МӘМС - Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қызылорда медициналық жоғары колледжі
Мамандығы бойынша 0302000 Мейіргер ісі
Біліктілігі Қолданбалы бакалавр
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Шиелі аудандық емханасында міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде аймақтық мейіргердің халықты ақпараттандыру деңгейі
Орындаған: Әбдіғапбарова Гүлзира Шерезданқызы
Т.А.Ж. қолы
Қорғауға бекітілген Ғылыми жетекшісі
Ішкі аурулар арнайы пәндер бірлестігі арнайы пән мұғалімі:
оқытушы:
________________
қолы қолы
Қызылорда, 2021 жыл
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР
КІРІСПЕ
1-ТАРАУ. МІНДЕТТІ ӘЛЕУМЕТТІК МЕДИЦИНАЛЫҚ САҚТАНДЫРУ ЖҮЙЕСІНДЕ АЙМАҚТЫҚ МЕЙІРГЕРДІҢ ХАЛЫҚТЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ ДЕҢГЕЙІ
1.1 Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру теориялық аспектілері
1.2 Тұрғындарына міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жайлы ақпараттандыруда мейіргердің рөлі
1.3 Шетелдік тәжірибелер
2-ТАРАУ. ЗЕРТТЕУЛЕР МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1 Зерттеудің материалдары мен әдістері
2.2 Зерттеу нәтижелері
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР
МӘМС-Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру
МСАК-Медициналық-санитариялық алғашқы көмек
АҚШ-Америка Құрама Штаттары
ЖІӨ-Жалпы ішкі өнім
ММСҚ-Міндетті медициналық сақтандыру қоры
БЖТ-Бірыңғай жиынтық төлем
РФ-Ресей Федерациясы
МР-Мейіргердің рөлі
АД-Ақпараттандыру деңгейі
ЖС-Жұмыс сапасы
ӨС-Өмір сапасы
ӨЖ-Өзін-өзі жұмыспен қамту
ЕМД-Ерікті медициналық сақтандыру
МСН-Медициналық сақтандыру нарығы
ТМККК-Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі
МСЖ-Медициналық сақтандыру жүйесі
МСҚ-Медициналық сақтандыру құралдары
КІРІСПЕ
Тіркес сөздер: Медициналық сақтандыру, ерікті медициналық сақтандыру, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру, өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық, хабардар болу мейіргерлік ақпараттандыру, МӘМС-ке қатынасы.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Нарықтық экономика жағдайында медициналық сақтандыру денсаулық сақтау жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады, ол адамның өмірінде туындайтын және оның денсаулығына теріс әсер ететін бірқатар күтпеген жағдайлардың әсерін жоюға немесе жеңілдетуге, еңбекке қабілеттілігін толық немесе ішінара қалпына келтіруге бағытталған [1].
Ел Президенті Қазақстан халқына жолдауында медициналық-санитариялық алғашқы көмекті (МСАК) дамыту Денсаулық сақтау жүйесін дамытудың негізгі басымдығы болып табылатынын, онда медициналық қызмет көрсетудің барлық жүйесінің қағидаты жатыр - бұл мемлекеттің, жұмыс берушінің және қызметкердің ортақ жауапкершілігі екенін атап көрсетеді [2].
Бұл негіз қалаушы қағидаттар Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған "Саламатты Қазақстан" [3] және 2016-2020 жылдарға арналған "Денсаулық" [4] екі мемлекеттік бағдарламаларын іске асырудың басым стратегиялық бағыттары мен тетіктерінде көрініс тапты. 2020 жылдан бастап Қазақстан Республикасының халқы медициналық көмекке және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жүйесі арқылы денсаулық сақтау ұйымын таңдау құқығына ие болды. Республикада МӘМС енгізудің мақсаты денсаулық сақтау жүйесін жаңғырту болып табылады, ол оның тиімділігі мен қаржылық орнықтылығын жақсартуға мүмкіндік береді [5].
Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) - бұл денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік мүдделерді қорғаудың мемлекеттік жүйесі. Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру Қазақстанның барлық сақтандырылған азаматтарына жынысына, жасына, әлеуметтік мәртебесіне, тұрғылықты жеріне, табысына қарамастан, тең дәрежедегі медициналық және дәрілік көмекті қамтамасыз етеді.
Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру - бұл тұрғындарды ауру, жарақат, жүктілік, бала туу, мүгедектік, кәрілік жағдайындағы әлеуметтік қорғау үлгісі.Көптеген дамыған елдер тұрмысы төмен, көмекке мұқтаж адамдарға ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік беретін міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесін таңдаған: әлеуметтік қамсыздандырудың негізгі нысандарының бірі; экономикалық тұрғыдан белсенді халықты жұмыстан, еңбек ету қабілетінен және табыстан айырылуға байланысты түрлі тәуекелден зиянды өтеудің ұжымдық ынтымақтастығы негізінде әлеуметтік қорғау нысаны;азаматтарды қартайғанда, сырқат, жазатайым оқиға салдарынан, бала туу себепті, т.б. мән-жайларға байланысты еңбекке уақытша немесе тұрақты жарамсыз болған жағдайда, сондай-ақ олардың денсаулығын сақтау, қорғау мақсатымен материалдық жағынан қамсыздандыру жүйесі.
Әлеуметтік сақтандырудың ерекшелігі - жұмыс берушілердің және мемлекеттің қолдауымен жұмыскерлердің мақсатты жарналарынан құралатын мамандандырылған қорлардан қаржыландыру, яғни әлеуметтік сақтандыру кәсіпорындардың, мекемелердің, ұйымдардың міндетті жарналарынан құралатын ерекше қорлардың есебінен жүзеге асырылады. Халықты әлеуметтік қорғаудың қазіргі жүйесі мынадай негізгі элементтерді қамтиды:
oo мемлекеттік көмек берудің дәстүрлі нысаны (әлеуметтік көмек);
oo әлеуметтік жеңілдіктерді қоса халықтың жекелеген санаттарына берілетін мемлекеттік әлеуметтік кепілдіктер жиынтығы;
Әлеуметтік сақтандырудың екі нысаны бар, олар:
міндетті әлеуметтік сақтандыру және ерікті әлеуметтік сақтандыру. Міндетті әлеуметтік сақтандыру бюджеттен тыс мақсатты (мемлекеттік немесе қоғамдық) қорлар арқылы қамтамасыз етілетін мемлекеттік әлеуметтік кепілдіктердің бір түрі. Бұл қорлардың тапшылығы жағдайында мемлекет оларға мемлекеттік бюджет қаражатынан көмек көрсетеді. Сөйтіп, ол осы қорлардың қаржылық орнықтылығының және міндетті Әлеуметтік сақтандыру бағдарламасының іске асырылуының кепілі болып табылады.
Екі түрі бар, олар: міндетті жалпы сақтандыру және міндетті кәсіптік сақтандыру. Міндетті жалпы сақтандыру еңбек шартымен немесе келісімшартпен жұмыс істейтін барлық тұлғаларға қолданылады. Міндеті кәсіптік сақтандыру жарақаттану қауіпі жоғары, ерекше қауіпті және еңбек етуге жағдай қолайсыз жұмыстарда істейтін тұлғаларға қолданылады. Ерікті әлеуметтік сақтандыру мемлекеттің (мемлекеттік бюджеттің) сақтандыруды қолдауы жоқ болғанда ұжымдық ынтымақ және өзара көмек қағидаты негізінде құрылады. Адам және бүкіл қоғам үшін барынша мәнді қажеттіліктерді қанағаттандырудың мемлекеттік әлеуметтік кепілдіктері халықты әлеуметтік қорғаудың жаңа жүйесінің негізі болып табылады [6].
Әлеуметтік сақтандыру деп әдетте еңбек ету қабілетін жоғалтқан және (немесе) жұмысынан айырылған жағдайларда азаматтарды материалдық қолдау және олардың денсаулығын қорғау үшін қоғамдық өнім құнын қайта бөлу жөніндегі экономикалық қатынастардың жүйесін айтады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 27 маусымдағы №886 қаулысымен мақұлдаған Қазақстан Республикасында Халықты әлеуметтік қорғаудың тұжырымдамасы мемлекеттің, жұмыс берушілердің және азаматтардың мүмкін болатын әлеуметтік қатер туған жағдайда халықты әлеуметтік қорғаудың көп деңгейлі жүйесін қалыптастырудағы бағыттарын айқындап берді. Рыноктық экономика жағдайында әлеуметтік қамсыздандыру мен әлеуметтік көмектен басқа халықты әлеуметтік қорғаудың басым түрлерінің бірі әлеуметтік сақтандыру болып табылады [7].
Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру моделін таңдау кезінде 50-ден астам елдің тәжірибесі қаралды және ескерілді. Бүгінгі таңда әлемде денсаулық сақтауды қаржыландырудың үш негізгі моделі басым - бюджеттік, сақтандыру және аралас. Бюджеттік модель Ұлыбритания, Испания, Италия, Швеция сияқты елдерде бар. Әлеуметтік сақтандыру Германия, Франция, Бельгия, Корея, Жапония, Словакия, Шығыс Еуропаның бірқатар елдерінде, бар болғаны 30 елде және жеке сақтандыру АҚШ - та қолданылады. Бірақ көптеген елдер "бюджеттік" және "сақтандыру" модельдерін құрастырады, өйткені ол өзінің тиімділігін дәлелдеді [8].
АҚШ Денсаулық сақтау шығындары бойынша әлемде бірінші орында. Әлемдегі ең қымбат Денсаулық сақтау жүйесі болып саналады. Медицина индустриясы он миллионнан астам адам жұмыс істейтін АҚШ ұлттық экономикасының 17 бөлігін құрайды. Жылына 3 триллион доллар айналымы, бұл ЖІӨ-нің 16% құрайды. Жыл сайын бір адамға жұмсалатын шамамен $15,000. Бұл батыстағы басқа дамыған елдермен салыстырғанда 2-3 есе көп [9].
АҚШ-тағы медициналық сақтандыру-бұл сақтандыру компаниясымен жасалған келісім-шарт, ол арқылы сіз ай сайын сақтандыру компаниясының белгілі бір сомасын төлейсіз және ол сіздің ауруыңыз болған жағдайда медициналық шығындардың бір бөлігін алады. Америкада Медицина өте қымбат, сондықтан сақтандыруды елемеуге болмайды. Affordable Care Act сәйкес, іске қосу және келісім -- шарт жасау үшін тағы бір маңызды дәлел, медициналық сақтандыру елдің барлық заңды тұрғындары үшін міндетті болып табылады. Оның жоқтығы үшін айыппұл да қарастырылған (орташа есеппен 350-400 доллар)[10].
Соңғы уақытқа дейін АҚШ-тың медициналық сақтандыру жүйесі Медициналық және дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге жұмсалатын мемлекеттік және жеке шығындардың ең жоғары деңгейіне қарамастан, мемлекеттің медициналық сақтандыру нарығында болып жатқан процестерден толықтай алыстауымен сипатталды. Медициналық қызмет көрсету деңгейі бойынша АҚШ әлемде 37 - орында тұр [9].
Германия-әлеуметтік сақтандырудың отаны. 1848 жылы Берлинде полиция қызметкерлеріне қызмет көрсететін алғашқы сақтандыру кассасы ашылды, ал 1883 жылы канцлер Отто фон Бисмарктың бастамасымен "жұмысшыларды ауруханадан сақтандыруға қатысты заң" қабылданды. 2007 жылдан бастап әрбір тұрғын медициналық сақтандыруды алуға міндетті, оны мемлекеттік немесе жеке сақтандыру кассасында ресімдеуге болады.
Жылына 59 400 евродан аз ақша табатындар (бұл лимит жыл сайын қайта қаралады) тек мемлекеттік кассада сақтандырыла алады, жоғары табыс алушылар, сондай-ақ жеке кәсіпкерлер, фрилансерлер және мемлекеттік қызметкерлер мемлекеттік және жеке арасында таңдау жасай алады. Статистикаға сәйкес, Германия тұрғындарының 90%-ы мемлекеттік кассалардың клиенттері болып табылады. Мемлекеттік сақтандырудың басты артықшылығы-ол бірқатар шарттарды сақтай отырып, отбасы мүшелеріне тегін таратылады [11].
Францияда да мемлекеттік медициналық сақтандыру міндетті болып табылады. 2016 жылы әрбір сақтандырылған адам ауру бойынша күтімді өтеу үшін шамамен 1890 еуро алды, ал 2013 жылы жиынтық төлемдер 138,4 млрд еуроны құрады. Негізгі қор халықтың 80%-ға жуығын қамтиды, жеке кәсіпкерлерге және ауыл шаруашылығы саласында жұмыс істейтіндерге арналған тағы 2 қосымша қор бар. Қорлар жұмыс берушілердің, жалдамалы қызметкерлердің жарналары, сондай-ақ табыс салығы (кәсіпкерлер үшін) есебінен толтырылады. Жалдамалы қызметкерлерден алынатын сақтандыру жарнасы салық төлегенге дейін олардың табысының 20% - ын құрайды. Әлеуметтік сақтандыру қорларының қаражатын бөлуді жұмыс берушілер, кәсіподақ өкілдері және мемлекет бірлесіп бақылайды. Франциядағы денсаулық сақтауға жұмсалатын жалпы шығындардың шамамен 78%-ын мемлекеттік медициналық сақтандыру жүйесі өтейді. Қалған 22% тікелей пациенттер мен жеке сақтандыру компаниялары төлейді.
Франциядағы мемлекеттік сақтандыру жүйесі стационарлық және амбулаториялық емдеуге арналған шығыстарды жабады, сондай-ақ рецептуралық топқа жататын дәрілік заттарға арналған шығыстарды өтейді [12].
Ресейде 1993 жылдан бастап медициналық сақтандыру екі нысанда бар: міндетті және ерікті, бұл РФ-ы халқының денсаулық сақтау саласындағы мүдделерін әлеуметтік қорғаудың бір түрі. Міндетті сақтандыру заңға сәйкес жүзеге асырылады, ал ерікті сақтандыру сақтанушы мен сақтандырушы арасында жасалған шарт негізінде жүргізіледі. Міндетті медициналық сақтандыру-әлеуметтік қорғаудың мемлекеттік жүйесінің құрамдас бөлігі. Міндетті медициналық сақтандыру бағдарламасын міндетті медициналық сақтандыру қорлары, медициналық сақтандыру ұйымдары, медициналық ұйымдар жүзеге асырады. Міндетті медициналық сақтандырудың федералды қорынан басқа, осы саладағы мемлекеттік саясатты 86 аумақтық міндетті медициналық сақтандыру қорлары жүзеге асырады, олардың 2-і Қырым федералды округінде құрылған [13].
2014 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша міндетті медициналық сақтандыру шеңберінде сақтандырылғандар саны 143,8 млн. адамды құрады; оның ішінде 60 млн. жұмыс істейтін және 83,8 млн. жұмыс істемейтін азаматтар. 2013 жылы Ресей бойынша орта есеппен міндетті медициналық сақтандыру жүйесіне бір сақтандырылушыға сақтандыру жарналары 7 554,6 рубль түсті. Сонымен қатар, бір сақтандырылған жұмысшыға 12 332,3 рубль, бір жұмыс істемейтін адамға 4 469 рубль салықтар мен сақтандыру жарналары түсті [14].
Бүгінгі таңда біздің елде 17 млн-нан астам адамның мәртебесі анықталды (2020 жылға қарай халықтың 94,6% сақтандырылған болады). 10,9 млн азамат 15 жеңілдік санатына кіреді, олар үшін мемлекет 2020 жылдан бастап төлейтін болады. Олардың қатарында зейнеткерлер, балалар, көп балалы аналар, халықтың әлеуметтік осал топтары бар. 2017 жылдан бастап жұмыс берушілер 5,7 млн жалдамалы жұмыскер үшін жарна төлеуді жүргізеді. 2020 жылдан бастап жұмыскерлер, жұмыс берушілер сияқты өздері үшін жарна төлеуді бастайды. 800 мыңға жуық жеке кәсіпкерлер мен азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар 2020 жылдан бастап өздері үшін жарна төлеуді бастайды. 120 мың өзін-өзі жұмыспен қамтығандар бірыңғай жиынтық төлем (БЖТ) төлеушілерге айналды. Шамамен 1 млн адам - бұл сақтандырылмаған тұлғалар, олардың мәртебесі әзірге белгісіз (бұл бүкіл халықтың 5,5% - ы). Олардың қатарында өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар мен дербес төлеушілер бар [15].
МӘМС халыққа медициналық көмек көрсету жөніндегі шаралар кешені ретінде мемлекеттен медициналық қызметтерді құрылған міндетті медициналық сақтандыру қорының (ММСҚ) активтері, жұмыс берушілердің және өзіне жұмыс істейтін азаматтардан өз бетінше алатын жарналары есебінен алуға мүмкіндік береді. Егер халықтың екі үлкен тобы үшін ұйымдастыру тұрғысынан МӘМС - ке қатысу үлкен проблемалар тудырмаса, онда үшінші топ-өзін-өзі жұмыспен қамтыған (өзін-өзі жұмыспен қамтыған) халық ӘМСҚ-ға өз бетінше жарналар жасауы тиіс. Осыған байланысты халықтың дәл осы тобы үшін қаражат жинаудағы және МӘМС жүйесіне қатысудағы ең үлкен қиындықтар тән болады деп күтуге болады. Өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық үшін МӘМС шеңберінде ұсынылатын медициналық қызметтерге қол жеткізудегі ең үлкен қиындықтар тән болады деп күте отырып, біздің зерттеуімізде елімізде МӘМС енгізілетін жүйесі бойынша Өзін-өзі жұмыспен қамтыған халықтан толық және шынайы ақпарат алуға бағдарланғанбыз.
Зерттеудің мақсаты: Шиелі аудандық емханасында міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде аймақтық мейіргердің халықты ақпараттандыру деңгейі
Зерттеудің міндеттері:
- Тақырыпқа байланысты отандық, шетелдік әдебиеттерден, ғылыми еңбектерден және медициналық статьялардан ақпарат жинау.
- Тақырыпқа байланысты шет елдерінен, Қазақстан және Қызылорда облысынан статистикалық мәліметтерді жинау
- Міндеттік әлеуметтік медициналық сақтандыруда халықты ақпараттандыруда мейіргердің рөлін көрсету
- Міндеттік әлеуметтік медицинадық сақтандыруда шетелдік тәжірибелерді ұсыну
- тұрғындарға сауалнама жүргізу
- Сауалнаманы қорытындылап, ұсыныстар ұсыну
Зерттеу объектісі: Шиелі аудандық емханасы
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы
Жұмыстың көлемі мен құрылымы:
Зерттеу жұмысы 96 компьютерлік мәтін бетінен тұрады, 1 сурет, 19 диаграммалар және 53 кестелер суреттелген. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттерді шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің нәтижелері, қорытынды,практикалық ұсыныстар, пайдаланылған ақпараттар тізімі 80 әдебиеттен,оның ішінде 50 шетелдік әдебиет,10 отандық әдебиет, 20 интернет көзі және қосымшалардан тұрады.
1-ТАРАУ. МІНДЕТТІ ӘЛЕУМЕТТІК МЕДИЦИНАЛЫҚ САҚТАНДЫРУ ЖҮЙЕСІНДЕ АЙМАҚТЫҚ МЕЙІРГЕРДІҢ ХАЛЫҚТЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ ДЕҢГЕЙІ
1.1 Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру моделін жетілдіру.
Бәсекелестіктің өсуі және әлемдегі тұрақтылықтың болмауы жағдайларында 2012 жылы Қазақстанда ұсынылған Стратегия-2050 өзектілігі арта түседі.Әлемдегі ахуал серпінді өзгеруде, бұл жаңа жаһандық болмыс және біз оны қабылдауға тиіспіз. Бүгінде Қазақстанның Үшінші жаңғыруын іске асыруды қамтамасыз ету міндеті қойылып отыр. Елдің жаһандық бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ететін экономикалық өсімнің жаңа моделін құру қажет. Ол "100 нақты қадам" Ұлт жоспары негізінде жүргізіледі [22].
Бұл жағдайда денсаулық сақтау жүйесі де өзгеруі керек. Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жүйесін енгізудің өзектілігі пісіп-жетілді. Бұл жүйенің тиімділігі әлемдік тәжірибемен дәлелденген. Қазақстанда медициналық сақтандыру жүйесіне қатысушыларға медициналық қызметтердің кең спектрі ұсынылатын болады. Оған халықтың әлеуметтік осал топтарының қатысуын мемлекет қолдайтын болады.Бұдан басқа, барлық дәрілік заттардың бағасын реттеу заңнамалық түрде енгізілетін болады.
2018 жылы Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізу мемлекеттің, жұмыс берушілер мен азаматтардың денсаулық үшін ортақ жауапкершілігін қамтамасыз етуге, сондай-ақ алғашқы медициналық-санитариялық көмекті басымдықпен дамыту, жеке медицинаны дамыту және медициналық ұйымдар арасындағы бәсекелестікті арттыру есебінен медициналық көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Міндетті медициналық сақтандыруды енгізудің негізгі шарты елде қомақты қаржы-экономикалық іргетас құру болып табылады. Қазақстан бұл тұрғыда макроэкономикалық көрсеткіштер, ЖІӨ өсуі бойынша жақсы позицияға ие және ең бастысы, бүгінгі әлемдік экономикалық дағдарыс біздің мемлекетіміздің дамуына, әсіресе әлеуметтік кепілдіктерге (білім беру, денсаулық сақтау, зейнетақымен қамсыздандыру және т.б.) қатысты мәселелерде елеулі әсер еткен жоқ [23].
Екінші жағынан, Қазақстан өз алдына өршіл мақсаттар қойып отыр: әлемнің дамыған 30 елінің қатарына кіру. Ал бұған жаңа ғылыми жетістіктер мен технологияларға, қазіргі басқару тәсілдеріне негізделген қазіргі заманғы денсаулық сақтау жүйесін құрмай қол жеткізу мүмкін емес.
Қазіргі уақытта жеделдетілген технологиялық жаңғырту, әсіресе, елде денсаулық сақтау саласында цифрлық технологияларды дамыту қажет. Денсаулық сақтауды қажетті ақпараттандыруды қамтамасыз ету осы саладағы әлемдік трендтерді ескере отырып, денсаулық сақтауды цифрлық жаңғырту жолымен іске асырылатын болады. Бірінші кезеңде Қазақстанда денсаулық сақтауды цифрлық жаңғыртудың негізгі мақсаты адамның өмір бойы медициналық көмек көрсетудің үздіксіздігін қамтамасыз ету болады. Ол үшін адам туған сәттен бастап оның электрондық денсаулық паспорты (ЭДП) қалыптастырылатын болады, онда медициналық көмек көрсетудің барлық эпизодтары жинақталатын болады. 2020 жылға қарай Қазақстан Республикасының халқын электрондық денсаулық паспорттарымен 100% қамту жүзеге асырылатын болады. Бұдан басқа, әртүрлі үлгідегі медициналық ұйымдарда клиникалық және клиникалық емес процестерді автоматтандыруға арналған медициналық ақпараттық жүйелер (МАЖ) енгізіледі. Бүгінгі таңда МИСИ Денсаулық сақтау ұйымдарының 30% - ын қамтиды. 2017 жылдың соңына дейін қамтуды 50% - ға дейін арттыру жоспарлануда.
2010 жылдан бастап Қазақстан Республикасының Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесін енгізумен ел азаматтарының денсаулығын жақсартуға бағытталған денсаулық сақтау жүйесінде түбегейлі өзгерістер жүргізілді. Осы шаралардың барлығы қазақстандық денсаулық сақтау жүйесінің беделін арттыруға ықпал етті. Ал тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін (ТМККК) қаржыландыру жүйесіндегі түбегейлі өзгерістер медициналық қызметтердің деңгейін халықаралық стандарттарға жақындата отырып, олардың сапасын арттыруға мүмкіндік берді. Бұл ретте Қазақстан азаматтарының қолжетімді және сапалы медициналық көмекке құқықтарын іске асыру мүмкін болды.
Міндетті медициналық сақтандыруды енгізу қажеттілігін медицина өте қымбат сала екендігімен түсіндіруге болады, ал мемлекет, тіпті ең экономикалық дамыған мемлекет әрқашан азаматтарды тегін медициналық көмекпен толық қамтамасыз ете алмайды. Демек, қаржыландырудың жаңа моделі қажет. Сақтандыру медицинасының тәжірибесі ұзақ тарихы бар және белгілі бір елдерде қолданылатын әртүрлі модельдер бар (бюджеттік сақтандыру, жеке сақтандыру және басқалар). Басқа елдерге қарағанда, қазақстандық медицинаның бүгінгі күні ерікті медициналық сақтандырудың әлсіз элементтері бар бюджеттік моделі бар.
Сақтандыру медицинасының маңызды бағыттарының бірі медициналық-санитариялық алғашқы көмекті (МСАК) дамыту болып табылады, атап айтқанда, бұл қызметтерді республиканың әрбір азаматы өңіріне және тұрғылықты жеріне қарамастан ала алады деп болжанады. Яғни, дәрігердің алғашқы қабылдауына келуді шешкен пациент бірінші кезекте оған осы кезеңде білікті медициналық көмек көрсетілетініне сенімді болады.
Бұдан басқа, Қазақстанда медициналық сақтандыру жүйесі кадрлық әлеуетті дамытуды көздейді, ал бұл отандық денсаулық сақтаудағы әл-ауқаттың маңызды құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады. Өкінішке орай, біз бүгін Алматы мен Астана қалаларында да, өңірлерде де дәрігерлер мен медбикелердің тапшылығына тап болдық.
Біз медициналық сақтандырудың әлемдік практикасын зерделеу және Қазақстанда әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізудің модельдерін, мақсаттарын, міндеттері мен қағидаттарын айқындау бойынша жұмыс жүргізіп жатырмыз. АҚШ, Сингапур, Германия, Ұлыбритания, Австралия, Канада сияқты елдердің сақтандыру медицинасының модельдері зерттелді. Қазақстанда әлеуметтік медициналық сақтандыру моделін әзірлеу үшін мамандар әлемдік тәжірибенің ең үздігін іріктеп алды. Міндетті медициналық сақтандырудың германдық моделі негізге алынды, өйткені ол біздің жергілікті жағдайымызға барынша жақындайды - бұл денсаулық сақтау жүйесін қаржыландыру мемлекет, жұмыс берушілер мен қызметкердің міндетті жарналары есебінен жүргізілетін бюджеттік-сақтандыру медицинасы деп аталады [24].
Қазіргі уақытта сақтандыру медицинасын енгізу бойынша дайындық іс-шаралары жүргізілуде, оның көптеген элементтері қазірдің өзінде пысықталды және енгізілді (дәрігер мен медициналық ұйымды еркін таңдау, емдеуге жатқызу күнін автоматты түрде анықтай отырып, емдеуге жатқызу бюросы порталының жұмысы, "пациентке ақша" қағидаты, ақпараттандыру және электрондық базалар мен порталдарды құру, қағазсыз құжат айналымын енгізу және т.б.).
Алайда, қызметкер мен оның жұмыс берушісінен міндетті медициналық сақтандыру қорына аударымдар әлі де даулы мәселе болып табылады. Бірақ дәл осы қаражат міндетті медициналық сақтандыру қорын қосымша қаржыландыруға бағытталатын болады және сол арқылы оның қаржы ресурстарының ұлғаюына ықпал ететін болады. Жұмыскер мен жұмыс берушіден ақшалай қаражат түскен кезеңде Қордың қаржы ресурстары шамамен 30-40% - ға, оны капиталдандыруға дейін ұлғаяды, бұл тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің (ТМККК) көлемін одан да арттыруға мүмкіндік береді.
Міндетті медициналық сақтандыруды енгізумен республиканың әрбір тұрғыны, оның жұмыс істейтініне немесе жұмыс істемейтініне, мүгедегі, зейнеткері немесе баласы ТМККК шеңберінде медициналық көмектің барлық көлемін алатын болады. Қазақстанда енгізілетін сақтандыру моделі бүгінгі күні адам жұмыс істейді және өз жалақысынан аударымдар жасайды, ал ертең ол зейнеткер, бірақ бәрібір толық көлемде медициналық көмекті алатын болады. Немесе кешегі бала, емді мемлекет төлеп, өсіп, жұмыс істей бастайды және бұл қаражатты Қорға қайтарады. Яғни, мұндай дөңгелек, циклдік байланыс бар.
Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізу, бірінші кезекте, алғашқы медициналық-санитарлық көмекті басымдықпен дамыту, жеке медицинаны дамыту және медициналық ұйымдар арасындағы бәсекелестікті арттыру есебінен медициналық қызметтердің сапасы мен қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Бұдан басқа, әлеуметтік медициналық сақтандыру қорын құру бейресми төлемдер деңгейін төмендетуге ықпал ететін болады.
Міндетті ай сайынғы жарналарды шоғырландыру және ҚР ДСӘДМ Медициналық қызметтерге ақы төлеу Комитетінің базасында медициналық қызметтерді сатып алу үшін коммерциялық емес акционерлік қоғамның ұйымдық-құқықтық нысанында әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры құрылатын болады. Қордың құрылтайшысы және жалғыз акционері ҚР Үкіметі болады.
Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры МӘМС енгізу кезінде жергілікті атқарушы органдармен, жұмыспен қамту органдарының өңірлік бөлімшелерімен, салық қызметтерімен тығыз ынтымақтастықты жоспарлап отыр. Тек бірлескен күш-жігермен ғана Қазақстан халқын медициналық сақтандырумен барабар қамтуды қамтамасыз етуге болады. Емделушілерге сақтандырудың өз қаражаты үшін емделуден әлдеқайда арзан және тиімдірек екенін жеткізу маңызды. Мысалы, белсенді емес тұрғындар үшін МӘМС жүйесіне жарналар айына 1414 теңгені құрайды, ал бір ғана дәрігерге бару шамамен 4,5-5 мың теңгені құрауы мүмкін [25]. Бұдан басқа, 2020 жылға дейін елімізде өтпелі кезең жұмыс істейтін болады, оның барысында халыққа ТМККК шеңберінде жеткілікті ауқымды қызметтер пакеті қолжетімді болады.Тұрғындарға өтпелі кезең бар екенін және қажетті шұғыл медициналық көмексіз ешкім қалмайтынын білу қажет. Алайда, 2020 жылы ол әлі де аяқталатыны туралы ақпаратты жеткізу маңызды. Бүгінгі күні өз мәртебеңізді түсініп, мемлекет, жұмыс беруші тарапынан сақтандыру төлемін өз бетінше төлеу арқылы оны алу механизмдерін анықтаған жөн.
Осыған байланысты Қазақстанда халықты емханаларға тіркеу науқаны басталды " емханаға тіркеліңіз - МӘМС жүйесіндегі өз мәртебеңді анықта!"Емхана-қандай да бір медициналық көмек алуға арналған алғашқы медициналық мекеме. Медициналық көмекке қатысты проблемалар туындамауы үшін азаматтың қай жерде тіркелгенін тексеру маңызды. Осыған байланысты, 5 сәуір мен 31 маусым аралығында ҚР барлық азаматтарына МӘМС жүйесіндегі өз мәртебесін айқындау қажет. Азаматтарды емханаға тіркеу МӘМС жүйесіне қатысу үшін өте маңызды, өйткені дәл осы емхана арқылы денсаулық сақтау жүйесіне, атап айтқанда болашақ сақтандырылған азаматтар үшін - сақтандыру медицинасы пакеті шеңберіндегі медициналық қызметтер пакетіне қолжетімділік ашылады.Тіркеу науқаны барысында еліміздің әрбір тұрғыны өзінің бастапқы медициналық ұйымға қатыстылығын тексеріп қана қоймай, өзінің санаты туралы мәлімдеуі тиіс.
Денсаулық сақтаудың негізгі міндеттері қысқа және қарапайым және келесідей:
1. Халықтың барлық топтарына медициналық қызметтердің қолжетімділігін қамтамасыз ету.
2. Халықтың денсаулығын жақсарту.
3. Қаражатты тиімді пайдалану.
4. Жоғары сапалы қызметтер.
5. Халықтың қажеттіліктеріне жауап беру [16].
Бұл міндеттерді шешу денсаулық сақтаудың нәтижелілігін арттыруға бағытталған міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды (МӘМС) енгізумен қамтамасыз етілуі тиіс.
Денсаулық сақтау саласында медициналық көмекке бөлінетін кіріс баптарын арттыру және ТМККК кеңейту әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесін ағымдағы қайта енгізу мақсаттарының құрамына кіреді. Алайда, бұл ретте МӘМС енгізудің алдыңғы тәжірибесінен тиісті сабақ алып, өткен қателіктердің қайталануын болдырмау үшін барлық сақтық шараларын қабылдау қажет. Кеңірек жоспарда МӘМС енгізуді денсаулық сақтаудың жалпы нәтижелілігін күшейту құралы ретінде қарастырған жөн және оны енгізудің табысына тиісті түрде баға берген жөн.
Қазақстан қазір медициналық көмектің сапасын арттыруға кедергі келтіретін бірқатар проблемаларды бастан кешуде:
- елімізде алғашқы медициналық-санитарлық көмек желісі жеткілікті дамымаған;
- Денсаулық сақтау саясаты саласындағы негізгі басымдық ретінде медициналық қызметтердің сапасына жеткілікті көңіл бөлінбейді;
- Денсаулық сақтау менеджерлері статистикалық ақпаратты жақсы білмейді және оны нашар пайдаланады.
Бұдан басқа, денсаулық сақтаудың маңызды міндеті денсаулық сақтау қызметтеріне әділ қолжетімділікті қамтамасыз ету болып табылады. Мұнда қол жетімділік көптеген факторларды қамтиды, мұнда қаржылық компонент айнымалылардың бірі ғана. Мұндай жағдайларда, әдетте, медициналық сақтандыруды енгізу медициналық қызметтерге қол жетімділікті қамтамасыз ету тетігі болады. Әлемдік тәжірибе денсаулық сақтаудың сақтандыру моделі халықты медициналық қызметтермен жаппай қамтуды қамтамасыз етуге қабілетті екенін көрсетеді.
Сонымен қатар, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізу қажеттілігі ҚР Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған "Денсаулық" мемлекеттік бағдарламасында атап өтілді, атап айтқанда, Денсаулық сақтау жүйесін жетілдіру ынтымақтастықты енгізу және оның қаржылық тұрақтылығын арттыру негізінде жүзеге асырылады.
Халықтың әлеуметтік осал топтарының медициналық қызметтеріне қол жеткізуді жеңілдетуде бір уақытта прогрессивті рөл атқарған мұндай тәсіл бүгінгі күні де өзекті болып қалуда, өйткені медициналық қызметтер құнының өсуі және оларды іске асыруға арналған қоғамдық ресурстардың шектеулілігі бірқатар әлеуметтік-медициналық бағдарламалардың қысқаруына, демек, халықтың әртүрлі топтары арасында қол жеткізуді бөлуде қалыптасқан теріс өзгерістерге әкелуі мүмкін [17-19].
Осы модельдің көмегімен Үкімет қоғамның барлық мүшелерінің ынтымақтастығына қол жеткізгісі келеді. МӘМС жынысына, жасына, әлеуметтік мәртебесіне, тұрғылықты жеріне және табысына қарамастан медициналық қызмет көрсетуге тең қолжетімділікке кепілдік береді.
Осы уақытқа дейін медициналық қызмет көрсету мемлекеттік (республикалық және жергілікті) бюджет қаражаты, ерікті медициналық сақтандыру қорлары және халықаралық жобаларды іске асыру үшін халықаралық қаржы мекемелерінің кредиттері есебінен ұсынылды.
Мемлекет МӘМС енгізу арқылы халықтың өз денсаулығын нығайту және халықтың денсаулығын қорғаудың мемлекеттік ауыртпалығын бөлу арқылы қоғамдық ынтымақтастыққа қол жеткізуді күтеді. Бұдан басқа, МӘМС енгізу денсаулық сақтаудың сыртқы факторларға тұрақтылығын құру және шығыстарды ұлғайту, сондай-ақ жүйенің ашықтығы мен әділдігі есебінен қаржылық орнықтылығын қамтамасыз етеді деп болжануда. Сонымен қатар, денсаулық сақтау тиімділігі оның жоғары бәсекеге қабілеттілігін, белгіленген көрсеткіштерге қол жеткізуді, қызмет көрсетудің толықтығы мен сапасын қамтамасыз ету есебінен жақсартылатын болады.
Демек, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі медициналық қызметтердің екі пакетін қарастырады:
1. Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің пакеті (бұдан әрі - ТМККК). Ол медициналық қызметтердің мемлекет кепілдік берген көлемін қамтиды және республикалық бюджеттен қаржыландырылады. Ол Қазақстанның барлық азаматтары үшін қолжетімді болады және мыналарды қамтиды:
- санитариялық авиация және жедел медициналық көмек;
- әлеуметтік мәні бар ауруларға және шұғыл жағдайларға медициналық қызмет көрсету;
- профилактикалық екпелер;
- амбулаториялық препараттарды ұсынумен амбулаториялық көмек (2020 жылға дейін, яғни әмбебап декларация енгізілгенге дейін).
2. МӘМС пакеті. Ол МӘМС қорына мемлекеттің, жұмыс берушілер мен қызметкерлердің міндетті сақтандыру жарналары есебінен қаржыландырылатын ТМККК-дан асатын медициналық қызметтер көлемін қамтиды. Оны МӘМС қатысушылары болып табылатын тұлғалар қабылдай алады. Бұл пакетке мыналар кіреді:
- амбулаториялық көмек (дәрі-дәрмектер беруді қоса алғанда);
- стационарлық емдеу (әлеуметтік мәні бар ауруларды қоспағанда);
- стационарды алмастыратын көмек (әлеуметтік мәні бар ауруларды қоспағанда);
- оңалту;
- паллиативті көмек;
- жоғары технологиялық көмек.
Осылайша, Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізудің арқасында үкімет азаматтарға қолжетімді сапалы медициналық көмек көрсетуді, азаматтардың денсаулығын жақсартуды және олардың өмір сүру ұзақтығын арттыруды көздеп отыр.
Өзіне тән ерекшеліктері мен ұйымдық құрылымы тұрғысынан жалпыға бірдей медициналық сақтандыру және қаражатты бүкіл халық деңгейінде біріктіру қазіргі қаржыландыру жүйесінің мықты жақтарының бірі болып табылады, оларды сақтау қажет. МӘМС бойынша шығыстарды жабуды кеңінен таралған бейресми жұмыспен қамту жағдайында қаражат салу мүмкіндігіне байланыстыру бейресми жұмыспен қамтуды одан әрі ынталандырып қана қоймай, теңсіздікті күшейте алады, өйткені өз қаражатымен қатыспайтындар ең аз қамтамасыз етілетін болады.
МӘМС орнын толтырудан алып тастау қызметтерге қолжетімділік қысқарып, жүйенің тиімділігіне нұқсан келтіретін екі деңгейлі жүйе енгізілетін тәуекел болып табылады.
Бұдан басқа, көрсетілетін медициналық қызметтердің пакеттеріне осындай бөліну салдарынан шұғыл және шұғыл көмек қызметтерін алуға тырысатын МӘМС жүйесін қамтымайтын пациенттердің, сондай-ақ шұғыл көмек қызметі ретінде жоспарланған емдеуді ұсынуға (және ресімдеуге) бейім медициналық қызмет көрсетушілердің Денсаулық сақтау жүйесін теріс пайдалануының ықтимал қаупі бар. Бұл жеделшұғыл көмек көрсету бойынша қызметтер ТМККК шеңберінде барлығына қол жетімді, ал жоспарланған емдеу аударымдар түсетін немесе олардан арнайы босатылған ММС мүшелеріне ғана ұсынылатын МӘМС пакетінің бір бөлігі болып табылатындығымен түсіндіріледі [20].
