Академиялық жазу және мәтін
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
Физика- математика факультеті
Информатика және ақпараттық технологиялар кафедрасы
Бекітемін
Факультет деканы
_______________ Аймукатов А.Т.
___________ 20__ ж.
SYLLABUS
Даярлау бағытының коды және атауы Техника және технологиялар
Білім беру бағдарламасының атауы мен6B06103 - "Есептеу техникасы және
шифры бағдарламалық қамтамасыз ету"
Пән циклы атауы және коды AZh 2301 Академиялық жазу
Оқу формасы күндізгі
Оқыту форматы аралас
Академиялық кредит 4
Академиялық сағат 120
Оқыту тілі қазақ
Оқу жылы семестр 2021-20223
Білім деңгейі бакалавриат
Ақтөбе, 2021 ж.
Студентке арналған пән бағдарламасы (SYLLABUS) (Типтік немесе оқу
бағдарламасы* _________ 20____ ж.) негізінде құрастырылды.
Құрастырушылар:
1. Пән оқытушылары: ________ Жайлыбаева А.O.,
Жумашев М.С.
(қолы )
(аты-жөні, қызметі)
2. Жұмыс берушілер: ________ ______________________
(қолы ) (аты-жөні,
қызметі)
Кафедра мәжілісінде қарастырылды
№ хаттама, _____ ______________________ 20___ж.
Кафеда меңгерушісі ________ Шамишева Б.С.
(қолы ) ( аты-
жөні)
Факультеттің Әдістемелік кеңесі мәжілісінде мақұлданды
№ хаттама, _____ ______________________ 20___ж.
Әдістемелік кеңес төрағасы ________
Таскалиева Ж.А
(қолы )
(аты-жөні)
1.ПӘН ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР:
Пән оқытушылары: Жайлыбаева А.О., Информатика және ақпараттық технологиялар
кафедрасының оқытушысы, техника ғылымдарының магистрі, aidana_6143@mail.ru,
конференцияның ID номері 273 834 68 86, пароль 6143
Жумашев М.С., Информатика және ақпараттық технологиялар кафедрасының
оқытушысы, техника ғылымдарының магистрі,marat.webdesing@gmail.com
Кабинет № 410
(Информатика және ақпараттық технологиялар)
1.1 ПӘННІҢ ҚЫСҚАША СИПАТТАМАСЫ:
Жалпы академиялық жазу талаптары мен ерекшеліктері. Зерттеу жүргізу
негіздері. Ғылыми еңбектерді оқу және талдау, конспектілеу. Цитаталар.
Ғылыми жұмыстарды дайындау. Дереккөздер, сілтемелер, әдебиеттер. Жазба
жұмысының жоспарын алдын ала жаза білу. Эссе және дайындау реті. Реферат
және дайындау. Курстық жұмыс. Диплом жұмысы. Соңғы мәтін нұсқасын тексеру
және түзету. Программалық өнім сипаттамасын дайындау.
1.2 ПӘННІҢ ПРЕКРЕКВИЗИТТЕРІ: Кәсіби қазақ тілі және кәсіби шетел тілі
1.3 ПӘННІҢ ПОСТРЕКВИЗИТТЕРІ: Ғылыми зерттеу жұмыстары, диплом жұмысы(жоба)
2. ББ МОДУЛЬДІК ОҚУ ЖОСПАРЫНАН КӨШІРМЕ
КурСеместр Дәріс Практика
с семинар
I 1-модуль Академиялық жазылым және оның ерекшелігі
Дәріс
1.1 Кіріспе. Пән мақсаты мен 2 1-ші апта
міндеті. Академиялық жазу және
мәтін
1.2. Дәріс және конспектілеу. 2 2-ші апта
Цитаталар.
1.3. Ғылыми жұмыстарды дайындау. 2 3-ші апта
Дереккөздер, сілтемелер,
әдебиеттер.
1.4. Эссе және дайындау реті 2 4-ші апта
1.5. Реферат және дайындау 2 5-ші апта
1.6. Плагиаттық және одан сақтану 1 6-ші апта
жолдары
1.7. Зерттеу жұмысының 1 7-ші апта
тақырыптарын анықтау.
1.8. Зерттеу әдісі 1 8-ші апта
Практикалық (семинар) сабақтар
Академиялық мәтін құрылымы 2 1-ші апта
Мәтінді аяқтау және редакциялау 2 2-ші апта
Зерттеу тақырыптарын таңдау және 2 3-ші апта
мәселені анықтау.
Тақырып бойынша ақпарат жинақтау. 2 4-ші апта
Ғылыми зерттеу жобасы жазу 2 5-ші апта
Ғылыми зерттеу әдістерін 1 6-ші апта
анықттау.
Зерттеу тақырыбын баяндап, 1 7-ші апта
қорытындылау.
Курстық, дипломдық жұмыстар – 1 8-шы апта
талаптары мен міндеттері.
1 модуль бойынша барлығы 26
1 модуль бойынша бақылау түрі жазбаша
1-модуль Зерттеу әдістері мен нәтижелері
Дәріс
2.1. Гипотеза және оны құру 1 9-шы апта
2.2. Мәліметтерге талдау жасау. 1 10-шы апта
2.3. Зерттеу жұмысы бойынша 1 11-ші апта
кіріспе бөлімін жазу.
2.4. Параграф және оның құрылымы 1 12-ші апта
2.5. Зерттеу жұмысының негізгі 1 13-ші апта
бөлімі
2.6. Зерттеу жұмысын қорытындылау 1 14-ші апта
2.7. Түйіндеме және оны жазу 1 15-ші апта
жолдары
Практикалық (семинар) сабақтар
2.1 Ғылыми зерттеу жұмыстар 1 9-шы апта
стиліне қойылатын талаптар
2.2. Эссе жазу және оның талаптары1 10-шы апта
2.3. Эссенің негізгі бөлімі 1 11-ші апта
2.4. Ғылыми мақала 1 12-ші апта
2.5. Оқылым арқылы сыни ойлау 1 13-ші апта
2.6. Библиографиямен жұмыс 1 14-ші апта
2.7. Программалық өнім 1 15-ші апта
сипаттамасын дайындау
1Імодуль бойынша барлығы 14
1І модуль бойынша бақылау түрі жазбаша
БАРЛЫҒЫ 40
4. ПӘНДІ ОҚЫТУ МАҚСАТЫ: Жалпы академиялық жазу талаптарына сәйкес
студенттерге ғылыми-зерттеу жұмыстарының мәтінін дайындауды меңгерту.
5. ПӘН БОЙЫНША ҚҰЗІРЕТТІЛІКТЕР: a) Жалпы академиялық жазу талаптары
мен ерекшеліктерімен танысады, зерттеу жүргізу негіздерін және ғылыми
жұмыстарды дайындауды, жазба жұмысының жоспарын алдын ала жазуды, соңғы
мәтін нұсқасын тексеруді және түзетуді біледі.
b) Тақырыпқа сәйкес эссе, реферат, мақала жазуды және курстық, допломдық
жұмыс мәтінін жазуды, түзетуді үйренеді.
c) Ғылыми-зерттеу жұмыстарының жазба жұмыстарын дайындаудың негізгі
әдістерін, библиографиямен жұмыс істеу, ғылыми мақала, аннотация жазу
тәсілдерін меңгереді.
6. ПӘНДІ ОҚЫТУ НӘТИЖЕЛЕРІ:
(бакалавриат деңгейі бойынша)
БлБілу және Қолдану Талдау
умтүсіну
та
кс
он
о-
ми
яс
ы
де
ңг
ей
ле
рі
Берілген мерзімі Қабылдау мерзімі
1 Аңдатпа. Берілген тақырып 1 апта 2 апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
2 Ғылыми Берілген тақырып 3 апта 4 апта
монография. бойынша қысқаша
түсінік жазу
3 Пікір. Берілген тақырып 5 апта 6 апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
4 Конспект. Берілген тақырып 7 апта 8апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
5 Реферат. Берілген тақырып 9 апта 10 апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
6 Курстық жұмыс.Берілген тақырып 11 апта 12 апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
7 Диплом жұмысы.Берілген тақырып 13 апта 14-15 апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
СӨЖ тапсырмалары
1 Эссе жазуға Берілген тақырып 1 апта 2 апта
қойылатын бойынша қысқаша
талаптар. түсінік жазу
2 Магистрлік Берілген тақырып 3 апта 4 апта
диссертация. бойынша қысқаша
түсінік жазу
3 Докторлық Берілген тақырып 5 апта 6 апта
диссертация. бойынша қысқаша
түсінік жазу
4 Ғылым Берілген тақырып 7 апта 8 апта
анықтамалары. бойынша қысқаша
түсінік жазу
5 Зерттеу Берілген тақырып 9 апта 10 апта
тақырыбын бойынша қысқаша
таңдау және түсінік жазу
мәселені
анықтау.
6 Зерттеу Берілген тақырып 11 апта 12 апта
жұмысының бойынша қысқаша
жазылуы мен түсінік жазу
рәсімделу
тәртібі.
7 Ғылыми Берілген тақырып 13 апта 14 апта
мәтіннің бастыбойынша қысқаша
жанрлары. түсінік жазу
8 Картотекамен Берілген тақырып 14 апта 15 апта
жұмыс. бойынша қысқаша
түсінік жазу
9. КУРСТЫҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
9.1 Дәрістер
9.1.1. Тақырыбы: Кіріспе. Пән мақсаты мен міндеті. Академиялық жазу және
мәтін
Сағат саны: 2
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Академиялық мәтін.
2. Академиялық жазылым ерекшелігі.
Дәріс тезисі:
Кезкелген оқырман қалауына қарай әртүрлі жанрдағы мәтіндерді оқиды.
Мәтіндердің түрлерін шартты түрде академиялық және академиялық емес деп
екіге бөлуге болады. Бірінші түріне рефераттар, баяндамалар, ғылыми
мақалалар, оқулықтар, ғылыми пікірлер, авторефераттар, диссертациялар,
ғылыми жобалар, және тт.б. жақызуға болады. Осы бағытта жазылған жұмысардың
өз мақсатына және зертеу әдісіне қарай құрылымдары мен жазылу жүйесі әр
түрлі болады.
Академиялық мәтін белгілі бір тақырыпты түсіндіруге бағыталған
күрделі құрылымда жазылады. Академиялық бағытта жазылатын жұмыс ғылыми
мәлімет беруге бағытталады. Академиялық бағытта жазба жұмысын жазу
барысында ақпарат түсінікті және мағыналы болу үшін белгілі бір құрылымды
сақтаған жөн. Академиялық бағытта жазылған мәтіннің мынадай ерекшеліктері
болады: күрделі, формалды, нақты объективті, шектеулі және жауапкершілікі.
Мәтіннің жазылуының басты талабы – нақты және түсініктті тілмен жазылуы.
Күрделі. Жазба тілі ауызекі тілге қарағанда біршама күрделі. Жазба тілінде
күрделі сөйлемдер мен сөз тіркестері және лексикалық мағынасы терең сөздер
кеңінен қолданылады.
Формалды. Академиялық жазылым барысында әр түрлі қысқарған сөздер мен
диалект, жаргон және т.б. сияқты аузекі сөйлеу барысында кездесеін сөздерді
қолдануға болмайды.
Нақты. Академиялық жазылымда ақпаратты қолдану барысында нақты мәлімет
беруге тырысыңыз.
Объективті. Академиялық бағытта жазылатын жұмыс субъекивті пікір ұстанбауы
тиіс. Жұмыстың мақсаты тек ғылыми негіздерге ғана сүйену арқылы тұжырым
жасау болып табылады.
Шектеулі. Академиялық мәттін тақырыпқа байланысты мәселені ғана қамтуы
тиіс. Тақырыптан ауытқу немесе зерттеу сұрағынан тыс ақпараттарды беру
немесе жазу оқырман қызығушылығының жоғалуы мен жұмыс сапасының төмендеуіне
алып келеді.
Жауапкершілік. Автор қашанда өз жұмысы үшін жауапты.
Академиялық жазылымның ерекшелігі: 1. Объективті түрде жазылады. 2. Ғылыми
стильде жазылады. 3. Жүйелі құрылыммен жазылады. Сілттемелерді жиі
қолданады.
Академиялық жазылымының мақсаты ғылыми тұрғыда жазылым әрекетіне
дағдыландыру, демек ғылыми мақала, зерттеу жұмыстарын және т.б. ғылыми
бағытта жазылатын еңбектерді жазуға үйретеді.
Бекіту сұрақтары:
1. Академиялық жазылымның ауызекі сөйлеуден ерекшелігі қандай?
2. Академиялық мәтін дегеніміз не?
3. Академиялық бағыттағы мәтіндерге не жатады?
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.2.Тақырыбы: Дәріс және конспектілеу. Цитаталар.
Сағат саны: 2
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Дәріс түсінігі. Дәріс түрлері
2. Дәріс конспектілері
3. Дәйексөздер
4. Дәрісті жобалау
Дәріс тезисі
Енді кең таралған жанрлардың бірі дәріс. Студенттік өмірді дәріске
қатыспай-ақ елестету мүмкін емес. Студент өзінің оқу уақытын дәріс
сабағында өткізеді. Дәрісте жетекші қатысушы - оқытушы, ғылыми біліктілігі
бар белгілі бір ғылым саласының маманы.
. Дәріс - логикалық тұрғыдан нақты құрылымдалған, ғылыми нақты тақырып
бойынша оқу материалын ұсыну. Онда жетекші, алдын-ала ойластырылған жоспар
бойынша тақырыптың толық бейнесін береді, студенттердің назарын негізгі
ғылыми категорияларға бағыттайды (түйінді сөздер-ұғымдар), проблемаларды,
талқылау нүктелерін оқшаулайды. Дәріс - бұл есте қаларлық ақпарат көзі,
сондықтан оны қысқаша сипаттаған дұрыс.
← Жоғары оқу орнындағы дәріс – оқытудың дидактикалық циклінің басты
негізі. Оның мақсаты – студенттердің оқу материалын қабылдауларын
қалыптастыру болып табылады. Заманауи жоғары мектептер үшін дәріс өте
өзекті. Дәріс латынның lection - оқу сөзінен шыққан. Дәріс ежелгі
Грецияда пайда болып, көне Римде және орта ғасырларда өз жалғасын
тапты.
Дәріске қатысу және талқылау барысында оқытушы мен оның әріптестерінің
арасында дәрістің сапасын бағалау қажеттілігі туындайды. Бұл сапаларға:
мазмұн, әдіс, студенттердің жұмысына жетекшілік, дәрістің нәтижелігі
кіреді. Аталмыш сапалардың әрқайсысына тоқталып өтейік:
← Дәрістің мазмұны дегеніміз дәрістің ғылымилығы, ғылымның қазіргі
даму деңгейіне сәйкестігі, дүниетанушылық жағы, әдістемелік
мәселелердің болуы, олардың дұрыс баяндалуы.
← Дәріс оқу әдістемесі бұл дәрістің нақты құрылымы және мазмұндау
логикасы. Жоспардың болуы, оған сүйеніп отыру.
← Дәріске қатысты әдебиеттерді беру. Жаңа терминдер мен ұғымдарды
түсіндіру. Дәлелдік пен дәйектілік. Студенттердің жұмысына жетекшілік
студенттерден конспектілеуді талап ету және оның орындалуын бақылау.
Оларды жазу әдісіне үйрету.
← Дәрістің нәтижелігі дегеніміз дәрістің ақпараттық құндылығы,
тәрбиелік аспектісі, ең бастысы дидактикалық мақсаттарға қол жеткізу.
Білім беру жүйесінің дамуы, оны ізгілендіру (гуманизация), жеке адамға
бағыттау үрдісі, студенттердің шығармашылық мүмкіндіктерін жүзеге
асыру мәселелік дәріс, екеу аралық дәріс, визуалды дәріс, пресс-
конференция дәрісі сияқты жаңа дәріс формаларының пайда болуына түрткі
болды.
← Мәселелік дәріс жөнінде оқытудың белсенді әдістерімен байланысты
айтатын боламыз. Ал қазір оның мазмұндық және процессуалдық
сипаттамасына тоқталамыз. Дайын ақпарат айтылып, түсіндірілетін
ақпараттық дәріске қарағанда мәселелік дәрісте жаңа білім ашуға
тиісті беймәлім ақпарат ретінде алға тартылады. Оқытушының міндеті –
мәселелік жағдаят тудыра отырып, студенттерді мәселенің шешімін табуға
жетелеу болып табылады. Бұл үшін жаңа теориялық материал мәселелік
міндет түрінде беріледі. Мәселені оқытушымен бірлесе отырып шешу
барысында студенттер жаңа қажетті білім алады.
← Екеу ара дәріс бұл дәрістің түрі екі оқытушының диалогіндегі
материалды мазмұндаудың жалғасы мен дамуы болып табылады. Бұл жерде
теориялық және практикалық мәселелерді екі маман талқылайды. Мұндай
дәрістің төмендегідей артықшылықтары бар:
- студенттердің бойындағы білімді өзектендіреді;
- мәселелік жағдаяттар туындатады, дәлелдемелік жүйелер ашады;
- екі дереккөз қорының болуы әртүрлі көзқарастарды салыстыруға, таңдау
жасауға, қандай да біреуіне қосылуға, өз көзқарасын айтуға
мәжбүрлейді;
- педагогтің кәсібилігі көрінеді, оның тұлғасы тереңірек ашыла түседі.
← Пресс-конференция дәрісі. Бұл дәрісте оқытушы тақырыпты айтқаннан
кейін студенттерден аталмыш тақырып жөнінде сұрақтарын қағазға түсіріп
берулерін сұрайды. Екі-үш минуттың ішінде студенттер өздерін барынша
қызықтырған сұрақтарын құрастырып, оқытушыға береді. Үш-бес минуттың
ішінде сұрақтар іріктеліп, олардың мазмұны бойынша дәріс басталады.
Дәріс сұрақтарға жауап ретінде емес, керісінше біртұтас мәтін ретінде
баяндалады, мазмұндау кезінде сұрақтардың жауаптары да ашылып жатады.
Конспект - бұл тақырыптың қысқаша жазылған мазмұны, ол дайындық
кезінде қажетті ақпаратты жадында қалпына келтіруге мүмкіндік береді,
мысалы үйге тапсырма, тест және емтихан.
Дәйексөз:
✓ Дұрыс әрекет – жүректен шығып,сосын сөз ретінде бейнеленетін және іс
жүзінде қолданылатын құндылық.
✓ Ешкімге әділетсіз іс-әрекетпен немесе жақсылық жасау мүмкіндігін
құр жіберіп залал келтірме, жақсылық жасау- сенің парызың.
(Б.Франклин)
✓ Егер біреу сенің қарсыласыңа тіл тигізуге немесе оған шабуыл жасауға
тырысса, өз қарсыласыңды өз өміріңмен (қиянат жасамау) қорға.
(М.Ганди)
✓ Адамдар бүгін жасаған игі ісіңізді, ертең ұмытып кетеді – бәрібір
игі іс жасауды жалғастырыңыз.
Бекіту сұрақтары:
1. Оқылым әрекетін жүзеге асыру үшін қойлатын талаптар.
2. Дәйексөз дегеніміз не?
3. Конспект дегеніміз не?
4. Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.3.Тақырыбы: Ғылыми жұмыстарды дайындау. Дереккөздер, сілтемелер,
әдебиеттер.
Сағат саны: 2
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Ғылыми жұмыс құрылымы жән оған қойылатын талаптар
2. Дереккөздерді анықтау
3. Сілтемелерді рәсімдеу
4. Электронды ресурстарды рәсімдеу
5. Әдебиеттерді қолдану және рәсімдеу
Дәріс тезисі
Жоғары оқу орындарында студенттерді ғылыми-педагогикалық зерттеушілік
қызметке даярлау, шын мәнінде әлеуметтік-педагогикалық мәселеге айналып
отыр.
Ғылым обьективті ақиқатқа жетуге бағытталған:
1. заңдылықтарды бейнелеуге бағытталған;
1. алдын ала болжауға арналған;
1. жүйелі түрде құрылған білімнің жоғарғы нысаны;
1. ғылыми әдісті жүйелі түрде қолдану нәтижесінде алынған білім
негіздері;
1. негізгі қағидалар мен жалпы заңдылықтарды қорытып шығаруға
жұмылдырылған зерттеулер;
1. табиғи құбылыстарды зерттеуге арналған әдістер мен амалдардың ғылыми
қағидаларға негізделген жүйесі;
1. табиғат, қоғам және ой жүйесі туралы жаңа білім жасауға
бағытталған.
Студенттердің ғылыми жұмыстарының негізгі нәтижелері ғылыми
конференцияларда, бдаяндамалар, курстық және дипломдық жұмыстар, мерзімді
басылымдарда, ғылыми еңбектер жинақтарында мақалалар түрінде беріледі.
Ғылыми жұмыстарға қойылатын талаптар.
Ғылыми жұмыстар келесі жалпы талаптарға сәйкес болу керек:
- өзекті болу және қойылған тапсырманы орындау;
- ғылыми зерттеу элементтерінен құралу;
- материалдардың нақты құрылымы мен орналасу тізбегі болу;
- әр түрлі қазіргі заманғы математикалық, ақпараттық, бағдарламалық және
тағы басқа CASE-құралдармен орындалу;
- жасалған бағдарламалық ұйымдастырылу сипаттамасымен листингісі түрінде
алынған нәтижелерді дәлелдеу.
Ғылыми жұмыстың әр тарауы тарау бойынша зерттеу нәтижесі жасалған жалпы
қорытындымен аяқталуы тиіс. Ғылыми жұмыс жазғанда формальді-логикалық
сипаттау әдісі мен фактілердің объективті констатациясы бар мазмұндаманың
ғылыми мәнері қолданылу керек. Мазмұнды сипаттама құрылымдық және үрдістік
сызбалар, диаграммалар, алгоритм сызбалары, математикалық модельдер
түріндегі систематехникалық шешімдермен көрсетілу керек.
Жазу тілі кәсіби сауатты, талдау 3- жақта болу керек.
Бекіту сұрақтары
1) Ғылыми стиль дегеніміз не?
2) Ғылыми стиль жанрларын атаңыз
3) Зерттеу жұмысының қандай түрлерін білесіз?
4) Оқу-ғылыми стильге қандай жанрлар жатады?
5) Академиялық мәтін ұғымына анықтама беріңіз
6) Ғылыми мәтін неден тұрады?
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.4.Тақырыбы: Эссе және дайындау реті
Сағат саны: 2
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Эссе және дайындау реті
2. Эссе стилі
Дәріс тезисі:
Эссе – прозалық әдеби жанр. Француз тілінен аударғанда очерк
немесе нобай деген мағынаны білдіреді. Эссе автордың дара әсерін, белгілі
бір мәселеге қатысты көзқарасын көрсетеді. Ол белгілі бір сұраққа толық
жауап бермейді, тек сол мәсеге қатысты өз ойын немесе әсерін көрсетеді.
Эссе жазу кезінде логика, ойды дәйектеу мен ақпаратты сауатты жеткізу
қабілеті жақсы дамиды. Баяндау стилі көбіне сөйлеуге бағытталған.
Эссенің сипатты ерекшеліктері: Эссені дұрыс жазу үшін, алдымен оны басқа
жанрлардан ажырататын ерекшеліктерді ескеру қажет.
Эссенің негізгі белгілері:
- Мәселені қамтитын және оқырманның ойлануына ықпал ететін белгілі бір
қысқа тақырыптың болуы.
- Субъективті авторлық ұстаным. Эссені ерекшелейтін нәрсе – онда қандай да
бір мәселеге тоқталған автордың көзқарасы, оның әлемге деген қатынасы,
сөйлеуі мен ойы болады.
- Сөйлеу стилінде жазылады. Эсседе күрделі тұжырымдар мен тым ұзақ
сөйлемдер болмауы керек. Оқырманмен байланыс орнату үшін еркін стильді
ұстану маңызды. Сонымен қатар, эссені іші сленгке толған сапасыз мәтінге
айналдырып, артық кетудің қажеті жоқ. Мәтінге – әртүрлі интонация
қолданылған қысқа, қарапайым және түсінікті сөйлемдер жақсы эмоционалдық
өң береді.
- Мәселеге толық талданым жасау. Жеке көзқарасты нақты деректерге сүйене
отырып көрсетіп, дәлел келтіру керек.
- Салыстырмалы түрде қысқа болғаны жөн. Қанша бет болатынына қатысты
ешқандай шектеулер жоқ, бірақ эссе шағындығымен ерекшеленеді.
- Құрылысы еркін болады. Эссе – қандай да бір нақты шеңбердің аясында
жазылмайды. Мәтіннің құрылысы мәселеге әртүрлі жағынан қарауға тырысатын
автордың логикасына бағынады.
- Көзқарасты жеткізу логикасы. Еркін құрылысқа қарамастан, эсседе ішкі
тұтастық, пікірін білдіретін авторлық мәлімдемелердің дәйектілігі болуы
керек.
Осылайша, эссе баяндаудың ерекше стилімен ерекшеленеді, оның мақсаты
оқырманның ойлануына түрткі болу. Эсседе автор өзінің көзқарасына
көндірмейді, ол өз ойы арқылы оқырманды ойландырып, мәселені талқылауға
шақырады.
Эссе қалай жазылады?
Эссені дұрыс жазу – жанрдың ерекшеліктерін түсінуге байланысты. Жазудың
негізгі принциптері мен ұсыныстарын ұстанып жазса, эссе қызықты болады.
Бекіту сұрақтары:
1. Эссе жұмысының түрлері қандай?
2. Эссе дайындау реті.
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.5. Тақырыбы: Реферат және дайындау
Сағат саны: 2
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Рефераттың құрылысы
Дәріс тезисі:
Реферат (латынша referat – баяндасын, refero – баяндаймын) – кітап
мазмұны, ғылыми жұмыс, ғылыми зерттеу қорытындылары туралы көпшілік алдында
қысқаша баяндау, хабарлау; белгілі бір тақырыпта әдеби және басқа да
материалдарды шолу негізінде жасалатын баяндама. Реферат ғылыми-ақпараттық
сипатта болады. Тақырыпты объективті тұрғыда толық баяндаумен қатар ғылыми
қорытындыларға талдау жасалып, сын айтылады. Реферат ғылыми мекемелер мен
жоғары оқу орындарында ізденушілерді ғылыми ізденіс пен талдауға баулу
мақсатында қолданылады. Арнаулы орта оқу орындары, жалпы білім беретін
мектептер оқушыларының үйірме, клубтарында жасалатын баяндамалар да, ғылым
кандидаты немесе докторанты дәрежесін алу үшін диссертация қорғаушының
авторефераты да Рефератқа жатады.
Рефераттың құрылысы
Кіріспеде әдетте курс жұмысына (бітіру жұмысына) өзек, тақырып болып
отырған мәселенің әдебиеттегі орны, егер ол жекелеген бір туынды болса,
авторының шығармашылығы (өмір жолы емес) жайлы қысқаша шолу жасала келе,
тақырыптың маңыздылығы, оны қалай қарастыратыны, яғни студенттің алдына
қойған мақсат-міндеті байыпталады.
Негізгі тарауда кіріспеде тұжырымдалған мақсат-міндетке сәйкес негізгі
мәселелер қарастырылады. Яғни, негізгі зерттелінетін мәселенің ғылыми
талдау мен зерттеу жұмыстарына баса назар аударылады.
Бекіту сұрақтары:
1. Рефератқа қойылатын талаптар?
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.6. Тақырыбы: Плагиаттық және одан сақтану жолдары.
Сағат саны: 1
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Плагиатық ұғымына түсініктеме.
2. Плагиаттықтан сақтану жолдары.
3. Төл сөз және төлеу сөздің мәні.
Дәріс тезисі:
Компьютер сауаттылығымен қатар, ғаламтордың дамуы адами белсендiлiктiң
әртүрлi салаларында плагиаттың енуiне мүмкiндiк туғызады: плагиат бiлiмде
өткiр мәселе болып, өнеркәсiп және ғылыми қоғамдастықта да өршіп тұр.
Плагиат (лат. plaqіo – ұрлау, ұрлық) – басқа aвтордың әдеби немесе ғылыми
туындысын иемдену, шығарма үзінділерін өз еңбегінде авторын көрсетпей
пайдалану.
Бөтен шығарманы немесе оның бір бөлігін түпнұсқасын атамай, өз
атынан жариялағанда, із жасыру үшін түрлі әдістер қолдану да кездеседі.
Мысалы, мәтінге кейбір өзгертулер енгізу, басқа сөзбен алмастыру, т.б.
Мұндай өзгертулер көп болса, плагиатты дәлелдеу оңайға түспейді, арнайы
салыстырып тексеруді қажет етеді. Плагиаттық жасап, басқа біреудің
шығармасын иемденіп, еңбегін пайдаланған адам авторлық құқықты бұзғаны үшін
заң алдында жауапқа тартылады.
Авторлық ұрлық мүмкiн – құқықтық заңнаманы және патент
заңнамасын бұзу болсын тиісті сапада заңдық жауапкершiлiкке әкеп соқтыруы
ықтимал. Басқа жағынан, плагиат мына салаларда жиірек болып келеді. Мысалы,
зияткерлiк меншiктiң өнімдерінің қандай да болмасын түрінде, математикада
және басқа iргелi ғылыми пәндерде кездесіп жатады.
Ең жиi ұрлық бөтен шығарманы өз есiмімен жариялауда байқалады
немесе бөтен идеяларды, сондай-ақ бөтен шығармалардың фрагменттерiн жөн-
жобасыз алып, оның пайдаланған көзін көрсетпеу. Ұрлықтың белгiсi авторлықты
иемденуi болып табылады. Өйткенi пайдаланудың дұрыс емес жарияланымы,
көшіруі т.б. шығармалар авторлық құқықпен қорғалатын, өзі ұрлық емес болып
көрiнедi, оны ұрлық емес, авторлық құқыққа жасалған қарақшылық деп
көрсетсек болады. Авторлық құқыққа жасалған қарақшылық интеллектуалдық
еңбектiң нәтижелерiн заңсыз пайдаланудан ұрлыққа айналып және авторлықтың
жариялайтын бетiмен иемдену.
Зерттеу материалдарын сараптай келе, тәуелдiлiктің түр-түрімен және қолдану
саласына қарай, плагиатты шартты түрде төртке бөліп, әрқайсысының зерттеу
обьектісін беруге болады:
Бірінші, кәсiби – кәсiби мақсаттардағы интеллектуалдық, шығармашылық,
кәсiби жетiстiктерiн (абырой, табыс, марапат, мойындаушылық және оған
ұқсас) иемденудi ескередi.
Екінші, бiлiм беру-ғылыми ұрлық – ғылыми дәреженi алу, бiлiм беретiн
саралау процесінде интеллектуалдық мүлiктi иемденуде болады.
Үшінші, әлеуметтiк ұрлық – тұрмыстық қарым-қатынастарда пайда болады. Ол
кәсiби болғанымен, бiрақ кәсiби жұмысқа белсендiлiгі жоқ.
Төртінші, нормативтi ұрлық – заң шығарушы, заңды, әдiстемелiк, ғылыми,
практикалық түрде атқарылған жұмыстарды иемдену. Оның айырмашылығы, жалпыға
ортақ жекелеген емес. Мысалы: зейнетақы жүйесiн дамудың бағдарламасын
иемдену немесе отбасылық заңнамадағы даулардың шешiмінiң өңделген
әдiстемесiн өз авторлығымен жариялау.
Отандық ғылымда соңғы кездері плагиат мәселесі (әсіресе гуманитарлық
салаларда) өзектiрек мәселе болып, түйіні шешілмей тұр. Коррозия сияқты, ол
қазiргi ғылымды iшiнен шірітіп, сыбайлас жемқорлық секілді құрылымдық
элементтерінің бәрi мемлекеттiк-бюрократияға енген.
Заңдық тұрғыдан қарағанда, ұрлық пен заңға қайшы мiнез-құлық
түрлерінің бiрi болады және қоғамдық қауiптi дәрежеден тәуелдiлiкте заңдық
жауапкершiлiктiң әртүрлiгіне әкеп соқтырады.
Плагиат жасамау үшін мына амалдарды орындаған абзал:
1. Сілтеме жасау – басқа бір автордың пікірін қолдану үшін үнемі сол
автторға сілтеме жасауды ұмытпау керек. Сілтеме дегеніміз – өзге
автордың ойын немесе сөзін алған әдебиеттті, яғни материалды көрсету.
2. Төл сөзді қолдану – мәтіннен керекті деген ақпаратты өзгертпей сол
күйінде тырнақшаға алу арқылы қолдану. Кейде бұл тура сілеме жасау деп
те аталады.
3. Параграф жасау – автор сөздің мағынасын сақтай отырып өз сөзімен қайта
жазып шығу.
4. Қорытынды жасау – студенттің оқыған, көрген немесе тыңдаған дәрісінің
мазмұнын түсінгендігін көрсетеді.
Бекіту сұрақтары:
1. Плагиат дегеніміз не?
2. Плагиаттан қала сақтануға болады?
3. Параграф дегеніміз не?
4. Неліктен авторға сілтеме жасау қажет?
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр
2018жhttps:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.7. Тақырыбы: Зерттеу жұмысының тақырыптарын анықтау.
Сағат саны: 1
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
2. Зерттеу тақырыбының көкейкестілігі.
3. Зерттеу тақырыбын негіздеу.
4. Проблеманы қою және дамыту
Дәріс тезисі:
Әлеуметтік өзгерістер білім технологиясы мен әдістемесінің
мақсаттарын, мазмұнын жаңартуды алға тартып отыр. Соның нәтижесінде
педагогке жаңа талаптар қойылуда. Ол тек оқытушының, тәрбиешінің
функцияларын ғана емес, оқыту мен тәрбие берудің әдістерін зерттеушінің
функциясында атқаруы тиіс.
Бұл жұмысты ғылыми және ғылыми әдістемелік зерттеудің әдіснамасын меңгеріп,
оны іс жүзінде пайдалана алатын педагог қана атқара алады.
Жаппай педагогикалық ізденіс өткен ғасырдың 90 – жылдарында пайда болды.
Педагогтік кәсіп шығармашылықпен тікелей байланысты. Педагог үнемі ең жақсы
әдіс – тәсілдерді іздестіріп, әртүрлі әдістер мен құралдардың тиімділігін
салыстырып отыруы тиіс. Қазіргі заман педагогтің зерттеушілік жұмысының
мақсатқа сай және кәсіби деңгейде болуын қажет етіп отыр.
Зерттеу жұмысының нәтижелі болуы үшін педагог мынадай
талаптарды орындауға міндетті:
• ізденіс әрекетінің сипаты шығармашылық, өнімді екендігін, тек ақпарат
алуға бағытталмағандығын, керісінше оның мән – мағынасын ашуға, оны
жасауға өзіне ғана тән тиімді шешімдерді іздестіруге бағытталатындығын
ұғыну;
• жалпы ғылыми және пәндік білгірлік, сондай – ақ жалпы мәдени
дүниетаным болуы;
• тұлғалық шығармашылық әлеуеттің, стандартты есем тәсілдер мен шешімдер
жасауға қабілеттілік, ерік – жігер және моральдық психологиялық
сапалардың: адалдық, табандылық, барынша беріліп қызығушылық, сыни
көзқараспен қарауға қабілетті болу;
• ғылыми ізденістің теориялық және практикалық әдіснамасын меңгеру.
Зерттеу тақырыпты таңдау мен проблеманы анықтаудан басталады.
Зерттеудің неғұрлым ретті түрде, терең негізделіп және қатаң құрылымдалған
түрде жүргізу оның нәтижелі болуына мүмкіндіктер ашады.
Алғашқы қадам пәндік саланы таңдаудан басталады. Ол үшін блоктік тәсіл
қолдану тиімді.
Бірінші блок – байланыс: тақырып – проблема. Жас зерттеушіге
даяр тақырыпты ұсыну мүлде дұрыс емес. Зерттеуші бірнеше тақырыптардың
ішінен өзін және ұжымын қызықтыратын, өзіне жақын тақырыптың бірін
таңдауына болады. Бірақ, ең дұрысы, өзін толғандырып жүрген тақырыпты
өзінің ұсынғаны. Осылай еткеннің өзінде тақырыпты нақтылау, түзету, акцент
жасау, тұжырымдарды қарапайымдау және нақтылау қажет.
Тақырыпты таңдау және нақтылау – ұзақ уақытқа созылатын қиын
жұмыс. Тақырып көздері тәжірибе немесе теория жазықтығында болуы мүмкін.
Алғашқы кездерде қарама – қайшылықтар, іс жүзінде ұнамсыз болуы сияқты
кедергілер болуы мүмкін.
Тақырып – проблема: тақырыпты таңдауға қойылатын
талаптар: Өзектілігі, көкейкестілігі (өткірлігі, шешілудің пісіп жетілуі).
Теория және тәжірибе үшін маңыздылығы (аса маңызды ғылыми және практикалық
міндеттерді шешуге қолдануға болатындығы). Перспективалы (болашағы) болуы
(қарастырылып отырған кезең үшін өзекті және маңызды болуы); Проблемалылығы
(шешілуінің белгісіз болуы, теориядан іздеу қажеттігі, тәжірибеде
қиындықтарды шешу). Адам мен қоғамның даму концепцияларымен үндес болуы
(ізгілікті – тұлғалық немесе әлеуметтік тұлғалық бағдар). Ізденушінің
тәрбиесі мен мүдделі болуы (бастан кешіру, қатысы болуы). Аталған
талаптардың бәрі де маңызды, бірақ өзектілік, проблемалық және осы заманғы
тұжырымға сәйкес келуі сияқты бөліктер айрықша түсіндіруді қажет етеді.
Өзекті (көкейкесті) тақырыпқа мәңгі жасмыл, ұзаққа кететін деп аталатын
тақырыптар жатады. Тақырыпта проблема анық немесе жабық түрде болуы тиіс.
Оның көздері іс жүзіндегі қиындықтардан көрінеді. Егер теориялық білімде
сәйкес түсіндірмелер мен шешімдер болмаған жағдайда проблема туындайды.
Міне, осы кезде ғылыми проблема пайда болып қалыптасуы жүреді де,
білмегенді білу, белгісіздің белгілі болуы. Тақырыпты шектеу және
нақтылау, оған жақын тақырыптардан жігін ашу, оның зерттеу аясын және
жағдайларын дәл көрсету де аса маңызды. Тәжірибенің көпқырлылығын, жұмыстың
барлық бағытындағы педагог, психолог немесе басшы маңызды оқиғалар мен
фактілерді әрдайым есте ұстау қажет. Зерттеу үнемі шектеліп отыруы тиіс,
себебі солай өткенде ғана зертеліп отырған үрдіске терең бойлау
мүмкіндігіне ие болуға, ақырына дейін жетуге болады. Сондықтан зерттеудің
проблемалық алаңы көлемі және шешілетін нақты міндеттері бойынша шектеліп
отыруы тиіс. Тақырыптың аталуы проблеманы, ізденіс пәнін, әсіресе бағытын,
ізденістің жетекші аспектісін білдіреді. Кейбір жағдайларда негізгі
тақырыптың аталуы қосымша сөздер арқылы нақтыланып беріледі. (жақша ішінде
немесе жақшасыз).
3. Проблеманы қою және дамыту
1. Проблеманы қою
Қарама – қайшылықтарды тіркеу
Сұрақтар
Ізденіс бағыты және нәтижелері
2. Проблеманы негіздеу
Теориялық білімнің және табылған тәсілдердің жетімсіздігін анықтау
Негіздер (алғышарттар)
Бейне (нәтиженің жобасы)
3. Проблеманы анықтау
Тақырыппен жұмыс кезеңдері: педагогикалық үрдістегі қарама –
қайшылықтар мен қиындықтарды анықтау. Проблеманы анықтау және тақырыпты
проблемалау. Нақты пәндік зерттеуді анықтау. Тақырыптың аталуындағы
өзгерістер бағытымен пәнді бейнелеп көрсету. Тақырыпты нақтылау және
ықшамдау. Жақын тақырыптардан жігін ашып бөлу.
Тақырыпты тұжырымдау (алғашқы анықтамасы), осы түзету және зерттеу үрдісі
арысында нақтылау.
Бекіту сұрақтары:
2. Зерттеу тақырыбының көкейкестілігінің маңызы неде?
3. Зерттеу жұмысының нәтижелі болуының шарттары?
4. Тақырыпты таңдауға қойылатын талаптар?
5. Проблеманы қою және дамыту мәселелері?
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.8.Тақырыбы: Зерттеу әдісі
Сағат саны: 1
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Зерттеу әдістері және олардың жіктелуі.
2. Зерттеу әдістерінің жалпы сипаттамасы.
3. Эксперимент әдісі және оны жүргізу принциптері.
Дәріс тезисі:
Зерттеу әдістемесінің дайындығы ғылыми ізденіс логикасына орай
жүргізіледі. Бұл әдістеме өте күрделі де сан қилы қызметтермен байланысты
нысан болған білімдену процесін аса жоғары шынайлылықпен зерттеуге
мүмкіндік беретін теориялық және эмпирикалық әдістер тобынан құралады.
Әдістердің тұтастай бір бөлігін қолдануда назарға алынған проблема жан –
жақты айқындалады, оның біршама қырлары мен шектері түгелдей зерттеуден
өтеді. Педагогикалық зерттеу әдістерінің әдіснамадан өзгешелігі – бұл
педагогикалық құбылыстарды зерттеу, олар жөніндегі ғылыми ақпараттарды
жинақтап, заңдылықты байланыстар, қатынастарды анықтау, оның нәтижесінде
ғылыми теория қалыптастыру мақсатымен жүргізілетін іс — әрекет жолдары мен
тәсілдерінің өзі. Әдістер көп түрлі де сан қилы, бірақ жүйелестіре
келгенде, бұлардың бәрі үш топқа ажыралады: 1) педагогикалық тәжірибені
зерттеу әдістері; 2) теориялық зерттеу әдістері, 3) математикалық әдістері.
Педагогикалық тәжірибені зерттеу әдістері – білім беру процесін
ұйымдастырудың көз алдымызда қалыптасқан тәжірибесін зерттеудің жолдары.
Зерттеуге озат тәжірибе, яғни танымал мұғалімдер мен қатардағы тәлімгерлер
қызметтері бірдей алынады. Олардың жұмыстарында кезігетін қиындықтар
педагогикалық процесс қайшылықтарымен, пайда болған не енді туындауы
мүмкін проблемалармен байланысты келеді. Педагогикалық тәжірибені зерттеу
барысында келесідей әдістер қолданылады: бақылау, әңгімелесу, интервью,
анкеттеу, оқушылардың жазба, графикалық және шығарма жұмыстарын көзден
өткеру, педагогикалық құжаттармен танысу.
2. Бақылау – зерттеу барысында дерек материал жинақтау мақсатымен қандай да
педагогикалық құбылыстың назарға алынуы. Бақыланған құбылыстар міндетті
түрде хатталады. Бақылау нақты нысанмен жете танысуға орай алдын ала
белгіленген жоспар бойынша жүргізіледі. Бақылау жұмысы келесі кезеңдерге
бөлінеді:міндеттері мен мақсаттарын айқындау;
1) бақыланатын объект, оның элементтерін және ситуацияларын тандастыру;
2) бақылау және оның барысында ақпарат топтастыруға оңтайлы әрі тиімді
тәсілдерді іріктеу;
3) байқалғандарды хатқа түсіру формасын ойластыру;
4) жинақталған ақпараттарды өңдеу және дәйектеу.
Бақылау түрлері: араласа бақылау – ізденуші зерттеу жүргізіп жатқан топтың
мүшесі ретінде қатысады; сырттай бақылау – зерттеуші ізденіс жұмыстарына
тікелей араласпайды; ашық және жасырын бақылау; тұтастай және таңдамала
ыбақылау.
Бақылау – орындалуы тұрғысынан ең оңай әдіс, бірақ өзіндік кемшілігі де жоқ
емес: көп жағдайларда бақылау барысындағы не соңғы нәтижеге зерттеушінің
тұлғалық — әлеуметтік жеке – дара бітістері (көзқарасы, мүддесі, жан
толғанысы) ықпал жасап, оның қандай да шынайлылықтан ауытқуына себепші
болуы мүмкін.
Сұхбат әдісі – қажетті ақпаратты алу немесе бақылау барысында түсініксіздеу
болған құбылыстың мәнін аша түсу мақсатымен дербес не қосымша қолданылатын
зерттеу тәсілі. Сұхбат айқындалуы тиіс нақты сұрақтар бойынша күні ілгері
түзілген жоспармен орындалады. Әңгімелесу еркін жүргізіліп, сұхбаттас
кісінің жауаптары хатталмайды. Сұхбаттасудың екінші бір түрі педагогикаға
әлеуметтану саласынан – интервью алу. Бұл әдісте сұрақтар алдын ала
түзіліп, бірізділікпен қойылып барады. Интервью жауаптары анық жазылып,
хатталады.
Анкеттеу – ауқымды материал жинақтау үшін қолданылады. Сұрақ жауаптары
жазба күйінде қабылданады. Сұхбаттасу мен интервью алу бетпе – бет
әңгімелесумен жүргізіледі, ал анкеттеу – сырттай орындалады. Аталған
әдістердің нәтижелі болуы қойылатын сұрақтардың мазмұны мен құрылымына
тәуелді. Сауалнама түзуде ескерілетін жәйттер: 1) алынатын ақпараттың
сипатын анықтап алған жөн; 2) қойылатын сұрақтың бірнеше баламалы өрнегі
болғаны қажет; 3) сауалнаманың бірнеше жоспары түзіліп, ол алғашқы
тексеруден өткізілуі тиіс; 4) сауалнама кемшіліктері түзетіліп, пайдалануға
ақырға редакциясының ұсынылуы тиіс.
Құнды материал оқушылардың шығармашылық туындыларын зерттеу әдісімен де
алынады. Олар: шәкірттер орындаған жазба, графикалық, шығармашылық және
бақылау жұмыстары; балалардың суреттері, сызылмалары, жасалған қосалқы
бөлшектер, кейбір пән дәптерлері. Мұндай жұмыстар оқушылардың даралық
қабілеттерінен дерек береді, олардың қандай да бір саладағы ептілік және
дағды жетістіктерінің деңгейін көрсетеді. Мектеп құжаттарымен танысу әдісін
қолдана отырып, оқушының жеке ісі, дәрігерлік карта, күнделік, жиналыс не
отырыс хаттамалары және сол секілді мектеп хат – қағаздарымен танысу арқылы
зерттеуші оқу – тәрбие, білім игеру процесін ұйымдастыру практикасында
нақты қалыптасқан объектив жағдайлар ақпараттармен қаруланады.
3. Эксперимент — белгісіз және анық емес нәтижелермен түсіндірілетін ғылыми-
зерттеу жұмысы.
Білім беру жүйесінде эксперимент деген түсінік-іздену, іздену
жұмыстары, тәжірибе, тәжірибелі эксперименттік жұмыс, зерттеу
жұмыстары т.б.
Педагогикада эксперимент деп нені атайды ?
Эксперимент- болжауды (гипотеза) тексеру.
Эксперимент-бір ізденушімен шығарылған әдістеме немесе жаңа шарттармен
жасалған технология , өлшем жүйесі.
Эксперимент- білім мекемесіндегі іздену жұмыстары.
Эксперимент-мектепті басқарудағы, балаларды дамытудағы, тәрбиедегі, жаңа
технологияларды апробациялау және бағыттау, бақылау.
Эксперименттеу, демек ол даму, қазіргі уақытта білімдегі принциптерді
дамыта алатындар және білім саласында ізденушілер. Эксперименттік алаң-
бұл болашақта мектептің дамуына жол сілтейтін , бірақ қазіргі уақыттағы
қажеттілігі байқалмайтын процесс.
Эксперименттік жұмыс білім мекемесіндегі кешенді көп функциялы әдістердің
әртүрлі міндеттерді шешуді және шығармашылық қабілет деңгейлерін көрсетеді:
Модификациялық- белгілі әдіс – тәсілдерді өзгеіске ұшыратып, түрлендіріп,
жаңашаландырып көрсету. Комбинаторлық- жаңа элементтерді танымал бұрынғы
әдістермен кіріктіру. ( бұл тиімді эффект береді немесе жаңа технология
туындайды)
Радикалдық — (инновациялық) принципті түрде жаңашылдықты тудыратын
наваторлық жағынан қарау,бұрын –соңды қайталанбаған жоба.
Эксперимент деңгейі Зерттеу жұмысының сұрау деңгейі мен білімінің дамуы
үшін нәтиженің маңыздылығы деңгейімен анықталады. Бір ғана білім беру
ордасында бірнеше эксперимент жүргізілуі мүмкін. Мысалға қазіргі таңдағы
көкейкесті мәселе бейіндік білім беру және бейін алды дайындау. Бейін алды
дайындау бірнеше деңгейде өтуі мүмкін.
Республикалық, облыстық – Қазақстан субъектілік деңгейінде бейіндік оқытуды
енгізуді басқару.
Облыстық, қалалық – оқушылардың бейін алды дайындығын
ұйымдастырушы білім ордаларының тығыз байланыс моделдерін құру және
апробациялау.
Қалалық, аудандық – бейіндік, бейін алды дайындау бойынша оқушылардың
оқудағы нәтижелерін бағалау жүйесін құру. Мектепішілік – білім ордасында
бейін алды дайындықты оқушы іске асыруына арналған жеке оқу жоспарын құру
және апробациялау.оқушылардың бейін алды дайындығы үшін таңдалынған курс
бағдарламалары, оқыту әдістемелері, формалары мен мазмұны, моделдері
жасалуы керек.
Егер сіз өлкелік – эксперименттік аймақ мәртебесін таңдасаңыз, онда
эксперименттің проблемалық шешімдері өлкетану бағдарламасын дамытудағы
білімге арналуға міндетті. Ал егер басқасын таңдасаңыз, қалалық – аудандық
деңгейге сай бағдарлама құрасыз.
Белгілі бір білім ордасында эксперименттік аймақ ашу үшін, басқару ұйымдары
міндетті түрде ұсыныс жасаған авторлардың эксперименттік құжаттарына
экспертиза жүргізу керек.Эксперименттік аймақ ашу үшін сұраныс жасалынып,
таңдалынған эксперименттік жұмыс бойынша бағдарлама құрылуы керек. Бұл екі
құжатта эксперименттің толық мазмұны ашылып, негізгі сұрақтары алдын – ала
өтетін экспертизаға ұсынылады.
Егер бұл документтердің біреуі жоқ болса немесе эксперименттік жұмыстың
нәтижесімен болмысын толық деңгейде көрсете алмаса, онда эксперт
материалдарды толықтыру үшін қайтарып тастауы мүмкін. Автор эксперттік
топтың құрамына ене алмайды. Сұраныстың және бағдарламаның алдын – ала
экспертизасы – эксперименттік істің құндылығын болжайтын процесс. Сұраныс —
бұл ұсынылып отырған эксперименттік жұмыстың жарнамасы,сондықтан ол сұраныс
берушілердің ойынан шығуы тиіс.Ұсыныс жасаушы автордың жобасын іске асыру
үшін, нақты уақыт берілуі керек және материалдық — техникалық қамсыздандыру
керек, экспериментке дейінгі жағдайымен салыстырылып отыруы керек.
Экспертиза жүргізуші маманның міндеті:
—жобаның ерекшілігі
—белгілі технологиялардың ұсынылуы
—жобаның жаңалығы
— ұсынылатын мониторингі
— бағалау механизмі
— жобаның болжамы
— жобаның нәтижесі
Эксперттерге нақты сараптама жасау үшін төмендегі сұраныс және
бағдарлама мәтінін төмендегі ұсынытарға бағыттай отырып жасауға болады:
Сұраныс ережесінің мазмұны
· білім жүйесін дамыту үшін эксперименттің маңыздылығы
· экспериментке келісім берген нақты білім ордасы туралы мәлімет заңды
және факты бойынша мекен – жайы, байланыс телефоны, электронды поштасы
· автор туралы мәлімет аты-жөні, қызметі, жұмыс орны, пошталық мекен-
жайы, байланыс телефоны, басқа да байланыстары
Эксперименттік бағдарлама құрылымы:
· эксперименттік жұмыстың тақырыбы
· эксперименттік жұмыстың мақсаты
· негізгі идеялары
· гипотезасы
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
Физика- математика факультеті
Информатика және ақпараттық технологиялар кафедрасы
Бекітемін
Факультет деканы
_______________ Аймукатов А.Т.
___________ 20__ ж.
SYLLABUS
Даярлау бағытының коды және атауы Техника және технологиялар
Білім беру бағдарламасының атауы мен6B06103 - "Есептеу техникасы және
шифры бағдарламалық қамтамасыз ету"
Пән циклы атауы және коды AZh 2301 Академиялық жазу
Оқу формасы күндізгі
Оқыту форматы аралас
Академиялық кредит 4
Академиялық сағат 120
Оқыту тілі қазақ
Оқу жылы семестр 2021-20223
Білім деңгейі бакалавриат
Ақтөбе, 2021 ж.
Студентке арналған пән бағдарламасы (SYLLABUS) (Типтік немесе оқу
бағдарламасы* _________ 20____ ж.) негізінде құрастырылды.
Құрастырушылар:
1. Пән оқытушылары: ________ Жайлыбаева А.O.,
Жумашев М.С.
(қолы )
(аты-жөні, қызметі)
2. Жұмыс берушілер: ________ ______________________
(қолы ) (аты-жөні,
қызметі)
Кафедра мәжілісінде қарастырылды
№ хаттама, _____ ______________________ 20___ж.
Кафеда меңгерушісі ________ Шамишева Б.С.
(қолы ) ( аты-
жөні)
Факультеттің Әдістемелік кеңесі мәжілісінде мақұлданды
№ хаттама, _____ ______________________ 20___ж.
Әдістемелік кеңес төрағасы ________
Таскалиева Ж.А
(қолы )
(аты-жөні)
1.ПӘН ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР:
Пән оқытушылары: Жайлыбаева А.О., Информатика және ақпараттық технологиялар
кафедрасының оқытушысы, техника ғылымдарының магистрі, aidana_6143@mail.ru,
конференцияның ID номері 273 834 68 86, пароль 6143
Жумашев М.С., Информатика және ақпараттық технологиялар кафедрасының
оқытушысы, техника ғылымдарының магистрі,marat.webdesing@gmail.com
Кабинет № 410
(Информатика және ақпараттық технологиялар)
1.1 ПӘННІҢ ҚЫСҚАША СИПАТТАМАСЫ:
Жалпы академиялық жазу талаптары мен ерекшеліктері. Зерттеу жүргізу
негіздері. Ғылыми еңбектерді оқу және талдау, конспектілеу. Цитаталар.
Ғылыми жұмыстарды дайындау. Дереккөздер, сілтемелер, әдебиеттер. Жазба
жұмысының жоспарын алдын ала жаза білу. Эссе және дайындау реті. Реферат
және дайындау. Курстық жұмыс. Диплом жұмысы. Соңғы мәтін нұсқасын тексеру
және түзету. Программалық өнім сипаттамасын дайындау.
1.2 ПӘННІҢ ПРЕКРЕКВИЗИТТЕРІ: Кәсіби қазақ тілі және кәсіби шетел тілі
1.3 ПӘННІҢ ПОСТРЕКВИЗИТТЕРІ: Ғылыми зерттеу жұмыстары, диплом жұмысы(жоба)
2. ББ МОДУЛЬДІК ОҚУ ЖОСПАРЫНАН КӨШІРМЕ
КурСеместр Дәріс Практика
с семинар
I 1-модуль Академиялық жазылым және оның ерекшелігі
Дәріс
1.1 Кіріспе. Пән мақсаты мен 2 1-ші апта
міндеті. Академиялық жазу және
мәтін
1.2. Дәріс және конспектілеу. 2 2-ші апта
Цитаталар.
1.3. Ғылыми жұмыстарды дайындау. 2 3-ші апта
Дереккөздер, сілтемелер,
әдебиеттер.
1.4. Эссе және дайындау реті 2 4-ші апта
1.5. Реферат және дайындау 2 5-ші апта
1.6. Плагиаттық және одан сақтану 1 6-ші апта
жолдары
1.7. Зерттеу жұмысының 1 7-ші апта
тақырыптарын анықтау.
1.8. Зерттеу әдісі 1 8-ші апта
Практикалық (семинар) сабақтар
Академиялық мәтін құрылымы 2 1-ші апта
Мәтінді аяқтау және редакциялау 2 2-ші апта
Зерттеу тақырыптарын таңдау және 2 3-ші апта
мәселені анықтау.
Тақырып бойынша ақпарат жинақтау. 2 4-ші апта
Ғылыми зерттеу жобасы жазу 2 5-ші апта
Ғылыми зерттеу әдістерін 1 6-ші апта
анықттау.
Зерттеу тақырыбын баяндап, 1 7-ші апта
қорытындылау.
Курстық, дипломдық жұмыстар – 1 8-шы апта
талаптары мен міндеттері.
1 модуль бойынша барлығы 26
1 модуль бойынша бақылау түрі жазбаша
1-модуль Зерттеу әдістері мен нәтижелері
Дәріс
2.1. Гипотеза және оны құру 1 9-шы апта
2.2. Мәліметтерге талдау жасау. 1 10-шы апта
2.3. Зерттеу жұмысы бойынша 1 11-ші апта
кіріспе бөлімін жазу.
2.4. Параграф және оның құрылымы 1 12-ші апта
2.5. Зерттеу жұмысының негізгі 1 13-ші апта
бөлімі
2.6. Зерттеу жұмысын қорытындылау 1 14-ші апта
2.7. Түйіндеме және оны жазу 1 15-ші апта
жолдары
Практикалық (семинар) сабақтар
2.1 Ғылыми зерттеу жұмыстар 1 9-шы апта
стиліне қойылатын талаптар
2.2. Эссе жазу және оның талаптары1 10-шы апта
2.3. Эссенің негізгі бөлімі 1 11-ші апта
2.4. Ғылыми мақала 1 12-ші апта
2.5. Оқылым арқылы сыни ойлау 1 13-ші апта
2.6. Библиографиямен жұмыс 1 14-ші апта
2.7. Программалық өнім 1 15-ші апта
сипаттамасын дайындау
1Імодуль бойынша барлығы 14
1І модуль бойынша бақылау түрі жазбаша
БАРЛЫҒЫ 40
4. ПӘНДІ ОҚЫТУ МАҚСАТЫ: Жалпы академиялық жазу талаптарына сәйкес
студенттерге ғылыми-зерттеу жұмыстарының мәтінін дайындауды меңгерту.
5. ПӘН БОЙЫНША ҚҰЗІРЕТТІЛІКТЕР: a) Жалпы академиялық жазу талаптары
мен ерекшеліктерімен танысады, зерттеу жүргізу негіздерін және ғылыми
жұмыстарды дайындауды, жазба жұмысының жоспарын алдын ала жазуды, соңғы
мәтін нұсқасын тексеруді және түзетуді біледі.
b) Тақырыпқа сәйкес эссе, реферат, мақала жазуды және курстық, допломдық
жұмыс мәтінін жазуды, түзетуді үйренеді.
c) Ғылыми-зерттеу жұмыстарының жазба жұмыстарын дайындаудың негізгі
әдістерін, библиографиямен жұмыс істеу, ғылыми мақала, аннотация жазу
тәсілдерін меңгереді.
6. ПӘНДІ ОҚЫТУ НӘТИЖЕЛЕРІ:
(бакалавриат деңгейі бойынша)
БлБілу және Қолдану Талдау
умтүсіну
та
кс
он
о-
ми
яс
ы
де
ңг
ей
ле
рі
Берілген мерзімі Қабылдау мерзімі
1 Аңдатпа. Берілген тақырып 1 апта 2 апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
2 Ғылыми Берілген тақырып 3 апта 4 апта
монография. бойынша қысқаша
түсінік жазу
3 Пікір. Берілген тақырып 5 апта 6 апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
4 Конспект. Берілген тақырып 7 апта 8апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
5 Реферат. Берілген тақырып 9 апта 10 апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
6 Курстық жұмыс.Берілген тақырып 11 апта 12 апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
7 Диплом жұмысы.Берілген тақырып 13 апта 14-15 апта
бойынша қысқаша
түсінік жазу
СӨЖ тапсырмалары
1 Эссе жазуға Берілген тақырып 1 апта 2 апта
қойылатын бойынша қысқаша
талаптар. түсінік жазу
2 Магистрлік Берілген тақырып 3 апта 4 апта
диссертация. бойынша қысқаша
түсінік жазу
3 Докторлық Берілген тақырып 5 апта 6 апта
диссертация. бойынша қысқаша
түсінік жазу
4 Ғылым Берілген тақырып 7 апта 8 апта
анықтамалары. бойынша қысқаша
түсінік жазу
5 Зерттеу Берілген тақырып 9 апта 10 апта
тақырыбын бойынша қысқаша
таңдау және түсінік жазу
мәселені
анықтау.
6 Зерттеу Берілген тақырып 11 апта 12 апта
жұмысының бойынша қысқаша
жазылуы мен түсінік жазу
рәсімделу
тәртібі.
7 Ғылыми Берілген тақырып 13 апта 14 апта
мәтіннің бастыбойынша қысқаша
жанрлары. түсінік жазу
8 Картотекамен Берілген тақырып 14 апта 15 апта
жұмыс. бойынша қысқаша
түсінік жазу
9. КУРСТЫҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
9.1 Дәрістер
9.1.1. Тақырыбы: Кіріспе. Пән мақсаты мен міндеті. Академиялық жазу және
мәтін
Сағат саны: 2
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Академиялық мәтін.
2. Академиялық жазылым ерекшелігі.
Дәріс тезисі:
Кезкелген оқырман қалауына қарай әртүрлі жанрдағы мәтіндерді оқиды.
Мәтіндердің түрлерін шартты түрде академиялық және академиялық емес деп
екіге бөлуге болады. Бірінші түріне рефераттар, баяндамалар, ғылыми
мақалалар, оқулықтар, ғылыми пікірлер, авторефераттар, диссертациялар,
ғылыми жобалар, және тт.б. жақызуға болады. Осы бағытта жазылған жұмысардың
өз мақсатына және зертеу әдісіне қарай құрылымдары мен жазылу жүйесі әр
түрлі болады.
Академиялық мәтін белгілі бір тақырыпты түсіндіруге бағыталған
күрделі құрылымда жазылады. Академиялық бағытта жазылатын жұмыс ғылыми
мәлімет беруге бағытталады. Академиялық бағытта жазба жұмысын жазу
барысында ақпарат түсінікті және мағыналы болу үшін белгілі бір құрылымды
сақтаған жөн. Академиялық бағытта жазылған мәтіннің мынадай ерекшеліктері
болады: күрделі, формалды, нақты объективті, шектеулі және жауапкершілікі.
Мәтіннің жазылуының басты талабы – нақты және түсініктті тілмен жазылуы.
Күрделі. Жазба тілі ауызекі тілге қарағанда біршама күрделі. Жазба тілінде
күрделі сөйлемдер мен сөз тіркестері және лексикалық мағынасы терең сөздер
кеңінен қолданылады.
Формалды. Академиялық жазылым барысында әр түрлі қысқарған сөздер мен
диалект, жаргон және т.б. сияқты аузекі сөйлеу барысында кездесеін сөздерді
қолдануға болмайды.
Нақты. Академиялық жазылымда ақпаратты қолдану барысында нақты мәлімет
беруге тырысыңыз.
Объективті. Академиялық бағытта жазылатын жұмыс субъекивті пікір ұстанбауы
тиіс. Жұмыстың мақсаты тек ғылыми негіздерге ғана сүйену арқылы тұжырым
жасау болып табылады.
Шектеулі. Академиялық мәттін тақырыпқа байланысты мәселені ғана қамтуы
тиіс. Тақырыптан ауытқу немесе зерттеу сұрағынан тыс ақпараттарды беру
немесе жазу оқырман қызығушылығының жоғалуы мен жұмыс сапасының төмендеуіне
алып келеді.
Жауапкершілік. Автор қашанда өз жұмысы үшін жауапты.
Академиялық жазылымның ерекшелігі: 1. Объективті түрде жазылады. 2. Ғылыми
стильде жазылады. 3. Жүйелі құрылыммен жазылады. Сілттемелерді жиі
қолданады.
Академиялық жазылымының мақсаты ғылыми тұрғыда жазылым әрекетіне
дағдыландыру, демек ғылыми мақала, зерттеу жұмыстарын және т.б. ғылыми
бағытта жазылатын еңбектерді жазуға үйретеді.
Бекіту сұрақтары:
1. Академиялық жазылымның ауызекі сөйлеуден ерекшелігі қандай?
2. Академиялық мәтін дегеніміз не?
3. Академиялық бағыттағы мәтіндерге не жатады?
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.2.Тақырыбы: Дәріс және конспектілеу. Цитаталар.
Сағат саны: 2
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Дәріс түсінігі. Дәріс түрлері
2. Дәріс конспектілері
3. Дәйексөздер
4. Дәрісті жобалау
Дәріс тезисі
Енді кең таралған жанрлардың бірі дәріс. Студенттік өмірді дәріске
қатыспай-ақ елестету мүмкін емес. Студент өзінің оқу уақытын дәріс
сабағында өткізеді. Дәрісте жетекші қатысушы - оқытушы, ғылыми біліктілігі
бар белгілі бір ғылым саласының маманы.
. Дәріс - логикалық тұрғыдан нақты құрылымдалған, ғылыми нақты тақырып
бойынша оқу материалын ұсыну. Онда жетекші, алдын-ала ойластырылған жоспар
бойынша тақырыптың толық бейнесін береді, студенттердің назарын негізгі
ғылыми категорияларға бағыттайды (түйінді сөздер-ұғымдар), проблемаларды,
талқылау нүктелерін оқшаулайды. Дәріс - бұл есте қаларлық ақпарат көзі,
сондықтан оны қысқаша сипаттаған дұрыс.
← Жоғары оқу орнындағы дәріс – оқытудың дидактикалық циклінің басты
негізі. Оның мақсаты – студенттердің оқу материалын қабылдауларын
қалыптастыру болып табылады. Заманауи жоғары мектептер үшін дәріс өте
өзекті. Дәріс латынның lection - оқу сөзінен шыққан. Дәріс ежелгі
Грецияда пайда болып, көне Римде және орта ғасырларда өз жалғасын
тапты.
Дәріске қатысу және талқылау барысында оқытушы мен оның әріптестерінің
арасында дәрістің сапасын бағалау қажеттілігі туындайды. Бұл сапаларға:
мазмұн, әдіс, студенттердің жұмысына жетекшілік, дәрістің нәтижелігі
кіреді. Аталмыш сапалардың әрқайсысына тоқталып өтейік:
← Дәрістің мазмұны дегеніміз дәрістің ғылымилығы, ғылымның қазіргі
даму деңгейіне сәйкестігі, дүниетанушылық жағы, әдістемелік
мәселелердің болуы, олардың дұрыс баяндалуы.
← Дәріс оқу әдістемесі бұл дәрістің нақты құрылымы және мазмұндау
логикасы. Жоспардың болуы, оған сүйеніп отыру.
← Дәріске қатысты әдебиеттерді беру. Жаңа терминдер мен ұғымдарды
түсіндіру. Дәлелдік пен дәйектілік. Студенттердің жұмысына жетекшілік
студенттерден конспектілеуді талап ету және оның орындалуын бақылау.
Оларды жазу әдісіне үйрету.
← Дәрістің нәтижелігі дегеніміз дәрістің ақпараттық құндылығы,
тәрбиелік аспектісі, ең бастысы дидактикалық мақсаттарға қол жеткізу.
Білім беру жүйесінің дамуы, оны ізгілендіру (гуманизация), жеке адамға
бағыттау үрдісі, студенттердің шығармашылық мүмкіндіктерін жүзеге
асыру мәселелік дәріс, екеу аралық дәріс, визуалды дәріс, пресс-
конференция дәрісі сияқты жаңа дәріс формаларының пайда болуына түрткі
болды.
← Мәселелік дәріс жөнінде оқытудың белсенді әдістерімен байланысты
айтатын боламыз. Ал қазір оның мазмұндық және процессуалдық
сипаттамасына тоқталамыз. Дайын ақпарат айтылып, түсіндірілетін
ақпараттық дәріске қарағанда мәселелік дәрісте жаңа білім ашуға
тиісті беймәлім ақпарат ретінде алға тартылады. Оқытушының міндеті –
мәселелік жағдаят тудыра отырып, студенттерді мәселенің шешімін табуға
жетелеу болып табылады. Бұл үшін жаңа теориялық материал мәселелік
міндет түрінде беріледі. Мәселені оқытушымен бірлесе отырып шешу
барысында студенттер жаңа қажетті білім алады.
← Екеу ара дәріс бұл дәрістің түрі екі оқытушының диалогіндегі
материалды мазмұндаудың жалғасы мен дамуы болып табылады. Бұл жерде
теориялық және практикалық мәселелерді екі маман талқылайды. Мұндай
дәрістің төмендегідей артықшылықтары бар:
- студенттердің бойындағы білімді өзектендіреді;
- мәселелік жағдаяттар туындатады, дәлелдемелік жүйелер ашады;
- екі дереккөз қорының болуы әртүрлі көзқарастарды салыстыруға, таңдау
жасауға, қандай да біреуіне қосылуға, өз көзқарасын айтуға
мәжбүрлейді;
- педагогтің кәсібилігі көрінеді, оның тұлғасы тереңірек ашыла түседі.
← Пресс-конференция дәрісі. Бұл дәрісте оқытушы тақырыпты айтқаннан
кейін студенттерден аталмыш тақырып жөнінде сұрақтарын қағазға түсіріп
берулерін сұрайды. Екі-үш минуттың ішінде студенттер өздерін барынша
қызықтырған сұрақтарын құрастырып, оқытушыға береді. Үш-бес минуттың
ішінде сұрақтар іріктеліп, олардың мазмұны бойынша дәріс басталады.
Дәріс сұрақтарға жауап ретінде емес, керісінше біртұтас мәтін ретінде
баяндалады, мазмұндау кезінде сұрақтардың жауаптары да ашылып жатады.
Конспект - бұл тақырыптың қысқаша жазылған мазмұны, ол дайындық
кезінде қажетті ақпаратты жадында қалпына келтіруге мүмкіндік береді,
мысалы үйге тапсырма, тест және емтихан.
Дәйексөз:
✓ Дұрыс әрекет – жүректен шығып,сосын сөз ретінде бейнеленетін және іс
жүзінде қолданылатын құндылық.
✓ Ешкімге әділетсіз іс-әрекетпен немесе жақсылық жасау мүмкіндігін
құр жіберіп залал келтірме, жақсылық жасау- сенің парызың.
(Б.Франклин)
✓ Егер біреу сенің қарсыласыңа тіл тигізуге немесе оған шабуыл жасауға
тырысса, өз қарсыласыңды өз өміріңмен (қиянат жасамау) қорға.
(М.Ганди)
✓ Адамдар бүгін жасаған игі ісіңізді, ертең ұмытып кетеді – бәрібір
игі іс жасауды жалғастырыңыз.
Бекіту сұрақтары:
1. Оқылым әрекетін жүзеге асыру үшін қойлатын талаптар.
2. Дәйексөз дегеніміз не?
3. Конспект дегеніміз не?
4. Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.3.Тақырыбы: Ғылыми жұмыстарды дайындау. Дереккөздер, сілтемелер,
әдебиеттер.
Сағат саны: 2
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Ғылыми жұмыс құрылымы жән оған қойылатын талаптар
2. Дереккөздерді анықтау
3. Сілтемелерді рәсімдеу
4. Электронды ресурстарды рәсімдеу
5. Әдебиеттерді қолдану және рәсімдеу
Дәріс тезисі
Жоғары оқу орындарында студенттерді ғылыми-педагогикалық зерттеушілік
қызметке даярлау, шын мәнінде әлеуметтік-педагогикалық мәселеге айналып
отыр.
Ғылым обьективті ақиқатқа жетуге бағытталған:
1. заңдылықтарды бейнелеуге бағытталған;
1. алдын ала болжауға арналған;
1. жүйелі түрде құрылған білімнің жоғарғы нысаны;
1. ғылыми әдісті жүйелі түрде қолдану нәтижесінде алынған білім
негіздері;
1. негізгі қағидалар мен жалпы заңдылықтарды қорытып шығаруға
жұмылдырылған зерттеулер;
1. табиғи құбылыстарды зерттеуге арналған әдістер мен амалдардың ғылыми
қағидаларға негізделген жүйесі;
1. табиғат, қоғам және ой жүйесі туралы жаңа білім жасауға
бағытталған.
Студенттердің ғылыми жұмыстарының негізгі нәтижелері ғылыми
конференцияларда, бдаяндамалар, курстық және дипломдық жұмыстар, мерзімді
басылымдарда, ғылыми еңбектер жинақтарында мақалалар түрінде беріледі.
Ғылыми жұмыстарға қойылатын талаптар.
Ғылыми жұмыстар келесі жалпы талаптарға сәйкес болу керек:
- өзекті болу және қойылған тапсырманы орындау;
- ғылыми зерттеу элементтерінен құралу;
- материалдардың нақты құрылымы мен орналасу тізбегі болу;
- әр түрлі қазіргі заманғы математикалық, ақпараттық, бағдарламалық және
тағы басқа CASE-құралдармен орындалу;
- жасалған бағдарламалық ұйымдастырылу сипаттамасымен листингісі түрінде
алынған нәтижелерді дәлелдеу.
Ғылыми жұмыстың әр тарауы тарау бойынша зерттеу нәтижесі жасалған жалпы
қорытындымен аяқталуы тиіс. Ғылыми жұмыс жазғанда формальді-логикалық
сипаттау әдісі мен фактілердің объективті констатациясы бар мазмұндаманың
ғылыми мәнері қолданылу керек. Мазмұнды сипаттама құрылымдық және үрдістік
сызбалар, диаграммалар, алгоритм сызбалары, математикалық модельдер
түріндегі систематехникалық шешімдермен көрсетілу керек.
Жазу тілі кәсіби сауатты, талдау 3- жақта болу керек.
Бекіту сұрақтары
1) Ғылыми стиль дегеніміз не?
2) Ғылыми стиль жанрларын атаңыз
3) Зерттеу жұмысының қандай түрлерін білесіз?
4) Оқу-ғылыми стильге қандай жанрлар жатады?
5) Академиялық мәтін ұғымына анықтама беріңіз
6) Ғылыми мәтін неден тұрады?
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.4.Тақырыбы: Эссе және дайындау реті
Сағат саны: 2
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Эссе және дайындау реті
2. Эссе стилі
Дәріс тезисі:
Эссе – прозалық әдеби жанр. Француз тілінен аударғанда очерк
немесе нобай деген мағынаны білдіреді. Эссе автордың дара әсерін, белгілі
бір мәселеге қатысты көзқарасын көрсетеді. Ол белгілі бір сұраққа толық
жауап бермейді, тек сол мәсеге қатысты өз ойын немесе әсерін көрсетеді.
Эссе жазу кезінде логика, ойды дәйектеу мен ақпаратты сауатты жеткізу
қабілеті жақсы дамиды. Баяндау стилі көбіне сөйлеуге бағытталған.
Эссенің сипатты ерекшеліктері: Эссені дұрыс жазу үшін, алдымен оны басқа
жанрлардан ажырататын ерекшеліктерді ескеру қажет.
Эссенің негізгі белгілері:
- Мәселені қамтитын және оқырманның ойлануына ықпал ететін белгілі бір
қысқа тақырыптың болуы.
- Субъективті авторлық ұстаным. Эссені ерекшелейтін нәрсе – онда қандай да
бір мәселеге тоқталған автордың көзқарасы, оның әлемге деген қатынасы,
сөйлеуі мен ойы болады.
- Сөйлеу стилінде жазылады. Эсседе күрделі тұжырымдар мен тым ұзақ
сөйлемдер болмауы керек. Оқырманмен байланыс орнату үшін еркін стильді
ұстану маңызды. Сонымен қатар, эссені іші сленгке толған сапасыз мәтінге
айналдырып, артық кетудің қажеті жоқ. Мәтінге – әртүрлі интонация
қолданылған қысқа, қарапайым және түсінікті сөйлемдер жақсы эмоционалдық
өң береді.
- Мәселеге толық талданым жасау. Жеке көзқарасты нақты деректерге сүйене
отырып көрсетіп, дәлел келтіру керек.
- Салыстырмалы түрде қысқа болғаны жөн. Қанша бет болатынына қатысты
ешқандай шектеулер жоқ, бірақ эссе шағындығымен ерекшеленеді.
- Құрылысы еркін болады. Эссе – қандай да бір нақты шеңбердің аясында
жазылмайды. Мәтіннің құрылысы мәселеге әртүрлі жағынан қарауға тырысатын
автордың логикасына бағынады.
- Көзқарасты жеткізу логикасы. Еркін құрылысқа қарамастан, эсседе ішкі
тұтастық, пікірін білдіретін авторлық мәлімдемелердің дәйектілігі болуы
керек.
Осылайша, эссе баяндаудың ерекше стилімен ерекшеленеді, оның мақсаты
оқырманның ойлануына түрткі болу. Эсседе автор өзінің көзқарасына
көндірмейді, ол өз ойы арқылы оқырманды ойландырып, мәселені талқылауға
шақырады.
Эссе қалай жазылады?
Эссені дұрыс жазу – жанрдың ерекшеліктерін түсінуге байланысты. Жазудың
негізгі принциптері мен ұсыныстарын ұстанып жазса, эссе қызықты болады.
Бекіту сұрақтары:
1. Эссе жұмысының түрлері қандай?
2. Эссе дайындау реті.
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.5. Тақырыбы: Реферат және дайындау
Сағат саны: 2
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Рефераттың құрылысы
Дәріс тезисі:
Реферат (латынша referat – баяндасын, refero – баяндаймын) – кітап
мазмұны, ғылыми жұмыс, ғылыми зерттеу қорытындылары туралы көпшілік алдында
қысқаша баяндау, хабарлау; белгілі бір тақырыпта әдеби және басқа да
материалдарды шолу негізінде жасалатын баяндама. Реферат ғылыми-ақпараттық
сипатта болады. Тақырыпты объективті тұрғыда толық баяндаумен қатар ғылыми
қорытындыларға талдау жасалып, сын айтылады. Реферат ғылыми мекемелер мен
жоғары оқу орындарында ізденушілерді ғылыми ізденіс пен талдауға баулу
мақсатында қолданылады. Арнаулы орта оқу орындары, жалпы білім беретін
мектептер оқушыларының үйірме, клубтарында жасалатын баяндамалар да, ғылым
кандидаты немесе докторанты дәрежесін алу үшін диссертация қорғаушының
авторефераты да Рефератқа жатады.
Рефераттың құрылысы
Кіріспеде әдетте курс жұмысына (бітіру жұмысына) өзек, тақырып болып
отырған мәселенің әдебиеттегі орны, егер ол жекелеген бір туынды болса,
авторының шығармашылығы (өмір жолы емес) жайлы қысқаша шолу жасала келе,
тақырыптың маңыздылығы, оны қалай қарастыратыны, яғни студенттің алдына
қойған мақсат-міндеті байыпталады.
Негізгі тарауда кіріспеде тұжырымдалған мақсат-міндетке сәйкес негізгі
мәселелер қарастырылады. Яғни, негізгі зерттелінетін мәселенің ғылыми
талдау мен зерттеу жұмыстарына баса назар аударылады.
Бекіту сұрақтары:
1. Рефератқа қойылатын талаптар?
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.6. Тақырыбы: Плагиаттық және одан сақтану жолдары.
Сағат саны: 1
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Плагиатық ұғымына түсініктеме.
2. Плагиаттықтан сақтану жолдары.
3. Төл сөз және төлеу сөздің мәні.
Дәріс тезисі:
Компьютер сауаттылығымен қатар, ғаламтордың дамуы адами белсендiлiктiң
әртүрлi салаларында плагиаттың енуiне мүмкiндiк туғызады: плагиат бiлiмде
өткiр мәселе болып, өнеркәсiп және ғылыми қоғамдастықта да өршіп тұр.
Плагиат (лат. plaqіo – ұрлау, ұрлық) – басқа aвтордың әдеби немесе ғылыми
туындысын иемдену, шығарма үзінділерін өз еңбегінде авторын көрсетпей
пайдалану.
Бөтен шығарманы немесе оның бір бөлігін түпнұсқасын атамай, өз
атынан жариялағанда, із жасыру үшін түрлі әдістер қолдану да кездеседі.
Мысалы, мәтінге кейбір өзгертулер енгізу, басқа сөзбен алмастыру, т.б.
Мұндай өзгертулер көп болса, плагиатты дәлелдеу оңайға түспейді, арнайы
салыстырып тексеруді қажет етеді. Плагиаттық жасап, басқа біреудің
шығармасын иемденіп, еңбегін пайдаланған адам авторлық құқықты бұзғаны үшін
заң алдында жауапқа тартылады.
Авторлық ұрлық мүмкiн – құқықтық заңнаманы және патент
заңнамасын бұзу болсын тиісті сапада заңдық жауапкершiлiкке әкеп соқтыруы
ықтимал. Басқа жағынан, плагиат мына салаларда жиірек болып келеді. Мысалы,
зияткерлiк меншiктiң өнімдерінің қандай да болмасын түрінде, математикада
және басқа iргелi ғылыми пәндерде кездесіп жатады.
Ең жиi ұрлық бөтен шығарманы өз есiмімен жариялауда байқалады
немесе бөтен идеяларды, сондай-ақ бөтен шығармалардың фрагменттерiн жөн-
жобасыз алып, оның пайдаланған көзін көрсетпеу. Ұрлықтың белгiсi авторлықты
иемденуi болып табылады. Өйткенi пайдаланудың дұрыс емес жарияланымы,
көшіруі т.б. шығармалар авторлық құқықпен қорғалатын, өзі ұрлық емес болып
көрiнедi, оны ұрлық емес, авторлық құқыққа жасалған қарақшылық деп
көрсетсек болады. Авторлық құқыққа жасалған қарақшылық интеллектуалдық
еңбектiң нәтижелерiн заңсыз пайдаланудан ұрлыққа айналып және авторлықтың
жариялайтын бетiмен иемдену.
Зерттеу материалдарын сараптай келе, тәуелдiлiктің түр-түрімен және қолдану
саласына қарай, плагиатты шартты түрде төртке бөліп, әрқайсысының зерттеу
обьектісін беруге болады:
Бірінші, кәсiби – кәсiби мақсаттардағы интеллектуалдық, шығармашылық,
кәсiби жетiстiктерiн (абырой, табыс, марапат, мойындаушылық және оған
ұқсас) иемденудi ескередi.
Екінші, бiлiм беру-ғылыми ұрлық – ғылыми дәреженi алу, бiлiм беретiн
саралау процесінде интеллектуалдық мүлiктi иемденуде болады.
Үшінші, әлеуметтiк ұрлық – тұрмыстық қарым-қатынастарда пайда болады. Ол
кәсiби болғанымен, бiрақ кәсiби жұмысқа белсендiлiгі жоқ.
Төртінші, нормативтi ұрлық – заң шығарушы, заңды, әдiстемелiк, ғылыми,
практикалық түрде атқарылған жұмыстарды иемдену. Оның айырмашылығы, жалпыға
ортақ жекелеген емес. Мысалы: зейнетақы жүйесiн дамудың бағдарламасын
иемдену немесе отбасылық заңнамадағы даулардың шешiмінiң өңделген
әдiстемесiн өз авторлығымен жариялау.
Отандық ғылымда соңғы кездері плагиат мәселесі (әсіресе гуманитарлық
салаларда) өзектiрек мәселе болып, түйіні шешілмей тұр. Коррозия сияқты, ол
қазiргi ғылымды iшiнен шірітіп, сыбайлас жемқорлық секілді құрылымдық
элементтерінің бәрi мемлекеттiк-бюрократияға енген.
Заңдық тұрғыдан қарағанда, ұрлық пен заңға қайшы мiнез-құлық
түрлерінің бiрi болады және қоғамдық қауiптi дәрежеден тәуелдiлiкте заңдық
жауапкершiлiктiң әртүрлiгіне әкеп соқтырады.
Плагиат жасамау үшін мына амалдарды орындаған абзал:
1. Сілтеме жасау – басқа бір автордың пікірін қолдану үшін үнемі сол
автторға сілтеме жасауды ұмытпау керек. Сілтеме дегеніміз – өзге
автордың ойын немесе сөзін алған әдебиеттті, яғни материалды көрсету.
2. Төл сөзді қолдану – мәтіннен керекті деген ақпаратты өзгертпей сол
күйінде тырнақшаға алу арқылы қолдану. Кейде бұл тура сілеме жасау деп
те аталады.
3. Параграф жасау – автор сөздің мағынасын сақтай отырып өз сөзімен қайта
жазып шығу.
4. Қорытынды жасау – студенттің оқыған, көрген немесе тыңдаған дәрісінің
мазмұнын түсінгендігін көрсетеді.
Бекіту сұрақтары:
1. Плагиат дегеніміз не?
2. Плагиаттан қала сақтануға болады?
3. Параграф дегеніміз не?
4. Неліктен авторға сілтеме жасау қажет?
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр
2018жhttps:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.7. Тақырыбы: Зерттеу жұмысының тақырыптарын анықтау.
Сағат саны: 1
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
2. Зерттеу тақырыбының көкейкестілігі.
3. Зерттеу тақырыбын негіздеу.
4. Проблеманы қою және дамыту
Дәріс тезисі:
Әлеуметтік өзгерістер білім технологиясы мен әдістемесінің
мақсаттарын, мазмұнын жаңартуды алға тартып отыр. Соның нәтижесінде
педагогке жаңа талаптар қойылуда. Ол тек оқытушының, тәрбиешінің
функцияларын ғана емес, оқыту мен тәрбие берудің әдістерін зерттеушінің
функциясында атқаруы тиіс.
Бұл жұмысты ғылыми және ғылыми әдістемелік зерттеудің әдіснамасын меңгеріп,
оны іс жүзінде пайдалана алатын педагог қана атқара алады.
Жаппай педагогикалық ізденіс өткен ғасырдың 90 – жылдарында пайда болды.
Педагогтік кәсіп шығармашылықпен тікелей байланысты. Педагог үнемі ең жақсы
әдіс – тәсілдерді іздестіріп, әртүрлі әдістер мен құралдардың тиімділігін
салыстырып отыруы тиіс. Қазіргі заман педагогтің зерттеушілік жұмысының
мақсатқа сай және кәсіби деңгейде болуын қажет етіп отыр.
Зерттеу жұмысының нәтижелі болуы үшін педагог мынадай
талаптарды орындауға міндетті:
• ізденіс әрекетінің сипаты шығармашылық, өнімді екендігін, тек ақпарат
алуға бағытталмағандығын, керісінше оның мән – мағынасын ашуға, оны
жасауға өзіне ғана тән тиімді шешімдерді іздестіруге бағытталатындығын
ұғыну;
• жалпы ғылыми және пәндік білгірлік, сондай – ақ жалпы мәдени
дүниетаным болуы;
• тұлғалық шығармашылық әлеуеттің, стандартты есем тәсілдер мен шешімдер
жасауға қабілеттілік, ерік – жігер және моральдық психологиялық
сапалардың: адалдық, табандылық, барынша беріліп қызығушылық, сыни
көзқараспен қарауға қабілетті болу;
• ғылыми ізденістің теориялық және практикалық әдіснамасын меңгеру.
Зерттеу тақырыпты таңдау мен проблеманы анықтаудан басталады.
Зерттеудің неғұрлым ретті түрде, терең негізделіп және қатаң құрылымдалған
түрде жүргізу оның нәтижелі болуына мүмкіндіктер ашады.
Алғашқы қадам пәндік саланы таңдаудан басталады. Ол үшін блоктік тәсіл
қолдану тиімді.
Бірінші блок – байланыс: тақырып – проблема. Жас зерттеушіге
даяр тақырыпты ұсыну мүлде дұрыс емес. Зерттеуші бірнеше тақырыптардың
ішінен өзін және ұжымын қызықтыратын, өзіне жақын тақырыптың бірін
таңдауына болады. Бірақ, ең дұрысы, өзін толғандырып жүрген тақырыпты
өзінің ұсынғаны. Осылай еткеннің өзінде тақырыпты нақтылау, түзету, акцент
жасау, тұжырымдарды қарапайымдау және нақтылау қажет.
Тақырыпты таңдау және нақтылау – ұзақ уақытқа созылатын қиын
жұмыс. Тақырып көздері тәжірибе немесе теория жазықтығында болуы мүмкін.
Алғашқы кездерде қарама – қайшылықтар, іс жүзінде ұнамсыз болуы сияқты
кедергілер болуы мүмкін.
Тақырып – проблема: тақырыпты таңдауға қойылатын
талаптар: Өзектілігі, көкейкестілігі (өткірлігі, шешілудің пісіп жетілуі).
Теория және тәжірибе үшін маңыздылығы (аса маңызды ғылыми және практикалық
міндеттерді шешуге қолдануға болатындығы). Перспективалы (болашағы) болуы
(қарастырылып отырған кезең үшін өзекті және маңызды болуы); Проблемалылығы
(шешілуінің белгісіз болуы, теориядан іздеу қажеттігі, тәжірибеде
қиындықтарды шешу). Адам мен қоғамның даму концепцияларымен үндес болуы
(ізгілікті – тұлғалық немесе әлеуметтік тұлғалық бағдар). Ізденушінің
тәрбиесі мен мүдделі болуы (бастан кешіру, қатысы болуы). Аталған
талаптардың бәрі де маңызды, бірақ өзектілік, проблемалық және осы заманғы
тұжырымға сәйкес келуі сияқты бөліктер айрықша түсіндіруді қажет етеді.
Өзекті (көкейкесті) тақырыпқа мәңгі жасмыл, ұзаққа кететін деп аталатын
тақырыптар жатады. Тақырыпта проблема анық немесе жабық түрде болуы тиіс.
Оның көздері іс жүзіндегі қиындықтардан көрінеді. Егер теориялық білімде
сәйкес түсіндірмелер мен шешімдер болмаған жағдайда проблема туындайды.
Міне, осы кезде ғылыми проблема пайда болып қалыптасуы жүреді де,
білмегенді білу, белгісіздің белгілі болуы. Тақырыпты шектеу және
нақтылау, оған жақын тақырыптардан жігін ашу, оның зерттеу аясын және
жағдайларын дәл көрсету де аса маңызды. Тәжірибенің көпқырлылығын, жұмыстың
барлық бағытындағы педагог, психолог немесе басшы маңызды оқиғалар мен
фактілерді әрдайым есте ұстау қажет. Зерттеу үнемі шектеліп отыруы тиіс,
себебі солай өткенде ғана зертеліп отырған үрдіске терең бойлау
мүмкіндігіне ие болуға, ақырына дейін жетуге болады. Сондықтан зерттеудің
проблемалық алаңы көлемі және шешілетін нақты міндеттері бойынша шектеліп
отыруы тиіс. Тақырыптың аталуы проблеманы, ізденіс пәнін, әсіресе бағытын,
ізденістің жетекші аспектісін білдіреді. Кейбір жағдайларда негізгі
тақырыптың аталуы қосымша сөздер арқылы нақтыланып беріледі. (жақша ішінде
немесе жақшасыз).
3. Проблеманы қою және дамыту
1. Проблеманы қою
Қарама – қайшылықтарды тіркеу
Сұрақтар
Ізденіс бағыты және нәтижелері
2. Проблеманы негіздеу
Теориялық білімнің және табылған тәсілдердің жетімсіздігін анықтау
Негіздер (алғышарттар)
Бейне (нәтиженің жобасы)
3. Проблеманы анықтау
Тақырыппен жұмыс кезеңдері: педагогикалық үрдістегі қарама –
қайшылықтар мен қиындықтарды анықтау. Проблеманы анықтау және тақырыпты
проблемалау. Нақты пәндік зерттеуді анықтау. Тақырыптың аталуындағы
өзгерістер бағытымен пәнді бейнелеп көрсету. Тақырыпты нақтылау және
ықшамдау. Жақын тақырыптардан жігін ашып бөлу.
Тақырыпты тұжырымдау (алғашқы анықтамасы), осы түзету және зерттеу үрдісі
арысында нақтылау.
Бекіту сұрақтары:
2. Зерттеу тақырыбының көкейкестілігінің маңызы неде?
3. Зерттеу жұмысының нәтижелі болуының шарттары?
4. Тақырыпты таңдауға қойылатын талаптар?
5. Проблеманы қою және дамыту мәселелері?
Әдебиет:
1. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым. Алматы. Экономика, 2018 – 120бет
Kazneb.kz
2. Оспанов Е.Т. Академиялық жазылым: шағын эссе мен шағын зерттеу
жұмыстарын жазу. Алматы. Экономика, 2019 – 164бет Kazneb.kz.
3. Динаева Б.Б. Академиялық жазылым және оқылым. Алматы: Эпиграф, 2017ж.
WebИРБИС
4. Мубараков А.М., Байғожанова А.М. Білім беру саласындағы педагогикалық
зерттеулер жүргізудің әдіснамалық негіздері. Қарағанды: Ақнұр 2018ж
https:aknurpress.kzreaderweb17 11
9.1.8.Тақырыбы: Зерттеу әдісі
Сағат саны: 1
Тақырыптың негізгі сұрақтары жоспары:
1. Зерттеу әдістері және олардың жіктелуі.
2. Зерттеу әдістерінің жалпы сипаттамасы.
3. Эксперимент әдісі және оны жүргізу принциптері.
Дәріс тезисі:
Зерттеу әдістемесінің дайындығы ғылыми ізденіс логикасына орай
жүргізіледі. Бұл әдістеме өте күрделі де сан қилы қызметтермен байланысты
нысан болған білімдену процесін аса жоғары шынайлылықпен зерттеуге
мүмкіндік беретін теориялық және эмпирикалық әдістер тобынан құралады.
Әдістердің тұтастай бір бөлігін қолдануда назарға алынған проблема жан –
жақты айқындалады, оның біршама қырлары мен шектері түгелдей зерттеуден
өтеді. Педагогикалық зерттеу әдістерінің әдіснамадан өзгешелігі – бұл
педагогикалық құбылыстарды зерттеу, олар жөніндегі ғылыми ақпараттарды
жинақтап, заңдылықты байланыстар, қатынастарды анықтау, оның нәтижесінде
ғылыми теория қалыптастыру мақсатымен жүргізілетін іс — әрекет жолдары мен
тәсілдерінің өзі. Әдістер көп түрлі де сан қилы, бірақ жүйелестіре
келгенде, бұлардың бәрі үш топқа ажыралады: 1) педагогикалық тәжірибені
зерттеу әдістері; 2) теориялық зерттеу әдістері, 3) математикалық әдістері.
Педагогикалық тәжірибені зерттеу әдістері – білім беру процесін
ұйымдастырудың көз алдымызда қалыптасқан тәжірибесін зерттеудің жолдары.
Зерттеуге озат тәжірибе, яғни танымал мұғалімдер мен қатардағы тәлімгерлер
қызметтері бірдей алынады. Олардың жұмыстарында кезігетін қиындықтар
педагогикалық процесс қайшылықтарымен, пайда болған не енді туындауы
мүмкін проблемалармен байланысты келеді. Педагогикалық тәжірибені зерттеу
барысында келесідей әдістер қолданылады: бақылау, әңгімелесу, интервью,
анкеттеу, оқушылардың жазба, графикалық және шығарма жұмыстарын көзден
өткеру, педагогикалық құжаттармен танысу.
2. Бақылау – зерттеу барысында дерек материал жинақтау мақсатымен қандай да
педагогикалық құбылыстың назарға алынуы. Бақыланған құбылыстар міндетті
түрде хатталады. Бақылау нақты нысанмен жете танысуға орай алдын ала
белгіленген жоспар бойынша жүргізіледі. Бақылау жұмысы келесі кезеңдерге
бөлінеді:міндеттері мен мақсаттарын айқындау;
1) бақыланатын объект, оның элементтерін және ситуацияларын тандастыру;
2) бақылау және оның барысында ақпарат топтастыруға оңтайлы әрі тиімді
тәсілдерді іріктеу;
3) байқалғандарды хатқа түсіру формасын ойластыру;
4) жинақталған ақпараттарды өңдеу және дәйектеу.
Бақылау түрлері: араласа бақылау – ізденуші зерттеу жүргізіп жатқан топтың
мүшесі ретінде қатысады; сырттай бақылау – зерттеуші ізденіс жұмыстарына
тікелей араласпайды; ашық және жасырын бақылау; тұтастай және таңдамала
ыбақылау.
Бақылау – орындалуы тұрғысынан ең оңай әдіс, бірақ өзіндік кемшілігі де жоқ
емес: көп жағдайларда бақылау барысындағы не соңғы нәтижеге зерттеушінің
тұлғалық — әлеуметтік жеке – дара бітістері (көзқарасы, мүддесі, жан
толғанысы) ықпал жасап, оның қандай да шынайлылықтан ауытқуына себепші
болуы мүмкін.
Сұхбат әдісі – қажетті ақпаратты алу немесе бақылау барысында түсініксіздеу
болған құбылыстың мәнін аша түсу мақсатымен дербес не қосымша қолданылатын
зерттеу тәсілі. Сұхбат айқындалуы тиіс нақты сұрақтар бойынша күні ілгері
түзілген жоспармен орындалады. Әңгімелесу еркін жүргізіліп, сұхбаттас
кісінің жауаптары хатталмайды. Сұхбаттасудың екінші бір түрі педагогикаға
әлеуметтану саласынан – интервью алу. Бұл әдісте сұрақтар алдын ала
түзіліп, бірізділікпен қойылып барады. Интервью жауаптары анық жазылып,
хатталады.
Анкеттеу – ауқымды материал жинақтау үшін қолданылады. Сұрақ жауаптары
жазба күйінде қабылданады. Сұхбаттасу мен интервью алу бетпе – бет
әңгімелесумен жүргізіледі, ал анкеттеу – сырттай орындалады. Аталған
әдістердің нәтижелі болуы қойылатын сұрақтардың мазмұны мен құрылымына
тәуелді. Сауалнама түзуде ескерілетін жәйттер: 1) алынатын ақпараттың
сипатын анықтап алған жөн; 2) қойылатын сұрақтың бірнеше баламалы өрнегі
болғаны қажет; 3) сауалнаманың бірнеше жоспары түзіліп, ол алғашқы
тексеруден өткізілуі тиіс; 4) сауалнама кемшіліктері түзетіліп, пайдалануға
ақырға редакциясының ұсынылуы тиіс.
Құнды материал оқушылардың шығармашылық туындыларын зерттеу әдісімен де
алынады. Олар: шәкірттер орындаған жазба, графикалық, шығармашылық және
бақылау жұмыстары; балалардың суреттері, сызылмалары, жасалған қосалқы
бөлшектер, кейбір пән дәптерлері. Мұндай жұмыстар оқушылардың даралық
қабілеттерінен дерек береді, олардың қандай да бір саладағы ептілік және
дағды жетістіктерінің деңгейін көрсетеді. Мектеп құжаттарымен танысу әдісін
қолдана отырып, оқушының жеке ісі, дәрігерлік карта, күнделік, жиналыс не
отырыс хаттамалары және сол секілді мектеп хат – қағаздарымен танысу арқылы
зерттеуші оқу – тәрбие, білім игеру процесін ұйымдастыру практикасында
нақты қалыптасқан объектив жағдайлар ақпараттармен қаруланады.
3. Эксперимент — белгісіз және анық емес нәтижелермен түсіндірілетін ғылыми-
зерттеу жұмысы.
Білім беру жүйесінде эксперимент деген түсінік-іздену, іздену
жұмыстары, тәжірибе, тәжірибелі эксперименттік жұмыс, зерттеу
жұмыстары т.б.
Педагогикада эксперимент деп нені атайды ?
Эксперимент- болжауды (гипотеза) тексеру.
Эксперимент-бір ізденушімен шығарылған әдістеме немесе жаңа шарттармен
жасалған технология , өлшем жүйесі.
Эксперимент- білім мекемесіндегі іздену жұмыстары.
Эксперимент-мектепті басқарудағы, балаларды дамытудағы, тәрбиедегі, жаңа
технологияларды апробациялау және бағыттау, бақылау.
Эксперименттеу, демек ол даму, қазіргі уақытта білімдегі принциптерді
дамыта алатындар және білім саласында ізденушілер. Эксперименттік алаң-
бұл болашақта мектептің дамуына жол сілтейтін , бірақ қазіргі уақыттағы
қажеттілігі байқалмайтын процесс.
Эксперименттік жұмыс білім мекемесіндегі кешенді көп функциялы әдістердің
әртүрлі міндеттерді шешуді және шығармашылық қабілет деңгейлерін көрсетеді:
Модификациялық- белгілі әдіс – тәсілдерді өзгеіске ұшыратып, түрлендіріп,
жаңашаландырып көрсету. Комбинаторлық- жаңа элементтерді танымал бұрынғы
әдістермен кіріктіру. ( бұл тиімді эффект береді немесе жаңа технология
туындайды)
Радикалдық — (инновациялық) принципті түрде жаңашылдықты тудыратын
наваторлық жағынан қарау,бұрын –соңды қайталанбаған жоба.
Эксперимент деңгейі Зерттеу жұмысының сұрау деңгейі мен білімінің дамуы
үшін нәтиженің маңыздылығы деңгейімен анықталады. Бір ғана білім беру
ордасында бірнеше эксперимент жүргізілуі мүмкін. Мысалға қазіргі таңдағы
көкейкесті мәселе бейіндік білім беру және бейін алды дайындау. Бейін алды
дайындау бірнеше деңгейде өтуі мүмкін.
Республикалық, облыстық – Қазақстан субъектілік деңгейінде бейіндік оқытуды
енгізуді басқару.
Облыстық, қалалық – оқушылардың бейін алды дайындығын
ұйымдастырушы білім ордаларының тығыз байланыс моделдерін құру және
апробациялау.
Қалалық, аудандық – бейіндік, бейін алды дайындау бойынша оқушылардың
оқудағы нәтижелерін бағалау жүйесін құру. Мектепішілік – білім ордасында
бейін алды дайындықты оқушы іске асыруына арналған жеке оқу жоспарын құру
және апробациялау.оқушылардың бейін алды дайындығы үшін таңдалынған курс
бағдарламалары, оқыту әдістемелері, формалары мен мазмұны, моделдері
жасалуы керек.
Егер сіз өлкелік – эксперименттік аймақ мәртебесін таңдасаңыз, онда
эксперименттің проблемалық шешімдері өлкетану бағдарламасын дамытудағы
білімге арналуға міндетті. Ал егер басқасын таңдасаңыз, қалалық – аудандық
деңгейге сай бағдарлама құрасыз.
Белгілі бір білім ордасында эксперименттік аймақ ашу үшін, басқару ұйымдары
міндетті түрде ұсыныс жасаған авторлардың эксперименттік құжаттарына
экспертиза жүргізу керек.Эксперименттік аймақ ашу үшін сұраныс жасалынып,
таңдалынған эксперименттік жұмыс бойынша бағдарлама құрылуы керек. Бұл екі
құжатта эксперименттің толық мазмұны ашылып, негізгі сұрақтары алдын – ала
өтетін экспертизаға ұсынылады.
Егер бұл документтердің біреуі жоқ болса немесе эксперименттік жұмыстың
нәтижесімен болмысын толық деңгейде көрсете алмаса, онда эксперт
материалдарды толықтыру үшін қайтарып тастауы мүмкін. Автор эксперттік
топтың құрамына ене алмайды. Сұраныстың және бағдарламаның алдын – ала
экспертизасы – эксперименттік істің құндылығын болжайтын процесс. Сұраныс —
бұл ұсынылып отырған эксперименттік жұмыстың жарнамасы,сондықтан ол сұраныс
берушілердің ойынан шығуы тиіс.Ұсыныс жасаушы автордың жобасын іске асыру
үшін, нақты уақыт берілуі керек және материалдық — техникалық қамсыздандыру
керек, экспериментке дейінгі жағдайымен салыстырылып отыруы керек.
Экспертиза жүргізуші маманның міндеті:
—жобаның ерекшілігі
—белгілі технологиялардың ұсынылуы
—жобаның жаңалығы
— ұсынылатын мониторингі
— бағалау механизмі
— жобаның болжамы
— жобаның нәтижесі
Эксперттерге нақты сараптама жасау үшін төмендегі сұраныс және
бағдарлама мәтінін төмендегі ұсынытарға бағыттай отырып жасауға болады:
Сұраныс ережесінің мазмұны
· білім жүйесін дамыту үшін эксперименттің маңыздылығы
· экспериментке келісім берген нақты білім ордасы туралы мәлімет заңды
және факты бойынша мекен – жайы, байланыс телефоны, электронды поштасы
· автор туралы мәлімет аты-жөні, қызметі, жұмыс орны, пошталық мекен-
жайы, байланыс телефоны, басқа да байланыстары
Эксперименттік бағдарлама құрылымы:
· эксперименттік жұмыстың тақырыбы
· эксперименттік жұмыстың мақсаты
· негізгі идеялары
· гипотезасы
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz