Delphi ортасының графикалық мүмкіндіктері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Жұмыстың мазмұны:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1. Delphi ортасымен танысу, Delphi ортасы туралы жалпы түсінік, Delphi не істей алады? ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
2. Delphi программалау ортасы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2.1. Мәзір пукттеріне енгізілген негізгі командаларды
Орындайтын түймелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
2.2. Проект. Форма. Қасиеттер. Объект инспекторы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... .7
2.3. Оқиғалар. Программалық код терезесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2.4. Берілгендерді енгізу және шығару. InputBox
функциясы. ShowMessage процедурасы. Типті түрлендіру функциясы ... .. 10
2.5. Берілгендерді формада енгізу және шығару ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..13
2.6. Проектіні сақтау және ашу. Компиляциялау ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 14
2.7. Компоненттер палитрасы жөнінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
3. Жобалардың негізгі файлдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
4. Database Desktop- тың көмегімен кестелер құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
5. Delphi ортасының графикалық мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... . 21
6. Графикалық режимде баспаға шығару. Берілген форманы шығару ... ... 26
Графикалық мәліметтерді баспаға шығару
(TPrint объектісі) ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29

Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3 0

КІРІСПЕ

Бұл курстық жұмыста Delphi ортасының мүмкіндіктері, бұл жүйенің құрамы, бағдарламалаудың ерекшеліктері, Delphi жобаларының негізгі файлдары, Delphi кітапханасындағы компоненттердің жиі қолданылатын түрлері, Delphi-ді өңдеудің интегралданған ортасымен жұмыс істеу әдістемесін қарастырамын. Delphi ортасының қолайлы мүмкіндіктерін пайдалана отырып, көптеген танымдық және қызықты жұмыстар жасауға болады. Ол үшін ең алдымен Delphi программасы туралы қысқаша мәлімет берейік.
Жоғарғы деңгейлі программалау процедуралық, логикалық және объектілі-бағдарлы болып үш түрге бөлінеді. Соңғы кездерде Windows ортасында жарыққа шыққан және объектілі - бағдарлы программалау (ОБП) негізінде құрылған программалау тілдері - Object Pascal, Microsoft Visual Basic, Borland, Borland C++ for Windows.
Солардың ішінде Visual Basic тілі Qbasic программалау тілі негізінде, Delphi тілі Объектілі Паскаль (Object Pascal) тілі негізінде Windows операциялық жүйесін басшылыққа алып құрылған (Visual- көзбен көру). Әсіресе Delphi программалау тілі - кез келген қосымшаны дайындауға болатын жылдамдығы тез, қуатты тіл.
Delphi ортасы - бағдарламаушының жоғары әрі тиімді жұмысын қамтамасыз ететін күрделі механизм. Ол визуалды түрде бір уақытта бірнеше ашылған терезелермен жұмыс атқарады. Терезелер экранда толық немесе бөлшектелген түрде бір- бірін жаба отырып жылжи алады.
Қазіргі техникалық жетістіктердің арқасында Delphi программасының құрылымы күннен-күнге күрделіленуде.
Delphi-дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары оның бірте-бірте кеңейтілген 2, 3, 4, 5, 6, 7 - нұсқалары жарық көрді. 5, 6 - нұсқаулардың бір-бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows 32 операциялық жүйесінің негізінде дайындалған. Delphi 6-да интернет үшін қосымшаларды дайындау мүмкіндігі кеңейтілген және мәліметтер қорымен жұмыс істеуде өзгешеліктер енгізілген.
Бұл курстық жұмысты жазудағы мақсатым - Delphi-дің негізгі интерфейстік құрылымы бойынша сипаттама жүргізу. Оның барысында сіз бұл күрделі жүйемен таныса аласыз.

Delphi ортасымен танысу. Delphi ортасы туралы жалпы түсінік

Жоғарғы деңгейлі программалау процедуралық, логикалық және объектілі-бағдарлы болып үш түрге бөлінеді. Соңғы кездерде Windows ортасында жарыққа шыққан және объектілі - бағдарлы программалау (ОБП) негізінде құрылған программалау тілдері - Object Pascal, Microsoft Visual Basic, Borland, Borland C++ for Windows.
ОБП тілінде программаның жұмысы оқиғалар тізбегінен және түрлі объектілердің осы оқиғаларға жауабынан тұрады. Олардың визуальды түрлері - Visual Basic тілі Qbasic программалау тілі негізінде, Delphi тілі Объектілі Паскаль (Object Pascal) тілі негізінде Windows операциялық жүйесін басшылыққа алып құрылған (Visual- көзбен көру). Олар әсіресе Delphi программалау тілі - кез келген қосымшаны дайындауға болатын жылдамдығы тез, қуатты тіл.
Delphi ортасы - бағдарламаушының жоғары әрі тиімді жұмысын қамтамасыз ететін күрделі механизм. Ол визуалды түрде бір уақытта бірнеше ашылған терезелермен жұмыс атқарады. Терезелер экранда толық немесе бөлшектелген түрде бір- бірін жаба отырып жылжи алады, бұл Word тексттік процессор немесе Exsel кестелік процессор ортасының қатаңдығына үйренген қолданушының дисккомфорт сезімін оятуы мүмкін.
Delphi-дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары оның бірте-бірте кеңейтілген 2,3,4,5,6,7 - нұсқалары жарық көрді. 5,6 - нұсқаулардың бір-бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows 32 операциялық жүйесінің негізінде дайындалған. Delphi 6-да интернет үшін қосымшаларды дайындау мүмкіндігі кеңейтілген және берілгендер қорымен жұмыс істеуде өзгешеліктер енгізілген.
Delphi-дің негізгі ерекшелігі - онда қосымша құруда компоненттік және объектілік тәсілдер пайдаланылады. Компоненттік тәсілдің мәнісі жеңіл: әр қосымша арнайы іс-әрекеттерді орындайтын компоненттерден жинақталады. Ол жеткіліксіз болса, объектіні өңдеуге арналған үстеме бағдарлама құрылады. Компоненттер визуальды компоненттер кітапханасында (VCL - Visual Component Library) жинақталған. Компоненттер панелінде түрлі кластарға тиісті стандартты компоненттер өте көп. Пайдаланушы жаңа компонент дайындап, оны осы панельге қосуына да болады.
Delphi-де программа дайындау, программа мәзірін құру, анимация, мультимедиа үрдістерін ұйымдастыру, OLE технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс істеу жене т.б. іс-әрекеттерді орындауға болады. Delphi көптеген есептерді шешуге мүмкіндік береді, оның ішінде:
- Әртүрлі бағыттағы аяқталған қосымшаларды Windows үшін құру;
- Кез келген тілде кез келген қосымшалар үшін профессионалды көрінетін интерфейсті тез құру. Интерфейс Windows- тың барлық талаптарын қанағаттандырады және қолданушы компьютерінде орнатылған жүйеге автоматты түрде ыңғайланады. Өйткені Windows- тың көптеген функцияларын, кітапханаларын қолданады;
- Бағдарламалаудың басқа түрлерінде қолдануға болатын функция, форма, компоненттердің динамикалы біріктірілетін кітапханасын (DDL) құру;
- Кез келген типтегі жергілікті және жойылған мәліметтер базасымен жұмыс істеудің қуатты жүйесін құру;
- Кестелері, графиктері бар күрделі есеп берулерді құру және баспаға шығару;
- Қосымшалардан Windows арқылы жұмыс істеуге болатын өз қосымшалары үшін анықтамалық жүйелерді (hlp файлдары) құру;
- Windows- тың барлық талаптарын және спецификасын ескеретін Windows- тың қосымшалары үшін орнатудың профессионалды бағдарламаларын құру.
Көптеген операторлардың жазылуы Турбо Паскальдағы сияқты. Бірақ, мұнда прогаммалауды үйрену үшін объект, оқиға, қасиет, әдіс, класс ұғымдарымен еркін танысып, компоненттерді пайдалану және түрлі командалардың жазылу түрлерін білу қажет.

1
5
6
2
7
3
4

1-сурет. Delphi ортасы.

1. Delphi 5-тің негізгі терезесі.
2. Форма (Form1).
3. Объект инспекторы терезесі (Object Inspecteor).
4. Модуль терезесі (программалық код терезесі).
5. Негізгі мәзір. 6. Аспаптар панелі.
7. Компоненттер палитрасы.

Delphi-ді Windows арқылы іске қосу командасы:
Іске қосу - Программалар - Borland Delphi 5 - Delphi 5.
Экранда Delphi ортасының үш терезесі көрінеді (1-суретті қара).
Delphi -дің негізгі терезесі құрамына негізгі мәзір (5), аспаптар панелі (6) және компоненттер палитрасы (7) енгізілген (1-суретті қара). Негізгі мәзір пункттеріне Delphi-де жұмыс істеу командалары, аспаптар панеліне мәзір пункттеріне енгізілген негізгі командаларды орындайтын түймелер орналастырылған. Ортада программа құруға арналған төртінші терезе - модуль терезесі (программалық код терезесі) де іске қосылады. Бұл модуль терезесі форма терезесінің астында орналасатындықтан, ол алғашқыда көрінбейді.

Мәзір пункттеріне енгізілген негізгі командаларды
орындайтын түймелер Проект. Форма. Қасиеттер. Объект инспекторы терезесі

Бұл түймелер - пиктографикалық түймелер деп аталады. Пиктографикалық түймелер бас мәзірдің маңызды опцияларына қол жеткізуге мүмкіндік береді. Пиктографикалық түймелер келесі командаларды жүзеге асырады:
oo Бағдарламаның алдында жасалынған жобаны ашады (FileOpen опциясы);
oo Файлды ашады (FileOpenFile);
oo Жобаны дискіде сақтайды (FileSave Project);
oo Жаңа файлды жобаға қосады (FileSaveFile);
oo Жобадан файлды алып тастайды (FileAddFile);
oo Ағымдағы жобаға байланысты модульдер тізімінен модуль таңдайды (ViewUnits);
oo Бағдарламаның код терезесі және форма терезесі арасындағы белсенділігін алмастырады (ViewToggle FormUnit);
oo Ағымдағы жобоға байланысты формалар тізімінен форма таңдайды (ViewForms);
oo Жаңа бас форма құрады және оны жобаға қосады (FileNew Form);
oo Бағдарламаны орындайды (RunRun);
oo Шақырылатын бағдарламаша жұмысын қадағалауды және бағдарламаның қадамдық із салуын жүзеге асырады (RunTrace Into); және тағы басқалар.
Delphi-де дайындалатын программа проект (жоба) деп аталады. Форма - программаны дайындау алдында ашылатын программаның сұхбаттық терезесі. Delphi алғашқы рет іске қосылған кезде форма Form1 атауымен (тақырыбымен) көрінеді. Проект құру үшін формаға компоненттер палитрасында орналасқан түрлі компоненттер орнатылады. Кей жағдайларда форма көрінбеуі мүмкін. Оны экранға шығару үшін View Forms командасын беру жеткіліті.
Форманың және формаға енгізілетін компоненттердің түрлі қасиеттері бар. Қасиет (Сипаттама, параметр) - айнымалылардың ерекше түрі. Олар объектінің түрлі мүмкіндіктерін сипаттап, ағымдық күйін анықтайды. Мысалы, форма қасиеттерінің мәндері - форма тақырыбының мәтіні, өлшемі, экранда орналасуы, түсі т.б. Delphi іске қосылған кезде форма қасиеттеріне алғашқы сәйкес мәндер меншіктеліп қойылады.
Программа құру форманы не онда орнатылған компоненттің кейбір қасиеттерінің мәндерін өзгертуден басталады. Объект инспекторы (Object Inspecteor) терезесіне енгізілген қасиеттер тізімін шығару үшін объектіні таңдап алу керек. Инспектор терезесінің жоғары қатарына таңдалған объект (нысан) атауы да жазылып қойылады. Мысалы, Delphi іске қосылған кезде форманың ашылған қасиеттер терезесі 1-суретте көрсетілген. Терезенің екі қосымша беті бар: Properties (Қасиеттер) және Events (Оқиғалар). Терезе ашылғанда екі бағанаға енгізіген жазулардан оның Properties бөлімі ашылулы тұрады (1-суретті қара). Бірінші бағанда көрінетіндер - қасиет атаулары, екінші бағанға сәйкес жазылғандар - олардың мәндері.

Форманың кейбір қасиеттері. Оқиғалар. Программалық код терезесі

oo Name (Атау) - формаға берілген атау. Ол Delphi объектілерінің негізгі қасиеттерінің бірі. Программаның жұмыс істеуі барысында Delphi объектіні осы атау бойынша ажыратып таниды. Delphi-дің формаға автоматты түрде алғашқы рет меншіктеген атауын (Form1) өзгертіп, басқа атау беруге болады. Ол үшін қасиеттер терезесінен Name қасиеті таңдалып, жаңа атау клавиатурадан теріледі.
oo Font (Шрифт) - формаға шығарылатын мәтін шрифтінің қасиеті. Оны таңдап, оң жағында көрінген көп нүкте (...) түймесін шерткен кезде Windows-тың сұхбаттық Қаріпті таңдау терезесі көрінеді. Терезеден, әдеттегідей, қажетті қаріп типін, өлшемін таңдап (мысалы, Time Kaz, 10), OK түймесін шерту керек.
oo Caption (Тақырып) - форма терезесінің тақырыбына енгізілетін мәтін. Алғашқы кезде қасиеттер терезесінің Caption қасиетіне Form1 сөзі енгізіліп қойылады. Оның мәнін өзгерту Name қасиетіне мән меншіктеу сияқты.
oo Color(Түс) - форманың түсін орнату қасиеті. Ол таңдалған кезде оң жағында тілсызық түймесі көрінеді. Тілсызық түймесі - қасиет мәнінің бірнеше екенің белгісі. Тілсызық белгісін шерткен кезде мәндер (түстер) терезесі ашылады. Тізімде көрінген қалаған түс таңдалған соң форма сәйкес түске боялып қойылады.
oo Width (Ен), Height (Биіктік) - пиксель өлшем бірлігімен берілген форманың ені мен биіктігін орнату қасиеттері (бұл мәндер форманы қолдан кеңейту не сығу кезінде де автоматты түрде орнатылып қойылады).
Экранда қасиеттер терезесі көрінбесе, оны шығару үшін View-Object Inspector командасын беру жеткілікті. Ол F11 клавиші басылған кезде де көрінеді.
Delphi-де программалар түрлі оқиғалар арқылы басқарылады. Оқиға - программаның жұмыс істеу барысында объект жағдайының белгілі бір әрекетке жауап ретінде өзгеруі. Мысалы, пайдаланушы программа құру үшін алдымен формаға компонент орнатуы, форманы не формада орналастырылған компонентті тышқан арқылы шертуі мүмкін. Оның іс-әрекеті оқиға шақырады.
Delphi-де оқиғаға атау беріліп қойылған. Мысалы, компоненттер палитрасының Button түймесі арқылы формада орнатылған Button1 компонентін шерту Click (Шерту) оқиғасын шақырады.
Әр объектіге байланысты оқиғалар көп. Мысалы, формаға байлансты оқиғалар саны - 35 (2-суретті қара).

2-сурет Форма оқиғалары

Олар қасиеттер терезесінің Events қосымша бетіне енгізілген. Терезеде оқиғалар атауының алдына On префиксі (қосымшасы) тіркестіріліп жазылған. Ол - атаудың оқиға екендігін білдіретін белгі. Delphi ортасында жиі кездесетін оқиғалар:
oo OnClick - тышқан батырмасын бір рет басу;
oo OnDblClick - тышқан батырмасын екі рет басу;
oo OnKeyDown - пернені басу;
oo OnCreate - форманы екі рет шерту; т. б.
Проект екі бөлімнен тұрады: автоматты түрде project1 атауы берілген проект файлы (негігі модуль) және unit1, pas атауы берілген модуль. Олар жеке терезелерде орналасқан. Модульге оқиғаларға сәйкес іс-әрекеттерді орындайтын программа мәтіні (процедуралар) енгізіледі. Программа мәтінін программалық код деп, ол енгізілетін терезені программалық код терезесі деп атайды.Формадан код терезесіне өту және код терезесінен формаға өту үшін F12 пернесін басу жеткілікті.
3-суретте форманы екі рет шерткен кезде программмалық код терезесіне енгізілген процедура дайындамасы көрсетілген.

3-сурет Программмалық код терезесі

Код терезесі программа мәтінін құру үшін арналған. Бұл мәтін арнайы ережелермен құрастырылады және программа жұмысының алгоритімін сипаттайды. Мәтін жазу ережелерінің жиыны бағдарламалау тілі деп аталады. Delphi жүйесінде Borland корпорациясының Паскальдің кең тараған түрін құрайтын Object Pascal бағдарламалау тілі қолданылады.
Бастапқы кезде код терезесі Windows терезесі ретінде нормальды бос форманың жұмысын қамтамасыз ететін минимальді нәтижелік мәтіннен тұрады. Жобада жұмыс жүргізу кезінде бағдарламалаушы программаға қажетті функционалдықты беру үшін қажетті толықтырулар енгізеді. Жай программа жасау үшін де программалық кодты жасау және өзгерту керек болады.
Оқиғаға байланысты құрылатын процедура оқиғаны өңдеуіш не оқиғаны өңдеу процедурасы делінеді. Терезенің сол бөлігіндегі - браузер терезесі. Онда код терезесінде барлық жарияланулардың құрылымын көріп шығуға болады.

Берілгендерді енгізу және шығару. InputBox функциясы.
ShowMessage процедурасы. Типті түрлендіру
функциялары

Delphi-де айнымалы мәнін енгізу үшін меншіктеу командасын, енгізу терезесін немесе форманың Edit компонентті өрісін пайдалануға болады.
Меншіктау командасының программада жазылуы әдеттегідей, мысалы, x:=4.7;
Енгізу терезесі Delphi-дің стандартты InputBox функциясының терезесі. Программмада InputBox функциясын пайдалану командасының жазылу үлгісі:
айнымалы := InputBox (` тақырып ',' түсініктеме ',' мән ') мұндағы айнымалы - мәні функция терезесіне енгізілетін жолдық типті айнымалы; атауы (InputBox функциясының мәні әр кезде жолдық (String)) типті; Мән меншіктелетін айнымалы (х) программада x:string түрінде сипатталуы тиіс);
тақырып - енгізу терезесінің тақырыбы ретінде жазылатын мәтін;
түсініктеме - енгізу терезесінің ішінде жазылатын түсініктеме мәтін;
мән - функция терезесі көрінген кезде оның енгізу өрісінде көрінетін мәтін. Әдетте оны бос етіп қалдырады. Мысалы, программада x:=4.7 меншіктеу командасын InputBox функциясын пайдаланып, мынадай түрде беруге болады: x:= InputBox (`Аргумент мәні','x=',` ');
Терезенің енгізу өрісіне 4,7 мәнін енгізіп, OK түймесін шерту керек. Ол меншіктелетін айнымалы (X) жолдық типті етіп қабылданатындықтан, стандартты типті түрлендіру функцияларын пайдаланып, оны сандық типті етіп түрлендіруге болады.
Стандартты типті түрлендіру функциялары
Функция
Орындайтын іс-әрекеті
StrToFloat(x)-

FloatToStr(x)-
FloadToStrF(x,f,s,o)-

StrToInt(x)-

IntToStr(x)-
Жолдық типті х айнымалысын нақты санға түрлендіру;
х нақты санын жолдық типті етіп түрлендіру;
х нақты санын форматты жолдық типке түрлендіру.
Мұндағы
f формат (кескіндеу форматы). Ол көбінесе ffGeneral не ffFixed түрінде жазылады;
s-барлық цифрлар саны (дәлдік);
o- ондық нүктеден соң жазылатын цифрлар саны (ондық дәлдік), мысалы, FloattostrF(x,ffFixed,7,3);
Жолдық типті х айнымалысын бүтін санға түрлендіру;
х бүтін санын жолдық типті етіп түрлендіру;

Кесте 1 Стандартты типті түрлендіру функциялары

Delphi-де нәтижені ShowMessage прцедурасының терезесіне шығаруға болады. Процедураның жазылу түрі:
ShowMessage(s);
Мұндағы, s- жолдық типті өрнек. Егер ол сандық типті болса, оны жолдық типке түрлендіру үшін s аргументінің орнына типті түрлендірудің сәйкес функциясын енгізу керек. Мысалы, s нақты типті сан болса, оны шығару терезесінде көрсету операторының мынадай түрде жазылуы мүмкін: ShowMessage (FloatStr(s)) немесе ShowMessage (FloatToStrF(s, ffgeneral,7,3));
Жүйе соңғы операторды оқып шығып, жеті цифрдан тұратын нақты санды символдық типте ShowMessage терезесінде көрсетеді.
1-мысал. x=4.8 үшін y=3x+53 функциясының мәнін есептеу керек. X мәні InputBox терезесі арқылы енгізілсін, y мәні ShowMessage терезесінде көрсетілсін.
1. File-New Application командасын беріп, жаңа проект ашу. Form1терезесі көрінеді.
2. Форманы екі рет шерту. Unit1.pas атаулы модуль құрылады да, код терезесінде OnCreate оқиғасын өңдеуіш процедурасының дайындамасы көрінеді.
TForm1.FormCreate форманы екі рет шерту оқиғасынан жауап ретінде құрылатын процедураның құрама атауы. Ол нүкте арқылы ажыратылған екі бөлімнен құралған: біріншісі - класс атауы (TForm1) (Delphi-де әрқайсысы ұқсас толық бір іс-әрекетті орындайтын программалар тобы не, басқаша айтқанда, әдістер немесе қасиеттер ортақтығымен сипатталатын объектілер жиынтығы класс деп, олардың біреуі класс данасы делінеді. Объект орындай алатын әрекет әдіс деп аталады); екіншісі процедураның өз аты.Олобъект және оқиға атауларының қосындысынан тұрады(оқиға атауының алдына On қосымшасы жазылмайды).
Компоненттер палитрасына енгізілген әр компонент жеке класқа тиісті. Ол формаға кірістірілгенде сандық индекс қосылып, класс атауын алады. Барлық класс атауларын Т әрпінен бастап жазу келісілген. Мысалы, TForm1-TForm стандартты класының үлгісі бойынша құрылған класс атауы, 1-оның индексі.
3.Процедура дайындамасына процедура денесін жазу:
Procedure Tform1.FormCreate ( sender:Tobject);
Var x,y:real; x1:string;
Begin
X1:=InputBox(` ','x=',' ');
X:=StrToFloat (x1); y:=3*x+53;
ShowMessage (FloatToStr(y));
End;
Бұл форманы екі рет шерту (OnCreate) оқиғасына сәйкес жазылған оқиғаны өңдеу процедурасы.
4.Іске қосу командасын беру. Ол Run мәзірінің Run пункті арқылы не F9 клавишін басу арқылы іске асырылады.
5.Терезеге 4,8 мәнін енгізіп, OK түймесін шерту. Ішінде функцияның символдық мәні жазылған Project1 тақырыпты шығару терезесі көрінеді. Оның OK түймесі шертілсе, терезе жабылады.

Берілгендерді формада енгізу және шығару Проектіні сақтау және ашу. Компиляциялау

Delphi-де компоненттер панеліне формаға түрлі компоненттер орнатып, олардың оқиғаларын өңдеуіш процедураларын құру - визуальды программалаудың түйінді негізі.
Мысалы, берілгендерді енгізу және шығару үшін компоненттер панелінің Standard қосымша бетіндегі мәтіндермен жұмыс істейтін TEdit (енгізу өрісі), TLabel (шығару өрісі) және TButton (командалық түйме) компоненттері жиі пайдаланылады. Мысалы, формада Edit1 өрісін орнатқан соң іске қосу командасын беріп және сәйкес өріске меңзерді енгізіп, пернелер тақтасы арқылы бір жолдық мәтін енгізуге және оны редакциялауға болады.
Формада орнатылған TEdit, TLabel компоненттерінің Caption, Text қасиеттерінің мәндерін программа арқылы өзгертуге болады. Ол үшін сәйкес операторларға объект атауы жазылып, нүкте қойылады да, оның соңына қасиет атауы енгізіледі. Қасиетке мән меншіктеу тәсілі әдеттегідей. Мысалы:
Label1.Color:=clGreen;Green-жасыл түс
Label1.Caption:= 'Біз студенттерміз';
Edit1өрісіне енгізілген қарапайым мәтінді (S) Label1 өрісіне шығаруға болады. Ол үшін процедура денесін мынадай етіп алу жеткілікті (Edit1.Text - Edit1 объектісінің Text қасиетін программа арқылы орнату әдісі):
Var s:string;
Begin
S:=Edit1.Text;
Label1.Caption :=s;
End;
Формаға TButton компонентін орнатып, оны программаны іске қосу түймесі ретінде пайдалану қиын емес.

Проектіні дайындап болған соң оны сақтау үшін File- Save All командасын беру керек. Егер проект алғаш рет сақталынып жатса, онда модульді сақтау үшін сұралатын Save Unit1.As атаулы терезе көрінеді. Проект сақталу үшін арнайы бума дайындалмаған болса, ол Projects (C:\Program Files\ Borland\ Delphi 5\Projects) бумасында сақталады. Бірақ пайдаланушы Сақтау терезесінде жаңа бума құрып, проектіні сонда сақтағаны жөн. Ол оны іздеп табуды жеңілдетеді. Терезенің Файл аты өрісіне модуль атауын енгізіп, Сақтау түймесін шерту керек. Модуль .pas кеңейтілуі бойынша сақталып қойылады да, экранда проект аты сұралатын терезе көрінеді.
Файл аты өрісіне проект атын енгізіп, Сақтау түймесін шерту керек. Проект файлы .dpr кеңейтілуі бойынша сақталады да, негізгі модуль атауы осы атауға өзгертіледі. Ол программа атауы ретінде қабылданады.

4-сурет. Модульді сақтау терезесі

Компонеттер палитрасы жөнінде
Delphi-де программа дайындау үшін компоненттік тәсіл пайдаланылған: пайдаланушы программаларының кітапханасы программалау ортасымен бірге ұсынылатын, бір іс-әрекетті орындайтын (дайын программалар үзінділерінен тұратын) компоненттерден жинақталады, ал олар форма терезесіне енгізіледі. Компоненттік тәсіл программалау технологиясында нағыз төңкеріс жасады деуге болады, себебі, компоненттерді пайдалану программа жұмысын күрделі түрде жеңілдетті.
Компоненттер кітапханасын визуальды компоненттер кітапханасы ( Visual Component Library, VCL) деп атайды. Компонент дегеніміз - белгілі қасиеттерге ие функционалды элемент. Компоненттер арқылы бағдарламаның негізі қаланады.
Компоненттер палитрасында келесі парақтар болады:
oo Standard - жиі қолданылатын құраушылардан тұратын стандартты парақ. Standard бетіне енгізілген кейбір компоненттер 1-кестеде көрсетілген.

Аталуы
Іс-әрекеті
MainMenu
PopupMenu

Edit

Label
Button

ScroоlBar

Программа мәзірін құру
Тышқанның оң түймесін шерткен кезде экранға шығатын (контекстік) мәзір құру
Жолдық мәнді енгізу, редакциялау (мәтіндік редактор).
Бір жолдық мәтінді (жазбаны) шығару
Командалық түйме. Оның OnClick оқиғасын өңдеуіш процедурасы бір іс- әрекетті орындайды.
Басқару белдеушесі (Windows терезесіндегі сияқты)

1-кесте

oo Additional (Қосымша) бетіне енгізілген компоненттер сұхбаттық терезелердің көрінісін түрлендіру үшін пайдаланылады.
oo Timer (Таймер) - нақты уақыт аралықтарын есептеу;
oo System (Жүйе) бетіне OLE (байланыстыру және орнату) течнологиясы бойынша берілгендерді түрлі программалар арасында алмастыратын және т.б. іс-әрекеттерді орындайтын компоненттер енгізілген. Мысалы,
oo PaintBox (Сурет қорабы) - графикалық кескіндер енгізілген төртбұрышты облыс құру;
oo OLEContainer (OLE контейнер) - байланыстыратын және орнатылатын объектілерді қабылдау контейнері;
oo MediaPlayer - Мультимедиалық құрылғылармен жұмысты басқару;
oo Win32-бетіне -32-разрядты операциялық жүйелермен жұмыс жасауға арналған компонентер енгізілген ;
oo Animate (жандандыру, қозғалыс әсерін ұйымдастыру)-қозғалыс әсерін ұйымдастырады. Компонент формаға орнатылған кезде соңына индекс қосылып, класс атауын алады.
oo Samples (Модель) бетіне енгізілген компоненттер:
oo ColorGrid (Түстер торы) - түстер кестесі. Ол 16 түстік палитрадан негізгі және фон түсін таңдау;
oo Calendar (Календарь) - ағымдық күн белгіленген ай календарын көрсету (жылдық календарды Win32 панелінің MonthCalendar компонентін формада орнату арқылы шығаруға болады), т.б.
oo Interfase - Borland Database Engine (BDE) және Active Data Objects арқылы (ADO) Interfase- пен тікелей байланыс;
oo Midas - паралель ағымдармен деректер базасының қосымшасын тұрғызу;
oo Internet Express - Internet Express қосымшаларын құру;
oo Internet - Internet- пен бірге жұмыс істейтін қосымшалар үшін арналған компоненттер;
oo FastNet - Internet- ке жетудің әртүрлі хаттамалары;
oo Decision Cube - мәліметтерді талдау;
oo Qreport - есеп берулерді жедел дайындау;
oo Dialogs - Файлды ашу типіндегі сұхбаттар, жүйелік сұхбаттар;
oo Win 3.1 - Windows 3.x стиліндегі компоненттер;
oo Samples - аяқталмаған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.