Сонымен қатар, МӘМС енгізу қаржыландырудың бытыраңқылығын арттырмауы тиіс. Ең дұрысы, МӘМС Денсаулық сақтау саласында жеке төлеуші болуға уәкілетті болуы тиіс. Ол келісім-шарттың қазіргі заманғы әдістерін енгізу үшін әлеуетке ие болуы, оларды медициналық қызмет көрсетушілердің өзара іс-қимылын ынталандыру және тарту үшін пайдалануы және сапасы мен құны үшін жалпы есеп берушілікке ықпал етуі тиіс. Сонымен қатар, МӘМС-тің халықтың медициналық қызметтерге қолжетімділігін кеңейтуге және қаржылық кепілдіктерге әсерін бағалау қажет.
Қазақстан жалпыға бірдей медициналық сақтандыру жолымен ілгерілеуін жалғастырып келе жатқанда, нұсқалардың бірі - қосымша ерікті медициналық сақтандыру нарығын (МСН) дамытуды көтермелеу ретінде назарға алған жөн. ЭЫДҰ елдерінің көпшілігінде кейбір жағдайларды қоспағанда, МСН нарықтары бар. МСН-бұл сақтандырудың баламалы ресурсы емес, ол мемлекет қаржыландыратын пакетке толықтыру ретінде әрекет етеді. МСН әлеуметтік қоржыннан басқа емдеуге қол жеткізуді немесе ауруханалардағы жеке палаталар сияқты неғұрлым қолайлы жағдайларға қол жеткізуді ұсына алады. Кейбір жағдайларда ол, ең алдымен, мемлекетке бірлескен төлемдерді өтейді. ЭЫДҰ-да МСН рөлі елеусіз қалып отыр. Мәселен, 2016 жылы ЭЫДҰ елдері бойынша МСН есебінен денсаулық сақтауға жұмсалатын шығыстардың орташа есеппен 6% - ы өтелді. Осы салада ұзақ тарихы бар бірнеше елдерді қоспағанда және Франция сияқты кең қол жетімділікті қамтамасыз ететін арнайы ережелер. МСН, әдетте, халықтың шағын және қамтамасыз етілген бөлігімен сатып алынады. Егер медициналық қызмет көрсетуді тұтынушылар қосымша қызметтердің болуын маңызды деп санаса, сондай-ақ тұтынушылардың негізгі құқықтарын қорғау және орынды реттеу кезінде қосымша медициналық сақтандыруды дамытуды Қазақстанда да қарастыруға болады. Егер жеке сақтандырудың рөлі кеңейетін болса, тең қол жетімділікті қамтамасыз ету және тәуекелдерді таңдауды шектеу үшін нарықты қосымша реттеу қажет болады.
Ең алдымен, қаржыландыруды кеңейту және кез келген қосымша реформалар денсаулық сақтау жүйесі қызметінің нәтижелері үшін есеп беруді қамтамасыз ететін тетіктерді нығайтумен қоса жүргізілуге тиіс. Денсаулық сақтау саласындағы барлық қатысушылардың - Денсаулық сақтау саласындағы мамандардың, жергілікті және сыртқы қызмет көрсетушілердің, жергілікті және орталық билік органдарының оңтайлы нәтижелерге қол жеткізу қабілеті олардың өз іс - әрекеттерінің нәтижелері үшін жауапты бола алатындығына байланысты. Осылайша, Денсаулық сақтау министрлігі іске асырудың барлық деңгейлеріндегі стратегиялардың әсерін бағалау бойынша МӘМС мүмкіндіктерін кеңейту үшін қосымша күш-жігер жұмсап, табыс факторларын немесе оның болмау себептерін анықтауға тырысуы керек.
Айта кету керек, Қазақстан бүгінде қартайып келе жатқан мемлекет ретінде танылған. Қоғамның қартаюы-күрделі экономикалық мәселе. Халықтың қартаюын бағалау үшін (өлшем ретінде 65 жастан асқан адамдардың үлесі пайдаланылады) БҰҰ-ның демографиялық қартаю шкаласы қолданылады.
БҰҰ болжамдарына сәйкес, Қазақстанда 2050 жылға қарай халықтың қартаю индексі 25,4% - ға жетеді. Сондықтан медицина мен жалпы денсаулық сақтауды дамыту егде жастағы адамдар өздерін жайлы сезініп, белсенді өмір салтын ұстануы үшін қажет. Сондай-ақ, егде жастағы адамдар санының артуы медициналық қызмет көрсетуге жұмсалатын шығындардың артуына алып келеді.
Статистикаға сәйкес, әр 100 нәрестеге 26 зейнеткер келеді. Халықтың қартаю себептерінің бірі-туудың төмендеуі. Сондықтан Қазақстан қазір денсаулық сақтауды қаржыландыруды ұлғайту проблемасымен емес, демографиялық проблемамен бетпе-бет келіп отыр, бұл елдің бүкіл экономикасының дамуы үшін проблема болып табылады. Халықтың қартаюы еңбекке қабілетті халыққа жүктемені арттырады, олардың экономикалық белсенді халыққа қаржылық және әлеуметтік тәуелділігі артады.
Егде жастағы адамдар денсаулықтың созылмалы бұзылуынан зардап шегеді. Денсаулық сақтау егде адамдардың медициналық көмекке қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін МСАК қызметкерлері созылмалы ауырсыну, есту, көру, қозғалу және т.б. сияқты аспектілерді емдеуде үздіксіз медициналық көмек көрсетуі тиіс.
Осылайша, бүгінгі таңда Қазақстан отбасы институты құндылығының өзгеруімен, жұмыс істейтін әйелдер санының артуымен, сондай-ақ жалпы халық денсаулығының жай-күйіне қатысты оң серпінмен байланысты халықтың қартаю проблемасымен бетпе-бет келуде. Сонымен қатар, егде жастағы адамдарға Альцгеймер ауруы, Паркинсон ауруы, инсульттан кейінгі паралич және т. б. сияқты ауруларды қамтитын ерекше күтім мен ұзақ мерзімді медициналық көмек қажет. Бүгінгі таңда Қазақстанда қарт адамдарға қатысты мемлекеттік саясат жоқ.
Алайда, қазіргі уақытта енгізіліп жатқан МӘМС моделінде халықтың қартаю мәселесі қозғалған жоқ. Сондықтан біз МӘМС моделінде осы аспектіні қарастыруды, яғни егде жастағы халықтың медициналық қызметтерге қажеттілігін және олардың сұраныстарын қанағаттандыруды ескеруді ұсынамыз. Демек, МӘМС моделін толықтыру және кеңейту. Бұл ретте жұмыс істемейтін халықты қаржыландыру мәселесін заңды түрде шешу қажет, өйткені халықтың осы санатында жарналардың мөлшері айқындалмаған.
Сонымен қатар, халықтың қартайғанын және оларды сапалы медициналық көмекпен қамтамасыз ету жүктемесі елдің белсенді еңбекке қабілетті халқына түсетінін ескере отырып, оларды саралау қажеттілігі туындайды. Осыған байланысты медициналық қызметтер пакетіне Бөлмей, медициналық қызметтерді қаржыландыруды халықтың топтарына қарай жүзеге асыру ұсынылады. Олардың әрқайсысы МӘМС-ке қатысумен және медициналық көмек алумен ерекшеленетіндіктен, халықтың белгілі бір топтарын назарға алу ұсынылады 120-бап.
Барлық дамыған елдер халықтың қартаю проблемасына сөзсіз тап болады. Осыған байланысты Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы 2016-2020 жылдарға арналған қартаю және денсаулық проблемасы жөніндегі жаһандық Стратегия мен іс-қимыл жоспарын әзірледі. Осы стратегия шеңберінде мынадай стратегиялық міндеттер қойылды:
1. Әр елде дұрыс қартаюға қарсы әрекеттерді ұстануды қамтамасыз ету.
2. Егде жастағы адамдарға қолайлы жағдай жасау.
3. Денсаулық сақтау жүйесін егде жастағы адамдардың қажеттіліктеріне сәйкес келтіру.
4. Ұзақ мерзімді көмек көрсетудің тұрақты және әділ жүйесін құру (үйде, жергілікті ауруханаларда, мекемелерде).
5. Дұрыс қартаю саласындағы өлшеулерді, мониторингті және зерттеулерді жетілдіру.
ДДҰ қойған міндеттер Қазақстанның денсаулық сақтау саласы үшін де өзекті. Бұл міндеттер елдің денсаулық сақтау саласын дамыту стратегиясын әзірлеу және оның бәсекеге қабілеттілігін арттыру кезінде ескерілуге тиіс.
Сондықтан, жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, біз ДДСҰ-ның стратегиялық міндеттеріне сүйене отырып, қарт адамдардың қажеттіліктерін ескеріп, олардың сұраныстарын қанағаттандыратын МӘМС-тің келесі жетілдірілген моделін ұсынамыз.
Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (қызметкерлер және өзін-өзі жұмыспен қамтығандар):
- амбулаториялық көмек; - күндізгі стационарлар;
- ауруханаларға жоспарлы емдеуге жатқызу;
- амбулаториялық-дәрілік қамтамасыз ету;
Табысы төмен халыққа және төлем жасай алмағандарға медициналық көмек (18 жасқа дейінгі адамдар, студенттер):
- жоғары технологиялық медициналық қызметтер
- амбулаториялық көмек;
- күндізгі стационарлар;
- ауруханаларға жоспарлы емдеуге жатқызу;
- амбулаториялық-дәрілік қамтамасыз ету;
- жоғары технологиялық медициналық қызметтер
Ұзақ мерзімді медициналық көмек (қарт адамдарға көмек):
- созылмалы ауруларды емдеу (созылмалы бірлескен ауырсынумен күресу);
- қарттардың өмір сүру сапасын жақсарту (есту аппараттары, офтальмологқа үнемі бару, емдік дене шынықтыру);
- үйде медициналық күтім жасау
1-сурет. МӘМС жетілдірілген қазақстандық моделі
Ұсынылып отырған МӘМС жетілдірілген моделі қазіргі уақытта енгізіліп жатқан модельден ерекшеленеді, өйткені ол халықтың қажеттіліктеріне негізделеді. Яғни, бірінші кезекте халық топтары назарға алынады:
1) қызметкерлер мен жұмыс берушілер;
2) 18 жасқа дейінгі балалар;
3) халықтың аз қамтылған топтары;
4) егде жастағы адамдар.
Халықтың қандай да бір тобына жататынын негізге ала отырып, халықтың қандай да бір санатындағы денсаулық жағдайының ерекше ерекшеліктерін ескере отырып, тиісті медициналық көмек көзделеді. Ал қазір енгізіліп жатқан МӘМС моделі медициналық қызметтер пакеттеріне сүйенуді ұсынады және медициналық қызметтерді тұтынушының жас ерекшеліктері мен әлеуметтік мәртебесін ескермейді.
Бұл жағдайда МӘМС шеңберінде ұзақ мерзімді медициналық көмекті әлеуметтік сақтандыру Қазақстандағы қолданыстағы сақтандыру моделі алдында артықшылыққа ие болады. Бұл ретте, мемлекеттік субсидиялау көрсетілген модельді неғұрлым жеңіл енгізу үшін және жұмыс істейтін халыққа арналған шығыстар ауыртпалығын ұлғайтпай қажет.
Сонымен қатар, сақтандыру аясында Халық денсаулығы туралы Кодекске қызметкерлерді де, жұмыс берушілерді де міндетті жыл сайынғы профилактикалық тексеруге міндеттеу туралы өзгерістер енгізу ұсынылады. Біздің елде жұмыс берушілер қандай да бір себептермен жұмысшылардың жоқтығын құптамайды, оны нормативтік құжаттарға бекіту және профилактикалық тексеруден өтпеген қызметкерлерді жұмысқа жібермеу ұсынылады.
Мұндай тәжірибе денсаулық сақтаудың шетелдік практикасында кеңінен қолданылады және азаматтар мен мемлекет тарапынан денсаулық үшін ортақ жауапкершілікті дамытуға ықпал етеді. Профилактикалық тексерулердің кестесін сақтау әртүрлі ауруларды уақытында анықтауға, оларды бастапқы кезеңде емдеуге және халықтың денсаулық жағдайына тұрақты мониторинг жүргізуге, тиісінше қымбат тұратын стационарлық емнің алдын алуға мүмкіндік береді.
Бұдан басқа, денсаулық сақтау жүйесін цифрландырудың маңыздылығын назарға ала отырып, МӘМС моделінде Қазақстан Республикасының электрондық денсаулық сақтауды дамытудың 2013-2020 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес осы өзекті аспектіні де көздеу қажет. Бұл тұжырымдамада денсаулық сақтаудың мақсаттары мен басымдықтарын қайта қарау, ескірген технологиялардан бас тарту, медициналық ақпараттық жүйелерді (МАЖ) және медициналық ұйымдарды денсаулық сақтауды цифрландыру процесіне тарту жолымен монополияландыру және орталықтандыру көзделген. Қазіргі уақытта денсаулық сақтау министрлігінде тіркелген халық тіркелімі, диспансерлік науқастардың электрондық тіркелімі, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудің ақпараттық жүйесі, стационарлық науқастардың электрондық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қызылорда медициналық жоғары колледжі
Мамандығы бойынша 0302000 Мейіргер ісі
Біліктілігі Қолданбалы бакалавр
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Шиелі аудандық емханасында міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде аймақтық мейіргердің халықты ақпараттандыру деңгейі
Орындаған: Әбдіғапбарова Гүлзира Шерезданқызы
Т.А.Ж. қолы
Қорғауға бекітілген Ғылыми жетекшісі
Ішкі аурулар арнайы пәндер бірлестігі арнайы пән мұғалімі:
оқытушы:
________________
қолы қолы
Қызылорда, 2021 жыл
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР
КІРІСПЕ
1-ТАРАУ. МІНДЕТТІ ӘЛЕУМЕТТІК МЕДИЦИНАЛЫҚ САҚТАНДЫРУ ЖҮЙЕСІНДЕ АЙМАҚТЫҚ МЕЙІРГЕРДІҢ ХАЛЫҚТЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ ДЕҢГЕЙІ
1.1 Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру теориялық аспектілері
1.2 Тұрғындарына міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жайлы ақпараттандыруда мейіргердің рөлі
1.3 Шетелдік тәжірибелер
2-ТАРАУ. ЗЕРТТЕУЛЕР МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1 Зерттеудің материалдары мен әдістері
2.2 Зерттеу нәтижелері
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР
МӘМС-Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру
МСАК-Медициналық-санитариялық алғашқы көмек
АҚШ-Америка Құрама Штаттары
ЖІӨ-Жалпы ішкі өнім
ММСҚ-Міндетті медициналық сақтандыру қоры
БЖТ-Бірыңғай жиынтық төлем
РФ-Ресей Федерациясы
МР-Мейіргердің рөлі
АД-Ақпараттандыру деңгейі
ЖС-Жұмыс сапасы
ӨС-Өмір сапасы
ӨЖ-Өзін-өзі жұмыспен қамту
ЕМД-Ерікті медициналық сақтандыру
МСН-Медициналық сақтандыру нарығы
ТМККК-Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі
МСЖ-Медициналық сақтандыру жүйесі
МСҚ-Медициналық сақтандыру құралдары
КІРІСПЕ
Тіркес сөздер: Медициналық сақтандыру, ерікті медициналық сақтандыру, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру, өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық, хабардар болу мейіргерлік ақпараттандыру, МӘМС-ке қатынасы.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Нарықтық экономика жағдайында медициналық сақтандыру денсаулық сақтау жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады, ол адамның өмірінде туындайтын және оның денсаулығына теріс әсер ететін бірқатар күтпеген жағдайлардың әсерін жоюға немесе жеңілдетуге, еңбекке қабілеттілігін толық немесе ішінара қалпына келтіруге бағытталған [1].
Ел Президенті Қазақстан халқына жолдауында медициналық-санитариялық алғашқы көмекті (МСАК) дамыту Денсаулық сақтау жүйесін дамытудың негізгі басымдығы болып табылатынын, онда медициналық қызмет көрсетудің барлық жүйесінің қағидаты жатыр - бұл мемлекеттің, жұмыс берушінің және қызметкердің ортақ жауапкершілігі екенін атап көрсетеді [2].
Бұл негіз қалаушы қағидаттар Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған "Саламатты Қазақстан" [3] және 2016-2020 жылдарға арналған "Денсаулық" [4] екі мемлекеттік бағдарламаларын іске асырудың басым стратегиялық бағыттары мен тетіктерінде көрініс тапты. 2020 жылдан бастап Қазақстан Республикасының халқы медициналық көмекке және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жүйесі арқылы денсаулық сақтау ұйымын таңдау құқығына ие болды. Республикада МӘМС енгізудің мақсаты денсаулық сақтау жүйесін жаңғырту болып табылады, ол оның тиімділігі мен қаржылық орнықтылығын жақсартуға мүмкіндік береді [5].
Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) - бұл денсаулық сақтау саласындағы әлеуметтік мүдделерді қорғаудың мемлекеттік жүйесі. Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру Қазақстанның барлық сақтандырылған азаматтарына жынысына, жасына, әлеуметтік мәртебесіне, тұрғылықты жеріне, табысына қарамастан, тең дәрежедегі медициналық және дәрілік көмекті қамтамасыз етеді.
Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру - бұл тұрғындарды ауру, жарақат, жүктілік, бала туу, мүгедектік, кәрілік жағдайындағы әлеуметтік қорғау үлгісі.Көптеген дамыған елдер тұрмысы төмен, көмекке мұқтаж адамдарға ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік беретін міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесін таңдаған: әлеуметтік қамсыздандырудың негізгі нысандарының бірі; экономикалық тұрғыдан белсенді халықты жұмыстан, еңбек ету қабілетінен және табыстан айырылуға байланысты түрлі тәуекелден зиянды өтеудің ұжымдық ынтымақтастығы негізінде әлеуметтік қорғау нысаны;азаматтарды қартайғанда, сырқат, жазатайым оқиға салдарынан, бала туу себепті, т.б. мән-жайларға байланысты еңбекке уақытша немесе тұрақты жарамсыз болған жағдайда, сондай-ақ олардың денсаулығын сақтау, қорғау мақсатымен материалдық жағынан қамсыздандыру жүйесі.
Әлеуметтік сақтандырудың ерекшелігі - жұмыс берушілердің және мемлекеттің қолдауымен жұмыскерлердің мақсатты жарналарынан құралатын мамандандырылған қорлардан қаржыландыру, яғни әлеуметтік сақтандыру кәсіпорындардың, мекемелердің, ұйымдардың міндетті жарналарынан құралатын ерекше қорлардың есебінен жүзеге асырылады. Халықты әлеуметтік қорғаудың қазіргі жүйесі мынадай негізгі элементтерді қамтиды:
oo мемлекеттік көмек берудің дәстүрлі нысаны (әлеуметтік көмек);
oo әлеуметтік жеңілдіктерді қоса халықтың жекелеген санаттарына берілетін мемлекеттік әлеуметтік кепілдіктер жиынтығы;
Әлеуметтік сақтандырудың екі нысаны бар, олар:
міндетті әлеуметтік сақтандыру және ерікті әлеуметтік сақтандыру. Міндетті әлеуметтік сақтандыру бюджеттен тыс мақсатты (мемлекеттік немесе қоғамдық) қорлар арқылы қамтамасыз етілетін мемлекеттік әлеуметтік кепілдіктердің бір түрі. Бұл қорлардың тапшылығы жағдайында мемлекет оларға мемлекеттік бюджет қаражатынан көмек көрсетеді. Сөйтіп, ол осы қорлардың қаржылық орнықтылығының және міндетті Әлеуметтік сақтандыру бағдарламасының іске асырылуының кепілі болып табылады.
Екі түрі бар, олар: міндетті жалпы сақтандыру және міндетті кәсіптік сақтандыру. Міндетті жалпы сақтандыру еңбек шартымен немесе келісімшартпен жұмыс істейтін барлық тұлғаларға қолданылады. Міндеті кәсіптік сақтандыру жарақаттану қауіпі жоғары, ерекше қауіпті және еңбек етуге жағдай қолайсыз жұмыстарда істейтін тұлғаларға қолданылады. Ерікті әлеуметтік сақтандыру мемлекеттің (мемлекеттік бюджеттің) сақтандыруды қолдауы жоқ болғанда ұжымдық ынтымақ және өзара көмек қағидаты негізінде құрылады. Адам және бүкіл қоғам үшін барынша мәнді қажеттіліктерді қанағаттандырудың мемлекеттік әлеуметтік кепілдіктері халықты әлеуметтік қорғаудың жаңа жүйесінің негізі болып табылады [6].
Әлеуметтік сақтандыру деп әдетте еңбек ету қабілетін жоғалтқан және (немесе) жұмысынан айырылған жағдайларда азаматтарды материалдық қолдау және олардың денсаулығын қорғау үшін қоғамдық өнім құнын қайта бөлу жөніндегі экономикалық қатынастардың жүйесін айтады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 27 маусымдағы №886 қаулысымен мақұлдаған Қазақстан Республикасында Халықты әлеуметтік қорғаудың тұжырымдамасы мемлекеттің, жұмыс берушілердің және азаматтардың мүмкін болатын әлеуметтік қатер туған жағдайда халықты әлеуметтік қорғаудың көп деңгейлі жүйесін қалыптастырудағы бағыттарын айқындап берді. Рыноктық экономика жағдайында әлеуметтік қамсыздандыру мен әлеуметтік көмектен басқа халықты әлеуметтік қорғаудың басым түрлерінің бірі әлеуметтік сақтандыру болып табылады [7].
Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру моделін таңдау кезінде 50-ден астам елдің тәжірибесі қаралды және ескерілді. Бүгінгі таңда әлемде денсаулық сақтауды қаржыландырудың үш негізгі моделі басым - бюджеттік, сақтандыру және аралас. Бюджеттік модель Ұлыбритания, Испания, Италия, Швеция сияқты елдерде бар. Әлеуметтік сақтандыру Германия, Франция, Бельгия, Корея, Жапония, Словакия, Шығыс Еуропаның бірқатар елдерінде, бар болғаны 30 елде және жеке сақтандыру АҚШ - та қолданылады. Бірақ көптеген елдер "бюджеттік" және "сақтандыру" модельдерін құрастырады, өйткені ол өзінің тиімділігін дәлелдеді [8].
АҚШ Денсаулық сақтау шығындары бойынша әлемде бірінші орында. Әлемдегі ең қымбат Денсаулық сақтау жүйесі болып саналады. Медицина индустриясы он миллионнан астам адам жұмыс істейтін АҚШ ұлттық экономикасының 17 бөлігін құрайды. Жылына 3 триллион доллар айналымы, бұл ЖІӨ-нің 16% құрайды. Жыл сайын бір адамға жұмсалатын шамамен $15,000. Бұл батыстағы басқа дамыған елдермен салыстырғанда 2-3 есе көп [9].
АҚШ-тағы медициналық сақтандыру-бұл сақтандыру компаниясымен жасалған келісім-шарт, ол арқылы сіз ай сайын сақтандыру компаниясының белгілі бір сомасын төлейсіз және ол сіздің ауруыңыз болған жағдайда медициналық шығындардың бір бөлігін алады. Америкада Медицина өте қымбат, сондықтан сақтандыруды елемеуге болмайды. Affordable Care Act сәйкес, іске қосу және келісім -- шарт жасау үшін тағы бір маңызды дәлел, медициналық сақтандыру елдің барлық заңды тұрғындары үшін міндетті болып табылады. Оның жоқтығы үшін айыппұл да қарастырылған (орташа есеппен 350-400 доллар)[10].
Соңғы уақытқа дейін АҚШ-тың медициналық сақтандыру жүйесі Медициналық және дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге жұмсалатын мемлекеттік және жеке шығындардың ең жоғары деңгейіне қарамастан, мемлекеттің медициналық сақтандыру нарығында болып жатқан процестерден толықтай алыстауымен сипатталды. Медициналық қызмет көрсету деңгейі бойынша АҚШ әлемде 37 - орында тұр [9].
Германия-әлеуметтік сақтандырудың отаны. 1848 жылы Берлинде полиция қызметкерлеріне қызмет көрсететін алғашқы сақтандыру кассасы ашылды, ал 1883 жылы канцлер Отто фон Бисмарктың бастамасымен "жұмысшыларды ауруханадан сақтандыруға қатысты заң" қабылданды. 2007 жылдан бастап әрбір тұрғын медициналық сақтандыруды алуға міндетті, оны мемлекеттік немесе жеке сақтандыру кассасында ресімдеуге болады.
Жылына 59 400 евродан аз ақша табатындар (бұл лимит жыл сайын қайта қаралады) тек мемлекеттік кассада сақтандырыла алады, жоғары табыс алушылар, сондай-ақ жеке кәсіпкерлер, фрилансерлер және мемлекеттік қызметкерлер мемлекеттік және жеке арасында таңдау жасай алады. Статистикаға сәйкес, Германия тұрғындарының 90%-ы мемлекеттік кассалардың клиенттері болып табылады. Мемлекеттік сақтандырудың басты артықшылығы-ол бірқатар шарттарды сақтай отырып, отбасы мүшелеріне тегін таратылады [11].
Францияда да мемлекеттік медициналық сақтандыру міндетті болып табылады. 2016 жылы әрбір сақтандырылған адам ауру бойынша күтімді өтеу үшін шамамен 1890 еуро алды, ал 2013 жылы жиынтық төлемдер 138,4 млрд еуроны құрады. Негізгі қор халықтың 80%-ға жуығын қамтиды, жеке кәсіпкерлерге және ауыл шаруашылығы саласында жұмыс істейтіндерге арналған тағы 2 қосымша қор бар. Қорлар жұмыс берушілердің, жалдамалы қызметкерлердің жарналары, сондай-ақ табыс салығы (кәсіпкерлер үшін) есебінен толтырылады. Жалдамалы қызметкерлерден алынатын сақтандыру жарнасы салық төлегенге дейін олардың табысының 20% - ын құрайды. Әлеуметтік сақтандыру қорларының қаражатын бөлуді жұмыс берушілер, кәсіподақ өкілдері және мемлекет бірлесіп бақылайды. Франциядағы денсаулық сақтауға жұмсалатын жалпы шығындардың шамамен 78%-ын мемлекеттік медициналық сақтандыру жүйесі өтейді. Қалған 22% тікелей пациенттер мен жеке сақтандыру компаниялары төлейді.
Франциядағы мемлекеттік сақтандыру жүйесі стационарлық және амбулаториялық емдеуге арналған шығыстарды жабады, сондай-ақ рецептуралық топқа жататын дәрілік заттарға арналған шығыстарды өтейді [12].
Ресейде 1993 жылдан бастап медициналық сақтандыру екі нысанда бар: міндетті және ерікті, бұл РФ-ы халқының денсаулық сақтау саласындағы мүдделерін әлеуметтік қорғаудың бір түрі. Міндетті сақтандыру заңға сәйкес жүзеге асырылады, ал ерікті сақтандыру сақтанушы мен сақтандырушы арасында жасалған шарт негізінде жүргізіледі. Міндетті медициналық сақтандыру-әлеуметтік қорғаудың мемлекеттік жүйесінің құрамдас бөлігі. Міндетті медициналық сақтандыру бағдарламасын міндетті медициналық сақтандыру қорлары, медициналық сақтандыру ұйымдары, медициналық ұйымдар жүзеге асырады. Міндетті медициналық сақтандырудың федералды қорынан басқа, осы саладағы мемлекеттік саясатты 86 аумақтық міндетті медициналық сақтандыру қорлары жүзеге асырады, олардың 2-і Қырым федералды округінде құрылған [13].
2014 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша міндетті медициналық сақтандыру шеңберінде сақтандырылғандар саны 143,8 млн. адамды құрады; оның ішінде 60 млн. жұмыс істейтін және 83,8 млн. жұмыс істемейтін азаматтар. 2013 жылы Ресей бойынша орта есеппен міндетті медициналық сақтандыру жүйесіне бір сақтандырылушыға сақтандыру жарналары 7 554,6 рубль түсті. Сонымен қатар, бір сақтандырылған жұмысшыға 12 332,3 рубль, бір жұмыс істемейтін адамға 4 469 рубль салықтар мен сақтандыру жарналары түсті [14].
Бүгінгі таңда біздің елде 17 млн-нан астам адамның мәртебесі анықталды (2020 жылға қарай халықтың 94,6% сақтандырылған болады). 10,9 млн азамат 15 жеңілдік санатына кіреді, олар үшін мемлекет 2020 жылдан бастап төлейтін болады. Олардың қатарында зейнеткерлер, балалар, көп балалы аналар, халықтың әлеуметтік осал топтары бар. 2017 жылдан бастап жұмыс берушілер 5,7 млн жалдамалы жұмыскер үшін жарна төлеуді жүргізеді. 2020 жылдан бастап жұмыскерлер, жұмыс берушілер сияқты өздері үшін жарна төлеуді бастайды. 800 мыңға жуық жеке кәсіпкерлер мен азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар 2020 жылдан бастап өздері үшін жарна төлеуді бастайды. 120 мың өзін-өзі жұмыспен қамтығандар бірыңғай жиынтық төлем (БЖТ) төлеушілерге айналды. Шамамен 1 млн адам - бұл сақтандырылмаған тұлғалар, олардың мәртебесі әзірге белгісіз (бұл бүкіл халықтың 5,5% - ы). Олардың қатарында өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар мен дербес төлеушілер бар [15].
МӘМС халыққа медициналық көмек көрсету жөніндегі шаралар кешені ретінде мемлекеттен медициналық қызметтерді құрылған міндетті медициналық сақтандыру қорының (ММСҚ) активтері, жұмыс берушілердің және өзіне жұмыс істейтін азаматтардан өз бетінше алатын жарналары есебінен алуға мүмкіндік береді. Егер халықтың екі үлкен тобы үшін ұйымдастыру тұрғысынан МӘМС - ке қатысу үлкен проблемалар тудырмаса, онда үшінші топ-өзін-өзі жұмыспен қамтыған (өзін-өзі жұмыспен қамтыған) халық ӘМСҚ-ға өз бетінше жарналар жасауы тиіс. Осыған байланысты халықтың дәл осы тобы үшін қаражат жинаудағы және МӘМС жүйесіне қатысудағы ең үлкен қиындықтар тән болады деп күтуге болады. Өзін-өзі жұмыспен қамтыған халық үшін МӘМС шеңберінде ұсынылатын медициналық қызметтерге қол жеткізудегі ең үлкен қиындықтар тән болады деп күте отырып, біздің зерттеуімізде елімізде МӘМС енгізілетін жүйесі бойынша Өзін-өзі жұмыспен қамтыған халықтан толық және шынайы ақпарат алуға бағдарланғанбыз.
Зерттеудің мақсаты: Шиелі аудандық емханасында міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесінде аймақтық мейіргердің халықты ақпараттандыру деңгейі
Зерттеудің міндеттері:
- Тақырыпқа байланысты отандық, шетелдік әдебиеттерден, ғылыми еңбектерден және медициналық статьялардан ақпарат жинау.
- Тақырыпқа байланысты шет елдерінен, Қазақстан және Қызылорда облысынан статистикалық мәліметтерді жинау
- Міндеттік әлеуметтік медициналық сақтандыруда халықты ақпараттандыруда мейіргердің рөлін көрсету
- Міндеттік әлеуметтік медицинадық сақтандыруда шетелдік тәжірибелерді ұсыну
- тұрғындарға сауалнама жүргізу
- Сауалнаманы қорытындылап, ұсыныстар ұсыну
Зерттеу объектісі: Шиелі аудандық емханасы
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы
Жұмыстың көлемі мен құрылымы:
Зерттеу жұмысы 96 компьютерлік мәтін бетінен тұрады, 1 сурет, 19 диаграммалар және 53 кестелер суреттелген. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттерді шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің нәтижелері, қорытынды,практикалық ұсыныстар, пайдаланылған ақпараттар тізімі 80 әдебиеттен,оның ішінде 50 шетелдік әдебиет,10 отандық әдебиет, 20 интернет көзі және қосымшалардан тұрады.
1-ТАРАУ. МІНДЕТТІ ӘЛЕУМЕТТІК МЕДИЦИНАЛЫҚ САҚТАНДЫРУ ЖҮЙЕСІНДЕ АЙМАҚТЫҚ МЕЙІРГЕРДІҢ ХАЛЫҚТЫ АҚПАРАТТАНДЫРУ ДЕҢГЕЙІ
1.1 Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру моделін жетілдіру.
Бәсекелестіктің өсуі және әлемдегі тұрақтылықтың болмауы жағдайларында 2012 жылы Қазақстанда ұсынылған Стратегия-2050 өзектілігі арта түседі.Әлемдегі ахуал серпінді өзгеруде, бұл жаңа жаһандық болмыс және біз оны қабылдауға тиіспіз. Бүгінде Қазақстанның Үшінші жаңғыруын іске асыруды қамтамасыз ету міндеті қойылып отыр. Елдің жаһандық бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ететін экономикалық өсімнің жаңа моделін құру қажет. Ол "100 нақты қадам" Ұлт жоспары негізінде жүргізіледі [22].
Бұл жағдайда денсаулық сақтау жүйесі де өзгеруі керек. Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жүйесін енгізудің өзектілігі пісіп-жетілді. Бұл жүйенің тиімділігі әлемдік тәжірибемен дәлелденген. Қазақстанда медициналық сақтандыру жүйесіне қатысушыларға медициналық қызметтердің кең спектрі ұсынылатын болады. Оған халықтың әлеуметтік осал топтарының қатысуын мемлекет қолдайтын болады.Бұдан басқа, барлық дәрілік заттардың бағасын реттеу заңнамалық түрде енгізілетін болады.
2018 жылы Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізу мемлекеттің, жұмыс берушілер мен азаматтардың денсаулық үшін ортақ жауапкершілігін қамтамасыз етуге, сондай-ақ алғашқы медициналық-санитариялық көмекті басымдықпен дамыту, жеке медицинаны дамыту және медициналық ұйымдар арасындағы бәсекелестікті арттыру есебінен медициналық көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Міндетті медициналық сақтандыруды енгізудің негізгі шарты елде қомақты қаржы-экономикалық іргетас құру болып табылады. Қазақстан бұл тұрғыда макроэкономикалық көрсеткіштер, ЖІӨ өсуі бойынша жақсы позицияға ие және ең бастысы, бүгінгі әлемдік экономикалық дағдарыс біздің мемлекетіміздің дамуына, әсіресе әлеуметтік кепілдіктерге (білім беру, денсаулық сақтау, зейнетақымен қамсыздандыру және т.б.) қатысты мәселелерде елеулі әсер еткен жоқ [23].
Екінші жағынан, Қазақстан өз алдына өршіл мақсаттар қойып отыр: әлемнің дамыған 30 елінің қатарына кіру. Ал бұған жаңа ғылыми жетістіктер мен технологияларға, қазіргі басқару тәсілдеріне негізделген қазіргі заманғы денсаулық сақтау жүйесін құрмай қол жеткізу мүмкін емес.
Қазіргі уақытта жеделдетілген технологиялық жаңғырту, әсіресе, елде денсаулық сақтау саласында цифрлық технологияларды дамыту қажет. Денсаулық сақтауды қажетті ақпараттандыруды қамтамасыз ету осы саладағы әлемдік трендтерді ескере отырып, денсаулық сақтауды цифрлық жаңғырту жолымен іске асырылатын болады. Бірінші кезеңде Қазақстанда денсаулық сақтауды цифрлық жаңғыртудың негізгі мақсаты адамның өмір бойы медициналық көмек көрсетудің үздіксіздігін қамтамасыз ету болады. Ол үшін адам туған сәттен бастап оның электрондық денсаулық паспорты (ЭДП) қалыптастырылатын болады, онда медициналық көмек көрсетудің барлық эпизодтары жинақталатын болады. 2020 жылға қарай Қазақстан Республикасының халқын электрондық денсаулық паспорттарымен 100% қамту жүзеге асырылатын болады. Бұдан басқа, әртүрлі үлгідегі медициналық ұйымдарда клиникалық және клиникалық емес процестерді автоматтандыруға арналған медициналық ақпараттық жүйелер (МАЖ) енгізіледі. Бүгінгі таңда МИСИ Денсаулық сақтау ұйымдарының 30% - ын қамтиды. 2017 жылдың соңына дейін қамтуды 50% - ға дейін арттыру жоспарлануда.
2010 жылдан бастап Қазақстан Республикасының Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесін енгізумен ел азаматтарының денсаулығын жақсартуға бағытталған денсаулық сақтау жүйесінде түбегейлі өзгерістер жүргізілді. Осы шаралардың барлығы қазақстандық денсаулық сақтау жүйесінің беделін арттыруға ықпал етті. Ал тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін (ТМККК) қаржыландыру жүйесіндегі түбегейлі өзгерістер медициналық қызметтердің деңгейін халықаралық стандарттарға жақындата отырып, олардың сапасын арттыруға мүмкіндік берді. Бұл ретте Қазақстан азаматтарының қолжетімді және сапалы медициналық көмекке құқықтарын іске асыру мүмкін болды.
Міндетті медициналық сақтандыруды енгізу қажеттілігін медицина өте қымбат сала екендігімен түсіндіруге болады, ал мемлекет, тіпті ең экономикалық дамыған мемлекет әрқашан азаматтарды тегін медициналық көмекпен толық қамтамасыз ете алмайды. Демек, қаржыландырудың жаңа моделі қажет. Сақтандыру медицинасының тәжірибесі ұзақ тарихы бар және белгілі бір елдерде қолданылатын әртүрлі модельдер бар (бюджеттік сақтандыру, жеке сақтандыру және басқалар). Басқа елдерге қарағанда, қазақстандық медицинаның бүгінгі күні ерікті медициналық сақтандырудың әлсіз элементтері бар бюджеттік моделі бар.
Сақтандыру медицинасының маңызды бағыттарының бірі медициналық-санитариялық алғашқы көмекті (МСАК) дамыту болып табылады, атап айтқанда, бұл қызметтерді республиканың әрбір азаматы өңіріне және тұрғылықты жеріне қарамастан ала алады деп болжанады. Яғни, дәрігердің алғашқы қабылдауына келуді шешкен пациент бірінші кезекте оған осы кезеңде білікті медициналық көмек көрсетілетініне сенімді болады.
Бұдан басқа, Қазақстанда медициналық сақтандыру жүйесі кадрлық әлеуетті дамытуды көздейді, ал бұл отандық денсаулық сақтаудағы әл-ауқаттың маңызды құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады. Өкінішке орай, біз бүгін Алматы мен Астана қалаларында да, өңірлерде де дәрігерлер мен медбикелердің тапшылығына тап болдық.
Біз медициналық сақтандырудың әлемдік практикасын зерделеу және Қазақстанда әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізудің модельдерін, мақсаттарын, міндеттері мен қағидаттарын айқындау бойынша жұмыс жүргізіп жатырмыз. АҚШ, Сингапур, Германия, Ұлыбритания, Австралия, Канада сияқты елдердің сақтандыру медицинасының модельдері зерттелді. Қазақстанда әлеуметтік медициналық сақтандыру моделін әзірлеу үшін мамандар әлемдік тәжірибенің ең үздігін іріктеп алды. Міндетті медициналық сақтандырудың германдық моделі негізге алынды, өйткені ол біздің жергілікті жағдайымызға барынша жақындайды - бұл денсаулық сақтау жүйесін қаржыландыру мемлекет, жұмыс берушілер мен қызметкердің міндетті жарналары есебінен жүргізілетін бюджеттік-сақтандыру медицинасы деп аталады [24].
Қазіргі уақытта сақтандыру медицинасын енгізу бойынша дайындық іс-шаралары жүргізілуде, оның көптеген элементтері қазірдің өзінде пысықталды және енгізілді (дәрігер мен медициналық ұйымды еркін таңдау, емдеуге жатқызу күнін автоматты түрде анықтай отырып, емдеуге жатқызу бюросы порталының жұмысы, "пациентке ақша" қағидаты, ақпараттандыру және электрондық базалар мен порталдарды құру, қағазсыз құжат айналымын енгізу және т.б.).
Алайда, қызметкер мен оның жұмыс берушісінен міндетті медициналық сақтандыру қорына аударымдар әлі де даулы мәселе болып табылады. Бірақ дәл осы қаражат міндетті медициналық сақтандыру қорын қосымша қаржыландыруға бағытталатын болады және сол арқылы оның қаржы ресурстарының ұлғаюына ықпал ететін болады. Жұмыскер мен жұмыс берушіден ақшалай қаражат түскен кезеңде Қордың қаржы ресурстары шамамен 30-40% - ға, оны капиталдандыруға дейін ұлғаяды, бұл тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің (ТМККК) көлемін одан да арттыруға мүмкіндік береді.
Міндетті медициналық сақтандыруды енгізумен республиканың әрбір тұрғыны, оның жұмыс істейтініне немесе жұмыс істемейтініне, мүгедегі, зейнеткері немесе баласы ТМККК шеңберінде медициналық көмектің барлық көлемін алатын болады. Қазақстанда енгізілетін сақтандыру моделі бүгінгі күні адам жұмыс істейді және өз жалақысынан аударымдар жасайды, ал ертең ол зейнеткер, бірақ бәрібір толық көлемде медициналық көмекті алатын болады. Немесе кешегі бала, емді мемлекет төлеп, өсіп, жұмыс істей бастайды және бұл қаражатты Қорға қайтарады. Яғни, мұндай дөңгелек, циклдік байланыс бар.
Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізу, бірінші кезекте, алғашқы медициналық-санитарлық көмекті басымдықпен дамыту, жеке медицинаны дамыту және медициналық ұйымдар арасындағы бәсекелестікті арттыру есебінен медициналық қызметтердің сапасы мен қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Бұдан басқа, әлеуметтік медициналық сақтандыру қорын құру бейресми төлемдер деңгейін төмендетуге ықпал ететін болады.
Міндетті ай сайынғы жарналарды шоғырландыру және ҚР ДСӘДМ Медициналық қызметтерге ақы төлеу Комитетінің базасында медициналық қызметтерді сатып алу үшін коммерциялық емес акционерлік қоғамның ұйымдық-құқықтық нысанында әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры құрылатын болады. Қордың құрылтайшысы және жалғыз акционері ҚР Үкіметі болады.
Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры МӘМС енгізу кезінде жергілікті атқарушы органдармен, жұмыспен қамту органдарының өңірлік бөлімшелерімен, салық қызметтерімен тығыз ынтымақтастықты жоспарлап отыр. Тек бірлескен күш-жігермен ғана Қазақстан халқын медициналық сақтандырумен барабар қамтуды қамтамасыз етуге болады. Емделушілерге сақтандырудың өз қаражаты үшін емделуден әлдеқайда арзан және тиімдірек екенін жеткізу маңызды. Мысалы, белсенді емес тұрғындар үшін МӘМС жүйесіне жарналар айына 1414 теңгені құрайды, ал бір ғана дәрігерге бару шамамен 4,5-5 мың теңгені құрауы мүмкін [25]. Бұдан басқа, 2020 жылға дейін елімізде өтпелі кезең жұмыс істейтін болады, оның барысында халыққа ТМККК шеңберінде жеткілікті ауқымды қызметтер пакеті қолжетімді болады.Тұрғындарға өтпелі кезең бар екенін және қажетті шұғыл медициналық көмексіз ешкім қалмайтынын білу қажет. Алайда, 2020 жылы ол әлі де аяқталатыны туралы ақпаратты жеткізу маңызды. Бүгінгі күні өз мәртебеңізді түсініп, мемлекет, жұмыс беруші тарапынан сақтандыру төлемін өз бетінше төлеу арқылы оны алу механизмдерін анықтаған жөн.
Осыған байланысты Қазақстанда халықты емханаларға тіркеу науқаны басталды " емханаға тіркеліңіз - МӘМС жүйесіндегі өз мәртебеңді анықта!"Емхана-қандай да бір медициналық көмек алуға арналған алғашқы медициналық мекеме. Медициналық көмекке қатысты проблемалар туындамауы үшін азаматтың қай жерде тіркелгенін тексеру маңызды. Осыған байланысты, 5 сәуір мен 31 маусым аралығында ҚР барлық азаматтарына МӘМС жүйесіндегі өз мәртебесін айқындау қажет. Азаматтарды емханаға тіркеу МӘМС жүйесіне қатысу үшін өте маңызды, өйткені дәл осы емхана арқылы денсаулық сақтау жүйесіне, атап айтқанда болашақ сақтандырылған азаматтар үшін - сақтандыру медицинасы пакеті шеңберіндегі медициналық қызметтер пакетіне қолжетімділік ашылады.Тіркеу науқаны барысында еліміздің әрбір тұрғыны өзінің бастапқы медициналық ұйымға қатыстылығын тексеріп қана қоймай, өзінің санаты туралы мәлімдеуі тиіс.
Денсаулық сақтаудың негізгі міндеттері қысқа және қарапайым және келесідей:
1. Халықтың барлық топтарына медициналық қызметтердің қолжетімділігін қамтамасыз ету.
2. Халықтың денсаулығын жақсарту.
3. Қаражатты тиімді пайдалану.
4. Жоғары сапалы қызметтер.
5. Халықтың қажеттіліктеріне жауап беру [16].
Бұл міндеттерді шешу денсаулық сақтаудың нәтижелілігін арттыруға бағытталған міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды (МӘМС) енгізумен қамтамасыз етілуі тиіс.
Денсаулық сақтау саласында медициналық көмекке бөлінетін кіріс баптарын арттыру және ТМККК кеңейту әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесін ағымдағы қайта енгізу мақсаттарының құрамына кіреді. Алайда, бұл ретте МӘМС енгізудің алдыңғы тәжірибесінен тиісті сабақ алып, өткен қателіктердің қайталануын болдырмау үшін барлық сақтық шараларын қабылдау қажет. Кеңірек жоспарда МӘМС енгізуді денсаулық сақтаудың жалпы нәтижелілігін күшейту құралы ретінде қарастырған жөн және оны енгізудің табысына тиісті түрде баға берген жөн.
Қазақстан қазір медициналық көмектің сапасын арттыруға кедергі келтіретін бірқатар проблемаларды бастан кешуде:
- елімізде алғашқы медициналық-санитарлық көмек желісі жеткілікті дамымаған;
- Денсаулық сақтау саясаты саласындағы негізгі басымдық ретінде медициналық қызметтердің сапасына жеткілікті көңіл бөлінбейді;
- Денсаулық сақтау менеджерлері статистикалық ақпаратты жақсы білмейді және оны нашар пайдаланады.
Бұдан басқа, денсаулық сақтаудың маңызды міндеті денсаулық сақтау қызметтеріне әділ қолжетімділікті қамтамасыз ету болып табылады. Мұнда қол жетімділік көптеген факторларды қамтиды, мұнда қаржылық компонент айнымалылардың бірі ғана. Мұндай жағдайларда, әдетте, медициналық сақтандыруды енгізу медициналық қызметтерге қол жетімділікті қамтамасыз ету тетігі болады. Әлемдік тәжірибе денсаулық сақтаудың сақтандыру моделі халықты медициналық қызметтермен жаппай қамтуды қамтамасыз етуге қабілетті екенін көрсетеді.
Сонымен қатар, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізу қажеттілігі ҚР Денсаулық сақтау саласын дамытудың 2016-2019 жылдарға арналған "Денсаулық" мемлекеттік бағдарламасында атап өтілді, атап айтқанда, Денсаулық сақтау жүйесін жетілдіру ынтымақтастықты енгізу және оның қаржылық тұрақтылығын арттыру негізінде жүзеге асырылады.
Халықтың әлеуметтік осал топтарының медициналық қызметтеріне қол жеткізуді жеңілдетуде бір уақытта прогрессивті рөл атқарған мұндай тәсіл бүгінгі күні де өзекті болып қалуда, өйткені медициналық қызметтер құнының өсуі және оларды іске асыруға арналған қоғамдық ресурстардың шектеулілігі бірқатар әлеуметтік-медициналық бағдарламалардың қысқаруына, демек, халықтың әртүрлі топтары арасында қол жеткізуді бөлуде қалыптасқан теріс өзгерістерге әкелуі мүмкін [17-19].
Осы модельдің көмегімен Үкімет қоғамның барлық мүшелерінің ынтымақтастығына қол жеткізгісі келеді. МӘМС жынысына, жасына, әлеуметтік мәртебесіне, тұрғылықты жеріне және табысына қарамастан медициналық қызмет көрсетуге тең қолжетімділікке кепілдік береді.
Осы уақытқа дейін медициналық қызмет көрсету мемлекеттік (республикалық және жергілікті) бюджет қаражаты, ерікті медициналық сақтандыру қорлары және халықаралық жобаларды іске асыру үшін халықаралық қаржы мекемелерінің кредиттері есебінен ұсынылды.
Мемлекет МӘМС енгізу арқылы халықтың өз денсаулығын нығайту және халықтың денсаулығын қорғаудың мемлекеттік ауыртпалығын бөлу арқылы қоғамдық ынтымақтастыққа қол жеткізуді күтеді. Бұдан басқа, МӘМС енгізу денсаулық сақтаудың сыртқы факторларға тұрақтылығын құру және шығыстарды ұлғайту, сондай-ақ жүйенің ашықтығы мен әділдігі есебінен қаржылық орнықтылығын қамтамасыз етеді деп болжануда. Сонымен қатар, денсаулық сақтау тиімділігі оның жоғары бәсекеге қабілеттілігін, белгіленген көрсеткіштерге қол жеткізуді, қызмет көрсетудің толықтығы мен сапасын қамтамасыз ету есебінен жақсартылатын болады.
Демек, міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі медициналық қызметтердің екі пакетін қарастырады:
1. Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемінің пакеті (бұдан әрі - ТМККК). Ол медициналық қызметтердің мемлекет кепілдік берген көлемін қамтиды және республикалық бюджеттен қаржыландырылады. Ол Қазақстанның барлық азаматтары үшін қолжетімді болады және мыналарды қамтиды:
- санитариялық авиация және жедел медициналық көмек;
- әлеуметтік мәні бар ауруларға және шұғыл жағдайларға медициналық қызмет көрсету;
- профилактикалық екпелер;
- амбулаториялық препараттарды ұсынумен амбулаториялық көмек (2020 жылға дейін, яғни әмбебап декларация енгізілгенге дейін).
2. МӘМС пакеті. Ол МӘМС қорына мемлекеттің, жұмыс берушілер мен қызметкерлердің міндетті сақтандыру жарналары есебінен қаржыландырылатын ТМККК-дан асатын медициналық қызметтер көлемін қамтиды. Оны МӘМС қатысушылары болып табылатын тұлғалар қабылдай алады. Бұл пакетке мыналар кіреді:
- амбулаториялық көмек (дәрі-дәрмектер беруді қоса алғанда);
- стационарлық емдеу (әлеуметтік мәні бар ауруларды қоспағанда);
- стационарды алмастыратын көмек (әлеуметтік мәні бар ауруларды қоспағанда);
- оңалту;
- паллиативті көмек;
- жоғары технологиялық көмек.
Осылайша, Қазақстанда міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруды енгізудің арқасында үкімет азаматтарға қолжетімді сапалы медициналық көмек көрсетуді, азаматтардың денсаулығын жақсартуды және олардың өмір сүру ұзақтығын арттыруды көздеп отыр.
Өзіне тән ерекшеліктері мен ұйымдық құрылымы тұрғысынан жалпыға бірдей медициналық сақтандыру және қаражатты бүкіл халық деңгейінде біріктіру қазіргі қаржыландыру жүйесінің мықты жақтарының бірі болып табылады, оларды сақтау қажет. МӘМС бойынша шығыстарды жабуды кеңінен таралған бейресми жұмыспен қамту жағдайында қаражат салу мүмкіндігіне байланыстыру бейресми жұмыспен қамтуды одан әрі ынталандырып қана қоймай, теңсіздікті күшейте алады, өйткені өз қаражатымен қатыспайтындар ең аз қамтамасыз етілетін болады.
МӘМС орнын толтырудан алып тастау қызметтерге қолжетімділік қысқарып, жүйенің тиімділігіне нұқсан келтіретін екі деңгейлі жүйе енгізілетін тәуекел болып табылады.
Бұдан басқа, көрсетілетін медициналық қызметтердің пакеттеріне осындай бөліну салдарынан шұғыл және шұғыл көмек қызметтерін алуға тырысатын МӘМС жүйесін қамтымайтын пациенттердің, сондай-ақ шұғыл көмек қызметі ретінде жоспарланған емдеуді ұсынуға (және ресімдеуге) бейім медициналық қызмет көрсетушілердің Денсаулық сақтау жүйесін теріс пайдалануының ықтимал қаупі бар. Бұл жеделшұғыл көмек көрсету бойынша қызметтер ТМККК шеңберінде барлығына қол жетімді, ал жоспарланған емдеу аударымдар түсетін немесе олардан арнайы босатылған ММС мүшелеріне ғана ұсынылатын МӘМС пакетінің бір бөлігі болып табылатындығымен түсіндіріледі [20].
