қалыптасуымен сипатталады. Үйретушіге байланысты іскерліктер, дағдылар мен білімдер бір ұрпақтан екінші ұрпаққа беріледі, яғни мәдени мұра дәстүрлер қалыптасады.

Қоғамдағы мәдениет пен ақпаратты игеру генетикалық ақпараттың

тұқым қуалау арқылы берілуінен анағұрлым жылдам жүреді.

Шамамен 10 млн. жыл бұрын Африкадағы тропиктік белдеудің ауа-райы айтарлықтай өзгеріп, үлкен кеңістіктегі орман саванннамен алмасты. Бұл біздің ата-тегімізді жер бетінде өмір сүріге және тік жүрудің қалыптасуына әкелді. Алдыңғы аяқтарының босауы еңбек құралдарымен жұмыс істеуге және құралдарды пайдаланудың дамуына әкелді. Жануарлар тектес азықпен қоректенудің артуы ас қорытудың, зат алмасудың өзгеруіне, дене мөлшерінің және агрессивтіліктің артуына әкелді.

Түкті жабынының жойылуы температураны реттеудің жетілуі мен тер бөлінудің дамуымен қатар жүрді.

Аталған барлық факторлар, ең алдымен құралдармен жұмыс істеу, эмоционалдық сфераның кеңеюі, инстинкт үстілік мінез-құлық бас миының жылдам дамуына, интеллектің, естің, ойлаудың дамуына әкелді. Осының негізінде сөз пада болды. Адамның таралуы нәсілдік және ұлттардың пайда болуымен қатар жүрді.

Қазіргі жағдайда адамның табиғат факторларына тәуелділігі бірнеше есе артты, себебі, табиғатқа артып келе жатқан әсер табиғаттың өзін де өзгертеді, олай болса адамның өмір сүру жағдайлары да өзгереді.

Қоғам мен табиғаттың өзара қарым-қатынастарының кезеңдері мен

антропогенді экологиялық дағдарыстар тарихы

Әр түрлі дәуірлер бір-бірінен табиғатқа адамның қатынасымен, оны меңгеру ерекшеліктерімен сипатталады.

Бірінші кезеңді палеолит дәуірі деп атайды. Бұл кезде қарапайым алғашқы қауымдық құрылыстың өмір салты болған. Палеолиттің ұзақтығы 2 млн. жылдан астам уақытты алып жатыр және ол адам мен табиғаттың өзара әсерлерінде ең көп уақытты алып жатқан кезең.

Адамдардың табиғатқа, биосфераға әсері осы кезеңнің өзінен көріне бастады. Ол негізінен өсімдіктер жабынының өзгерімен және жануарлардың жекеленген түрлерінің жойылуымен сипатталады. Палеолит дәуірінде адамдардың жекеленген ірі шөпқоректі жануарларды (мамонт, алып бұғылар) толық жойып жібергендігі дәлелденген. Аңшылық өнімдері адамдар үшін негізгі шикізат көзі болған.

Екінші аграрлық кезеңге адамның мәдени жер өңдеуге көшуінен басталған неолит дәуірі жатады. (б. э. д. VIII-VII ғ. ) Бұл дәуір өнеркәсіптік өндірістің қалыптасуына дейінгі кезеңді алып жатыр. Әлеуметтік-экономикалық жағынан алғанда бұл кезең құл иеленушілік және феодалдық қоғамдар кезеңі болып табылады.

Неолит дәуірінен бастап, егіншілік пен мал шаруашылығының дамуына байланысты қоғам биосфераға күшті әсер ете бастады. Ормандарды кесу, шалғындық далаларды жырту нәтижесінде ғаламшардың орасан үлкен территориялары біртіндеп шөлдер мен жартасты тауларға айнала бастады. Археологиялық зерттеулер қазіргі кездегі шөлдер Гоби, Қарақұм, Қызылқұм, Сахара шөлдерінің территориясын бір кездерде гүлденген өркениетті елдер алып жатқанын көрсетеді.

Аграрлық кезеңнің соңы кеме қатынасымен, Жаңа дүниенің, Тынық мұхитының аралдарының ашылуымен, европалықтардың Үндістан мен Қытайға, Африка мен Орталық Азияға, Шығыс Сібірге енуімен сипатталады.

Кеме қатынасының дамуы теңіз кәсіпшілігінің кеңеюіне, киттер мен басқа да теңіз жануарларын аулауға алып келді. Нәтижесінде теңіз сүтқоректілерінің саны айтарлықтай кеми бастады.

Үшінші индустриалды кезең қоғам мен табиғаттың өзара қатынасындағы техногенді дәуірдің шарықтау шыңы болды. Өнеркәсіптің дамуына байланысты қоғамның табиғи ортаға әсер етуі жаңа сипатқа ие болды. Кен өндіру салараы мен металлургия қарқынды түрде дами бастады. Отын ресурстарын жағу арқылы қуат өндіру бірнеше есе артты. Жаңа заттарды жасау, ластаушы заттардың үлкен территориларда таралуына және ауыл шаруашылығының химияландырылуына байланысты адамның биосфераға әсерінің сапасы өзгерді.

ХХ ғасырдың ортасына қарай өндірістің қоршаған табиғатқа әсері кеңейіп, ғаламдық сипатқа ие болды. Нәтижесінде табиғи ортаның сарқылуына байланысты өндірістің одан әрі дамуы мүмкін болмайтын жағдай қалыптасты, яғни экологиялық дағдарыс байқалды.

Қазір қоғам мен табиғаттың өзара қатынасында индустриалдық кезеңнен ақпараттық-экологиялық кезеңге өтуі байқалып отыр. Бұл кезең ғаламшар ресурстарының шектеулі екендігін түсінумен сипатталады. Сонымен қатар ғылым мен техниканың жоғары дәрежеде дамуы техника мен өндірістік технологияның биосфераға зиянсыз негізде дамуына мүмкіндік бере алады. Жалпы алғанда осы кезеңнің нәтижесі адамзаттың болашағын анықтайды.

Табиғи экожүйеден ауылшаруашылық экожүйеге дейін

Антропогендi экожүйелерге агроценоздар мен агроэкожүйелер жатады. Агроценоздар - ауыл шаруашылығында қолданылатын жерлерде пайда болатын биоценоздар. Олар табиғи бiрлестiктерден бiрiншiден, құрамына кiретiн түрлердiң санының аз болуымен, екiншiден, осы бiрлестiктiң негiзгi мүшiесi - мәдени дақылдардың зиянкестер мен бәсекелестiкке қарсы тұру қабiлетiнiң төмен болуымен сипатталады. Мәдени дақылдар адамға пайдалы жағына қарай сұрыптау арқылы күштi өзгерiске ұшыраған, сондықтан олардың адамның көмегiнсiз тiршiлiк үшiн күреске қабiлетi нашар.

Агроценоздарды адам көп қуат жұмсау арқылы ұстап тұрады. Ал табиғи биоценоздар мұндай қосымша энергия көзiн қажет етпейдi.

Пестицидтердiң көпшiлiгi тек зиянкес түрлердi ғана емес, олардың паразиттерi мен жыртқыштарын да жояды, яғни агроценозда қалыптасқан реттеушi байланыстар бұзылады. Зиянкестердiң тiрi қалған бөлiгi реттеушiлерден босанып, бұрынғыдан да көбейедi.

Мұндай жағдайды болдырмау үшiн бiр ғана жол бар - агроценоздарды қарапайымдандыру емес, жеке түрлердiң санын реттеу.

Ауылшаруашылық практикасында жүргiзiлiп отырған қазiргi кездегi бағыттардың бiрi - егiс танабы мен оның айналасында мүмкiн болатын алуантүрлiлiктi сақтау болып табылады. Агроценоздарда адам топырақ түзу процестерiне жауапты және топырақ құнарлылығын қамтамасыз ететiн топырақ ағзаларының алуантүрлiлiгін сақтауға ұмтылуы қажет.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.