Радиациялық тұмандардың болжамы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

География және табиғатты пайдалану факультеті

Гидрология және метеорология кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

тақырыбы: «Алматы қаласының әуежайында тұманның пайда болу жағдайлары»

5В061200 «Метеорология»

Орындаған:Мырзабекова А. М.

Ғылыми жетекші: аға оқытушыСулейменова Ғ. Т.

Қорғауға жіберілді:

Хаттама №, « »20___ж.

Кафедра меңгерушісіПолякова С. Е.

Норма бақылаушыДапен І. Е.

Алматы, 2020 ж.

Мазмұны

Мазмұны:

: б

Мазмұны: Кіріспе

: 3

: 1

Мазмұны: ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

: 5

: 1. 1

Мазмұны: Тұман және оның жіктелуі

: 5

: 1. 2

Мазмұны: Тұман пайда болуының аэросиноптикалық жағдайлары

: 10

: 1. 2. 1

Мазмұны: Радиациялық тұман

: 10

: 1. 2. 2

Мазмұны: Адвективті тұман

: 11

: 1. 2. 3

Мазмұны: Адвективті-радиациялық тұман

: 13

: 1. 2. 4

Мазмұны: Орографиялық тұмандар

: 13

: 1. 2. 5

Мазмұны: Булану тұманы

: 14

: 1. 2. 6

Мазмұны: Елді-мекендер мен әуеайлақтардың аязды тұмандары

: 15

: 1. 3

Мазмұны: Тұман болжамы

: 16

: 1. 3. 1

Мазмұны: Радиациялық тұмандардың болжамы

: 17

: 1. 3. 2

Мазмұны: Адвективті тұмандардың болжамы

: 18

: 1. 3. 3

Мазмұны: Булану тұмандарының болжамы

: 20

: 1. 3. 4

Мазмұны: Аязды тұмандардың болжамы

: 21

: 1. 4

Мазмұны: Қазақстан бойынша тұманның таралуы

: 22

: 1. 5

Мазмұны: Әуеайлақтағы тұманның алдын - алу шаралары

: 28

: 2

Мазмұны: АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ӘУЕЖАЙЫНЫҢ ФИЗИКА - ГЕОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ

: 31

: 3

Мазмұны: АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ӘУЕЖАЙЫНДА ТҰМАННЫҢ МЕТЕОРОЛОГИЯЛЫҚ ҚАЛЫПТАСУ ЖАҒДАЙЛАРЫ

: 33

Мазмұны: Қорытынды

: 41

Мазмұны: Пайдаланылған әдебиеттер

: 42

Мазмұны:

Кіріспе

Авиация үшін қауіпті ауа райы құбылыстарын болжау авиацияны метеорологиялық қамтамасыз етудегі басты мәселе болып табылады. Азаматтық авиацияның жаңа аспаптармен жабдықталған қазіргі заманғы ұшақтары күрделі метеорологиялық жағдайларда ұшуды жүргізеді. Алайда, ұшақтың ұшуы мен қонуы жауапты кезең болғанымен, олар әлі күнге дейін көзбен шолып жүзеге асырылады. Ұшу-қону жолағының (ҰҚЖ) жай-күйі болжамы авиацияны метеорологиялық қамтамасыз етудегі өзекті мәселе болып қалатын метеорологиялық құбылыстарға айтарлықтай байланысты. Көлденең көріну қашықтығы әуеайлақтардағы ұшу жағдайын анықтайтын маңызды метеорологиялық факторлардың бірі болып табылады. Ұшақтар мен тікұшақтардың ұшуы мен қонуы, олардың жайлылығы мен ұшу қауіпсіздігі, ұшу міндеттерін орындау тиімділігі көбінесе көрінуге байланысты. Көрінудің төмендеуі ұшақты төмен биіктікте ұшуды қиындатады және кейбір жағдайларда ұшудың ерекше қиын жағдайларын жасайды. Көріну туралы нақты мәліметтер әуе кемесінің қонуынан кейін де рульдеуді қамтамасыз ету үшін ұшқыштарға қажет.

Тәжірибелер көрсеткендей, минимумға жақын қиын ауа райында ұшқыштар ұшу қателіктерін 25 % жағдайда көрінудің шектеулі болуына байланысты жібереді. Болжанатын және бақыланатын көріну мүмкіндігі авиация жұмысында қандай маңызға ие екенін осыдан көруге болады. Горизонтальды көріну қашықтығының айтарлықтай төмендеуінің негізгі себебі - тұман болып табылады. Тұманның кеңістіктік-уақыттық таралуының сипаттамалары жер бетінің жылу тепе-теңдігі, атмосфераның төменгі қабаттарының ластануы, биік және гелиотехникалық құрылыстардың құрылысы мәселелерін зерттеуде қолданылады. Тұман көліктің барлық түрлерін қиындатады және тіпті тоқтатады.

Тұмандар авиация үшін ең үлкен практикалық қызығушылық тудырады. Тұманға байланысты метеорологиялық көріну ауқымын шектеу авиация үшін ауа райын кешенді талдау мен болжауда маңызды орындардың бірін алады, сондықтан тұманды климатологиялық тұрғыдан да, болжау тұрғысынан да зерттеудің маңыздылығы зор.

Жұмыстың өзектілігі тұмандардың әуе айлағындағы әуе кемелерінің ұшу тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне, жұмысына айтарлықтай зиян келтіретіндігіне, метеорологиялық көріну қашықтығының шектелуіне, соқтығысу қауіпін арттыруына, қозғалыс жылдамдығын едәуір төмендететіндігіне негізделген. Сондықтан әуеайлақта тұмандардың пайда болу себептерін зерттеу олармен байланысты материалдық және физикалық шығындарды азайтуға және алдын алуға мүмкіндік береді.

Зерттеу нысаны: Алматы қ. әуежайында байқалған тұмандар.

Жұмыстың мақсаты: Алматы әуежайындағы тұманның пайда болу жағдайларын сипаттау және талдау.

Жұмыстың міндеттері:

Тұманның пайда болу жағдайларын зерттеу;
Тұманның бірқатар метеожағдайларға тәуелділігіне талдау жасау;
Алматы әуежайының физикалық - географиялық және климаттық ерекшеліктерін талдау;
Алматы әуежайындағы тұманның территория бойынша және уақыт бойынша таралуын талдау.

Әдебиеттерге шолуТұман және оның жіктелуі

Тұмандар - ауаның төменгі қабатындағы су буының конденсациясынан пайда болатын ауадағы ең кішкентай су тамшыларының немесе мұз кристалдарының жиналуының нәтижесі, онда көлденең көріну қашықтығы 1 км-ден аз болады. 1 км-ден 10 км-ге дейінгі көріну кезіндегі тамшылар мен кристалдар жиынтығы «түтін» деп аталады.

Тұманның шығу тегі жер асты бетінің жылуына және оған келетін суық ауа массасына қатысты температура айырмашылығына, осы ауа массасындағы кідірту қабатының төменгі шекарасының биіктігіне, 2 м биіктіктегі шық нүктесінің жетіспеушілігіне және оның тәуліктік жүрісіне, сондай-ақ 10 м биіктіктегі желдің жылдамдығына байланысты. Тұман пайда болған кезде ауаның абсолютті ылғалдылығы әдетте 100 % дейін көтеріледі. Бірақ бұл тек жылы уақытта, өйткені теріс температурада тұман кез-келген ылғалдылықта пайда болуы мүмкін.

Тұман барлық маусымда да қалыптаса береді, бірақ ең тығыз жабын жазда тамшылардың шаң бөлшектерін тарту қабілетіне байланысты қалыптасады. Нәтижесінде олардың мөлшері артып, бұлт түрін құрайды. "Тұман" термині әдетте "бұлт" деген жалпы терминнен одан төмен орналасқандығымен ерекшеленеді және тұмандағы ылғал көбінесе жергілікті түрде, яғни көл немесе мұхит сияқты жақын су қоймасынан, жақын ылғалды жерден немесе батпақтардан пайда болады. Құрлықтардың үстінде тұман негізінен күзде, мұхиттар мен теңіздердің үстінде - көктемде, су беті жеткілікті суық болған кезде пайда болады.

Көріну қашықтығына байланысты тұманның қарқындылығы 1-кесте бойынша бағаланады.

1-кесте

Тұман қарқындылығы

Қарқындылығы

Көріну қашықтығы

Қарқындылығы: Әлсіз тұмша

Көріну қашықтығы: 4 - 10 км

Қарқындылығы: Қалыпты

Көріну қашықтығы: 4 - 2 км

Қарқындылығы: Күшті

Көріну қашықтығы: 1 - 2 км

Қарқындылығы: Әлсіз тұман

Көріну қашықтығы: 500 - 1000 м

Қарқындылығы: Қалыпты

Көріну қашықтығы: 200 - 500 м

Қарқындылығы: Күшті

Көріну қашықтығы: 50 - 200 м

Қарқындылығы: Өте күшті

Көріну қашықтығы: 50 м-ден төмен

Ұшуды метеорологиялық қамтамасыз ету үшін тұманның пайда болу уақытын, оның қарқындылығы мен ұзақтығын дұрыс болжау қажет, ал тұманды сәтті болжау үшін тұманның жіктелуі мен сипаттамаларын білу қажет.

Қойылған міндеттерге байланысты тұман классификациясы әртүрлі болып келеді.

судың агрегаттық күйіне сәйкес барлық тұмандарды тамшылы, мұзды және аралас деп жіктеуге болады. Тұманның көп бөлігі тіпті төмен температурада да майда тамшылы болып келеді. Тұмандардағы ең көп қайталанушылық радиусы 5-15 мкм тамшыларда болады;
тұман пайда болатын синоптикалық жағдайға сәйкес олар фронтальды және ішкімассалық болып бөлінеді, олардың пайда болуы фронтальды бөлімдер саласындағы термодинамикалық процестермен және ішкі массалармен байланысты. Біртекті ауа массасында пайда болса - ішкімассалық, ал атмосфералық фронттарда пайда болса - фронтальды деп аталады;
көлденең көрінудің нашарлау дәрежесі бойынша тұмандарды әлсіз (көріну 500-1000 м), орташа (көріну 50-500 м) және күшті (50 м-ден аз көріну) деп бөледі.

Тұмандарды болжау үшін жіктеудің негізгі принциптері - бұл тұманның пайда болуына әкелетін физикалық процестердегі айырмашылықтар. Тұманның пайда болуына әкелетін атмосфераның беткі қабатындағы су буының конденсациясымен ауаның қанығу күйіне жету екі негізгі процестің нәтижесінде пайда болады: ауа температурасының төмендеуі және оның ылғал құрамының жоғарылауы. Осылай пайда болу себептеріне байланысты тұман екі негізгі түрге бөлінеді: суыну тұмандары және булану тұмандары. Одан бөлек бұл қатарға аралас тұмандарды да жатқызуға болады [3] .

Қысқа мерзімді болжау әдістерін әзірлеу міндетінде қатысты тұмандардың генетикалық жіктелуі үлкен маңызға ие. Ауа температурасының төмендеуі жер бетіне жақын жерде де, еркін атмосферада да су буының конденсациясының негізгі себептерінің бірі болып табылады. Температураның төмендеуіне байланысты суыну тұмандары келесідей жіктеледі:

радиациялық;
адвективті;
орографиялық.

Радиациялық тұман күн батқаннан кейін инфрақызыл жылу сәулесімен жердің салқындауы және турбулентті алмасу нәтижесінде пайда болады. Содан кейін салқындаған жер жылу өткізгіштікке байланысты қоршаған ауаны салқындатады. Нәтижесінде ауа температурасы төмендеп, тұман пайда болады. Радиациялық тұман ішінде вертикальды ұзындығына байланысты тұмандар келесідей бөлінеді:

жер асты (жоғарғы шекарасы 2 м-ге дейін) ;
төмен (жоғарғы шекарасы 2-ден 10 м-ге дейін) ;
жоғары (жоғарғы шекарасы 100 м-ден асатын) .

Адвективті тұмандар жылы ауа массасында пайда болады, ол жылы ауаның суық жер беткейіне ауысқан кездегі суынуымен байланысты. Суық бетке ауысқан ауа массасында температураның инверсиялық таралуы орнатылады. Су буының конденсациясы жер бетінен басталып, инверсияның жоғарғы шекарасына дейін созылады. Адвективті тұман бір уақытта үлкен кеңістікті көлденеңінен жауып, ұзақ уақыт сақталады. Авиация үшін ең үлкен қауіп - адвективті тұмандар, уақыт бойынша ең ұзақ, ең жоғары тік қуатқа ие және тәуліктің кез келген уақытында пайда болуы мүмкін.

Адвективті тұмандар өз кезегінде келесідей бөлінеді:

суық төселетін бетке жылы ауа массасының адвекциясы салдарынан пайда болған тұмандар;
қабатты бұлттардың жер деңгейіне түсуі кезінде пайда болған тұмандар;
тұманды массаның олардың памйда болу орындарынан жылжуының нәтижесі болып табылатын тұмандар.

Ауа температурасының төмендеуі салыстырмалы түрде суық жер бетіне ауысқан кезде одан әрі оның салқындауы радиациялық салқындаған жер бетінің әсерінен күшейген жағдайда, әдетте адвективті-радиациялық деп аталатын тұман пайда болуы мүмкін. Мұндай тұмандардың пайда болуында жылы ауаның адвекциясы да, радиациялық салқындау да маңызды рөл атқарады. Мұндай тұмандарға сонымен қатар, жер бетінен біршама биіктікте қатпарлы бұлт түрінде пайда болып, кейін біртіндеп жер бетіне түсетін тұмандар да жатады.

Таулар мен төбелердің беткейлерінің жел жағы көбінесе тұманмен жабылып жатады, оның пайда болуы беткей бойымен көтерілген ауаның адиабаттық салқындауынан болады. Мұндай тұмандар аз градиентті барикалық алқапта пай болатын орографиялық тұмандар деп аталады. Бұл тұмандар таза түрде, әдетте таулардың ең биік бөлігінде байқалады, ал төменгі деңгейлерден байқағанда олар бұлт ретінде қабылданады. Орта Азияның, Оңтүстік Қазақстанның, Солтүстік Кавказдың таулы аймақтарында тұмандар әдетте суық фронттан кейін суық ауаның басып кіруімен пайда болады [1] .

Тұман әр түрлі температура мен ылғалдылықтағы екі ауа массасының араласуы нәтижесінде де пайда болуы мүмкін. Бұл тұмандар аралас тұмандар деп аталады.

Булану тұмандары булану беткейінің температурасы жер бетіндегі ауа қабатының температурасынан жоғары болған кезде ғана пайда болады. Булану тұманына су үсті тұмандары және фронтальды тұман жатады. Фронтальды тұманның пайда болуы жылы ауа массасынан түсетін жаңбыр тамшыларының булануына байланысты; оңтүстік аймақтардан қозғалатын суық ауа температурасының адвективті төмендеуі; қысымның фронтальды төмендеуімен ауаның адиабатикалық салқындауы. Ал су үсті тұмандары су беткейі температурасы ауа температурасынан жоғары болған жағдайда пайда болады [1] .

Фронтальды тұман фронтальды бұлт сияқты қалыптасып, фронтармен бірге қозғалады. Мұндай тұмандар фронт сызығының алдында, фронт сызығының өзінде және фронт сызығының артында қалыптасуы мүмкін. Көбінесе мұндай тұмандар құрлық үстінде жылдың суық жартысында жылы фронттар мен окклюзия фронттары аймағында пайда болады. Авиация үшін ең үлкен қиындық - жылы фронттың алдында пайда болатын тұман. Бұл тұман бір жерде 4-5 сағатқа созылады; ол жылы фронттан өткеннен кейін бірден жоғалады.

Су буының қанығуының қосымша көзі болған жағдайда қатты аяздарда аязды тұмандар пайда болады. Мұндай қосымша көз - газ тәрізді және сұйық көмірсутекті отынның (табиғи газ, керосин, бензин және т. б. ), сондай-ақ көмір және шымтезектің жану өнімдері болуы мүмкін. Қатты аяз кезінде тұманның пайда болуы пештерде, қазандықтарда, электр станцияларында, авиациялық қозғалтқыштарда және т. б. отын жанған кезде ауаны су буымен байытуға ықпал етеді. Мұз тұмандары әуеайлақтарда сұйық отынның ең көп мөлшері жұмсалған кезде, авиациялық қозғалтқыштардың жұмысы кезінде жиі байқалады.

Бұршақ тұманы төмен температура мен жоғары ылғалдылықтың салдарынан бұршақтың едәуір жиналуының жанында пайда болады, бұл жер бетіне жақын өте жұқа қабаттағы қанығуға әкеледі. Көбінесе бұл жағдай бұршақтың үстінде жылы, дымқыл қабат және әлсіз жел болған кезде орын алады. Бұл тұман бұршақ түскеннен кейін бұршақ ауаны салқындатып, жылуды сіңіріп, еруі және булануы кезінде пайда болады.

Түтін - бұл дәстүрлі атмосфералық құбылыс, онда шаң, түтін және басқа да құрғақ бөлшектер аспанды бұлыңғыр етеді. Алыстан қараған кезде (мысалы, жақындап келе жатқан ұшақ) және күннің көзқарасына байланысты түтін қоңыр немесе көкшіл болып көрінуі мүмкін, ал тұман әдетте көкшіл - сұр болады. Түтін көбінесе құрғақ ауада пайда болса, тұманның пайда болуы ылғалды ауа құбылысы болып табылады. Алайда, түтін бөлшектері конденсация ұрықтары ретінде әрекет етіп, содан кейін тұман тамшыларының пайда болуына ықпал етеді: тұманның мұндай формалары "дымқыл тұман"деп аталады.

Метеорологиялық әдебиеттерде "түтін" сөзі әдетте көрінуді төмендететін дымқыл типтегі аэрозольдерге қатысты қолданылады . Мұндай аэрозольдер, әдетте, жанған кезде пайда болатын күкірт диоксиді газы күкірт қышқылының кішкентай тамшыларына айналған кезде пайда болатын күрделі химиялық реакциялар нәтижесінде пайда болады. Реакциялар күн сәулесінің, жоғары салыстырмалы ылғалдылықтың және тұрақты ауа ағынының қатысуымен күшейеді.

Тұманның сулылығы - олардың ең маңызды сипаттамасы болып табылады. Тұмандардың абсолютті сулылығы - бұл ауаның бірлік көлемінде (көбінесе 1м ³ ) болатын су тамшылары мен мұз кристалдарының массасы. Нақты ылғалдылық - бұл 1 г ауадағы су тамшылары мен мұз кристалдарының массасы. Тұмандардың сулылығы кең диапазонда өзгеріп отырады: мыңдық үлестерден 1. 5-2 г/м ³ дейін. Тұманның сулылығы оның қарқындылығының жоғарылауымен артады. Оң температурадан теріс температураға ауысқан кезде бірдей қарқындылықтағы тұманның сулылығының максималды мәні азаяды. Температураның жоғарылауымен суыну тұмандарының сулылығы ғана артуы мүмкін (радиациялық және адвективті) . Су буының ағынының әсерінен пайда болатын булану тұмандарының сулылығы, керісінше, ауа температурасының жоғарылауымен төмендейді.

Көп жағдайда тұманның тігінен таралуы біркелкі болып келеді. Өлшеу деректері бойынша 2 м және 20 м биіктіктегі адвективті тұмандардың сулылығының орташа мәні тиісінше 0. 21 г/м ³ және 0. 18 г/м ³ тең болған. Сонымен қатар, жағдайлардың шамамен жартысында осы биіктіктегі сулылық мәні іс жүзінде бір-біріне тең болып келеді. Алайда радиациялық тұмандардың сулылығының таралуы даму сатысына байланысты. Жаңадан пайда болған тұманда максимум сулылық жер бетіне жақын жерде байқалады. Дамудың орташа кезеңінде максималды сулылық қабаттың ортасына ауысады. Соңғы кезеңінде радиациялық тұманның таралуы адвективті тұманмен бірдей болады.

Тұманның сулылығынан бөлек оның негізгі сипатталамаларына келесілер жатады:

дисперстілігі;
сандық концентрациясы;
массалық концентрациясы.

Тұманның дисперстілігі тұманның тамшыларының өлшемімен анықталады. Егер тұман тамшылардың бірдей радиустарынан құралса көпдисперсті, әр түрлі радиустан құралса полидисперсті деп аталады. Тұман тамшылары кең диапазонда өзгеріп отырады: 5 · 10 ^-10 м-ден бастап 10 ^-5 м-ге дейін. Табиғи тұман үшін дисперстілік немесе тамшылардың орташа радиусы көбінесе 7 - 15 мкм аралығында болады.

Тұманның сандық концентрациясы - бірлік ылғалды ауаның көлеміндегі су тамшыларының саны (N) . Атмосферада әлсіз тұман N = 0. 5 · 10 ⁸ …1· 10 ⁸ м ^-3 аралығында, қалың тұман N = 0. 5 · 10 ⁸ …6 · 10 ⁸ м ^-3 аралығында кездеседі. Табиғатта да, лабораториялық тәжірибеде де тұманның сандық концентрациясы уақыт бойынша өзгеріп отырады. Майда тамшылардың пайда болуы кезінде ол жаңа тамшылардың әсерінен үлкейіп отырса, дәл сол уақытта коагуляция әсерінен кішірейіп отырады.

N _{үлестік} = $\sqrt{\frac{1}{К_{0}}}$ , (1)

мұндағы К ₀ - коагуляция контстантасы, К ₀ ≈ 10 ^-10 .

Тұманның массалық концентрациясы - бірлік ылғалды ауа көлеміндегі тамшылардың массасы, G әрпімен белгіленеді.

G = $\frac{{Mp}_{h}}{RпT}\$ . (2)

Көп жағдайда тұманның массалық концентрациясының мәні үлкен емес, сондықтан тұман бөліктерінің қалыптасуы кезіндегі конденсация жылуы аз және оны ескермесе де болады.

1. 2 Тұман пайда болуының аэросиноптикалық және метеорологиялық жағдайлары

Зерттеулердің нәтижесінде, тұмандар көп жағдайда бір-біріне ұқсас болып келетін белгілі бір синоптикалық жағдайларда пайда болатындығы анықталды. Дегенмен, олар бөлек аудандардың физика - географиялық және орографиялық жағдайларына байланысты біршама айырмашылықтарымен ерекшеленеді. Мысалы, таулы аймақтардағы антициклональды ауа райында көбінесе көрші төбелерден ағып келетін суық ауа аңғарларда тоқтап, одан әрі салқындауға ұшырайды. Бұл процесс радиационды тұмандардың пайда болуына айтарлықтай әсер етеді.

Суық ауа массасында тұманның қалыптасуы үш негізгі процестермен байланысты:

1) неғұрлым жылы төселме беткейден булану (ылғалды топырақтан, еріген қар жамылғысынан немесе су бетінен) ;

2) суық ауа массасының төселме беткейден төменгі қабатқа қарай жылу мен су буын турбулентті тасымалдаумен;

3) күндіз күн радиациясымен төселме беттің жылынуы және оның түнде ұзын толқынды сәулелену жолымен салқындануы.

Ылғалды топырақтың үстіндегі суық ауа массасында тұманның пайда болуы еріген қар жамылғысы мен су бетіне қарағанда біршама ерекшеленеді. Айырмашылық топырақ бетінің температурасы күндіз айтарлықтай көтеріліп, түнде төмендейтіндігімен анықталады, ал еріген қар жамылғысы мен су қоймаларындағы судың беткі қабатының температурасы тәулік ішінде өзгермейді.

1. 2. 1 Радиациялық тұман

Радиациялық тұманның пайда болуының негізгі себебі әлсіз турбулентті жылу алмасу кезінде аз қозғалыссыз ауа қабатындағы температураның төмендеуімен байланысты болып келетін су буының конденсациясы болып табылады.

Радиациялық тұманның пайда болуы үшін қолайлы жағдайлар:

- түнгі уақытта радиациялық салқындауға ықпал ететін бұлтсыз немесе бұлтты емес ауа райы;

- 50-100 м қабаттағы әлсіз жел, бұл ауаның жер беткі қабатындағы әлсіз турбулентті алмасуды қамтамасыз етеді, 50-100 м қабаттарындағы температура инверсиясын қалыптастыруға және оның түні бойы күшеюіне ықпал етеді;

- жер бетінен температураның жер бетіндегі инверсиясының жоғарғы шекарасына дейінгі қабаттағы кешкі сағаттарда шық нүктесінің шағын бастапқы тапшылығы (жоғары салыстырмалы ылғалдылық) :

- құрғақ топырақ, бұл төмен жылу өткізгіштікті және нәтижесінде тереңдіктен топырақ бетіне әлсіреген жылу ағынын тудырады;

- жазда кешкі уақыттарда қызған топырақ бетіне нөсер жауын-шашынның жаууы және кешке топырақ бетінен ылғалдың булануы.

Радиациялық тұманның пайда болуына топырақ бетінің жағдайы айтарлықтай әсер етеді, өйткені температура мен ылғалдылықтың тәуліктік жүрісі топырақ беткейіне байланысты. Жылы уақытта радиациялық тұман негізінен ылғалды топырақтың үстінде пайда болады. Сондықтан жылы мезгілде жаңбыр мен тұманның пайда болуы арасында тікелей байланыс бар.

Жер бетіндегі ауа қабатының температурасының төмендеуі нәтижесінде және басқа қолайлы жағдайлар болған кезде жер бетіндегі ауа қабаты су буымен қанығады, содан кейін су буының конденсациясы басталып, біраз уақыттан кейін тұман пайда болады, содан кейін тұмша пайда болады.

Кейбір жағдайларда тұман пайда болған кезде көрінудің нашарлауы айтарлықтай тез жүреді. Ауаның салқындауы әдетте күн шыққанға дейін жалғасады, нәтижесінде радиациялық тұманның тығыздығы және оның вертикальды қуаты таңертеңге дейін артады. Төселме бет күн сәулесімен қыздырылып, ауа температурасы жоғарылаған сайын радиациялық тұман сейіле бастайды.

1. 2. 2 Адвективті тұман

Адвективті тұман антициклонның артқы бөлігінде және алдыңғы бөлігінде немесе циклонның жылы секторында суық төселме бетінен жылы ылғалды ауа тасымалданған кезде пайда болады. Мұндай тұманның болуы үшін ауаның адвективті салқындауы - жер бетінде пайда болған конденсация өнімдерін турбулентті алмасу жоғары көтеріп үлгермейтіндей жеткілікті болуы керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.