Сонымен қатар, МӘМС енгізу қаржыландырудың бытыраңқылығын арттырмауы тиіс. Ең дұрысы, МӘМС Денсаулық сақтау саласында жеке төлеуші болуға уәкілетті болуы тиіс. Ол келісім-шарттың қазіргі заманғы әдістерін енгізу үшін әлеуетке ие болуы, оларды медициналық қызмет көрсетушілердің өзара іс-қимылын ынталандыру және тарту үшін пайдалануы және сапасы мен құны үшін жалпы есеп берушілікке ықпал етуі тиіс. Сонымен қатар, МӘМС-тің халықтың медициналық қызметтерге қолжетімділігін кеңейтуге және қаржылық кепілдіктерге әсерін бағалау қажет.
Қазақстан жалпыға бірдей медициналық сақтандыру жолымен ілгерілеуін жалғастырып келе жатқанда, нұсқалардың бірі - қосымша ерікті медициналық сақтандыру нарығын (МСН) дамытуды көтермелеу ретінде назарға алған жөн. ЭЫДҰ елдерінің көпшілігінде кейбір жағдайларды қоспағанда, МСН нарықтары бар. МСН-бұл сақтандырудың баламалы ресурсы емес, ол мемлекет қаржыландыратын пакетке толықтыру ретінде әрекет етеді. МСН әлеуметтік қоржыннан басқа емдеуге қол жеткізуді немесе ауруханалардағы жеке палаталар сияқты неғұрлым қолайлы жағдайларға қол жеткізуді ұсына алады. Кейбір жағдайларда ол, ең алдымен, мемлекетке бірлескен төлемдерді өтейді. ЭЫДҰ-да МСН рөлі елеусіз қалып отыр. Мәселен, 2016 жылы ЭЫДҰ елдері бойынша МСН есебінен денсаулық сақтауға жұмсалатын шығыстардың орташа есеппен 6% - ы өтелді. Осы салада ұзақ тарихы бар бірнеше елдерді қоспағанда және Франция сияқты кең қол жетімділікті қамтамасыз ететін арнайы ережелер. МСН, әдетте, халықтың шағын және қамтамасыз етілген бөлігімен сатып алынады. Егер медициналық қызмет көрсетуді тұтынушылар қосымша қызметтердің болуын маңызды деп санаса, сондай-ақ тұтынушылардың негізгі құқықтарын қорғау және орынды реттеу кезінде қосымша медициналық сақтандыруды дамытуды Қазақстанда да қарастыруға болады. Егер жеке сақтандырудың рөлі кеңейетін болса, тең қол жетімділікті қамтамасыз ету және тәуекелдерді таңдауды шектеу үшін нарықты қосымша реттеу қажет болады.
Ең алдымен, қаржыландыруды кеңейту және кез келген қосымша реформалар денсаулық сақтау жүйесі қызметінің нәтижелері үшін есеп беруді қамтамасыз ететін тетіктерді нығайтумен қоса жүргізілуге тиіс. Денсаулық сақтау саласындағы барлық қатысушылардың - Денсаулық сақтау саласындағы мамандардың, жергілікті және сыртқы қызмет көрсетушілердің, жергілікті және орталық билік органдарының оңтайлы нәтижелерге қол жеткізу қабілеті олардың өз іс - әрекеттерінің нәтижелері үшін жауапты бола алатындығына байланысты. Осылайша, Денсаулық сақтау министрлігі іске асырудың барлық деңгейлеріндегі стратегиялардың әсерін бағалау бойынша МӘМС мүмкіндіктерін кеңейту үшін қосымша күш-жігер жұмсап, табыс факторларын немесе оның болмау себептерін анықтауға тырысуы керек.
Айта кету керек, Қазақстан бүгінде қартайып келе жатқан мемлекет ретінде танылған. Қоғамның қартаюы-күрделі экономикалық мәселе. Халықтың қартаюын бағалау үшін (өлшем ретінде 65 жастан асқан адамдардың үлесі пайдаланылады) БҰҰ-ның демографиялық қартаю шкаласы қолданылады.
БҰҰ болжамдарына сәйкес, Қазақстанда 2050 жылға қарай халықтың қартаю индексі 25,4% - ға жетеді. Сондықтан медицина мен жалпы денсаулық сақтауды дамыту егде жастағы адамдар өздерін жайлы сезініп, белсенді өмір салтын ұстануы үшін қажет. Сондай-ақ, егде жастағы адамдар санының артуы медициналық қызмет көрсетуге жұмсалатын шығындардың артуына алып келеді.
Статистикаға сәйкес, әр 100 нәрестеге 26 зейнеткер келеді. Халықтың қартаю себептерінің бірі-туудың төмендеуі. Сондықтан Қазақстан қазір денсаулық сақтауды қаржыландыруды ұлғайту проблемасымен емес, демографиялық проблемамен бетпе-бет келіп отыр, бұл елдің бүкіл экономикасының дамуы үшін проблема болып табылады. Халықтың қартаюы еңбекке қабілетті халыққа жүктемені арттырады, олардың экономикалық белсенді халыққа қаржылық және әлеуметтік тәуелділігі артады.
Егде жастағы адамдар денсаулықтың созылмалы бұзылуынан зардап шегеді. Денсаулық сақтау егде адамдардың медициналық көмекке қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін МСАК қызметкерлері созылмалы ауырсыну, есту, көру, қозғалу және т.б. сияқты аспектілерді емдеуде үздіксіз медициналық көмек көрсетуі тиіс.
Осылайша, бүгінгі таңда Қазақстан отбасы институты құндылығының өзгеруімен, жұмыс істейтін әйелдер санының артуымен, сондай-ақ жалпы халық денсаулығының жай-күйіне қатысты оң серпінмен байланысты халықтың қартаю проблемасымен бетпе-бет келуде. Сонымен қатар, егде жастағы адамдарға Альцгеймер ауруы, Паркинсон ауруы, инсульттан кейінгі паралич және т. б. сияқты ауруларды қамтитын ерекше күтім мен ұзақ мерзімді медициналық көмек қажет. Бүгінгі таңда Қазақстанда қарт адамдарға қатысты мемлекеттік саясат жоқ.
Алайда, қазіргі уақытта енгізіліп жатқан МӘМС моделінде халықтың қартаю мәселесі қозғалған жоқ. Сондықтан біз МӘМС моделінде осы аспектіні қарастыруды, яғни егде жастағы халықтың медициналық қызметтерге қажеттілігін және олардың сұраныстарын қанағаттандыруды ескеруді ұсынамыз. Демек, МӘМС моделін толықтыру және кеңейту. Бұл ретте жұмыс істемейтін халықты қаржыландыру мәселесін заңды түрде шешу қажет, өйткені халықтың осы санатында жарналардың мөлшері айқындалмаған.
Сонымен қатар, халықтың қартайғанын және оларды сапалы медициналық көмекпен қамтамасыз ету жүктемесі елдің белсенді еңбекке қабілетті халқына түсетінін ескере отырып, оларды саралау қажеттілігі туындайды. Осыған байланысты медициналық қызметтер пакетіне Бөлмей, медициналық қызметтерді қаржыландыруды халықтың топтарына қарай жүзеге асыру ұсынылады. Олардың әрқайсысы МӘМС-ке қатысумен және медициналық көмек алумен ерекшеленетіндіктен, халықтың белгілі бір топтарын назарға алу ұсынылады 120-бап.
Барлық дамыған елдер халықтың қартаю проблемасына сөзсіз тап болады. Осыған байланысты Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы 2016-2020 жылдарға арналған қартаю және денсаулық проблемасы жөніндегі жаһандық Стратегия мен іс-қимыл жоспарын әзірледі. Осы стратегия шеңберінде мынадай стратегиялық міндеттер қойылды:
1. Әр елде дұрыс қартаюға қарсы әрекеттерді ұстануды қамтамасыз ету.
2. Егде жастағы адамдарға қолайлы жағдай жасау.
3. Денсаулық сақтау жүйесін егде жастағы адамдардың қажеттіліктеріне сәйкес келтіру.
4. Ұзақ мерзімді көмек көрсетудің тұрақты және әділ жүйесін құру (үйде, жергілікті ауруханаларда, мекемелерде).
5. Дұрыс қартаю саласындағы өлшеулерді, мониторингті және зерттеулерді жетілдіру.
ДДҰ қойған міндеттер Қазақстанның денсаулық сақтау саласы үшін де өзекті. Бұл міндеттер елдің денсаулық сақтау саласын дамыту стратегиясын әзірлеу және оның бәсекеге қабілеттілігін арттыру кезінде ескерілуге тиіс.
Сондықтан, жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, біз ДДСҰ-ның стратегиялық міндеттеріне сүйене отырып, қарт адамдардың қажеттіліктерін ескеріп, олардың сұраныстарын қанағаттандыратын МӘМС-тің келесі жетілдірілген моделін ұсынамыз.
Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (қызметкерлер және өзін-өзі жұмыспен қамтығандар):
- амбулаториялық көмек; - күндізгі стационарлар;
- ауруханаларға жоспарлы емдеуге жатқызу;
- амбулаториялық-дәрілік қамтамасыз ету;
Табысы төмен халыққа және төлем жасай алмағандарға медициналық көмек (18 жасқа дейінгі адамдар, студенттер):
- жоғары технологиялық медициналық қызметтер
- амбулаториялық көмек;
- күндізгі стационарлар;
- ауруханаларға жоспарлы емдеуге жатқызу;
- амбулаториялық-дәрілік қамтамасыз ету;
- жоғары технологиялық медициналық қызметтер
Ұзақ мерзімді медициналық көмек (қарт адамдарға көмек):
- созылмалы ауруларды емдеу (созылмалы бірлескен ауырсынумен күресу);
- қарттардың өмір сүру сапасын жақсарту (есту аппараттары, офтальмологқа үнемі бару, емдік дене шынықтыру);
- үйде медициналық күтім жасау
1-сурет. МӘМС жетілдірілген қазақстандық моделі
Ұсынылып отырған МӘМС жетілдірілген моделі қазіргі уақытта енгізіліп жатқан модельден ерекшеленеді, өйткені ол халықтың қажеттіліктеріне негізделеді. Яғни, бірінші кезекте халық топтары назарға алынады:
1) қызметкерлер мен жұмыс берушілер;
2) 18 жасқа дейінгі балалар;
3) халықтың аз қамтылған топтары;
4) егде жастағы адамдар.
Халықтың қандай да бір тобына жататынын негізге ала отырып, халықтың қандай да бір санатындағы денсаулық жағдайының ерекше ерекшеліктерін ескере отырып, тиісті медициналық көмек көзделеді. Ал қазір енгізіліп жатқан МӘМС моделі медициналық қызметтер пакеттеріне сүйенуді ұсынады және медициналық қызметтерді тұтынушының жас ерекшеліктері мен әлеуметтік мәртебесін ескермейді.
Бұл жағдайда МӘМС шеңберінде ұзақ мерзімді медициналық көмекті әлеуметтік сақтандыру Қазақстандағы қолданыстағы сақтандыру моделі алдында артықшылыққа ие болады. Бұл ретте, мемлекеттік субсидиялау көрсетілген модельді неғұрлым жеңіл енгізу үшін және жұмыс істейтін халыққа арналған шығыстар ауыртпалығын ұлғайтпай қажет.
Сонымен қатар, сақтандыру аясында Халық денсаулығы туралы Кодекске қызметкерлерді де, жұмыс берушілерді де міндетті жыл сайынғы профилактикалық тексеруге міндеттеу туралы өзгерістер енгізу ұсынылады. Біздің елде жұмыс берушілер қандай да бір себептермен жұмысшылардың жоқтығын құптамайды, оны нормативтік құжаттарға бекіту және профилактикалық тексеруден өтпеген қызметкерлерді жұмысқа жібермеу ұсынылады.
Мұндай тәжірибе денсаулық сақтаудың шетелдік практикасында кеңінен қолданылады және азаматтар мен мемлекет тарапынан денсаулық үшін ортақ жауапкершілікті дамытуға ықпал етеді. Профилактикалық тексерулердің кестесін сақтау әртүрлі ауруларды уақытында анықтауға, оларды бастапқы кезеңде емдеуге және халықтың денсаулық жағдайына тұрақты мониторинг жүргізуге, тиісінше қымбат тұратын стационарлық емнің алдын алуға мүмкіндік береді.
Бұдан басқа, денсаулық сақтау жүйесін цифрландырудың маңыздылығын назарға ала отырып, МӘМС моделінде Қазақстан Республикасының электрондық денсаулық сақтауды дамытудың 2013-2020 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес осы өзекті аспектіні де көздеу қажет. Бұл тұжырымдамада денсаулық сақтаудың мақсаттары мен басымдықтарын қайта қарау, ескірген технологиялардан бас тарту, медициналық ақпараттық жүйелерді (МАЖ) және медициналық ұйымдарды денсаулық сақтауды цифрландыру процесіне тарту жолымен монополияландыру және орталықтандыру көзделген. Қазіргі уақытта денсаулық сақтау министрлігінде тіркелген халық тіркелімі, диспансерлік науқастардың электрондық тіркелімі, дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етудің ақпараттық жүйесі, стационарлық науқастардың электрондық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz