ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ НЕГІЗДЕРІ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 111 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

А. Ж. Асамбаев

ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ НЕГІЗДЕРІ

оқулық

Қазақстан Республикасы Білім және

ғылым министрлігі бекіткен

Алматы, 2011

УДК 004(075. 8)

ББК 32. 973 я 73

Павлодар мемлекеттік педагогикалық институтының

ғылыми Кеңесі баспаға ұсынады

Пікір жазғандар:

Техника ғылымдарының кандидаты, профессор А. Д. Тастенов ;

Педагогика ғылымдарының кандидаты, профессор Б. А. Найманов

А. Ж. Асамбаев

Жасанды интеллект негіздері: Оқулық. Алматы, ЖШС РПБК «Дәуір» 2011 ж. - 136 б.

ISBN 978-601-217-242-3

Оқулықта жасанды интеллект туралы негізгі бастапқы мәліметтер берілген, білімдерді ұсыну және есептерді шешу әдістер туралы негізгі мағлұматтар келтірілген. Білімдерді тауып алу әдістер туралы қысқа деректер, сараптамалық жүйенің құрылымы, жасау кезеңдері туралы жеткілікті мәліметтер берілген, оларды жасау үшін құрал-жабдықтардың жіктеуі көрсетілген.

Оқулық - жоғары оқу орындарының ақпараттық технологиялар, информатика, физика-математика мамандықтарының студенттері мен ұстаздар қауымына және жасанды интеллект әдістерін өз жұмыстарында қолданатын инженерлерге арналған.

ISBN 978-601-217-242-3

қауымдастығы, 2011

КІРІСПЕ

Адам мен машинаның бірлескен қызметі өте актуалды. Компьютер адамға кеңесші болу қажет, жағдайды тез талдап іс-әрекет варианттарын кісіге ұсыну керек. Ал адам келтірілген вариаттардан керегін таңдайды.

Қазір жасанды интеллект - шешімді жасау мен қабылдау үшін адамның қызметін күшейтетін, өзін-өзі үйрететін құрал-сайман.

Орын ауыстыру, билет сату (яғни тізбекті және дәлдікті орындауы мен дәл нәтижесін алуы қажетті есептер) есептерді шешу үшін формалданған орындаушының басқаруы алгоритмдық пайдаланушы үшін бағдарлама түрде орындалады. Осында пайдаланушының қолында нақты анықталған командалар жүйесі мен орта болады, олар шешілетін есептің және басқарудың сипатына әсер етеді. Бірақ, формалдауға жатпайтын есептерде бар. Осындай есептер типіне эвристикалық есептерді, тиімді басқару есептерді, бейнені айырып тануды, мәтінді машиналық аударуын және т. б-ды жатқызуға болады. Бұл есептер интеллектке жатады, осындай есептердің компьютерлік құралдар көмегімен шешу проблемасы кибернетика бағытының зерттеу ядросын құрастырады, оны жасанды интеллект деп атайды.

Жасанды интеллект (ЖИ) - компьютерлік құралдар арқылы жеке ақыл-ой іс-әрекеттерін орындау. ЖИ жеке ғылыми бағыт ретінде XX ғасырдың екінші жартысында пайда болды (бұл көбінесе, кибернетиканың дамуына тәуелді болатын) . Басқару талдау, салыстыру, ақпаратты өңдеу, болжамды жасау, жорамалдың дұрыстығын дәлелдеу (яғни интеллектуалды қызметіне жататын операциялар) негізінде шешімді қабылдаумен байланысты болады.

Жасанды интеллект жүйелері - арнайы логикалық жүйелер арқылы компьютерлік бағдарламада жүзеге асырылған адам интеллектің жеке аспектісін ұдайы өндіретін техникалық жүйелер.

Жасанды интеллект жүйелерінің қолдану салалары:

- роботтехникасы;

- сараптамалық жүйелер;

- есептерді әмбебап шешушіні жасау;

- бір тілден екінші тілге аудару, мәтінді рефераттау;

- пайдаланушыны компьютермен ыңғайлы диалогын қамтамасыз ететін интеллектуалды интерфейсты жасау.

Өткен ғасырдың соңғы он жылдығында интеллектуалды жүйелер дамуының келесі маңызды бағдарлары анық көрінді:

1. Шығармашылық үдерістерді еліктейтін жүйелер. Музыкалық шығармаларды жасау, ойын есептерді (шахмат, дойбы, домино) шешу, автоматтандырылған аударма, теоремаларды дәлелдеу, бейнелерді айырып тану, ойлауды еліктеу және т. с. с.

2. Білімдерге негізделген (сараптау жүйесі) ақпараттық жүйелер, яғни жабдықтарды күйге келтіру, тәжірибелі емес пайдаланушыларға кеңес беру, оқыту және т. б.

3. Интеллектуалды ақпараттық жүйелер - заттық салада есептерді шешуге арналған математикалық және алгоритмдық модельдерге негізделген үлкен және өте үлкен бағдарламалар. Олардың мүмкіндігі: басқаруды оңайлату және адамның жұмыс көлемін азайту үшін пайдаланушымен мағыналы сұхбат жүргізу.

4. Роботтық техника. «Интеллектуалдығы» жағынан бірнеше робот буындарын ажыратады. Бірінші буын - алдын ала бекітілген және өзгермейтін бағдарлама бойынша істейтін робот-манипуляторлар (мысалы, станокқа дайындамаларды әперетін) . Екінші буын - бейімделген роботтар. Осындай роботтар әртүрлі датчиктермен (бұрышөлшеуіштер, тензометрлер, газ талдаушылар және т. б. ) жабдықталған. Роботтардың алғашқы екі түрі - өнеркәсіптік роботтар, олар арнайы ортада (зауыт цехында) жұмыс істеуге арналған. Ұқсас проблемалар іздестіру роботтар да пайда болады, бұл ерекше бағдарламалар Ғаламторда құжаттарды индексациялауға арналған.

Автор

1-БӨЛІМ

ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТІҢ ТҰЖЫРЫМДАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1. Жасанды интеллект теориясының даму тарихы

Қазіргі ғылымның кез келген бағыттары сияқты жасанды интеллектің даму тарихы өте бай.

Автоматтандырылған технологиялардың кең дамуы ( 1. 1 кестені қараңыз) ХХ ғасырдың екінші жартысында басталды. Жасанды интеллектің негізгі теориялық қағидалары дәл сол заманда орнықты деп айтуға болады.

Жасанды интеллект теориясында салмақты өзгерістер мен жетістіктерді алдымыздағы он - жиырма жылда күтуге болады.

Кесте 1. 1

Ақпараттық технологиялардың даму кезеңдері

Кезең

Шешілетін міндеттер

Ғалымдар және инженерлер

Техника

Кезең: Машиналардың алдыңдағы (XVII ғ. )

Шешілетін міндеттер: Есептерді (көбінесе, арифметикалық) автоматтандыру

Ғалымдар және инженерлер:

Г. Лейбниц,

Б. Паскаль

Техника: Арифмометр, логарифм сызғышы және т. с. с.

Кезең: Механикалық және механика-электр есептеуіш машиналар (XIX ғ. - XX ғ. ортасы)

Шешілетін міндеттер: Есеп жүргізу (тауарларды есепке алу, халық санағы, ғылым) . Хабарларды шифрлеу

Ғалымдар және инженерлер:

Ч. Бэббидж және А. Лавлейс,

Г. Голлерит,

П. Чебышев

Техника: Голлерит машинасы, электржетегі бар арифмометр, «Энигма» шифрлеу машинасы

Кезең: Алғашқы ЭЕМ (XX ғ. 40 жылдарынан бастап)

Шешілетін міндеттер: Бірталай деректерді енгізу, сақтау, өңдеу

Ғалымдар және инженерлер: Фон Нейман (теориялық негіздері), Кодд Э. (реляциялы деректер базасы, 60 жылдар) .

Техника: ENIAC (АҚШ, ядролы бағдарлама үшін есептер) . Мейнфреймдер, ЕС ЭВМ (70 жылдары)

Кезең: Алғашқы басқарушы есептеуіш машиналар (XX ғ. 50 жылдарынан бастап)

Шешілетін міндеттер: Техникалық қарапайым заттардың, күрделі жүйелердің параметрлерің басқару және бақылау.

Ғалымдар және инженерлер:

Н. Винер (теориялық негіздері),

К. Шеннон,

Д. А. Поспелов

Техника: Икемделген ЭЕМ, космос ракеталарын жүргізу жүйелері (ҚСРО) және т. б.

Кезең: Басқарушы есептеуіш кешендер (XX ғ. 70 жылдары)

Шешілетін міндеттер: Ірі техникалық жүйелердің ақаулықтарын автоматты түрде диагностикалау. Ірі техникалық жүйелерді басқару мен жұмыс тәртіптерін таңдау

Ғалымдар және инженерлер:

Р. Белман,

Л. С. Понтрягин,

М. Мински

Техника: Есептеуіш өлшеу кешендер СМ ЭВМ (PDP-11) . Автоматтандырылған жобалау жүйесі, микро-ЭЕМ

Кезең: Дербес компьютерлер және үлкен ЭЕМ (XX ғ. 80 жылдарынан бастап)

Шешілетін міндеттер: Көпөлшемді деректерді талдау, болып кеткен оқиғалардың себебін іздеу, қалыптасқан жағдайдан шығу жолдарды іздеу

Ғалымдар және инженерлер:

Аристотель,

Дж. Буль,

Л. Заде,

М. Мински,

С. Пейперт,

Р. Кини, Х. Райфа, Р. Ковальски, және басқалар.

Техника: Микро-ЭЕМ PDP-11, IBM/370, дербес компьютерлер IBM286, 386 және т. б.

1. 2. Бағдарламалы құралдардың даму кезеңдері

Әрбір кезеңде (кесте 1. 2) ақпараттың ерекше өңдеу технологиясы құрылды (мысалы, деректер базасының технологиясы) . Кезеңдердің әрбіреуі өркендеп, келесі жоғарғы деңгейдің технологиясының негізі болып табылады.

Кесте 1. 2

Бағдарламалы құралдардың кейбір кезеңдері

Технология

Міндеттер

Технология: ЭЕМ және сыртқы құрылғылардың физикалық деңгейлерін бағдарламалы басқару технологиясы

Міндеттер:

Операциялық жүйелерді жасау

Эвристикалық программалау

Технология: ЭЕМ физикалық деңгейінің іс-әрекетін программалы-аппаратты оңтайландыру

Міндеттер: Операциялық жүйелерді жетілдіру, арнайы утилиталарды жасау

Технология: Сақталу деректердің логикалық ұйымдастыру технологиясы

Міндеттер: Файлдық деректер жүйесін жасау

Технология: Деректер базалар мен есептеу технологиясы

Міндеттер: Деректерге қатынау әдістерді және стандартты форматтарды жасау, сандық алгоритмдер

Технология: Жасанды интеллект теориясы

Міндеттер: Сақталу деректердің салыстырмалы талдауының әмбебап әдістерін жасау. Қайшылықтарды, олардың пайда болу себебін және жою әдістерін іздеу

Ескерту : эвристикалық программалау - белгілі, алдын ала берілген ережелер арқылы іс-әрекеттер стратегиясын жасау.

Әрбір технология өзіндік ерекше ұғымдарды, терминдерді және әдістерді туғызады. Келесі жоғарғы деңгейдің технологиялары оны қолдайды, бірақ жаңа ұғымдар да пайда болып жаңа теорияны құруға әкеледі. Жасанды интеллект үшін бұл білім туралы ұғым.

Сонымен, жасанды интеллект - өзіндік міндеттері бар, ерте технологияға негізделетің ең жаңа ақпараттық технология.

1. 3. «Жасанды интеллект» ұғымы

1-ші анықтама . Ақпаратты кіруінің күйіне тәуелді, мақсатқа бағытталған іс-әрекет параметрлерінен басқа, өзінің мінез-құлқын өзгертетін жүйе интеллектуалды деп аталады ( 1. 1-сурет ) . Мінез-құлқының тәсілі ақпаратты кіруінің ағымды күйіне ғана емес, жүйенің алдыңғы күйлеріне де тәуелді болады.

1. 1-сурет. «Қара жәшік» сияқты интеллектуалды жүйе

Бірнеше мысал келтірейік.

Әрбір жанды организм - интеллектуалды жүйе. Оның ұзақ зердесі және өзін оқыту қабілеті бар. Қолын күйдіріп алған бала ыстық пешке жоламайды.

Техникалық жүйелер интеллектуалды бола алмайды, яғни олардың реакциясы бірдей оқиғаға айтарлықтай өзгермейді. Құбырдағы газ қысымын автоматты басқару жүйесі қалқалағышты жауып және ашып қана алады (параметрді басқару), бірақ құбырдан қалқалағышты алып тастау шешімді қабылдай алмайды. Егер апатқа келтіретін, газөткізгіштің ішінде қысым өзгеретін болса (мысалы, алдымен кенет көтеріледі, сосын кенет төмендейді), онда автоматты жүйе осы өзгерісті қалыпты деп есептеп, қалқалағыштың қозғауымен бұл жағдайды басқара бастайды. Бірақ, осындай оқиғалар қайталана берсе жүйе үйренбейді. Өйткені, бала параметрлерді (ыстық пеш) ғана емес, мінез-құлық ережелерді де жаттап алды (ыстық пешке жолама) .

2 анықтама . Адамның ойлауын компьютерде модельдейтің жүйе интеллектуалды деп аталады.

Екінші анықтама 60 жылдары пайда болды, ол кезде адам миындағы процестерді компьютер көмегімен модельдеуге болады деп есептелетін. Ми талшықтары - нейрондар - арнайы математикалық әдістермен бағдарламалы түрде сипатталатын. Осымен, компьютерлік бағдарлама адам миының тілімі деп келтірілетін. Бағдарламаның кіруіне кейбір мәліметтер берілетін (жанды организмде электр сигнал беріледі), шығуында алынған нәтижелер үлгі-нұсқамен салыстырылатын. Осыған байланысты, егер нәтижелер үлгі-нұсқауға сәйкес болмаса, есептік коэффиценттер өзгертілетін. Осындай «оқытудың» айналымдар санына тәуелді, бағдарламаның жұмыс нәтижелері адам миының өте кіші тілімінің жұмыс нәтижелеріне жақындайтын.

XX ғасырдың 80 жылдары бұл идея сәтсіздікке ұшырады, бірақ нейронды желілер теориясының пайдалығы басқа тәжірибелік салаларда көрсетілді. Мысалы, жақсы нәтижелер параметрлердің мәндерін болжау есептерде және бейнені айырып тануда алынды.

3 анықтама . Адаммен мағыналы өзара сұхбат жүргізу арқылы, оның интеллектуалды қызметін күшейтетін жүйені интеллектуалды деп атайды.

80 жылдардың аяғында әмбебап жасанды ақыл-ойды жасауға болмайтыны және оның қажетсіздігі айқын болды. Адамды алмастыратын емес, оның қызметін толықтыратын тар көлемді интеллектуалды жүйелерді жасау керекті. Адамның бірегей қабілеттерінен басқа бірнеше кемшіліктері де бар. Компьютерде энциклопедиялық жады бар, бір секундта миллиондаған операцияларды жасай алады, бірақ компьютер ой жүгірте алмайды және өзінің қылықтарына жауап бере алмайды.

Сонымен, қазір жасанды интеллект - шешімді жасау мен қабылдау үшін адамның қызметін күшейтетін, өзін-өзі үйрететің құрал-сайман.

1. 3. 1. Терминдер және анықтамалар

Интеллектуалды бағдарламаны процедуралық деректер базалар және бағдарламау теория көмегімен ғана жасау мүмкін емес. Егер деректер базасына барлық кездескен жағдайларды енгізетін болсақ, бағдарлама одан интеллектуалды болып қалмайды.

Мысал . 40 жылдардың аяғында бір тілден екінші тілге автоматтандыру аудару міндеті қойылған болатын. Мысалы, орыс тілінен ағылшын тілге аудару тіркестер: Read Only Memory. Мұнда Read - читать (оқу), Only - только (тек қана), Memory - память (зерде) . Осы сөйлемді қалай дұрыс аударуға болады?

1. Компьютер көзқарасына қарай - ағылшын сөздерді кездескен ретімен орыс сөздерімен алмастыру қажет, онда аламыз: «Читать только память».

2. Аудармашының көзқарасына қарай - ағылшын тілінің грамматикасын еске алып, сөйлемнің аяғынан бастау керек: «Память только для чтения».

Анық, бастапқы мәліметтерден басқа (біздің жағдайда бұл сөздер «читать, только, память») аудару ережелерді де еске алу қажет. Ал аудару ережелері деген не? Аударушы бағдарламада оларды қалай ескеру керек? Ол үшін жаңа ұғым білімдер пайдаланылады.

Білімдер - жасанды интеллектің негізгі атау сөзі. Қарапайым түрде білімдерді деректер элементтерінің арасындағы арақатынастар деп анықтауға болады. Мысалы, машинаның кіруіне берілген сөйлем: «Арман Әсемді жақсы көреді». Мұндағы Арман мен Әсем - мәліметтер. Жақсы көреді - арақатынас. Арақатынастың симметриясы жоқ, сондықтан машина осыны біліп, мағыналы жауап бере алады: «Әсем Арманды жақсы көрмеуі мүмкін».

Аудару мысалға қайтадан келейік. Оны графикалық түрде көрсетейік ( 1. 2-сурет ) . Аудару сызбасы аударудың дұрыс бағытын анықтауға мүмкіндік береді. Ол орыс пен ағылшын варианттарына бірдей сәйкес келеді. Бастапқы сөйлемде болмаған және сыртқы көздерден алынған осындай сызба білім деп саналады.

1. 2-сурет. Деректер элементтерінің арасындағы байланыс

Басқа сөзбен айтқанда, білімдер бастапқы мәліметтерге (оларды декларативті ақпарат деп атауға болады) кейбір өңдеу әдістерді қолдау және сыртқы процедураларды (оны қосылған процедуралар немесе процедуралық ақпарат деп атайды) қосу арқылы алынады. Мәндер арасындағы арақатынастарды анықтау үшін жаңа бағдарламалық құралдар қажет. Жасанды интеллект бағдарламасының жұмысы «білімдер арқылы шешімді» қабылдау немесе «жаңа білімдерді шығару» мен анықталады. Бұл процесс сызба түрінде 1. 3-суретте көрсетілген.

1. 3-сурет. Білімдердегі тұжырым

Мысалды қарастырайық. Адам сағатқа қарайды. Нені ол көреді? Мәліметтерді? Ақпаратты? Білімді? Адамның іс-әрекетін бақылайық. Көз циферблатқа қарап тұр. Миға электр сигнал түседі. Сосын кісі ойланып түсіну керек (сағат тілінің орнынан) қанша уақыт (яғни алынған мәліметтерді кейбір шкаламен салыстыру) . Нәтижесінде декларативті ақпаратты алып, мысалы 08:20, кісі сыртқы білімді қосып (мысалы, өзінің жұмыс тәртібін), кешіккенін (білім) түсінеді және жылдам жүре бастайды (мінез-құлқының параметрлерін өзгертеді, яғни мәліметтерді) .

Білімдердің ерекше белгісі - олар бастапқы жүйеде болмайды. Сағат циферблатында «мен кешіктім» деген жазу жоқ. Бұл сөз адамның жұмыс тәртібінде де жоқ. Ақпараттық бірліктерді салыстыру, арасындағы қайшылықтарды табу және шешу нәтижесінде білімдер пайда болады. Яғни, білімдер белсенді, олардың пайда болуы (немесе жетіспеушілігі) кейбір іс-әрекетке келтіреді.

Білімдер үшін келесі қасиеттер сипатты:

- ішкі түсіндірушілік (әрбір ақпараттық бірліктің бірегей аты болу керек және ол бір мәнді анықталу керек) ;

- құрылымдылық, яғни ақпараттық бірліктердің арасында арақатынастар анықталу қажет (мысалы, «бөлік - бүтін», «тегі - түрі» және т. б. )

- білімдер кейбір кеңістікті жасайды, бұл кеңістік метрлік немесе метрлік емес те болу мүмкін.

Ақпараттық бірліктер үшін аттарын қою, осы бірліктерді ажырату, арақатынастарды анықтау - күрделі есеп. Қарапайым құрылымы бар нақты объектілер үшін ақпараттық бірліктерге және арақатынастарға бір ғана ұсақтауы болады. Мысалы, «ит - құйрық» жүйесі үшін жалғыз ғана модель ойлап табуға болады «құйрық иттің бөлігі».

Күрделі, ең бірінші абстракты, жүйелер үшін, «бүтіні» және «бөлігі» қайсысы қайда түсінуге оңай емес. Қарастырайық, мысалы «доллар курсы» жүйені, бұл үшін қайсысы маңызды параметр, қайсысы маңызды емес айқын айтаалмаймыз. Немесе көп мәнді арақатынасты «тию» ( А В -ға тиді) екенін әртүрлі жағдайға сәйкес түсіндіріп көріңіз.

Осындай проблемалардың шешуімен жасанды интеллектің «білімдер инженериясы» деген саласы айналысады.

Күй - екінші маңызды атау сөзі. Әрбір ақпараттық бірліктер және толығымен барлық жүйе белгілі бір күйде болу мүмкін. Мысалы, шам бір күйде бола алады: қосылған - өшірілген. Бұл жағдайда күйлер кеңістігінің қуаты 2 ( 1. 4-сурет қараңыз) .

1. 4-сурет . Жүйенің күйлер кеңістігі және ауысу кестесі

Шексіз көп күйлер кеңістігі бар жүйелер болады.

Күйлер кеңістігін граф (1. 4-сурет) түрінде немесе ауысу кестесі түрінде көрсетуге ыңғайлы.

Жүйенің бір күйден екінші күйге ауысуында симметриялы қасиеті болу мүмкін. Осындай жағдайда жүйе бастапқы күйге қайту мүмкін (ал компьютерлік бағдарлама - циклденіп қалады) .

Мақсат - жасанды интеллект жүйесінің негізгі сипаттамасы. Жасанды интеллект жүйесінің (интеллектуалды бағдарлама) дәстүрлі бағдарламадан айырмашылығы - мақсаттылық қасиетінде. Интеллектуалды бағдарламада алгоритмы жоқ, мақсаты ғана және осы мақсатқа жету ережелері бар. Жасанды интеллект бағдарламаны - «не істеу керек» бағдарламасы деп айтуға болады, ал дәстүрлі бағдарламама - «қалай істеу керек» бағдарлама. Дәстүрлі бағдарламада мақсатқа жету алгоритмы алдымен берілген және сөзсіз орындалады, интеллектуалды бағдарламада мақсатқа жету кезінде ағымды жағдайды еске алып алгоритм құрылады.

Жасанды интеллект жүйесінде істейтің бағдарламашыға дұрыс мақсатты қойып үйрену өте маңызды.

Интеллектуалды бағдарламаларда мақсат ретінде көбінесе, жүйенің берілген күйге ауысу талаптары тапсырылады, ал тиімділік критерий ретінде - шешімнің қадам саны. Әрине, бастапқы күйді көрсетпей мақсатқа жету көбінесе мүмкін емес ( 1. 5-сурет ) .

1. 5-сурет. Циклдары бар күйлер кеңістігі

Білімдер ұсыну моделі - жасанды интеллект модельдерінің негізгі типі. Нақты жүйелер бір ғана классиқалық модельге сирек негізделеді. Нақты модельдер бұл - жиірек өзіндік болжалы, шектеулері және шарттылықтары бар классиқалық модельдердің буданы. Олардың ішіндегі ең пайдалыларын эвристика деп атайды.

Заттық сала - есептерді шешу үшін жасанды интеллект теориясын қолдайтын адам қызметінің саласы. Мысалы, егер Сіз анализ арқылы ауруға диагноз қоятын сараптамалық жүйені жасасаңыз, онда Сіздің заттық салаңыз - медицина. Егер Сіз кемелерді қақтығысудан сақтайтын интеллектуалды жүйені жасасаңыз, онда Сіздің заттық салаңыз - навигация, және т. б.

Білімдер бойынша инженердің (ЖИ бойынша маман) ең бірінші міндеті әртүрлі жағдайларды шешетін ережелерді жазу (формалдау) . Сонымен бірінші кезеңде маңызды ұғымдарды (заттық саланың «аттарын») белгілеу қажет.

Екінші кезеңде берілген заттық саласы үшін маңызды «аттарын» байланыстыратын арақатынастарды және осы «аттары» тұратын күйлерді бөлу керек. Мысалы, кемелерді қақтығысудан сақтайтын жүйе үшін маңызды аттар: «су», «кеме», «қақтығысу» және басқалар. «Су» деген сөздің бірнеше күйлері болады: «биік», «тайыз», «тынық», «долы» және т. б. «Су» мен «кеме» аттарының арасындағы қатынас «батырылу». Осы кезде түсінбеушілік болу мүмкін. «Батырылу» деген не? Ал егер кеменің ауа жастығы бар болса? Ал су астындағы қайық болса? Сондықтан осы сияқты сұрақтарға заттық мамандар жауаптарды таба алмау мүмкін. Қатынастың «күші» туралы сұрақтар да маңызды: «қаншалыққа батырылған?», «жүзіп келе жатыр ма, әлде батып кетті?» және т. с. с. Бұл үдерісті «білімдерді табу» деп атайды.

Сонымен, білімдер бойынша инженердің негізгі міндеті - заттық саланы және бағдарламаларды жасау әдістерді анық білу емес, әмбебап математикалық немесе айқын емес логикалық-лингвистикалық модельдерді құруда.

Заттық саласы қоятын негізгі шектеуі - бұрыңғы белгілі бір модельдің қолдауының мүмкін еместігінде.

1. 3. 2. Жасанды интеллектің қазіргі зерттеу салалары

Өткен ғасырдың соңғы он жылдығында интеллектуалды жүйелер дамуының келесі маңызды бағдарлары анық көрінді:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.