Ұлттық кітапхананың сирек кітаптар мен қолжазбалар қорының құрамы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті: «Тарих, археология және этнология»

Кафедрасы:«Дүние жүзі тарихы, тарихнама және деректану»

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Қазақстан кітапханаларындағы сирек кездесетін кітаптар және қолжазбалар тарихы мен даму бағыттары

Тексерген: тарих ғ. кандидаты Асанова Б. С.

Орындаған: 4 курс кітапхана ісі Макарам А. Л.

Алматы-2021жыл

Жоспары:

КІРІСПЕ . . . . . . . 3

I тарау. Қазақстанда сирек кездесетін қорлардың зерттелу деңгейі . . . 4-12

Қолжазбалар мен сирек кітаптар орталығының қызметі мен міндеттері . . . 4-8
Сирек қорлардың ерекшелігі мен пайдалану ережелері . . . 8-12

II тарау. Қазақстан кітапханаларында сирек қорларды сақтау мен жинау жұмыстары . . . 13-31

2. 1 . «Ғылым ордасы» РМК Орталық ғылыми кітаханасының сирек қорларды жинақтау мен сақтауда жүргізіп жатқан қызметтері . . . 13-22

2. 2. Орталық ғылыми кітапханадағы қазақ зиялылары мен ұлт жанашырларының қолжазба қорларына шолу . . . 22-28

2. 3. Ұлттық кітапхананың сирек кітаптар мен қолжазбалар қорының құрамы . . . 28-31

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 32

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 33-34

Кіріспе

Тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдарда сирек кітаптар мен қолжазбаларды жинау мен сақтау мәселесі жаңа деңгейге көтеріліп, бірқатар мекемелер мен ғалымдар осы мәселені зерттеуде. Әр кітапханада Сирек кітаптар мен қолжазбалар бөлімі жұмыс жасайды, бұл қорға ел үшін, ұлт үшін аса маңызы бар құнды материалдар кіреді. Осы салада жұмыс жасап жатқан мекемелер қаттарына Ұлттық кітапхананы, Қолжазбалар мен сирек кітаптар орталығын атауға болады. Бұл 2 мекеме тек сақтап қана қоймай, көне кітаптар мен қолжазбаларға жаңа демс сыйлайды. Сирек қорды сақтау мәселесін алдыға қойып, бірқатар шығыс, қазақ, орыс, түркі т. б. тілдердегі қорларды сақтап отырған Орталық ғылыми кітапхана қоры да сирек қорға бай. 60-жылдардың басында-ақ Орталық ғылыми кітапханада ілгерілеу процесі жүріп, кітаптармен толығу, ескі кітаптарды өңдеу қолға алынды. Ұйымдастырылған экспедициялардың нәтижесінде бөлімге үш жарым мыңға жуық сирек кітаптар мен қолжазбалар, басқа да әдеби кітаптар әкелінді. Сирек кітаптың жүйелі каталогы жасалынып, әр кітапқа сипаттама жасалынды. Қолжазбалар жеке тіркелінді және олардың сақтауда арнайы папкалармен қамтамасыз етілді[3] .

1940-60 жылдары Оңтүстік Қазақстан, Батыс Қазақстан, Сырдария, және тағы басқа облыстарға ұйымдастырылған экспедициялардың нәтижесінде ғалымдар ер аралап, түрлі қолжазбаларды жинап, қорға өткізген. Экспедицияға жіберілгендердің арасында Ә. Марғұлан, М. Хакімжанова, Ф. Ғабитова, Ш. Құсайынов сынды белгілі ғалымдары мен зерттеушілері болған. Кітаптың тарихы тереңде жатыр. Ғасырдан ғасырға, ұрпақтан ұрпаққа аманат ретінде қалып, кітапхана төрінде сақталған жәдігерлердің халқымыздың тарихы, мәдениеті, әдебиетін зерттеуде аса маңызды. Кітапхана қорындағы әрбір сирек кітаптар мазмұнына қарай құндылығын әлі де жоғалтпай, ғылым саласында қолданылып отыр.

Қай тілде болмасын қолжазбалар, сирек кітаптар ішіндегі деректермен бағаланады, өлшенеді. Олардың рухани құндылығы сонда, оқырмандарын тауып, солардың кәделеріне жараса. Озық білім де, жоғарғы ғылыми жетістік те, барлығы осы кітаптар арқылы жүзеге асады. Сирек кітаптар мен қолжазбалардың, мерзімді басылымдардың сұранысы болашақта да ұлғаятындығы сөзсіз.

I тарау. Қазақстанда сирек кездесетін қорлардың зерттелу деңгейі

1. 1. Қолжазбалар мен сирек кітаптар орталығының қызметі мен міндеттері

Мәдениет және спорт министрлігіне қарасты Қолжазбалар және сирек кітаптар ұлттық орталығы - құнды мұраға толы мекеме. Оның негізі Алматыдағы кітап музейі мен архивтегі біраз кітап пен қолжазбадан жинақталып, 2017 жылы құрылған. Бүгінде орталықтың қорында 10 мыңнан аса мұрағат бар. Ішінде басым көпшілігі - сирек кездесетін қолжазбалар мен кітаптар. Әрқайсысы еліміздің тарихы мен мәдениетіне қатысты тың деректерге толы.

Мемлекеттік мекеме қызметінің мәні Қазақстан Республикасында және оның шегінен тыс жерлерде сақталатын, Қазақстан тарихы мен мәдениетіне қатысы бар, олардың сақталуын қамтамасыз ету және пайдалану болып табылатын Қазақстан Республикасының Ұлттық мұрағат қорындағы жазбаша көздерді (қолжазбалар мен кітаптарды) анықтау, жинау, толықтыру.

Мемлекеттік мекеме қызметінің мақсаты Қазақстан Республикасының Ұлттық мұрағат қорының тарихи көздері, қолжазбалар және сирек кітаптармен жинақтау, құжаттардың сақталуын қамтамасыз ету және реставрациялау, қоғам мен мемлекет мүддесі үшін ретроспективті ақпаратты пайдалану болып табылады.

Мақсатқа қол жеткізу үшін мемлекеттік мекеме мынадай негізгі қызмет түрлерін жүзеге асырады:

1) Қазақстан Республикасы үшін тарихи және мәдени құндылығы бар және жеке және мемлекеттік мұрағаттарда, кітапханаларда, ғылыми мекемелерінде, сондай-ақ шетелдік мемлекеттерде сақталған мұрағаттық құжаттарды, қолжазбалар және сирек кітаптарды (көшірмелері) анықтау және жинау;

2) құжаттарды, қолжазбалар және сирек кітаптар жүйелеу және жіктеу;

3) әдістемелерді әзірлеу, тарихи көздердің ережесін зерттеу және пайдалану;

4) деректі және қолжазба тарихи көздерін насихаттау, әдістемесін дайындау және зерттеу;

5) Қазақстан Республикасында, сондай-ақ шетелде сақталатын және Қазақстан тарихына қатысы бар құжаттар мен қолжазбалар туралы мәліметтерді анықтау;

6) жазбаша көзін анықтау (авторы, уақыты, орны, түпнұсқалығы, мән-жайы мен жасау мақсаты) ;

7) жазбаша көздер мәтінін анықтау (мәтінді оқу, негізгі немесе бастапқы мәтінін белгілеу оған өзгерістер мен толықтырулар енгізу, құпия жазулар мен қысқартуларды таратып жазу, тілін, стилін т. б. зерттеу) ;

8) мұрағаттарда, кітапханалар, мұражайлар мен ғылыми мекемелер, шетел мемлекеттерінің қолжазба бөлімдерінде сақтаулы тұрған Қазақстан Республикасының тарихи мұра құжаттарын қайтаруға қатысу;

9) шетелдік көздері бойынша деректер базасын жүргізу, тарихи көзіне автоматтандырылған ақпараттық жүйелер енгізу, әзірлеу және сатып алу және автоматтандырылған деректер базасын құру;

10) ғылыми еңбектерді, жазба деректер сақталуын қамтамасыз ету саласындағы басылымдар және әдістемелік құралдарды, анықтамалық-ақпараттық және әдістемелік әдебиетті дайындау және басып шығару;

11) мемлекеттік мекемеге тұрақты сақтауға түскен құжаттар, қолжазбалар және сирек кітаптардың электронды каталогын құру және жүргізу;

12) деректі басылымдар дайындау кезінде мұрағаттық және өзге де мекемелерге ғылыми көмек көрсету, құжаттар жинағын ғылыми рецензиялау, мұрағат және ғылыми мекемелермен баспаға дайындау;

13) мемлекеттік мекемеде сақталатын қолжазбалар және сирек кітаптарды, сақтандыру қорын және құжаттарды пайдалану қорын құру;

14) республикадағы аралас салалардағы ғылыми және мәдени мекемелермен өзара іс-қимыл, шет мемлекеттердегі ұйымдармен өз қызметінің ұқсас бейіні бойынша;

15) іссапарлар мен ғылыми экспедициялар ұйымдастыру және жүргізу;

16) елімізде және шетелде мемлекеттік мекеменің ғылыми-зерттеу экспедициясы мүшелерімен анықталған құжаттарға, қолжазбалар және сирек кітаптарғасараптама және ғылыми сипаттама;

17) қолжазбалар және сирек кітаптарды қалпына келтіру және консервациялау, негіздері қағаз тасығыш құжаттарды реставрациялау;

18) қолжазбалар және сирек кітаптарға мұқаба[17] .

Қордағы ең көне кітап Х ғасыр мен ХХ ғасырдың бас аралығынан басталады. Мысалы, Қожа Ахмет Ясауидің араб тілінде жазылған «Диуани хикмет» қолжазбасы бар. Немесе Махмұт Қашқаридің «Диуани луғат ат-түрік» кітабын да айтуға болады. 1903 жылы Ташкентте араб тілінде шыққан «Диуани хикмет», 25-жылы шыққан түрік шежіресінің түпнұсқасы сақтаулы . Жалпы, қорда шығыс мәдениетіне, дінге қатысты кітап пен қолжазбалар көбіне ХVII ғасырдан басталады. Бұл - шығыс мәдениеті. Одан кейін Қазақ хандығына арналған сөрелер бар. Ол кезде ешқандай кітап шықпағаны белгілі. Алайда хаттар мен құжаттар сақталған. Тоқтамыс ханның жазған хатын атауға болады. Сонымен қатар Кеңес Одағынан бұрын Ресей империясынан сақталған құжат өте көп. Ол кезде шолу жасалатын. Мысалы, сол жерден Торғай облысына қатысты барлық мәлімет табылады. Тіпті, заңдар жинағының 600 данасы сақталған. Бұл - ғалымдарға таптырмас мұрағат. 30-жылдардың аяғы мен 40-жылдардың басында шыққан латын қарпіндегі пәндік оқулықтардың өзі бір төбе. Оған қоса, өткен жылы Абай мен әл-Фарабидің мерейтойына арнайы қабырға дайындалды. Оның ішінде төте жазумен шыққан «Абай жолы» кітабы бар. Көрменің соңғы тарауы тәуелсіздік жылдарына арналған. Көрменің ерекшелігі - шағын кітаптар коллекциясы. Қойын қалтаға салып жүретін алақандай ғана кітаптар. Арасында «Қайнар» баспасынан 1989 жылы шыққан Ыбырай Жақаевтың қанатты сөздері немесе «Жазушы» баспасынан 1976 жылы жарық көрген Қазақстанның фотоальбомы бар. Қазір олар таптырмас дүниеге айналды. Жалпы, біздің тарихымызға не мәдениетімізге байланысты кітаптар өзге елде болуы мүмкін. Оның анық-қанығын орталықтың ғылыми кеңесі, сараптама бөлімі айналысады. Табылған жағдайда сол елден факсимиле жасап алуға рұқсатын аламыз. Яғни, көшірмесін алуға рұқсат сұраймыз. Алайда көп мемлекет көшірмесін бере бермейді. Ондайда сатып алуға тура келеді. Сондықтан облыс-аймақтардағы кітапханаларда сирек кездесетін кітаптарды бір жерде жинақтап, орталықтандырған дұрыс. Негізі, халықтың өзінде көне жазбалар өте көп. Осыған ақша бөліп жинақтасақ, шетелдердегі басылымдардың қажеті де болмауы ықтимал. Айталық, Халифа хазірет Османның кезінде жазылған Құранның көшірмесі осы орталықта бар. Түпнұсқа - Түркияда. Ол бізге сыйлыққа келген. Сол секілді орталықтың ашылу салтанатында Сауд Арабия елінен 500 мың кітап жинақталған хард диск тарту етілген. Ол кеште бүгінгі Президентіміз Қасым-Жомарт Кемелұлы қатысып, қонақтар кітабына қолтаңбасын қойған болатын[3] .

Осы орталықта тұрған көрменің екі сөресі - осы мекемеде реставрациялаған кітаптар екен. Кітапты қалпына келтіретін екі жер ғана бар: Қазақстан Республикасының Ұлттық кітапханасы және осы Ұлттық архив жанынан ашылған ұлттық орталықтың зертханасы. Шындығында орталыққа келіп түскен кітап әртүрлі жағдайда келеді. Уақытында тыйым салынған арабша басылымдарды сақтап қалу үшін бірін жерге көмсе, енді бірін орап, қабырғаға қалап тастаған. Ондай кітаптарда инфекция өте көп болады. Ол ең алдымен, адам денсаулығына зиян. Орталықта жылына тек 40-50 кітап қана реставрациядан өтеді. Біріншіден, ол көп уақытты қажет ететін жұмыс. Реставрациялау арқылы көне қолжазбаны бастапқы деңгейіне келтірмесе де, оның әрі қарай сақталуына жағдай жасап, жойылып кетуінің алдын алады. . Екіншіден, әрі бастысы - реставратор маманның жетіспеушілігі. Оларды дайындайтын жоғары оқу орындардың жоғы тағы бар. Жоғарыда айтылғандай, әр кітап әртүрлі жағдайда келеді. Шаң-тозаңның да микробы бар. Ал былғарыдан тігілген кітаптар онсыз да вирусқа толы. Сондықтан басылым келісімен бірден реставраторға берілмейді. Ол арнайы құрылғыда 3-4 аптадай қойылып, дезинфекциядан өткізіледі. Артынан қолғап киілген құрылғының ішінде химиялық қоспамен әр парағы күл-қоқыстан тазаланады. Осыдан соң ғана кітап реставраторға беріледі. Реставратор әр кітапты қажетіне қарай түрлі әдіспен өңдеп шығады. Мәселен, орталық тәжірибиесінде судың астында қалып, парақтары бір-біріне жабысып, кірпіш болып қалған Құран кітап болды. Құранның ортасына тас түскендіктен, орны ойылып қалған. Сол парақтарды ашудың өзіне бір ай уақыт кеткен. Дезинфекциялауды есепке алмағанда, бір кітапты қалпына келтіруге орташа есеппен бір айдай уақыт кетеді. Артынан техникалық картаға қалай өңделгенін жазып, қорға өткізіледі.

Ұлттық орталық қорында Алтын Орда ханы Тоқтамыстың 1392-1393 жылдар аралығында Польша королі және Литва князі Владислав Ягайлоға арнап жазылған жазбаша Жарлығы сақталған. Түпнұсқа Польша Республикасының көне актілері Бас архивінде сақтаулы. 1834 жылы К. М. Оболенский (Мәскеу, Ресей сыртқы істер архиві) Краков архивіндегі поляк тарихшысы А. С. Нарушевичтің құжаттарының арасынан тапқан. Түпнұсқа 1921 жылы Польшаға тапсырылды. Мәтін көне түркі жазуымен (көне ұйғыр жазуымен), жоғарыдан төмен оңға қарай жазылған. Хатта төрт бұрышты алтын түсті мөр басылған. Мөрдегі ішкі текшедегі куфи жазулы мәтін: «Әділетті сұлтан Тоқтамыш». Жарлық екі жақ арасында елшілердің жіберілуі, Темір ордасына жасалған шабуыл мен сауда қатынастарын жалғастыру ниеті туралы баяндайды. Алтын Орданың негізін қалаушы Жошы хан әулетінен бастап, Берке ханға дейін мемлекеттік іс-қағаздар моңғол тілінде жүргізілсе, ал Тоқтамыс ханнан бастап, мемлекеттік іс-қағаздарды жазу барысында түркі-моңғол тілі қолданылды.

Ұлттық орталықтың қорында электрондық нұсқасында сақтаулы Алтын Орда кезеңіне қатысты тағы бір еңбек «Шыңғыснама». Шыңғыснаманың түпкі атауы «Қара тауарих». Шыңғыснама атауын Кеңестік тарихшы Юдин, шығарманың мазмұны Шыңғыс хан мен Алтын Орда тарихын қамтитындығына байланысты «Шыңғыснама» деп ат берген. «Шыңғыснама» - Хорезм тарихшысы Өтеміс қажының шағатай тілімен араб жазуында жазылған тарихи шығармасы. Шығарма ХVI ғасырдың 50-ші жылдары жазылған. Бұнда апай төс Еуразия даласында Жошы әулетінің құрған тарихы баяндалады. Яғни, Жошы әулетінің билеушілерінен бастап, Алтын Орданың соңғы ханы - Тоқтамысқа дейінгі 40-50 ханның хронологиялық кестесі көрсетілген. Шығарма негізінен аңыз, әңгіме тұрғысында немесе далалық ауызша тарихи дәстүр тұрғысында мәліметтер береді. Кейбір жерінде тарихи мәліметтердің нақты деректерге сүйеніп жазылғандығын да байқауға болады. Дегенмен, зерттеушілердің ғылыми тұжырымдамалары бойынша, «Шыңғыснама» еңбегі әлі де дереккөздерін зерделеу, зерттеуді қажет ететін, бүгінгі отандық ғалымдардың алдына қойылған міндет болып табылады. Жалпы, «Шыңғыснама» еңбегінің екі нұсқасы сақталған. Біреуі, Ташкентте табылған тарихшы Юдиннің «Шыңғыснамасы» болса, екінші бір нұсқасы Түркияда Валиди Тоған отбасында сақталған[2] .

Қолжазбалар және сирек кітаптар ұлттық орталықтың қорында терең түпкі тарихымызды танытып дәйектейтін қолжазбалар мен сирек кітаптар баршылық. Осы ретте, төте жазуда жарық көрген Алаштың көрнекті өкілі Міржақып Дулатовтың қаламынан туындаған «Бақытсыз Жамал» атты бірегей романы бар. Жалпы, қайраткердің қаламынан туындаған бірнеше шығармалар шоғыры дүниеге келді. Солардың ішінде 1910 жылы жарық көрген «Бақытсыз Жамал» романының алар орны ерекше. Кейін 1914 жылы Қазан қаласында қайтадан басылып шықты. Аталмыш роман туралы филолог Наурызбай Ақбай өзінің еңбегінде: «қазақ әйелінің ауыр халін шынайы бейнелеген «Бақытсыз Жамал» романы ұлттық әдебиетіміздегі тұңғыш прозалық шығарма еді» деп өз бағасын берсе, ал публицист-жазушы Жұмағали Ысмағұлов «Бақытсыз Жамал» атты романы туралы келесідей негіздейді: «Бұл шығарма қазақ топырағында алғашқы өлең жинағынан да тосын жаңалық болып көрінеді. Халықтың өз өмірінен алынып, өз тілінде қара сөзбен жазылған бұл сияқты оқиғалы шығарма бұрын болған емес-ті»[4] .

1. 2. Сирек кездесетін қорлар мен алғашқы қазақ баспа кітаптарының зерттелуі мен сақталу ерекшеліктері

Қазақ кітабының шығуы мен дамуы, қөне қолжазба мұраларды және сирек кездесетін басылымдарды зерттеу, олардың қазақ кітабына қатысы мен байланысын анықтау, республикамыздағы қолжазба қорын тексеріп бағалау барысында жемісті жұмыстарды еліміздің Ұлттық, Орталық кітапханалары, Орталық мемлекеттік мұрағат пен Кітап мұражайлары жүргізеді.

Республикада баспа ісінің қалыптасу және даму кезеңдерін зерттеуге кітаптанушы ғалымдардың қосқан үлесі аз емес. Бұл үдерістің төңкеріске дейінгі уақыттағы әртүрлі бағыттары мен кезеңдері әр қилы дәрежеде Ә. Жиреншиннің, Ұ. Сұбханбердинаның, Ш. Елеукеновтың, М. Мамажановтың, Ж. Шалғымбаеваның, Кеңес дәуірі кезеңіндегі және қазіргі жағдайы М. Мамажанов, П. Коротовский, Ж. Қалиев, А. Сәрсенбаев, Д. Атабаев, Б. Бөлеков, С. Рақымжанова, З. Қасымов, А. Асылбекованың, т. б. еңбектерінде зерттелген[15] .

Шығыстанушы, библиограф, этнограф Нығмет Сәбитовтың ғылыми-библиографиялық қызметінің ең маңызды бағытының бірі - Қазақстанның төңкеріске дейінгі әдебиеті мен тарихы бойынша жинақталған (көбінесе шығыс) деректерінің материалдарын жүйелеу болды. Зерттеу жұмысында қазақ және орыс тіліндегі деректермен қатар татар, башқұрт, өзбек, әзірбайжан, түркімен, қырғыз және араб, парсы, түрік, ағылшын тіліндегі материалдар берілген.

Жазба мұраларды іздестіру барысында Мәскеу, Ташкент, Алматы т. б. қалаларының кітаптары мен мұрағаттарында ізденіс жүргізді. Соның нәтижесінде бірнеше библиографиялық көрсеткіштер, ғылыми зерттеулер, мақалалар жазды.

Солардың ішінде сирек кітаптарды зерттеушілердің назарын аударатын «Библиографический указатель материалов Казахстана по восточным источникам» (1947) және «Қазақ әдебиетінің библиографиялық көрсеткіші» (1948) . Бұл басылымдардың басты мақсаты жайында, біріншіден, қазақтың тарихын, әдебиетін, тілін зерттеушілерді ерте кезде шыққан кітаптармен таныстыру болса, екіншіден, олардың бұл жөніндегі ғылыми-зерттеу жұмысына көмектесу деп А. Сәбитов алғы сөзінде атап көрсеткен[13] .

Төңкеріске дейінгі қазақ кітаптарының басылу тарихы жөнінен сол кітаптарды шығару жолында жарғақ құлағы жастыққа тимей, ыждағатпен жемісті еңбек еткен қөңіл көзі ащшық ақындар, оқымыстылар, жинаушылар туралы бағалы мәліметтер берген ғалым-әдебиетші, тарихшы Әбіш Жиреншин еді. Оның 1971 жылы «Қазақстан» баспасынан шыққан «Қазақ кітаптарының тарихынан» атты еңбегі осы саладағы әрі тұңғыш, әрі байсалды зертеу болып табылады. Монография 1917 жылға дейінгі отандық кітаптың қалыптасу, даму кезеңдеріне арналған. Зерттеудің басты мақсатының бірі - қазақ кітабы дамуының кезеңдерін жіктеу. Бұл мәселемен Ә. Жиреншин алғашқы шұғылданған ғалым. 1978 жылы бұл кітап орыс тілінде «Из истории казахской книги» деген атпен жарыққа шықты.

Қазақ баспасөз тарихын зертеуіне үлкен үлес қосқан рухани мәдениетіміздің танымал еңбек торыларының бірі - Гуманитарлық ғылымдар академиясының академигі Ұ. Сұбханбердина. Ғалымның басшылығымен құрастырылып, 1989 және 1996 ж. ж. жарық көрген «Қазақ кітабының» библиографиялық көрсеткіші - бағалы еңбек. Аталмыш көрсеткіштерде төңкеріске дейін яғни 1807-1917 жылдар арасында шыққан кітаптардың библиографиясы берілген. Осы көрсеткіштерге жазған алғысөзінде Н. Сұбханбердина кітаптану ғылымының теориялық және методологиялық мәселелерін алғашқылардың бірі болып зерттейді[20] .

Автор - «Қазақ кітаптары» (1807-1917) 1986 жылы, «Қазақ кітабының шежіресі» 1996 ж. Библиографиялық көрсеткіште кітаптар шыққан жылдарына қарай хронология тәртібімен тізілген. Оқушыға қиындық келтірмеу үшін жалпы көрсеткіште қамтылған, кітаптардың аты, шыққан жері, баспахананың аты, басылған жылы, мазмұны, титул бетте қалай жазылсса, солай түгел жазылып отырады.

Кітап революциядан бұрын басылған қазақ кітаптарының сыртқы мұқабасынан, титул бетінен, жазушылар, ғалымдар, шығарушылардың суреттерімен безендіріледі[11] .

Библиография соңындағы көмекші көрсеткіштер мынадай тақырыптардан тұрады: кітап тақырыптары, есімдер (жазушылар, құрастырушылар, редакторлар, аударушылар, жинаушылар және персоналдар), бастырушылар, баспаханалар, кітаптар басылған қала аттары, көрсеткішті құрастыру үшін кітап қоры пайдаланылған кітапханалар, көрсеткіште кездесетін шығыс тілдеріндегі сөздердің түсінігі.

Кітаптың 1986 жылы «Мектеп» баспасынан жарық көрген бірінші басылымын дайындау барысында ғылыми көмек көрсеткен - академик Ә. Х. Марғұлан, Санк-Петербургтегі М. Е. Салтыков-Щедрин атындағы кітапхананың қорында сақтаулы тұрған қазақ кітаптарының фото, микро көшірмелерін түсіріп алуға көмектескен - сол кітапхананың бөлім меңгерушісі, ғалым Э. К. Сагидова, алғашқы басылымның жарық көруіне жәрдемін тигізген Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген - мәдениет қызметкері С. С. Есова - деп жазған[19] .

Еліміздің Ұлттық, Орталық кітапханаларының сирек кітап коллекцияның маңыздылығын ашып көрсетуге әрдайым назар аударады. Баспа каталогтары, библиографиялық көрсеткіштер басып шығарылды, қазақ кітаптары бас алфавиттік каталогта, «Қазақстантану» жүйелік каталогінде, сирек кездесетін кітаптар мен қолжазбалар бөліміндегі қазақ кітаптарының алфавиттік және жүйелі каталогінде, республикалық «Қазақстантану» жиынтық каталогінде, сондай-ақ ҚР Ұлттық кітапханасының электрондық каталогінде табылады. Араб және латын графикасындағы қазақ баспа кітаптарының каталогі құрастырылды. Қазақ кітаптары қорын құру және қалыптастыру мәселелері зерттелуде.

Қазіргі кезеңде Қазақстан бәсекеге қабілетті әлемнің 30 озық елінің қатарына қосылуды стратегиялық міндет ретінде таңдап отыр. Ол үшін экономикалық өркеңдеумен қатар бізге әлемдік жаһандану үрдісінің тасқынына төтеп бере алатындай асқақ рух қажет.

Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен қолға алынған мемлекеттік «Мәдени мұра» бағдарламасының аясында өткен тарихымызды жаңғыртып, рухани мұраларымызға айрықша көңіл бөлінуде. Осының бәрі ел болашағы үшін жасалып жатқан игілікті қадамдар. Әсіресе, жас ұрпақ бойына ұлттық мәдени сананы қалыптастыру үшін, бірінші кезекте ұлы тұлғаларымыздың еңбектерін кеңінен насихаттауымыз керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.