Бөгелектердің жіктелуі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Дәріс №3
Тақырыбы: Бөгелектер қоздыратын аурулардың қысқаша мінездемесі және жіктелуі. Бөгелек балаңқұрттары тудыратын ауруларға қарсы емдік-профилактикалық шаралар.
Кілтті сөздер: бөгелек, гиподерма, оэструс, гастрофилюс, ларвалды, энтомоз т.б.
Мақсаты: Ларвалды энтомоздардың балау, емдеу әдістерін меңгеру.

Дәріс жоспары:
1. Бөгелектердің жіктелуі.
2. Ларвалды энтомоздардың негізгі топтары, олардың сипаттамасы.
3. Ларвалды энтомоздардың емі және күресу шаралары.

Бөгелектер - бұл Diptera тегіне жататын қос қанатты шыбындардың биологиялық тобы. Олар балаң құрттарының мекен - жайына қарай әртүрлі ауруларды қоздырады. Әртүрлі ағзаларды зақымдайды да үш үлкен топқа, тұқымдасқа бөлінеді.
1. Hypodermatidae тұқымдасына жататын бөгелектер, олардың балаңдары терінің астында мекендейді, мынандай ауруларды қоздырады.
а) H bovis, H linetum - ірі қара гиподерматозы
б) Oedemagena tarundi - бұғылар эдамагенозы
в) Crivellia silenus - ешкілердің кривелиозы 11 туысы, 33 түрі бар.
2. Oestridae тұқымдасына жататын бөгелектер. Олардың балаңдары кеңсірік танауында, маңдай қуысында мекендеп, осындай ауруларды қоздырады.
а) Oestrus ovis - эстроз (қой пысқырығы)
б) Rh.purpureus, Rh. Lаtitrons, Rh.usbekistieus - жылқылар ринэстрозы
в) Cephaloрina titillator - түйелердің цефалопинозы (құмыр)
г) Cephenomyia trompe - бұғылар цефенолиозы 9 туысы,35 түрі белгілі.
3. Gastrophyllidae тұқымдасына кіретін бөгелектердің балаң кұрттары жылқылардың т.б тақ тұяқтылардың асқорыту жүйесін зақымдап, мал гастрофилез деген ауруға шалдығады. Екі туысы, 11 түрі бар. Олар: Gastrophylus intestinalis, G. haemorrhoidalis, G. pecorum, G. veterinus, G. inermis, G. nigricornis.

БӨГЕЛЕК БАЛАҢ-ҚҰРТТАРЫ ҚОЗДЫРАТЫН АУРУЛАР - тобына ірі қара гиподерматозы, яғни оқыра, жылқы-гастрофилезі (қарын бөгелегі), ринэстрозы (пысқырық бөгелегі), қой эстрозы (кеңсірік бөгелегі) және түйе цефалопинозы (құмыр) жатады. Бұл аурулар еліміздің барлық түкпірлерінде кездеседі, сол себептен де мал шаруашылығына орасан зиян келтіреді.
Гиподерматоз (сәйгел, оқыра) - Қазақстанның барлық облыстарында кездеседі. Бір ұрғашы бөгелек 2-3 аптада 800 дейін жұмыртқа шашып, 30-40 малды ауруға шалдықтырады.
Бір малдың арқасында орта есеппен 50-150 балаң -құрттар болуы мүмкін.
Қой эстрозы (жалған айналма, қойдың кеңсірік құрт ауруы) - жер жүзінің көптеген елдерінде кездеседі. Әсіресе қой шаруашылығы дамыған далалы және шөлейт аудандарда байқалады. Әдетте қой арасына экстенсивті түрде (ауруға шалдыққан малдың пайыз саны) тарап, кейбір алқаптарда 70-90 %, ал кейде тіпті 100 % дейін жетеді.
Ұрғашы бөгелек ұшып жүріп не жерде отырып, 40 см-дей қашықтықтан қойдың танауына балаң құрттарын бүркіп жібереді. Бір ретте ұрғашы бөгелек 8-12, ал кейде 20-29 балаң құрт шашады. Олар қойға 2-4 күндей шабуыл жасайды.
Кейбір зерттеулерге қарағанда (Э.Ган, 1953) маңдай қуысындағы балаң құрттардың әсерінен қан тамырлары қанға толып, алдыңғы ми қабаты аздап ісінеді. Осылардың әсерінен де қойда айналма (тентек) ауруының белгілері байқалады. Аурудың клиникалық белгілері қозыларда айқын болады. Ауру қозы басын көтеріп алып, шыр айналады.
Г.И.Алексеева (1956) эстрозбен ауырған әрбір қой 20%-тей салмағын жоғалтатынын анықтаған. Сондай-ақ эстрозбен ауырған саулықтардың қозысы әлсіз туылады.
Жылқы ринэстрозы - кеңсірік-көмей бөгелектерінің балаң құрттары қоздыратын жылқының энтомоз ауруы.
Қазақстанда жылқының ринэстроз ауруын танау бөгелектерінің екі түрі қоздырады: Rhіnoestrus purpureus және Rh latіfrons.
Қазақстанның далалы, шөлейтті, шөлді алқаптарында және тау етектеріндегі жылқы өсірілетін шаруашылықтарда кездеседі. Жылқыдан басқа қашыр, құлан, есек те зақымданады. Ауру энзоотия түрінде байқалады.
Түйенің цефалопинозы (құмыр)- ауру Орта Азия республикаларында, Қазақстанның Оңтүстігі және Оңтүстік батыс аймақтарының түйе шаруашылығы дамыған аудандарында кездеседі. Қазақстанның Оңтүстігінде ІІІ сатыдағы балаң құрттардың түйе танауынан түсуі наурыз айында басталып, күз айларына дейін жалғасады. Түйе бөгелегінің ұшуы мамыр айының екінші жартысынан қыркүйек айына дейін созылады. Сондықтан, бұл ауру жыл бойы кездесуі мүмкін.1 аналық бір шашқанда 20-30 балаңқұрттан барлығы 800-900 балаңқұрт шашады.
Жылқы гастрофилезі - тақ тұяқтылардың асқазан жолдарын, таз қарнын мекендейтін Gastrophіlіdae тұқымдасының Gastrophylus туысына жататын бөгелек балаң құрттары қоздыратын энтомоз ауруы.
Қазақстанда тақ тұяқтылардың гастрофилезін тудыратын бөгелектердің түрлері: Gastrophylus іntestіnalіs - қарынның үлкен бөгелегі.
G.haemorroіdalіs- қызыл құйрық бөгелек
G.pecorum- шөп
Gastrophіlus іntestіnalіs- қарынның үлкен бөгелегі және G. haemorroіdalіs қызыл құйрық бөгелек Қазақстанның барлық облыстарында кездеседі. Ал G. pecorum шөп бөгелегі еліміздің Оңтүстік пен Оңтүстік шығыс аймақтарында мекендейді.

Ларвалды энтомоздардың емі және күресу шаралары.
Оқыраға қарсы күресті оның балаң-құрттарының І сатысына қарсы бағыттау тиімді. Ол үшін жүйелік әсер ететін фосфорорганикалық инсектицидтер: гиподермин-хлорофос, хлорофос, амидофос, сульфидофос, гиподермацид, гиподектин және т.б.қолданылады. Сондай ақ, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.