Қан айналымының үлкен шеңберінің тамырлары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті
Аграрлық факультет Ветеринарлық медецина

Реферат

Тaқырыбы: Организмдегі қан айналым шеңбері

Орындaғaн: Тлеу.С.Қ
Қабылдаған: аға оқытушы б.ғ.м Қамбаров.А.Ә
Тобы: АП-20-8к2

Шымкент 2021

Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
2.1 Қан айналымы қызметі
2.2 Үлкен қан айналым шеңбері
2.3 Кіші қан айналым шеңбері
2.4 Жүрек
2.5 Жеке оргондардағы қан айналым
Қорытынды
Қолданылған әдебиет

I. Кіріспе

Қан айналым жүйесі. Денедегі қан айналымы қан тамырларының жабық жүйесі арқылы жүреді. Қан айналымының екі шеңбері бар-үлкен және кіші. Дененің барлық мүшелері мен тіндері арқылы қанның сол жақ қарыншадан оң жақ атриумға дейінгі жолы үлкен қан айналымы шеңбері деп аталады. Қанның оң қарыншадан сол жақ атриумға дейінгі жолы кіші қан айналымы шеңбері деп аталады. Қан қозғалысының үздіксіздігі жүректің ырғақты жұмысымен қамтамасыз етіледі. Жүрек-қан айналымының орталық органы. Ол қан айналымын қан тамырларының жабық жүйесі арқылы жүзеге асырады.
Қан айналымы және лимфа айналымы органдарына жүрек, қан және лимфа тамырлары, қан және лимфа жатады. Қанайналым жүйесінде қан ағып, жүрек пен қан тамырларының қабырғалары қозғалады, лимфа -- бұл лимфа арналары, лимфа түйіндері арқылы өтетін және жалпы қан ағымына енетін лимфа. Бұл жүйелердің функциялары өзара байланысты

