Препараттың физикалық қасиеттері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Ветеринарлық медицина кафедрасы
Курстық жұмыс
Пән атауы Ветеринариялық фармакология және токсикология
Тақырыбы Туберкулезге қарсы дәрілер және оларды ветеринарияда қолдану тәжірибесі
Орындаған: білім алушы III курс Кансейтова Айнур
(аты-жөні)
Тексерген: в. ғ. к. Есжанова Гүлжан Тұрсынқызы
(ғылыми дәрежесі, аты-жөні)
Курстық жұмысты қорғауға рұқсат берілді
___________________________________
(оқытушының қолы)
НҰР-СҰЛТАН-2021
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Ветеринарлық медицина кафедрасы
БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі
в. ғ. д. Әбдірахманов Т. Ж.
12.05.2021
( күн, ай, жыл)
ТАПСЫРМА №____
Курстық жобаға (жұмысқа)
Ветеринарлық фармакология және токсикология пәні бойынша
Білім алушы Кансейтова Айнур Топ 03-201-18-03
Жобаның тақырыбы (жұмыстың) Туберкулезге қарсы дәрілер және оларды ветеринарияда қолдану тәжірибесі
Бастапқы деректер Бұл курстық жұмыста туберкулезды емдеуде пайдаланылатын негізгі, яғни біріншілік дәрілік препараттар зерттеледі, олардың физико-химиялық қасиеттері, әсер ету механизмі, қарсы көрсетілімдері, жағымсыз әсерлері, оларды ветеринарияда пайдаланудың терапевтикалық және экономикалық тиімділігі анықталатын болады.
№
Жұмыстың мазмұны
Орындау мерзімі
Көлемі
1
Кіріспе
2
Негізгі бөлім
3
Бірінші реттік препараттар
4
Стрептоцид
5
Изониазид
6
Этамбутол
7
Рифампицин
8
Қорытынды
9
Пайдаланған әдебиеттердің тізімі
Әдебиет: 1. Сатторов С.Ф., Особенности диагностики туберкулеза крупного рогатого скота в общественном и частном секторе (2012)
2.Доцент Тржецинский С.Д., аға оқытушы Гречаная Е.В., ассистенттер: Мазулин Г.В., Кулинич Р.Л., Клеванова В.С., Носуленко И.С., Фармакология противомикробных, противопаразитарных, противовирусных лекарственных средств (2016)
3. Ресей фтизиатрлар қоғамы, Федеральные клинические рекомендации по диагностике и лечению туберкулеза органов дыхания с множественной и широкой лекарственной устойчивостью возбудителя (2014)
4.Кирюткин Г. В., Тимофеев Б. А., Созинов В. А., Справочник ветеринарных препаратов, химиотерапевтические препараты" (1997)
5.Машковский М.Д., "Лекарственные средства" издание шестнадцатое
6.vetmarket.biz.ua сайты , Стрептомицин ветеринарный, 1 г, O.L.KAR. (Олкар)
7.ЖАК ЗӨК Агрофарм, Стрептомицина сульфат для инъекций
8.satu.kz сайты, Стрептомицина сульфат 1 г
9.Кирюткин Г. В., Тимофеев Б. А., Созинов В. А., Справочник ветеринарных препаратов, химиотерапевтические препараты" (1997)
10.Государственный реестр лекарственных средств Украины, Тубазид - инструкция, применение, аналоги препарата
11. Ваше Лекарство сайты, Тубазид: описание, инструкция, цена
12.Ликитория сайты, Изониазид-дарница isoniazid-darnitsa
13.Справочник лекарств РЛС: инструкция, применение и описание вещества Изониазид
14.vidal.ru сайты, Справочник лекарственных средств
15.Главное управление ветеринарии Минсельхоза СССР, Наставление по применению тубазида для профилактики туберкулеза норок
16.Регистр лекарственных средств Росии сайты, Этамбутол
17.Ликитория сайты, Этамбутол ethambutol
18.findpatent.ru сайты, Способ получения этамбутола
19. Зоовет сайты, Рифампицин
20. Zooexpress.by сайты, Дорин-р
21.vetvrach.info сайты, Рифамицины
22.www.webapteka.ru сайты
23.findpatent.ru сайты, Способ получения липосомальной формы рифампицина
Тапсырма алу уақыты 29.03.2021, жұмысты қорғау күні_____________________
Курстық жұмыс жетекшісі в. ғ. к. Есжанова Гүлжан Тұрсынқызы
Тапсырманы орындауға алған______________________________ _________________
күні, білім алушының қолы
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Ветеринарлық медицина кафедрасы
СЫН-ПІКІР
курстық жұмысқа
Ветеринариялық фармакология және токсикология пәнінен
Білім алушы Кансейтова Айнур топ 03-201-18-03
Жұмыстың тақырыбы Туберкулезге қарсы дәрілер және оларды ветеринарияда қолдану тәжірибесі
Берілген тапсырмаға жұмыстың сәйкестігі _________________
___________________________________ _____________________________
Кемшіліктері: ___________________________________ ___________________
___________________________________ ____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
Курстық жұмысты тексеру күні ___________________________________ __
- - - - - - - - -
Алғашқы баға ___________________________________ ________
Қорғау жүргізу күні ___________________________________ _______
Қорғаудан кейінгі бағасы ___________________________________ __________
Жетекшінің қолы ________________________
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
Бірінші реттік препараттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
Стрептоцид ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Изониазид ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
Этамбутол ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
Рифампицин ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...27
КІРІСПЕ
Өзектілігі: Туберкулез - туберкулез микобактериясы (Mycobacterium tuberculosis немесе Кох бацилласы) тудыратын инфекциялық ауру. Бұл ауру барысында әртүрлі мүшелерде, оның ішінде көп жағдайда өкпеде бір немесе бірнеше қабыну ошағы пайда болады.
С.Ф. Сатторов осы тақырып аясында жазылған диссертацисында қазіргі кезде жыл сайын адамдарда 9 миллион, үй жануарларында 6 миллион туберкулездың тіркелуі жүргізілетінін айтқан[1]. Жануарларда бұл ауру өнімділіктің жоғалуына әкеп соғады және олардан алынатын шикізат арқылы адамға ауру тарату қаупін арттырады. Сол себепті туберкулез әлі күнге дейін өзекті мәселелердің бірі болып қала береді.
Басқа микробтармен салыстырғанда туберкулез микобактериясы өміршең келеді. Доцент С.Д. Тржецинский бастаған топтың Фармакология противомикробных, противопаразитарных, противовирусных лекарственных средств атты оқыту-әдістемелік нұсқауында туберкулез микобактериясының температура өзгерістеріне сезімтал емес, қайнатуда тұрақты, жерде, қарда ұзақ уақытқа дейін тіршілігін тоқтатпайтыны және спирт пен қышқылдар әсеріне төзімді екені айтылған[2].
Қазіргі таңда туберкулезды емдеуге көбінесе синтетикалық және антибиотикалық препараттар қолданылады. Туберкулезге қарсы препараттар пациенттің жалпы хал-жағдайын жақсартып, температурасын қалыптандырады, жөтелді, туберкулезды интоксикацияны және басқа да ауру симптомдарын азайтады.
Бұл препараттарды аурудың алғашқы кезеңдерінде пайдаланған тиімді. Созылмалы туберкулезды дәрілік препараттармен емдеу қиындық әкеледі.
Жалпы туберкулезге қарсы дәрілерді 2 реттілік бойынша жіктейді: біріншілік және екіншілік.
Бірінші реттік препараттар - туберкулезды емдейтін негізгі дәрілер. Олар туберкулезды таяқша бойынша ең тиімді болып келеді. Бұл топқа стрептомицин, изоникотин қышқылының гидразиді (изониазид) және оның туындылары (фтивазид, салюзид), этамбутол және рифампицин жатады.
Екінші реттік препараттарға циклосерин, канамицин, этионамид және пара-Аминосалицил қышқылы (ПАСҚ) секілді препараттар жатады. Олар біріншілік препараттар жақсы нәтиже бермегенде, ағзада оларға шыдамды штаммдардың түзілуі кезінде қолданылады. Бұл реттегі препараттар бірінші реттік препараттарға қарағанда токсинді, тиімділігі бойынша әлсіз және емдеу барысында резервті келеді.
Бұл курстық жұмыста туберкулезды емдеуде пайдаланылатын негізгі, яғни біріншілік дәрілік препараттар зерттеледі, олардың физико-химиялық қасиеттері, әсер ету механизмі, қарсы көрсетілімдері, жағымсыз әсерлері, оларды ветеринарияда пайдаланудың терапевтикалық және экономикалық тиімділігі анықталатын болады.
Курстық жұмыстың мақсаты: туберкулезге қарсы препараттардың жалпы қасиеттерін, фармакологиясын зерттеп, ветеринариядағы пайдаланылуына баға беру.
Ол үшін келесі міндеттер қойылды:
* Туберкулезге қарсы препараттардың физикалық, химиялық қасиеттерін, фармакологиясын зерттеу;
* Туберкулезге қарсы препараттарды пайдалануды экономикалық тұрғыда зерттеу, яғни тиімді доза, шығарылу формасы мен жолдары, оған кететін шығындар;
* Барлық қасиеттері анықталған препараттарды өзара салыстырып, тиімдісін анықтау.
Зерттеу объектісі: туберкулезге қарсы қолданылатын бірінші реттік препараттар.
Гипотеза: туберкулезге қарсы препараттардың қасиеттерін, оның шығарылуы мен пайдаланудағы экономикалық шығындарын зерттеу, бұл аурудың жануарлар арасында кең ауқымда таралмай жатып жылдам әрі экономикалық жағынан да тиімді емделуіне және де емнің басқа да жағымсыз салдарларға әкеп соғу ықтималдылығын азайтуға ықпал етуі мүмкін.
Пайдаланылған әдістер: теориялық және есептеу әдістері.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
БІРІНШІ РЕТТІК ПРЕПАРАТТАР
Ресей фтизиатрлар қоғамының Федеральные клинические рекомендации по диагностике и лечению туберкулеза органов дыхания с множественной и широкой лекарственной устойчивостью возбудителя атты еңбегінің 2-басылымында бірінші қатардағы дәрі-дәрмектерді ем бойы үзбей қолдану керектігі айтылған[3]. Өйткені олар екінші қатардағы препараттарға қарағанда пациенттерде анағұрлым тиімді. Негізгі жолдың препараттары рұқсат етілген максималды мөлшерде тағайындалуы керек.
СТРЕПТОМИЦИН
Дәрілік заттар номенклатурасы.
Стрептомицин - Streptomycinum.
Синонимдері: Стрептомицин сульфаты, Ампистреп, Диплостреп, Эндостреп, Стрептолин, Стрепсульфат, Стрицин, Стризолин.
Препараттың химиялық құрылысы.
Брутто формуласы: 2(C21H39N7O12).3(H2SO4)
Шығу тегі.
Streptomyces globisporus streptomycini немесе басқа туыстас саңырауқұлақтардан алынады.
Фармакодинамикасы.
Кең спектрлі аминогликозидтік топтың антибиотигі. Бактериялық рибосоманың 30S суббірлігімен байланысуына байланысты бактерицидтік әсер етеді, бұл әрі қарай ақуыз синтезінің тежелуіне әкеледі.
Фармакокинетикасы.
Стрептомицинді қабылдағаннан кейін оны сіңіру және тарату ерекше жолмен жүреді. Бұлшықет ішіне терапевтік дозада енгізгенде, ол бірнеше минуттан кейін қанда болады, ал 30-40 минуттан кейін оның қан сарысуындағы деңгейі максималды мәндерге жетеді. Қандағы терапиялық концентрация шамамен 6-8 сағат бойы сақталады. Тіндер арқылы таратылатын стрептомицин аз мөлшерде бүйректе, қанда, өкпеде, ал өте аз мөлшерде - жүрек, өт және бауыр бұлшықеттерінде сақталады, көкбауыр мен қаңқа бұлшықеттерінде кездеспейді, бұлшықет ішіне енгізгенде жануарлардың асқазан-ішек жолына енбейді.
Препарат ішке енгізілгенде, ол іс жүзінде сіңірілмейді (5% -дан аспайды) және ішекте көп мөлшерде жиналады: оның 70-90% дейін бөлігі сыртқа шығарылады. Ішектің люминесіндегі стрептомициннің көп мөлшері және оның қабынған тіндерге сіңу қабілеті осы антибиотикті ас қорыту жүйесінің аурулары кезінде ішу арқылы қабылдаудың орындылығын көрсетеді. Бұл жағдайда оның нақты әрекет ету уақыты, асқазан-ішек жолдары бойымен тамақ массаларының қозғалу жылдамдығымен анықталады, яғни 6-12 сағаттық кезең (диетаға, жасына және т.б. байланысты).
Әсер ету механизмі.
Микробқа қарсы әсер ету механизмі микроб жасушасындағы ақуыз синтезінің басылуымен байланысты, нәтижесінде әр түрлі ферменттік жүйелердің қызметі бұзылады. Ферменттердің сульфгидрилдік топтарын блоктау арқылы стрептомицин микроб жасушасындағы тотығу процестерін өзгертіп, көмірсулар алмасуының әлсіреуіне алып келеді, ал бұл өз кезегінде тыныс алудың аэробты түрін бұзады. Стрептомицин микроб жасушасының рибосомаларымен байланысады, олардың РНҚ рибосомаларымен байланысын өшіреді деп саналады. Осылайша, антибиотиктің әсерінен пайда болатын жасуша мембранасының өткізгіштігінің өзгеруімен байланысты аминқышқылдар мен нуклеотидтердің микроб жасушасынан бөлінуімен бірге жүретін РНҚ синтезі бұғатталып, ыдырауы күшейеді.
Препараттың физикалық қасиеттері.
Стрептомицин - ақ, иісі жоқ, ащы дәмді ұнтақ немесе кеуекті масса. Суда оңай ериді, алкогольде, хлороформда және эфирде іс жүзінде ерімейді. Гигроскопиялық. Аздап қышқыл ортада тұрақты, бірақ қыздырғанда қатты қышқылдар мен сілтілердің ерітінділерінде оңай жойылады.
Шығу түрі.
Стрептомицин негізі бойынша 250, 500 мың және 1 миллион дана (0,25; 0,5 және 1,0 г) флакондарда шығарылады.
В тізімі бойынша, құрғақ, қараңғы бөлмеде, бөлме температурасында сақталады. Сақтау мерзімі 3 жылды құрайды.
Дәрілік затты қолданылатын және қолдануға жарамайтын жағдайлар.
Көрсетілім: Стрептомицин ауылшаруашылық жануарларына, терілі аңдар мен иттерге лептоспирозды, ісіну ауруларын, шошқалардың эрисипеласын, ірі қара малдың кампилобактериозы мен актиномикозын, бронхопневмония, мастит, эндометрит, жара және босанғаннан кейінгі сепсис, сондай-ақ басқа да алғашқы және қайталама инфекциялар үшін қолданылады.
Қарсы көрсетілім: жануарлардың аминогликозидтерге жеке жоғары сезімталдығы. VIII жұп бас сүйек нервтерінің қабынуымен байланысты есту және вестибулярлық аппарат аурулары кезінде және бүйректің экскреторлық қызметі бұзылған кезде препаратты қолдануға тыйым салынады.
Дәрілік заттарды мөлшерлеу принциптері, концентрациясын есептеу әдістері және организмге енгізілетін жолдары.
Бұлшықет ішіне инъекциялар бұлшықетке терең енгізіледі, препарат алдын-ала инъекцияға арналған суда, 0,9% натрий хлоридінің ерітіндісінде немесе 0,25-0,5% новокаин ерітіндісінде, 1 г препаратқа 4 мл еріткіш мөлшерінде ерітіледі. 12 сағаттық интервалда күніне 2 рет енгізіледі. Жануарлар дозасы 1-кестеде көрсетілген.
1-кесте. Стрептомициннің жануарларға дозасы
Жануар
Ересек жануарлар дозасы, мгкг
Жас жануарларға арналған доза, мгкг
Емделу курсы, тәулік
ІҚМ
5
10
4-7
Қой, ешкі
10
20
4-7
Шошқа
10
20
4-7
Жылқы
5
10
4-7
Стрептомицин бұлшықет ішіне, тері астына, көктамыр ішіне, жұлын каналына, сүт цистернасына және ішіне енгізіледі, сырттай жақпа, эмульсия, ұнтақ түрінде де қолдануға болады.
Зерттелген препараттың дәрілік формаларын дайындау технологиясы.
Микробиологиялық синтезді қолдану арқылы антибиотик алынады. Стрептомицин Actinomyces streptomycini, Streptomyces griseus және басқа бактериялардан алынады. Бактериялардың қажетті стрептомицинді бөлуі үшін синтездің әр түрлі жағдайлары қадағаланады: ең белсенді штамдар, оңтайландырылған орталар және басқа жағдайлар таңдалады.
Қолданылатын дәрілік заттардың терапевтикалық және экономикалық тиімділігі.
Бактериялар стрептомицинге тез үйреніп, оған төзімді формалар түзеді. Сондықтан тек стрептомицинді ұзақ уақыт қолдану ұсынылмайды. Пенициллиннен айырмашылығы, стрептомицин бактериялардың тынығатын формаларына, яғни тыныштық сатысында тұрған микроорганизмдерге зиянды әсер етеді. Стрептомициннің әсерінен микроорганизмдер бөлінуді, көбеюді тоқтатады, олардың құрылымында морфологиялық өзгерістер болып, қалыпты метаболизм бұзылады.
Препараттың шектен тыс дозалануы кезінде жануарда вестибулярлық аппараттың бұзылуы, есту қабілетінің төмендеуі, зәр шығарудың бұзылуы, олигурия және полиурия болуы мүмкін. Бұл жағдайларда препаратты пайдалану тоқтатылады.
Стрептомицин сульфатын ұзақ уақыт қолданғанда аллергиялық құбылыстар, дерматит, тахикардия, гематурия, вестибулярлық бұзылулар дамуы мүмкін. Осы жанама әсерлердің барлығында препаратты қолдануды тоқтатып, димедрол, хлорлы кальций, В дәрумені, кальций пантотенатын жануарларға тағайындау ұсынылады.
Экономикалық шығынын есептеу үшін, мысал ретінде 400 кг салмақтағы сиырдың 7 күндік шығынын келесідей есептеуге болады:
Доза:5 мгкг.
400*0,005=2,0
Бір инъекцияға 2 флакон.
Күніне 2 инъекция, яғни 4 флакон.
4*7=28
Бір флакон 120 тг
28*120=3360тг
Рецептура:
С.Сейфуллин атындағы ҚазАТУ вет. клиникасы.
Нұр-Сұлтан қаласы, Жеңіс даңғылы, 62 үй.
Азамат А. Нұрғалиеватың сиырына.
209IV21
Ветеринариялық медицина дәрігері Кансейтова А.
Rр.: Streptomycini sulfatis 1,0
D.t.d. N.XXVIII in flaconis.
S. Бұлшықетке 2 флаконнан, күніне 2 рет, 7 күн бойы.
[4][5][6][7][8]
ИЗОНИАЗИД
Дәрілік заттар номенклатурасы.
Изониазид - Isoniazidum.
Синонимдері: Тубазид, ГИНК-фтивазид, Феназид, Изотамин, Изозид, Нидразид.
Препараттың химиялық құрылысы.
Брутто формуласы: C6H7N3O
Шығу тегі.
Синтетикалық - изоникотин қышқылының гидразиді.
Фармакодинамикасы.
Ол туберкулез микобактериясына бактериостатикалық немесе бактерицидтік әсер етеді.
Фармакокинетикасы.
Препарат асқазан-ішек жолынан жақсы сіңеді. Қандағы препараттың максималды концентрациясы қабылдағаннан кейін 1-4 сағаттан соң анықталады; бір дозаны қабылдағаннан кейін 6-24 сағат ішінде ол қандағы бактериостатикалық концентрацияда болады. Препарат гематоэнцефалдық тосқауылды әртүрлі тіндерге және дене сұйықтықтарына оңай енеді. Ол негізінен бүйрек арқылы шығарылады.
Әсер ету механизмі.
Изониазид туберкулез микобактериясының жасуша қабырғасының ең маңызды құрылымдық компоненті болып табылатын микол қышқылдарының синтезін тежейтіні туралы дәлелдер бар. Бұл изониазидтің микобактерияларға әсерінің жоғары селективтілігімен байланысты, өйткені тіндерде макроорганизмде, сондай-ақ басқа микроорганизмдерде микол қышқылдары болмайды. Нуклеин қышқылдарының синтезін тежеу қасиеттері де байқалған.
Препараттың физикалық қасиеттері.
Ақ кристалды ұнтақ, дәмі ащы. Ол суда жақсы, спиртте нашар ериді. Сулы ерітінділер (рН 6.0-7.0) + 120 ° С температурада 12 минут зарарсыздандырылады. Балқу температурасы 170-174 ° C
Шығу түрі.
Ұнтақ пен таблетка әрқайсысы 0,1; 0,3 және 0,5 г 100 дана пакетте.
Ұнтақ жақсы жабылған қызғылт сары шыны ыдыстарда сақталады, таблеткалар жарықтан қорғалады.
Дәрілік затты қолданылатын және қолдануға жарамайтын жағдайлар.
Көрсетілім: Тубазид профилактикалық және емдік мақсатта туберкулез-дисфункционалды шаруашылықтарда қолданылады.
Қарсы көрсетілім:: Жоғары сезімталдық, эпилепсия, ұстамаларға бейімділік, полиомиелит (оның ішінде тарих), ауыр бауыр-бүйрек жеткіліксіздігі, флебит.
Қолдануға шектеулер: жүрек жеткіліксіздігінің ауыр түрлеріне, артериялық гипертензияға, коронарлық артерия ауруына, жалпы атеросклерозға, жүйке жүйесінің ауруларына, бронх демікпесіне, псориазға, өткір кезеңдегі экземаға, гипотиреозға тағайындалмайды.
Дәрілік заттарды мөлшерлеу принциптері, концентрациясын есептеу әдістері және организмге енгізілетін жолдары.
Изониазид іш қуысына, бұлшықетке, венаға енгізіледі. Дозалары, енгізу әдісі мен режимі, изониазидпен емдеу ұзақтығы аурудың сипаты мен ауырлығына, ацетилдену жылдамдығына және төзімділікке байланысты жеке белгіленеді.
Препарат жануарларға тәулігіне бір рет 75 күн бойы дене салмағының 1 кг-на 10 мг немесе 1 тонна жемге 35 г есебінен беріледі. ... жалғасы
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Ветеринарлық медицина кафедрасы
Курстық жұмыс
Пән атауы Ветеринариялық фармакология және токсикология
Тақырыбы Туберкулезге қарсы дәрілер және оларды ветеринарияда қолдану тәжірибесі
Орындаған: білім алушы III курс Кансейтова Айнур
(аты-жөні)
Тексерген: в. ғ. к. Есжанова Гүлжан Тұрсынқызы
(ғылыми дәрежесі, аты-жөні)
Курстық жұмысты қорғауға рұқсат берілді
___________________________________
(оқытушының қолы)
НҰР-СҰЛТАН-2021
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Ветеринарлық медицина кафедрасы
БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі
в. ғ. д. Әбдірахманов Т. Ж.
12.05.2021
( күн, ай, жыл)
ТАПСЫРМА №____
Курстық жобаға (жұмысқа)
Ветеринарлық фармакология және токсикология пәні бойынша
Білім алушы Кансейтова Айнур Топ 03-201-18-03
Жобаның тақырыбы (жұмыстың) Туберкулезге қарсы дәрілер және оларды ветеринарияда қолдану тәжірибесі
Бастапқы деректер Бұл курстық жұмыста туберкулезды емдеуде пайдаланылатын негізгі, яғни біріншілік дәрілік препараттар зерттеледі, олардың физико-химиялық қасиеттері, әсер ету механизмі, қарсы көрсетілімдері, жағымсыз әсерлері, оларды ветеринарияда пайдаланудың терапевтикалық және экономикалық тиімділігі анықталатын болады.
№
Жұмыстың мазмұны
Орындау мерзімі
Көлемі
1
Кіріспе
2
Негізгі бөлім
3
Бірінші реттік препараттар
4
Стрептоцид
5
Изониазид
6
Этамбутол
7
Рифампицин
8
Қорытынды
9
Пайдаланған әдебиеттердің тізімі
Әдебиет: 1. Сатторов С.Ф., Особенности диагностики туберкулеза крупного рогатого скота в общественном и частном секторе (2012)
2.Доцент Тржецинский С.Д., аға оқытушы Гречаная Е.В., ассистенттер: Мазулин Г.В., Кулинич Р.Л., Клеванова В.С., Носуленко И.С., Фармакология противомикробных, противопаразитарных, противовирусных лекарственных средств (2016)
3. Ресей фтизиатрлар қоғамы, Федеральные клинические рекомендации по диагностике и лечению туберкулеза органов дыхания с множественной и широкой лекарственной устойчивостью возбудителя (2014)
4.Кирюткин Г. В., Тимофеев Б. А., Созинов В. А., Справочник ветеринарных препаратов, химиотерапевтические препараты" (1997)
5.Машковский М.Д., "Лекарственные средства" издание шестнадцатое
6.vetmarket.biz.ua сайты , Стрептомицин ветеринарный, 1 г, O.L.KAR. (Олкар)
7.ЖАК ЗӨК Агрофарм, Стрептомицина сульфат для инъекций
8.satu.kz сайты, Стрептомицина сульфат 1 г
9.Кирюткин Г. В., Тимофеев Б. А., Созинов В. А., Справочник ветеринарных препаратов, химиотерапевтические препараты" (1997)
10.Государственный реестр лекарственных средств Украины, Тубазид - инструкция, применение, аналоги препарата
11. Ваше Лекарство сайты, Тубазид: описание, инструкция, цена
12.Ликитория сайты, Изониазид-дарница isoniazid-darnitsa
13.Справочник лекарств РЛС: инструкция, применение и описание вещества Изониазид
14.vidal.ru сайты, Справочник лекарственных средств
15.Главное управление ветеринарии Минсельхоза СССР, Наставление по применению тубазида для профилактики туберкулеза норок
16.Регистр лекарственных средств Росии сайты, Этамбутол
17.Ликитория сайты, Этамбутол ethambutol
18.findpatent.ru сайты, Способ получения этамбутола
19. Зоовет сайты, Рифампицин
20. Zooexpress.by сайты, Дорин-р
21.vetvrach.info сайты, Рифамицины
22.www.webapteka.ru сайты
23.findpatent.ru сайты, Способ получения липосомальной формы рифампицина
Тапсырма алу уақыты 29.03.2021, жұмысты қорғау күні_____________________
Курстық жұмыс жетекшісі в. ғ. к. Есжанова Гүлжан Тұрсынқызы
Тапсырманы орындауға алған______________________________ _________________
күні, білім алушының қолы
Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Ветеринарлық медицина кафедрасы
СЫН-ПІКІР
курстық жұмысқа
Ветеринариялық фармакология және токсикология пәнінен
Білім алушы Кансейтова Айнур топ 03-201-18-03
Жұмыстың тақырыбы Туберкулезге қарсы дәрілер және оларды ветеринарияда қолдану тәжірибесі
Берілген тапсырмаға жұмыстың сәйкестігі _________________
___________________________________ _____________________________
Кемшіліктері: ___________________________________ ___________________
___________________________________ ____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
___________________________________ _____________________________
Курстық жұмысты тексеру күні ___________________________________ __
- - - - - - - - -
Алғашқы баға ___________________________________ ________
Қорғау жүргізу күні ___________________________________ _______
Қорғаудан кейінгі бағасы ___________________________________ __________
Жетекшінің қолы ________________________
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
Бірінші реттік препараттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
Стрептоцид ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
Изониазид ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
Этамбутол ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
Рифампицин ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ...27
КІРІСПЕ
Өзектілігі: Туберкулез - туберкулез микобактериясы (Mycobacterium tuberculosis немесе Кох бацилласы) тудыратын инфекциялық ауру. Бұл ауру барысында әртүрлі мүшелерде, оның ішінде көп жағдайда өкпеде бір немесе бірнеше қабыну ошағы пайда болады.
С.Ф. Сатторов осы тақырып аясында жазылған диссертацисында қазіргі кезде жыл сайын адамдарда 9 миллион, үй жануарларында 6 миллион туберкулездың тіркелуі жүргізілетінін айтқан[1]. Жануарларда бұл ауру өнімділіктің жоғалуына әкеп соғады және олардан алынатын шикізат арқылы адамға ауру тарату қаупін арттырады. Сол себепті туберкулез әлі күнге дейін өзекті мәселелердің бірі болып қала береді.
Басқа микробтармен салыстырғанда туберкулез микобактериясы өміршең келеді. Доцент С.Д. Тржецинский бастаған топтың Фармакология противомикробных, противопаразитарных, противовирусных лекарственных средств атты оқыту-әдістемелік нұсқауында туберкулез микобактериясының температура өзгерістеріне сезімтал емес, қайнатуда тұрақты, жерде, қарда ұзақ уақытқа дейін тіршілігін тоқтатпайтыны және спирт пен қышқылдар әсеріне төзімді екені айтылған[2].
Қазіргі таңда туберкулезды емдеуге көбінесе синтетикалық және антибиотикалық препараттар қолданылады. Туберкулезге қарсы препараттар пациенттің жалпы хал-жағдайын жақсартып, температурасын қалыптандырады, жөтелді, туберкулезды интоксикацияны және басқа да ауру симптомдарын азайтады.
Бұл препараттарды аурудың алғашқы кезеңдерінде пайдаланған тиімді. Созылмалы туберкулезды дәрілік препараттармен емдеу қиындық әкеледі.
Жалпы туберкулезге қарсы дәрілерді 2 реттілік бойынша жіктейді: біріншілік және екіншілік.
Бірінші реттік препараттар - туберкулезды емдейтін негізгі дәрілер. Олар туберкулезды таяқша бойынша ең тиімді болып келеді. Бұл топқа стрептомицин, изоникотин қышқылының гидразиді (изониазид) және оның туындылары (фтивазид, салюзид), этамбутол және рифампицин жатады.
Екінші реттік препараттарға циклосерин, канамицин, этионамид және пара-Аминосалицил қышқылы (ПАСҚ) секілді препараттар жатады. Олар біріншілік препараттар жақсы нәтиже бермегенде, ағзада оларға шыдамды штаммдардың түзілуі кезінде қолданылады. Бұл реттегі препараттар бірінші реттік препараттарға қарағанда токсинді, тиімділігі бойынша әлсіз және емдеу барысында резервті келеді.
Бұл курстық жұмыста туберкулезды емдеуде пайдаланылатын негізгі, яғни біріншілік дәрілік препараттар зерттеледі, олардың физико-химиялық қасиеттері, әсер ету механизмі, қарсы көрсетілімдері, жағымсыз әсерлері, оларды ветеринарияда пайдаланудың терапевтикалық және экономикалық тиімділігі анықталатын болады.
Курстық жұмыстың мақсаты: туберкулезге қарсы препараттардың жалпы қасиеттерін, фармакологиясын зерттеп, ветеринариядағы пайдаланылуына баға беру.
Ол үшін келесі міндеттер қойылды:
* Туберкулезге қарсы препараттардың физикалық, химиялық қасиеттерін, фармакологиясын зерттеу;
* Туберкулезге қарсы препараттарды пайдалануды экономикалық тұрғыда зерттеу, яғни тиімді доза, шығарылу формасы мен жолдары, оған кететін шығындар;
* Барлық қасиеттері анықталған препараттарды өзара салыстырып, тиімдісін анықтау.
Зерттеу объектісі: туберкулезге қарсы қолданылатын бірінші реттік препараттар.
Гипотеза: туберкулезге қарсы препараттардың қасиеттерін, оның шығарылуы мен пайдаланудағы экономикалық шығындарын зерттеу, бұл аурудың жануарлар арасында кең ауқымда таралмай жатып жылдам әрі экономикалық жағынан да тиімді емделуіне және де емнің басқа да жағымсыз салдарларға әкеп соғу ықтималдылығын азайтуға ықпал етуі мүмкін.
Пайдаланылған әдістер: теориялық және есептеу әдістері.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
БІРІНШІ РЕТТІК ПРЕПАРАТТАР
Ресей фтизиатрлар қоғамының Федеральные клинические рекомендации по диагностике и лечению туберкулеза органов дыхания с множественной и широкой лекарственной устойчивостью возбудителя атты еңбегінің 2-басылымында бірінші қатардағы дәрі-дәрмектерді ем бойы үзбей қолдану керектігі айтылған[3]. Өйткені олар екінші қатардағы препараттарға қарағанда пациенттерде анағұрлым тиімді. Негізгі жолдың препараттары рұқсат етілген максималды мөлшерде тағайындалуы керек.
СТРЕПТОМИЦИН
Дәрілік заттар номенклатурасы.
Стрептомицин - Streptomycinum.
Синонимдері: Стрептомицин сульфаты, Ампистреп, Диплостреп, Эндостреп, Стрептолин, Стрепсульфат, Стрицин, Стризолин.
Препараттың химиялық құрылысы.
Брутто формуласы: 2(C21H39N7O12).3(H2SO4)
Шығу тегі.
Streptomyces globisporus streptomycini немесе басқа туыстас саңырауқұлақтардан алынады.
Фармакодинамикасы.
Кең спектрлі аминогликозидтік топтың антибиотигі. Бактериялық рибосоманың 30S суббірлігімен байланысуына байланысты бактерицидтік әсер етеді, бұл әрі қарай ақуыз синтезінің тежелуіне әкеледі.
Фармакокинетикасы.
Стрептомицинді қабылдағаннан кейін оны сіңіру және тарату ерекше жолмен жүреді. Бұлшықет ішіне терапевтік дозада енгізгенде, ол бірнеше минуттан кейін қанда болады, ал 30-40 минуттан кейін оның қан сарысуындағы деңгейі максималды мәндерге жетеді. Қандағы терапиялық концентрация шамамен 6-8 сағат бойы сақталады. Тіндер арқылы таратылатын стрептомицин аз мөлшерде бүйректе, қанда, өкпеде, ал өте аз мөлшерде - жүрек, өт және бауыр бұлшықеттерінде сақталады, көкбауыр мен қаңқа бұлшықеттерінде кездеспейді, бұлшықет ішіне енгізгенде жануарлардың асқазан-ішек жолына енбейді.
Препарат ішке енгізілгенде, ол іс жүзінде сіңірілмейді (5% -дан аспайды) және ішекте көп мөлшерде жиналады: оның 70-90% дейін бөлігі сыртқа шығарылады. Ішектің люминесіндегі стрептомициннің көп мөлшері және оның қабынған тіндерге сіңу қабілеті осы антибиотикті ас қорыту жүйесінің аурулары кезінде ішу арқылы қабылдаудың орындылығын көрсетеді. Бұл жағдайда оның нақты әрекет ету уақыты, асқазан-ішек жолдары бойымен тамақ массаларының қозғалу жылдамдығымен анықталады, яғни 6-12 сағаттық кезең (диетаға, жасына және т.б. байланысты).
Әсер ету механизмі.
Микробқа қарсы әсер ету механизмі микроб жасушасындағы ақуыз синтезінің басылуымен байланысты, нәтижесінде әр түрлі ферменттік жүйелердің қызметі бұзылады. Ферменттердің сульфгидрилдік топтарын блоктау арқылы стрептомицин микроб жасушасындағы тотығу процестерін өзгертіп, көмірсулар алмасуының әлсіреуіне алып келеді, ал бұл өз кезегінде тыныс алудың аэробты түрін бұзады. Стрептомицин микроб жасушасының рибосомаларымен байланысады, олардың РНҚ рибосомаларымен байланысын өшіреді деп саналады. Осылайша, антибиотиктің әсерінен пайда болатын жасуша мембранасының өткізгіштігінің өзгеруімен байланысты аминқышқылдар мен нуклеотидтердің микроб жасушасынан бөлінуімен бірге жүретін РНҚ синтезі бұғатталып, ыдырауы күшейеді.
Препараттың физикалық қасиеттері.
Стрептомицин - ақ, иісі жоқ, ащы дәмді ұнтақ немесе кеуекті масса. Суда оңай ериді, алкогольде, хлороформда және эфирде іс жүзінде ерімейді. Гигроскопиялық. Аздап қышқыл ортада тұрақты, бірақ қыздырғанда қатты қышқылдар мен сілтілердің ерітінділерінде оңай жойылады.
Шығу түрі.
Стрептомицин негізі бойынша 250, 500 мың және 1 миллион дана (0,25; 0,5 және 1,0 г) флакондарда шығарылады.
В тізімі бойынша, құрғақ, қараңғы бөлмеде, бөлме температурасында сақталады. Сақтау мерзімі 3 жылды құрайды.
Дәрілік затты қолданылатын және қолдануға жарамайтын жағдайлар.
Көрсетілім: Стрептомицин ауылшаруашылық жануарларына, терілі аңдар мен иттерге лептоспирозды, ісіну ауруларын, шошқалардың эрисипеласын, ірі қара малдың кампилобактериозы мен актиномикозын, бронхопневмония, мастит, эндометрит, жара және босанғаннан кейінгі сепсис, сондай-ақ басқа да алғашқы және қайталама инфекциялар үшін қолданылады.
Қарсы көрсетілім: жануарлардың аминогликозидтерге жеке жоғары сезімталдығы. VIII жұп бас сүйек нервтерінің қабынуымен байланысты есту және вестибулярлық аппарат аурулары кезінде және бүйректің экскреторлық қызметі бұзылған кезде препаратты қолдануға тыйым салынады.
Дәрілік заттарды мөлшерлеу принциптері, концентрациясын есептеу әдістері және организмге енгізілетін жолдары.
Бұлшықет ішіне инъекциялар бұлшықетке терең енгізіледі, препарат алдын-ала инъекцияға арналған суда, 0,9% натрий хлоридінің ерітіндісінде немесе 0,25-0,5% новокаин ерітіндісінде, 1 г препаратқа 4 мл еріткіш мөлшерінде ерітіледі. 12 сағаттық интервалда күніне 2 рет енгізіледі. Жануарлар дозасы 1-кестеде көрсетілген.
1-кесте. Стрептомициннің жануарларға дозасы
Жануар
Ересек жануарлар дозасы, мгкг
Жас жануарларға арналған доза, мгкг
Емделу курсы, тәулік
ІҚМ
5
10
4-7
Қой, ешкі
10
20
4-7
Шошқа
10
20
4-7
Жылқы
5
10
4-7
Стрептомицин бұлшықет ішіне, тері астына, көктамыр ішіне, жұлын каналына, сүт цистернасына және ішіне енгізіледі, сырттай жақпа, эмульсия, ұнтақ түрінде де қолдануға болады.
Зерттелген препараттың дәрілік формаларын дайындау технологиясы.
Микробиологиялық синтезді қолдану арқылы антибиотик алынады. Стрептомицин Actinomyces streptomycini, Streptomyces griseus және басқа бактериялардан алынады. Бактериялардың қажетті стрептомицинді бөлуі үшін синтездің әр түрлі жағдайлары қадағаланады: ең белсенді штамдар, оңтайландырылған орталар және басқа жағдайлар таңдалады.
Қолданылатын дәрілік заттардың терапевтикалық және экономикалық тиімділігі.
Бактериялар стрептомицинге тез үйреніп, оған төзімді формалар түзеді. Сондықтан тек стрептомицинді ұзақ уақыт қолдану ұсынылмайды. Пенициллиннен айырмашылығы, стрептомицин бактериялардың тынығатын формаларына, яғни тыныштық сатысында тұрған микроорганизмдерге зиянды әсер етеді. Стрептомициннің әсерінен микроорганизмдер бөлінуді, көбеюді тоқтатады, олардың құрылымында морфологиялық өзгерістер болып, қалыпты метаболизм бұзылады.
Препараттың шектен тыс дозалануы кезінде жануарда вестибулярлық аппараттың бұзылуы, есту қабілетінің төмендеуі, зәр шығарудың бұзылуы, олигурия және полиурия болуы мүмкін. Бұл жағдайларда препаратты пайдалану тоқтатылады.
Стрептомицин сульфатын ұзақ уақыт қолданғанда аллергиялық құбылыстар, дерматит, тахикардия, гематурия, вестибулярлық бұзылулар дамуы мүмкін. Осы жанама әсерлердің барлығында препаратты қолдануды тоқтатып, димедрол, хлорлы кальций, В дәрумені, кальций пантотенатын жануарларға тағайындау ұсынылады.
Экономикалық шығынын есептеу үшін, мысал ретінде 400 кг салмақтағы сиырдың 7 күндік шығынын келесідей есептеуге болады:
Доза:5 мгкг.
400*0,005=2,0
Бір инъекцияға 2 флакон.
Күніне 2 инъекция, яғни 4 флакон.
4*7=28
Бір флакон 120 тг
28*120=3360тг
Рецептура:
С.Сейфуллин атындағы ҚазАТУ вет. клиникасы.
Нұр-Сұлтан қаласы, Жеңіс даңғылы, 62 үй.
Азамат А. Нұрғалиеватың сиырына.
209IV21
Ветеринариялық медицина дәрігері Кансейтова А.
Rр.: Streptomycini sulfatis 1,0
D.t.d. N.XXVIII in flaconis.
S. Бұлшықетке 2 флаконнан, күніне 2 рет, 7 күн бойы.
[4][5][6][7][8]
ИЗОНИАЗИД
Дәрілік заттар номенклатурасы.
Изониазид - Isoniazidum.
Синонимдері: Тубазид, ГИНК-фтивазид, Феназид, Изотамин, Изозид, Нидразид.
Препараттың химиялық құрылысы.
Брутто формуласы: C6H7N3O
Шығу тегі.
Синтетикалық - изоникотин қышқылының гидразиді.
Фармакодинамикасы.
Ол туберкулез микобактериясына бактериостатикалық немесе бактерицидтік әсер етеді.
Фармакокинетикасы.
Препарат асқазан-ішек жолынан жақсы сіңеді. Қандағы препараттың максималды концентрациясы қабылдағаннан кейін 1-4 сағаттан соң анықталады; бір дозаны қабылдағаннан кейін 6-24 сағат ішінде ол қандағы бактериостатикалық концентрацияда болады. Препарат гематоэнцефалдық тосқауылды әртүрлі тіндерге және дене сұйықтықтарына оңай енеді. Ол негізінен бүйрек арқылы шығарылады.
Әсер ету механизмі.
Изониазид туберкулез микобактериясының жасуша қабырғасының ең маңызды құрылымдық компоненті болып табылатын микол қышқылдарының синтезін тежейтіні туралы дәлелдер бар. Бұл изониазидтің микобактерияларға әсерінің жоғары селективтілігімен байланысты, өйткені тіндерде макроорганизмде, сондай-ақ басқа микроорганизмдерде микол қышқылдары болмайды. Нуклеин қышқылдарының синтезін тежеу қасиеттері де байқалған.
Препараттың физикалық қасиеттері.
Ақ кристалды ұнтақ, дәмі ащы. Ол суда жақсы, спиртте нашар ериді. Сулы ерітінділер (рН 6.0-7.0) + 120 ° С температурада 12 минут зарарсыздандырылады. Балқу температурасы 170-174 ° C
Шығу түрі.
Ұнтақ пен таблетка әрқайсысы 0,1; 0,3 және 0,5 г 100 дана пакетте.
Ұнтақ жақсы жабылған қызғылт сары шыны ыдыстарда сақталады, таблеткалар жарықтан қорғалады.
Дәрілік затты қолданылатын және қолдануға жарамайтын жағдайлар.
Көрсетілім: Тубазид профилактикалық және емдік мақсатта туберкулез-дисфункционалды шаруашылықтарда қолданылады.
Қарсы көрсетілім:: Жоғары сезімталдық, эпилепсия, ұстамаларға бейімділік, полиомиелит (оның ішінде тарих), ауыр бауыр-бүйрек жеткіліксіздігі, флебит.
Қолдануға шектеулер: жүрек жеткіліксіздігінің ауыр түрлеріне, артериялық гипертензияға, коронарлық артерия ауруына, жалпы атеросклерозға, жүйке жүйесінің ауруларына, бронх демікпесіне, псориазға, өткір кезеңдегі экземаға, гипотиреозға тағайындалмайды.
Дәрілік заттарды мөлшерлеу принциптері, концентрациясын есептеу әдістері және организмге енгізілетін жолдары.
Изониазид іш қуысына, бұлшықетке, венаға енгізіледі. Дозалары, енгізу әдісі мен режимі, изониазидпен емдеу ұзақтығы аурудың сипаты мен ауырлығына, ацетилдену жылдамдығына және төзімділікке байланысты жеке белгіленеді.
Препарат жануарларға тәулігіне бір рет 75 күн бойы дене салмағының 1 кг-на 10 мг немесе 1 тонна жемге 35 г есебінен беріледі. ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz