Одан басқа ерте орылып - жиналатын күздік арпа бірқатар дақылдарға кұнды алғы дақыл

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қорқыт ата атындағы мемлекеттік университет

Инженерлік-технологиялық факулетет

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Арпа дақылдарын өндіру

Орындаған: Ақберген Несібелі

Оқу тобы: ТПП-18-1

Қызылорда, 2021жыл

Жоспары

Кiрiспе
Нег𝐢\mathbf{i}згi бөлiм

Биологиялық ерекшеліктері
Өсіру технологиясы
Халық шаруашылығындағы маңызы

III. Қорытынды

IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Арпа (лат. Hordeum) - астық тұқымдасына жататын бір және көп жылдық өсімдіктердің тегі.

Текті 30-дай түрлер құрайды. Арпа, бидай секілді ертеден өсіріліп келе жатқан дәнді дақыл. Бидайға қарағанда, арпа ыстыққа да, суыққа да, құрғақшылыққа да төзімді. Ол тропикалық аймақтарда да, ыстық араб елдерінде де, суық солтүстік Норвегияда да, Тибетте 4700 м. биіктікте де өсе береді. Еуразия, Америка, Африкада арпаның 30-ға жуық түрі тараған.

Халық шаруашылығында арпа кең қолданылады. Арпаның тұқымын азықтық, малазықтық және техникалық бағытта қолданады. Арпадан ұн жасап, нан пісіруге пайдаланады. Сонымен қатар сыра және спирт өнеркәсібінде қоданады. өсудің бастапқы кезеңінде арпа малға жем ретінде пайдаланылады. Арпа бұрыннан келе жатқан белгілі дақыл. Қазіргі кезде ал дүниежүзінде 70 млн. га-дан астам жерлерге егіледі. Біздің елімізде 1974 жылдан бастап 29, 6 млн- га жерлерге егіледі. Солтүстік Қазақстанда негізгі жем шөп дақылдарына арпа жатады. Оның егіс көлемі соңғы жылдары 3, 4 млн. га дан асты. ылғал жағы бойынша жақсы аймақтарда арпа егістігі кеңейтілуге тиіс, сонымен қоса барлық аймақтарда арпаның бұршақ - астық тұқымдас қоспаларымен мал азығының, өндірудің конвеерлық жүйесінде айырбасқа жатпайтын бағылы дақыл деп қарастыру қажет, сонымен қатар көк азық пен ас бұршақ, жаздық сиыр жоңышқа, чина қоспаларымен шөп есебінде пайдаланылады. Арпа сүттеніп балауызданып піскен кезде бүтін өсімдіктерін шауып монокорммен дәнді пішендеме дайындалатын дақылдар. Ол жыл сайын егілетін дақыл. Солтүстік және таулы аудандарда өте тез піседі және жоғары мөлшеде өнім береді. Арпаның негізгі егілетін аудандары - Украина, Солтүстік Кавказ, Белоруссия болып табылады. Арпа - өнімділігі жоғары дақыл, алдыңғы қатарлы шаруашылықтарда І га- нан 35-40 және сонымен қатар 60-70 ц; ал еліміз бойынша орташа көрсеткіш І га-нан 18, 0 ц. Арпа алынады. Арпа - ең тез пісетін өсімдік, вегетациялық кезең ұзақтығы - 80-110 күн. Арпа жылуды аса қажет етпейді және сонымен қатар ыстыққа төзімді болып келеді, бидаймен салыстырғанда ылғалды азырақ қажет етеді. Басқа астық дақылдарымен салыстырғанда арпаның тамыр жүйесі онша дамымаған. Бидай мен сұлумен салыстырғанда арпаның бұтақтануы биік болып келеді. Арпа - өздігінен тозаңданатын өсімдік. Екі қатарлы арпаның сорттар өндірісте қолданылады. Олардың ішіндегі ең жақсы деген сорттарға мыналар жатады: Оңтүстік, Нутанс 187, Винер, Донецкий 4, Вольтицки, Московский 121, Омский 3709, Унион, Альза. Арпаны өңдеу тәсілдері бидай агротехникасымен сәйкес болады. Орташа егу көрсеткіштері мынандай: құрғақ далада - 3, 5-4, 5, Сібірде, Солтүстік Қазақстанда - 4, 5- 6, 5млн. Тұқым 1-га-на егіледі.

Биологиялық ерекшеліктері.

Арпаның вегетация кезеңі 75- 90 күнге созылады. Арпаның тұқымы мнимум -1-2° С-та өне бастайды. Ал оған максимальды температура +4-5°С, оптимальды температура +12-15°С Ең қолайлы + 15-20 бұл уақытта болса егін көгі бесінші, алтыншы күнде егін шығады. Өсіп өну кезінде жарамды астық алуға қажетті белсенді температура жиынтығы орта мерзімде пісетін сорттарға 1300-1400°С, және кеш пісетін сорттарға 1600-1800°С Егін көгі 4- 5 °С алуға болады. Түтікке шығу. масақтану кезеңіндегі ең қолайлы ауа температурасы 20-25°С, ал дәннің пісу кезінде 23-24°С атмосфера ылғалдығы 60-70 % болу керек. Арпа көктемгі -6- 8°С бозқырауды зиянсыз көтереді (егін көгі кезеңі) . Гүлдену кезеңінде -1-2, сүттене пісуде -2 -4, бозқырауды көтереді. Арпа 38-40° С ыстықты жеңіл көтереді, бидай жіне сұлымен салыстырғанда. Өздігінен тозаңданады. Арпа бидай мен сұлыға қарағанда құрғақшылыққа төзімдірек. Трансперациондық коэффициенті 300-450 Дәніне бүрту үшін 60-65% ылғал қажет, ол көрсеткіштер дәннің ірілігіне, қабықтылығына байланысты. Арпаның ылғалға максимум қажетсінуі түтікке шығу - масақтану кезеніне түседі. Арпа топырақ құнарлығына айтарлықтай талап қояды, өйткені тамыры әлсіз. Арпа тамырының сіңіру қабілеті де әлсіздеу. Сондықтан ол сіңімді қоректік заттарды қажет сінеді. Арпаның қышқыл топырақтарда нашар өседі, алайда тұзды топырақтарға айтарлықтай төзімділігінің нәтижесінде сорттарды таңдау топырақтарға бидайға қарағанда жақсы өнім береді. . Кәдімгі арпаның топыраққа қатынасы бидайдікіндей болады. Рн 6, 5- 7, 7. Гүлдену мен ұрықтану жиі түрде масақ жапырақ қабатында тұрғанда байқалады. Арпа ұзын күнді өсімдікке жатады, ол күннің көзіне талап қояды. Арпа - өздігінен тозанданатын өсімдік. Арпа - тез пісетін дақыл. Кейбір кездері жағдайларға байланысты вегетациялық кезең ұзақтығы 60-110 күн болады.

Өсіру технологиясы

Сабақтардың қалың өсуі селекциясы. Арпада да бидайдікі тәрізді, селекция бағыты төмен аутокопкуренциялық сорттарды ендіруге бұрылды, бұлар өсімдіктің қалың болып тұруына қабілетті болады. 1 м2 - та 700-800 масақты сабақтардың түзілуі де кездесті. Олардың саны 1000-ға да жетуі мүмкін деседі. Лизин мөлшерінің жоғары болуы селекциясы. Арпа селекциясындағы негізгі бағыт lys генін пайдалана отырып құрамында лизині мол сорттарды ендіру болып табылады. Бұндай сорттардың азықтық бағалылығы жоғары болады (Одессалық сорты-84Л) . Дегенмен, құрамында лизин мөлшері көп гендер егістің өнімділігін 10-15%-ға төмендетіп жібердеді. Бұл жағдай лизині жоғары сорттардың селекциясы тоқтатып тастайды.
Ауруларға төзімділік селекциясы. Ауруларға төзімді сорттардың түрін шығару күрделі мәселе болып табылады. Қара күйеге тұрақты гендерді патогендер басып кетеді. Басқа аурудың қоздырғыштарына олигогендік тұрақтылық баяу жойылады. (сарызеңге) . Бұл жердегі донорлар саны шектеулі болады, сондықтан селекцияны көлденең ұзақ уақытқа тұрақты етуді талап етеді.
Арпаның селекциялық процессі басқа да өздігінен тозаңданатын ашық тұқымдардан өзгеше болмайды. Будандастыру техникасы- бұл бидайға ұқсас болады. бұл жерде мәжбурлік тозаңдандыру жүреді (атап айтқанда және қайталап) және твел әдісі қолданылады. Арпамен жұмыс істеу үшін кесілген бұтақтарға будандастыру әдісін қолданады. Сабақтарды қылтық пайда болған кезде кеседі және оны қоректік ерітіндіге салады, оның құрамында сахароза және қоректік минералды элементтер бар. Консервант ретінде хлоралин қосады. Кесілген бұтақпен будандастыруды ыңғайлы жағдайда жасайды және түйнек байлаудың жоғарғы пайызын қамтамасыз етеді. Тозаңдандырып болған соң қоректік ортада сабақтарды әрі қарай өсіреді. Бұл әдістің кемшілігі - дәндері жұқа болады, ол топырақтың жөнді өңделмеуінен және ұқыпты түрде егу жұмысын жүргізбегеннен болады. Аталық және аналық сорттардың гүлдеу уақыты сәйкес келмесе тозаңдатқыш масақты кесіп алып және оны мұздатқышта ұшын суға батырып қойып сақтайды. 2, 2°С-де оны 26 күн сақтауға болады, 10°С-де 14 күнге дейін сақтайды. Арпаның күрделі будандық популяциясын алу үшін аталық тазалық генін пайдалануға болады. Ғ2-ні өсірген соң тұқымды көптеген елдерге бұдан кейінгі селекциялық жұмыстарға пайдалану үшін жіберілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.