II. Негізгі бөлім
2.1 Қан айналым жүйесінің қызметі
Жүрек-тамыр жүйесінің негізгі қызметі-ағзаға оттегі мен қоректік заттарды жеткізетін және олардан көмірқышқыл газы мен метаболизм өнімдерін шығаратын қанның таралуы. Жүректен оттегімен байытылған қан дене тініне енгенде, қандағы оттегі және басқа химиялық заттар интерстициальды сұйықтыққа өтеді, ал ыдырау өнімдері мен көмірқышқыл газы қанға еніп, шығарылады. Бұл метаболикалық өнімдердің кейбіреулері қан бауыр мен бүйрек арқылы өтетін кезде шығарылады. Содан кейін қан өкпеге оралады (немесе егер балық туралы айтатын болсақ), жаңа оттегінің тағы бір бөлігін алады және көмірқышқыл газынан арылады. Содан кейін цикл қайталанады. Бұл тізбек жасушалардың, тіндердің және, сайып келгенде, бүкіл ағзаның өмірлік белсенділігі үшін қажет. Эволюциялық дамудың жоғарғы және төменгі сатыларындағы Жануарлар жүрек-тамыр жүйесінің әртүрлі формаларына ие, бірақ барлығында бірдей негізгі функцияны орындайды.
Қан айналым шеберлерінің негізгі қызметтері мынадай:
тасымалдау (қан тамырларын бойлай ағып, организм үшін көптеген қызмет атқарады. Ол оттекті жасушаларға тасып, көмірқышқыл газын тыныс алу мүшелеріне жеткізеді);
терморегуляторлық (организмдегі жылуды таратады);
қорғаныш (қанды лейкоциттер мен нәруыз плазмасымен қамтамасыз етеді);
гуморальды реттелу (гормондарды және басқа биологиялық заттарды тасымалдау). Қан айналу жүйесінің оң қарыншадан өкпе артериясымен басталып, сол жақ жүрекшеде өкпе венасымен аяқталған бөлігін қан кіші қан айналым шеңбері деп атайды. Сол жақ қарыншадан қолқамен басталып, одан артерияартерия, артериола және капиллярлар мен көк тамырларға тармақталып, сол жақ құлақшада аяқталатын бөлігін үлкен қан айналым шеңбері деп атайды. Құлақшалар босаңсығанда (диастола кезінде) олардың қуыстары қанмен толады(сол жағы - артериальді, оң жағы - венозды). Жүрек - қан айналымының орталық мүшесі. Жүрек үш қабат көлденең-жолақ тіннен құралған. Оның сыртқы қабатын эпикард,ортаңғы қабатын миокард, ішкі қабатынэндокард дейді. Жүрек төрт камерадан құралады: екі жүрекше мен екі қарынша және қанды бір бағытта өткізетін қақпақшалар бар. 2.2 Үлкен қан айналым шеңбері Үлкен қанайналым шеңбері.'Үлкен қанайналым шеңбері-жүректің сол жақ қарыншасынан қолқа артериясы қантамырынан басталады. Оттекке қаныққан қан алдымен қолқаға , одан әрі ірі және ұсақ артерия қантамырларына жеткізіледі. Қан ұсақ артерия қантамырларымен ішкі мүшелерге, жүректің өзіне, бұлшықеттерге, сүйектерге барады. Мүшелерде артерия қан тамырлары тарамдалыпғ қылтамырларға бөлінеді. Қылтамырлардың жұқа қабырғалары арқылы қан дене жасушаларына қоректік заттар мен оттоегіні таратады. Жасушалардан көмірқышықл газын қажетсіз өнімдерді жинап, вена қанына айналады. Вена қаны вена қантамырлармен жүректің оң жақ жүрекшесіне құяды. Систола кезінде аортаға қан шығаратын сол жақ қарыншадан басталады. Көптеген артериялар аортадан кетеді, нәтижесінде қан ағымы тамырлы желілер арқылы сегменттік құрылымға сәйкес бөлінеді, барлық органдар мен тіндерге оттегі мен қоректік заттарды жеткізуді қамтамасыз етеді. Артериялардың одан әрі бөлінуі артериолалар мен капиллярларға өтеді. Адам ағзасындағы барлық капиллярлардың жалпы беткі ауданы шамамен 1500 м2 . Капиллярлардың жұқа қабырғалары арқылы артериялық қан дене жасушаларына қоректік заттар мен оттегін береді, олардан көмірқышқыл газы мен метаболизм өнімдерін алады, венулаларға еніп, венозға айналады. Венулалар тамырларға жиналады. Оң жақ атриумға екі қуыс тамыр келеді: жоғарғы және төменгі, олар қан айналымының үлкен шеңберін аяқтайды. Қанның үлкен қан айналымы бойынша өту уақыты 23-27 секундты құрайды.. Үлкен қанайналым шеңбері--жүректің сол жақ қарыншасынан басталып--дене жасушаларына қан таратады--жүректің оң жақ жүрекшесімен аяқталады.Үлкен қанайналым шеңбері деп аталу себебі- қан бүкіл денеге таралыпғ қайтадан жүрекке келеді. Қан айналымының үлкен шеңберінің тамырлары. Аорта жоғары және артқа қозғалатын сол жақ қарыншадан шығады. Аортадан әртүрлі артериялар бөлінеді, олар кез-келген органға жақындаған сайын капиллярларға дейін тарылады. Капиллярлар арқылы алмасу жүреді, ол жасушаларға қоректік заттар мен оттегі береді, оның орнына жасуша алмасу өнімдерін, атап айтқанда көмірқышқыл газын алады, оның қатысуымен қан қара-қызыл болады (оны веноздық деп атайды). Содан кейін капиллярлар үлкен тамырларда-оң жақ атриумға қан әкелетін тамырларда жиналады. Сол жақ қарыншадан оң жақ атриумға артериялар, капиллярлар және тамырлар арқылы қан айналымы үлкен қан айналымы деп аталады . Ол дененің барлық тіндерін оттегімен және қоректік заттармен қамтамасыз етуге, сондай-ақ организм тіндерінен көмірқышқыл газы мен зиянды метаболикалық өнімдерді шығаруға қызмет етеді.2.3 Кіші қан айналым шеңберіКіші қанайналым шеңбері - жүректің оң жақ қарыншасынан өкпе артериясы қантамырынан басталады. Ондағы вена қаны өкпе артериясы қантамыры арқылы өкпеге келеді. Өкпеде артерия қантамырларынан түзілген қылтамырлар торында газ алмасады. Қан оттекке қанығып, көмірқышқыл газынан тазартылады да, вена қаны артерия қанына айналады. Одан төрт өкпе вена қантамырлары арқылы артерия қаны жүректің сол жақ жүрекшесіне құйылады.Қан сол жақ жүрекшеден сол жақ қарыншаға өтіп, қайтадан үлкен қанайналым шеңберінің қантамырларына бағытталады. Кіші қанайналым шеңбері -- жүректің оң жақ қарыншасынан басталып -- өкпеге қан тартады -- жүректің сол жақ жүрекшесімен аяқталады.2.4 Жүрек Жүрек-көкірек қуысында орналасқан қан айналу жүйесінің орталык мүшесі. Жүрек еті, қаңқа еттері сияқты, көлденең жолақ ет талшықтарынан құралады. Бірақ қаңка еттерімен салыстырғанда, оның морфологиялык және физиологиялық ерекшеліктері бар. Калың ет пердесі оны оң және сол бөлімге бөледі. Көлденең пердемен жүрек жүрекше мен карыншаға бөлінеді. Сонымен, омыртқалы жануарларда жүрек төрт камерадан: екі жүрекшеден және екі қарыншадан тұрады. Жүрекшелер мен қарыншалар арнаулы тесік аркылы қосылады да, бұл жерде жармалы какпақшалар тек карынша бағытында ашылып, қанды жүрекшеден қарыншаға өткізеді. Қарыншалар жарылған кезде бұл қақпақшалар жабылады да, канның кері -- жүрекшелерге өтуіне мүмкіндік бермейді. Жүректен кіші және үлкен шенберлердің басталар жерінде (өкпе артериясы мен қолқаның басталар жерінде) тек тамырлар бағытында ғана ашылатын жарты айшық какпақшалар болады. Жүрек босаңсыған кезде бүл какпақшалар жазылып, тесіюі жабады да, канның кері карыншага отуіне бөгет жасайды. Сонымен, кдқпакшалардың арқасында кан жүректен тек бір ғана бағытқа -- вена тамырларынан жүрекшелерге, жүрекшелерден қарыншаларға, ал қарыншалардан артерияларга өтеді. Жүрек қабырғасы үш қабаттан тұрады: ішкі қабаты эндокард, ортаңғысы -- миокард, ал сыртқысы - эпикард деп аталады.Эндокард жүректің ішкі бетін жауып жаткан жұка қабыкша.Миокард -- жүректің ет қабаты. Оның қалыңдығы жүректің әр бөлігінде әр түрлі және жүрек камераларының аткаратын кызметтеріне байланысты. Қарыншалар кабырғасы жүрекшелер кабырғасымен салыстырғанда қалындау, ал сол карыншаның миокарды оң карыншаның миокардынан қалындау. Онын себебі қанды үлкен шенберге қуалау үшін сол қарыншаға үлкен күшпен жиырылуға тура келеді.Эпикард -- жүректің сыртын жауып жатқан, жұқа қабықша. Ол жүрек табанында жүректің сыртын қаптап жататын берік дәнекер тканьнен түзілген жүрек кабына -- педикардқа айналады. Перикард пен эпикард аралығындағы куыста сұйықтық болады. Ол жүрек жүмысы кезінде қабықшалардың өзара үйкелісін азайтады. Перикард жүрек еттерінің шамадан тыс босаңсуына мүмкіндік бермейді. Жүрек еті екі түрлі ет талшықтарынан тұрады. Оның бірі жүректің жиырылуын қамтамасыз ететін миокардтың негізгі талшықтары, ал екіншісі - жүрекше мен қарынша еттерінің үйлесімді жиырылуын қамтамасыз ететін бейқалып ет талшықтар. Миокард құрылысы жағынан қаңқа етін құрайтын көлденең жолақ еттерге ұқсас. Оның талшықтары (миофибриллалары) сар- коплазмада орналасқан актин жəне миозин жіпшелерінен (мифиламенттерден) құралады, бірақ оларда саркоплазмалық тор (ретикулум) сиректеу болады. Бұл екі ет талшықтарына да жиырылу процесі кезінде саркоплазмалық тордан кальций ионының саркоплазмаға шығуы тəн. Миокардта бұл иондар саркоплазмадан кері бағытта да өте алады. Саркоплазмадағы кальций иондары жүректің ет талшықтарының жиырылу күшін арттырады. Жүрек еті қаңқа еттерімен салыстырғанда баяуырақ жиырылады жəне онда аэробты процестер басымырақ. Миокард талшықтары ерекше тарамдалып, бір-бірімен ендірме табақ ша - нексус арқылы қосылады да, біртұтас тор немесе синцитий құрайды. Ендірме табақшалардың электрлік кедергісі өте төмен, сондықтан бір торшада пайда болған қозу көрші торшаға оңай өтеді. Осының нəтижесінде миокардта біртұтастық қасиет пайда болады. Жүрек жұмысы əртүрлі механикалық жəне дыбыстық құбылыстармен бейнеленеді. Жүрек еттері жиырылған кезде жүрек өз осінде бұралып, көкірек қабырғасына соғылады. Осы құбылысты жүрек қағу деп атайды. Адам мен итте кеудені жүрек ұшымен қақса, малда - бүйір бетімен қағады. Осыдан жүрек қағуын төбелік жəне беткейлік деп жіктеп, оны арнаулы құрал - кардиограф көмегімен тексереді. Қан жүректен қуылып, тамырлармен жылжыған кезде денеде əлсіз тербеліс туындайды. Оны арнаулы баллистокардиография əдісімен зерттейді. Бұл əдіс жүрек еттерінің жиырылу күші мен оның əртүрлі бөліктерінің жиырылуындағы үйлесімдікті зерттеу- ге мүмкіндік береді. Жүректің қағу жиілігі əртүрлі жағдайларға қарай өзгеріп оты рады. Оған түлік түрі, малдың жасы, өнімділігі, физиологиялық күйі, т.б. əсер етеді. Жылқыда жүрек минутына 32-42 рет, сиырда - 60-80, қой-ешкіде - 60-80, шошқада - 60-80, түйеде - 32-56, итте - 70-80 рет қағады. Мал ұсақ болса, оның жүрегі жиірек, ал ірі болса, сирегірек қағады. Жүректің құрылысы оның атқаратын қызметіне сай келеді. Ол тұтас арқылы екі -- сол жақ және оң жақ бөлікке бөлінген. Ал жүректің әр бөлігі бір-бірімен жалғасқан екі бөлімнен: жоғарғы -- құлақшадан және төменгі -- қарыншадан тұрады. Сонымен, жануарлар жүрегі төрт камералы: ол екі құлақшадан және екі қарыншадан тұрады. Қарыншаға қарағанда құлақшаның қабырғасы әлдеқайда жұқа. Бұл құлақша жұмысының оншалықты көп болмауына байланысты. Ол жиырылған кезде қан қарыншаларға өтеді. Қарынша бүкіл тамырларды бойлай қан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.