Әкімшілік құқықтың әдісі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қайнар университеті3 курс құқықтану пәні бойынша ҚР әкімшілік
құқығы және процесс

Сөж

Реферат

Тақырыбы : Кепілдік түсінігі мен түрлері

Орындаған: Ұзақ Е.

Тексерген: Утеева А.

Әкімшілік құқыктың пәні мен әдістері

Дәріс мақсаты Әкімшілік құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастар түрлеріне
анықтама беру.Әкімшілік құқықтың әдістің ерекшеліктерімен таныстыру.
Әкімшілік-құқықтық нормалар, олардың түсінігі, құрылымына тоқталып, оларға
анықтама беру.Әкімшілік құқықтың қайнар көздерімен таныстыру. Әкімшілік
құқық туралы түсінік қалыптастыру;Әкімшілік-құқықтық құжаттармен жұмыс
істеуге үйрету.Әкімшілік құқықтың басқа құқық салаларымен байланысын
көрсету. Жоспар: Әкімшілік құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастар
түрлері. Әкімшілік құқықтың әдісі. Әкімшілік-құқықтық нормалар, олардың
түсінігі, құрылымы. Әкімшілік құқықтың қайнар көздері. Әкімшілік құқықтық
қатынастар: түсінігі, құрылымы, мазмұны. Әкімшілік құқық жүйесі.

Жоспар: Әкімшілік құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастар түрлері.
Әкімшілік құқықтың әдісі. Әкімшілік-құқықтық нормалар, олардың түсінігі,
құрылымы. Әкімшілік құқықтың қайнар көздері. Әкімшілік құқықтық қатынастар:
түсінігі, құрылымы, мазмұны. Әкімшілік құқық жүйесі.

1сұрақ.Әкімшілік құқықпен реттелетін қоғамдық қатынастар түрлері Заң
әдебиетінде әкімшілік құқықтың ғылым ретінде және құқық саласы ретінде
қатынасы туралы сұрақтар қазірге дейін дискуссиялық болып отыр. Осыған орай
бұл ғылым көптеген мамандармен мемлекеттің барлық істерін басқару ғылымы
ретінде қарастырылды. Француз ғалымы Р. Драго мемлекеттік басқару ғылымы
саясаттану, құқық теориясы, әлеуметтану және т.б. ғылымдардың тәсілдері мен
әдістерінің ғылыми қиылысы болып табылады деп санайды. Әкімшілік құқық
ғылыми пән ретінде - әкімшілік-құқықтық құбылыстар туралы пікірлер мен
қорытындылар жүйесі. Оның пәні болып құқық саласы және сәйкесінше заңнама
саласы ретінде әкімшілік құқық табылады. Соңғы жылдарда зерттеудің тек
жалпы ғана емес, сонымен қатар арнайы әдістеріне де қызығушылық көбейді.
Мұның нәтижесінде көптеген мәселелер жаңа дауысқа ие болуда. Әкімшілік
құқықтың ғылым ретінде және құқық саласы ретінде айырмашылығы әкімшілік-
құқықтық құбылыстар мен оларды зерттеу нәтижелерін бейнелеу тәсілдерінде
болып табылады. Әкімшілік-құқықтың ғылым ретінде бастысы – тек қана
әкімшілік-құқықтық қатынастарды зертеу емес, сонымен қатар әкімшілік
құқықтың даму перспективасын белгілеу, адам мен азаматтың абсолютті және
бөлінбес құқықтарын конституциялық бекіту, биліктің бөлінуі және ҚР
Конституциясындағы басқа да тенденцияларды белгілеу болып табылады.
Әкімшілік құқықтың пәні болып оның нормаларымен реттелетін қоғамдық
қатынастар табылады. Бірақ әкімшілік құқық нормалары заңнаманың басқа да
салаларында қолданылуы мүмкін (денсаулық сақтау, экология туралы және
т.б.). Өз кезегінде, мысалы, білім беру басқармасы органдарының қызметі
әкімшілік, еңбектік, қаржылық, білім беру туралы заңнамаға негізделген.
Әкімшілік-құқықтық актілердің көбісінің жүйе құраушылық белгілері бар. Бір
жағынан, мұндай актілер өзіндік мәнге ие, себебі қатынастардың белгіленген
тобын реттейді (мысалы органдардың, лауазымды тұлғаның мәртебесі немесе
құзыреті), келесі жағынан – нақты сұрақтарды шешудегі қызметтің
процессуалдық шегін анықтауда сақталады (мысалы көлік инспекциясы
органдармен әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істерді өндіру бойынша
нұсқау).Әдебиетте әкімшілік құқықтың пәнін құрайтын қатынастар сыныптамасын
анықтауда келіспеушіліктер бар. Мысалы Д.Н. Бахрах оларды: Ішкіаппараттық
қатынастар; Әкімшілік биліктің азаматтармен, мемлекеттік және мемлекеттік
емес ұйымдармен қарым-қатынасы деп бөледі.Ал, А.П. Алехин, Ю.М. Козлов бұл
қатынастарды басқару аясына, қатысушыларына, мақсаттарына, мемлекеттік
құрылысына байланысты бөледі. Сыныптамалау үшін негіздер бұдан да көп болуы
мүмкін. Осыған байланысты әкімшілік, басқарма, ішкіаппараттық қатынастар
мемлекеттік емес ұйымдарда да орын алуы мүмкін. Яғни қатынастарды
сыныптамалау негіздері әкімшілік биліктің табиғатын сипаттайтын
типологиялық байланыстарды табуға көмектесуі керек. Сондықтан әкімшілік
құқықтың пәніне келесі қатынастарды жатқызуға болады: атқарушы билік
органдарының ұйымдастырылуымен байланысты; азаматтармен, мемлекеттік және
мемлекеттік емес ұйымдармен әкімшілік билік органдарының арақатынасы мен
басқарудағы әкімшілік-биліктік құзіреттерді жүзеге асыру барысында пайда
болатын; әкімшілік-деликттік сипаттағы.

2сұрақ. Әкімшілік құқықтың әдісі Қоғамдық қатынастарды құқықтық реттеудің,
яғни әкімшілік құқықтың әдісі болып әкімшілік- құқықтық қатынастарға ықпал
етуге көмектесетін әдіс-тәсілдер, шаралар жиынтығы саналады. Бұл жиынтықты
құрайтындар: а) құқық беру – тұлғаларға өздерінің жеке белсенді
әрекеттеріне құқық беру; ә) тыйым салу – белгілі бір әрекеттерді жасаудан
тартынуды талап ету; б) позитивті міндеттеу – тұлғаларға өздерін дұрыс
ұстау міндетін жүктеу. Мемлекеттік билік әдістері – басқару органдарының,
олардың лауазымды тұлғаларының басқарылатындардың еріктері мен саналарына
тікелей ықпал етудің әртүрлі тәсілдері. Мемлекеттік билік әдістерін келесі
белгілер сипаттайды: барлық мемлекеттік билік әдістері мемлекеттің еркімен
құрылады және одан туынды; әдетте олар мемлекеттік қызметті орындау
процесінде жүзеге асырылады; Әкімшілік-құқықтың ғылым ретінде бастысы – тек
қана әкімшілік-құқықтық қатынастарды зертеу емес, сонымен қатар әкімшілік
құқықтың даму перспективасын белгілеу, адам мен азаматтың абсолютті және
бөлінбес құқықтарын конституциялық бекіту, биліктің бөлінуі және ҚР
Конституциясындағы басқа да тенденцияларды белгілеу болып табылады.
Әкімшілік құқықтың пәні болып оның нормаларымен реттелетін қоғамдық
қатынастар табылады. Бірақ, әкімшілік құқық нормалары заңнаманың басқа да
салаларында қолданылуы мүмкін (денсаулық сақтау, экология туралы және
т.б.). Өз кезегінде, мысалы, білім беру басқармасы органдарының қызметі
әкімшілік, еңбектік, қаржылық, білім беру туралы заңнамаға негізделген.
Әкімшілік-құқықтық актілердің көбісінің жүйе құраушылық белгілері бар. Бір
жағынан, мұндай актілер өзіндік мәнге ие, себебі қатынастардың белгіленген
тобын реттейді (мысалы органдардың, лауазымды тұлғаның мәртебесі немесе
құзыреті), келесі жағынан – нақты сұрақтарды шешудегі қызметтің
процессуалдық шегін анықтауда сақталады (мысалы көлік инспекциясы
органдармен әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істерді өндіру бойынша
нұсқау). мемлекеттік билік субъектілерімен мемлекет атынан қолданылады;
мемлекеттік-биліктік құзыреттерге ие; әдетте құқықтық немесе ұйымдық
нысанда болады және жан-жақты бағытта болады. Осы аталған әдістерді дұрыс
қолдану мемлекеттік билікті жақсартады, сондықтан бұл әдістерді әрі қарай
қолдану және жетілдіру мемлекеттік билікті жақсарту болып саналады.
Мемлекеттік басқару әдістері мемлекеттік сипаттағы қызметті жүзеге асыру
үшін қолданылады. Осыған байланысты олар көбінесе басқарушылық қызметтің
құқықтық нысандарында көрінеді.Басқарушы ықпал ету сипатына қарай бөледі:
моральды-саяси әдістер (тәрбие, агитация, пропаганда және т.б.),
ұйымдастыру әдістері (координация, келісім, бақылау, инспекциялау,
нұсқауландыру, алқалылық және т.б.), әлеуметтік әдістер (сұхбаттау,
анкеталау, эксперимент және т.б.), психологиялық әдістер (психологиялық
сендіру, мотивация, авторитет және т.б.), әкімшілік және экономикалық
әдістер. Әдістердің көп болуы басқару процесінің қиындығына және
күрделілігіне негізделген.Мемлекеттік басқаруда әкімшілік және экономикалық
әдістер маңызды орын алады. Әкімшілік әдістер басқарылушы еркінің
басқарушының еркіне бағынуымен сипатталады. Оларда басқару қызметінің
табиғаты анық көрсетілген. Әкімшілік әдістерді қолдану басқару
субъектілеріне басқарылатындарға тікелей ықпал етуге мүмкіндік береді.
Әкімшілік әдістер мемлекеттік қауіпсіздікті, ішкі істерді басқаруда ерекше
рөл атқарады. Басқарудың әкімшілік әдістері сыныпталады: бейнелену сипатына
байланысты-әкімшілік-құқықтық және әкімшілік-ұйымдастырушылық; заңдық
қасиеттеріне байланысты – нормативті және жеке. Нормативтілерге нұсқаулар
және т.б. басқарылатындардың қызметін реттейтін актілер жатады. Жекелерге –
нақты орындаушыларға жіберілетін тікелей бұйрық түріндегі нұсқаулар.
Басқару субъектілерінің тәртібіне ықпал ету тәсіліне байланысты әкімшілік
әдістер бөлінеді: а) белгілі бір әрекеттерді істеуге міндеттейтін; ә)
белгілі бір әрекеттерді істеуге құзырет беретін; б) әлеуметтік пайдалы
әрекеттерді істеуге ынталандыратын; в) белгілі бір әрекеттерді істеуге
тыйым салатын. Экономикалық әдістердің әкімшілік әдістерден айырмашылығы
олар басқару объектілеріне тікелей емес, жанама түрде ықпал етеді.
Экономикалық әдістердің арасында мынадай әдістер маңызды рөл атқарады:
баға, табыс, сыйақылар, несие, экономикалық санкциялар. Мемлекеттік
басқарудың әкімшілік және экономикалық әдістері бір бірімен тығыз
байланысты. Мысалы, материалдық ынталандыру басқарманың заңды актілерін
құзыретті органдардың басуы арқылы рәсімделеді. Сондықтан басқарудың
әкімшілік және экономикалық әдістерін бір біріне қарсы қоюға болмайды.
Әкімшілік құқық басқа да құқық салалары сияқты заңдық нормалардан тұрады.
Ортақ пәнмен және әдіспен реттелетіндіктен біріктірілген әкімшілік-құқықтық
нормалар институттар құрайды, ал олардың негізінде біртұтас сала жүйесі
құрылады. Әкімшілік норма түсінігі мынадай мағыналарда қолданылуы мүмкін:
заңдастырылған ереже негізінде басқару; ережелермен орнатылған көпшіліктің
мүдделері үшін басқару.

3сұрақ. Әкімшілік-құқықтық нормалар, олардың түсінігі, құрылымы. Әкімшілік-
құқықтық нормалар атқарушылық билікті жүзеге асырудың қиын процесімен тығыз
байланысты.Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес биліктің жалғаз
бастауы болып халық табылады. Ол өз билігін тікелей өздерінің өкілдері
немесе арнай құрылатын органдар арқылы жүзеге асырады. Әдебиетте билік
түсінігі өз еркіне басқа субъектілерді бағындыру мүмкіндігі және құқығы
ретінде қарастырылады. Осыған орай кез келген уақытта белгілі бір шекте
өзін өзі дұрыс ұстауды немесе құқыққа қайшы әрекеттерді істеуден бас
тартуды талап ететін субъектілер болады. Билік субъектісінің әрекеттері
(атқарушы билік органдарының) әрқашан өзінің еркін басқаларға міндеттеумен
байланысты. Егер мұндай құбылыстар қатынастарда жүзеге асатын болса, онда
олар құқықпен реттелуі керек (әкімшілік-құқықтық нормалармен).Атқарушы
билік нақты әрекет ету үшін оның заң талаптарына сәйкес болуы жеткіліксіз.
Мысалы, азаматтық құқықта тараптардың мүдделерін ескеру келісімшарт
жасаудың қажетті шарты болып табылады және келісім қатысушыларының жеке
еріктерінің тәуелсіздігі қамтамасыз етіледі. Әкімшілік-құқықтық нормалар -
әлеуметтік тірекке ие болуға және көпшілік мүдделерінің заңдық басымдығын
сақтауға мүмкіндік береді. Мұндай жағдайларда, әкімшілік-құқықтық
нормалардың күші тек қажетті жүріс-тұрысты ұстануға сендіруде ғана емес,
сонымен бірге нақты билікте. Мысалы, сыбайлас жемқорлықпен күресті күшейту
мақсатында Сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы ҚР заңында анықталғандай
мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғалары өздеріне жоғарыда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.