Ғылым этикасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Коммерциялық емес ашық акционерлік қоғам
ҒҰМАРБЕК ДӘУКЕЕВ АТЫНДАҒЫ
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

Әлеуметтік пәндер кафедрасы

№ 1 С Е М Е С Т Р Л І К Ж Ұ М Ы С

Философия пәні

Тақырып: Ғылым этикасы

Мамандығы: Электроэнергетика

Орындаған: Сырлыбай Мағжан

Тобы: Ээк-21-18

Тексерген: Апашов Сабит Бегманович
ф.ғ.к., АЭжБУ доценті

_____________ ______________ _____ ______________2021__ж.
(бағасы) (қолы)

Алматы, 2021

Жоспар
1 Ғылыми еңбектердің ерекшеліктері және ғылыми еңбектің этикасы.
2 Курстық жұмыстар.
3 Дипломдық жұмыстар

1 Ғылыми еңбектердің ерекшеліктері және ғылыми еңбектің этикасы.
Баяндаманың мақсаты ғылыми этика мәселелерін зерттеу болып табылады. Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
-- ғылыми этика ұғымын қарастыру;
-- ғылыми этиканың негізгі мәселелерін ерекшелеу.
Қазіргі ғылымда ғылыми этика-бұл әкімшілік істі қарауға әкелетін ресми жарияланған ережелердің жиынтығы.
Ғалым ғылыми зерттеулермен табысты айналысу үшін ғылыми этика қағидаларын сақтауы тиіс. Ғылымда идеал ретінде ақиқат алдында барлық зерттеушілер, егер сөз ғылыми дәлелдер туралы болса, ешқандай бұрынғы еңбегі назарға алынбайды деген қағида жарияланған. Зерттеу нәтижелерін баяндаудағы ғылыми адалдықтың талабы ғылыми этостың маңызды принципі болып табылады. Ғалым қателесуі мүмкін, бірақ нәтижелерді жоюға құқығы жоқ, ол жасалған жаңалықты қайталай алады, бірақ плагиатпен айналысуға құқығы жоқ. Сілтемелер ғылыми монографиялар мен мақалаларды рәсімдеудің міндетті шарты ретінде қандай да бір идеялар мен ғылыми мәтіндердің авторын тіркеуге және ғылымда белгілі және жаңа нәтижелердің нақты селекциясын қамтамасыз етуге арналған.
Төменде Гарвард университетінде әзірленген ережелерден үзінді:
Автор ретінде аталған әрбір адам жұмысқа елеулі тікелей зияткерлік үлес қосуға тиіс. Мысалы, тұжырымдамаға, дизайнға жәненемесе нәтижелерді интерпретациялауға үлес қосу керек. Құрметті тең авторлыққа тыйым салынады. Қаржыландыру, техникалық қолдау көрсету, пациенттер немесе материалдар, бұл жұмыс үшін маңызды болса да, серіктес болу үшін жұмысқа жеткілікті үлес емес. Жұмысқа елеулі үлес қосқан әрбір адам тең автор болуы тиіс. Жұмысқа елеулі үлес қосқан әрбір адам мақала соңында Алғыс берілетін адамдар тізімінде көрсетілуі тиіс.
Бұл моральдық қағидалар шын мәнінде жиі бұзылады. Әр түрлі ғылыми қоғамдастықтарда ғылымның этикалық қағидаларын бұзғаны үшін санкциялардың әртүрлі қаттылығы белгіленуі мүмкін. Ғылым этикасының бұзылуы кезінде білім сапасының төмендеуі макулатуралық ғылымға, ғылымның идеологизациясына және ғылымды коммерцияландыруға әкеледі (негізгі мақсаты қаржыландыру жарысы болып табылады). Ғылыми этиканың орындалуын бақылау тетіктерінің бірі ғылыми мақалаларды, жобалар мен есептерді жасырын түрде рецензиялау болып табылады.
Ғылыми этика-бұл тек әкімшілік ережелер ғана емес, сонымен қатар ғылыми қызметте ғалымдар ұстанатын және ғылымның жұмыс істеуін қамтамасыз ететін моральдық принциптердің жиынтығы.
Роберт Мертон ғылым социологиясы бойынша өз жұмыстарында төрт моральдық қағидатты құрды:
1. Ұжымшылдық-зерттеу нәтижелері ғылыми қоғамдастық үшін ашық болуы тиіс.
2. Универсализм-кез келген ғылыми идеяны немесе гипотезаны бағалау автордың әлеуметтік сипаттамаларына емес, оның мазмұнына және ғылыми қызметтің техникалық стандарттарына сәйкестігіне ғана байланысты болуы тиіс, мысалы, оның мәртебесіне.
3. Риясыз-ғылыми нәтижелерді жариялау кезінде зерттеуші проблеманы шешуден қанағаттандырудан басқа, қандай да бір жеке пайда алуға ұмтылмауы тиіс.
4. Ұйымдастырылған скептицизм-зерттеушілер өз идеяларына да, өз әріптестері ұсынған идеяларға да сыни қарауға тиіс.
Ғылыми этика мәселелері
Қазіргі заманғы ғылымның ерекше ерекшеліктерінің бірі-онда этикалық мәселе көп орын алады. Әрине, бұл проблемаларға деген қызығушылық бүгінгі күнге дейін туындаған жоқ -- оларды талқылау, бірақ белгілі мағынада ол факультативтік болғанмен, өзінің ұзақ әрі мазмұнды тарихы бар. Дегенмен, зерттеушілер мен ғылым әкімшілерінің күнделікті қызметінде олардың талқылауына ғана емес, сондай-ақ қандай да бір шешімді табуға тырысу үшін сонша уақыт пен күш жұмсауға тура келуі үшін бұрын ешқашан болған емес. Бұрын ешқашан ғылыми зерттеулер мен олардың қосымшалары осындай қарқынды және егжей -- тегжейлі реттеудің нысаны болған жоқ-тек этикалық ғана емес, сонымен қатар заңды. Бүгінде мұндай реттеуді қамтамасыз етуге арналған ішкі және ведомствоаралық, Ұлттық, сондай -- ақ халықаралық нормативтік актілердің елеусіз саны қабылдануда.
Соңғы онжылдықтарда ғылымның (және техниканың) даму бағытын сипаттауға болатын басты векторлардың бірі -- бұл оның адамға, оның қажеттіліктеріне, ұмтылыстарына, шаймаларына ұдайы жақындауы. Нәтижесінде, егер осылай көрінсе, адамның ғылыммен тығыз араласуы, оның ғылыммен және техникамен жобаланатын және жайластырылатын әлемге батуы болады. Әрине, бұл ретте іс тек адамға қызмет көрсетумен шектелмейді -- ғылым мен техника оған сырттан ғана емес, сонымен қатар іштен де, белгілі мағынада жасап, оны өзі үшін ғана емес, сонымен бірге оны жобалау арқылы да жақындайды. Ең алдымен, бұл кейбір заманауи генетикалық, эмбриологиялық және т.б. биомедициналық зерттеулерде жасалады, мысалы, клондау байланысты.
Ғылыми ізденістің бағдарлары мен қондырғыларын түбегейлі өзгертетін осы қозғалыстардың бастауын, кем дегенде, жүз жыл бұрын орын алған оқиғалардан табуға болады. Сол кезде 60-шы жылдардың соңында жастар, ең алдымен, көптеген батыс елдерінің студенттері елеулі әлеуметтік толқуларға ұшыраған наразылықтың қуатты қозғалысын ашты. Жаңа сол жақ шабуылының мақсаты буржуазиялық қоғамның негізгі әлеуметтік институттары мен оның мәдениеті болды; бұл тұрғыда ғылым да күрт сынға ұшырады.
Бұрын ол, әдетте, еркін сыни ойлау және, демек, демократия идеалдарымен тығыз байланысты ақыл жарығын көтеретін күш ретінде қабылданған. Осындай ұстанымның жарқын мәнерінің бірі Р. Мертон болды. Кейбір неопозитивизм қондырғыларына сүйенетін және ғылыми қызметтің утилитарлық-прагматикалық жақтарына назар аударатын басқа да ұстаным кең таралған болды; ол ғылымның әлеуметтік рөлін бейтарап бағалауда көрініс тапты. Енді ғылым сыншылары оны аза тұтумен тығыз байланысты, қарапайым адамдардың өмірлік мүдделерінен тым алыс және тіпті оларға дұшпандық, тіпті демократиялық емес, керісінше, тоталитарлық үрдістерге ықпал ететін, әлемді дегуманизациялайтын, адамды иеліктен шығару мен жұмсауды туындататын және күшейтетін күш ретінде түсіндірген.
Нәтижесінде алдымен АҚШ-та, кейін Батыс Еуропа елдерінде де қоғам тарапынан ғылымға қойылатын үміттер спектрі, сонымен қатар мемлекеттің ғылыми саясатының бағдары да айтарлықтай өзгерді. Бұдан былай ғылыми зерттеулерден олардың нәтижелері қоғамның сұраныстарын және адамның қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік беруді талап ете бастайды.
Ғылымды қолдауға бағытталған қаржы ағындары қайта бағдарлануда -- егер физикалық және химиялық ғылымдарға, ғарыш бағдарламаларына салымдар азайса, керісінше, қоршаған ортаны қорғау саласындағы зерттеулерге, әсіресе биомедициналық зерттеулерге көбірек қаражат бөлінеді. Онкологиялық немесе жүрек-қантамыр ауруларына алдын ала берілген мерзімге Жеңіс сияқты амбициоздық мақсаттар ұсынылады. Осы сырқаттарды толық жеңуге қол жеткізе алмағанымен, осы бағыттарда, әсіресе жүрек-қантамыр ауруларымен күресте қол жеткізілген жетістіктер жоғары дәрежеде әсерлі болды. Ал адамдар өз өмір тәжірибесінде осы ғылыми жетістіктермен туысқан әсерлерді сезіне отырып, олардың ғылымға бағытталған сұраныстары мен тәлімгерлері әр түрлі және табандылықпен қалыптасты. Оның күнделікті мұқтаждықтарға және қатардағы адамның мүдделеріне жақын салалардағы өсіп келе жатқан практикалық тиімділігі осылайша өзінің дамуын жеделдететін ынталандыру рөлінде болды.
Ғылыми-техникалық саясат басымдықтарының осы өзгерістерімен қатар, ұқсас қайта бағдарлау бизнес саласында да орын алып отыр, ол зерттеу мүдделерін жаппай тұтынушы үшін тартымды болатындай етіп құруға қайта бағыттауда өте табысты болды. Басқалармен тығыз байланысты индустрия салалары -- фармацевтикалық өнеркәсіп, медициналық Аспап жасау, биотехнологиялық өндірістер -- анағұрлым табысты болып шықты. Осылайша, адамдар көп жағдайда биомедициналық зерттеулер мен тиісті өнеркәсіптік кәсіпорындарда құрылатын білім, технологиялар мен өнімдердің тұтынушыларына айналады.
Қарата тақырып қызықтыратын этиканы ғылым, мағынасы, ең алдымен, айыра екі қалыптасқан, онда бағыт. Бұл, біріншіден, қоғам мен ғылымның өзара іс-қимылынан туындайтын этикалық проблемаларды зерттеу немесе ғылымның сыртқы этикасы . Екіншіден, ғылым этикасының ерекше бөлімі ғылыми қоғамдастық шегіндегі өзара іс -- қимылға қатысты мәселелер-ғылымның ішкі этикасы деп атауға болады . Жақында ғана, тек екі-үш он жыл бұрын, ғылымның этикалық проблемалары -- сирек, ерекше жағдайларда ғана пайда болатын және ғылыми білімнің жекелеген салаларына ғана қатысты нәрсе деп есептеуге болады. Бүгін, алайда, мұндай көрініс үмітсіз ескірген көрінеді. Біздің барлығымыз соңғы онжылдықта өздерінің қазіргі ауқымдары мен формаларында ғылыми-техникалық прогресстің үздіксіз, этикалық сипаттағы барлық жаңа және жаңа проблемаларды үнемі туындататынына көз жеткізу мүмкіндіктері көп болды. Сондықтан олар туралы ойланып, пікірлесу, олардың шешімдерін іздеу жағдайынан емес, үнемі, сондықтан бұл қызметті жүйелі негізде құру мәні бар. Демек, ғылыми іс-әрекет моральдық-этикалық рефлексиямен байланысты жаңа жақтар пайда болады. Бұл ретте соңғысы әдіснамалық рефлексия сияқты қазіргі ғылыми танымның ажырамас құрамдас бөлігі болып табылады.

2. Курстық жұмыстар.
1. Курстық жұмысты ұйымдастыруға қойлатын талаптары
Курстық жұмыстың тақырыбы мамандық профиліне сәйкес және міндеттері орындауды қамтамасыз етілуі тиіс. Жұмыстың тақырыбы нақтылы және актуальді, тәрбиелік мәні және ғылымның техниканың, экономиканың және мәдениеттің қазіргі дамуы мен болашағана сәкес болуы қажет. Кафедра курстық жұмыстың тақырыптарының жалпы тізімі анықтап және оны факультеттің кеңесінде бекіту үшін деканға тапсырады. Студент бекітілген курстық жұмыстың тақырыптарының біреуін өз еркімен таңдауға құқылы. Студент курстық жұмысқа өзінің мақсатқа лайықты, дәлелді тақырыбын зерттеуін ұсынып курстық жұмыстың тақырыбын таңдай алады. Университеттің ғылыми қызметкерлерін, тәжірибелі оқытушыларын, доценттерін, профессорлерін курстық жұмыстың ғылыми жетекшілері етіп меңгерушінің ұсынысы бойынша тағайындалады. Курстық жұмыстың түсініктеме хаты, жұмыстың шығармашылық түпкі ойын қысқа тезистік түрде ашуы тиіс, пайдаланылған зерттеу әдістерінің дәлелділігі, қажетінше, иллюстрациялар (көрнекіліктер), графиктер, сызба - нұсқалармен болуы қажет.
2.Студенттің курстық тақырыппен жұмыс істеу әдістемесі. Жетекшісінен тапсырма алған студент курстық тақырыппен жұмыс істеуге кіріседі. Тапсырма бойынша талданылатын мәселелердің тізімін ескерте отырып, алдын ала керекті әдебиетпен танысудың, барлық мәліметтерді сараптаудың негізінде ол алда тұрған жұмыстың мақсаты мен міндеттерін анықтайды, күнтізбелік жоспарын жасайды. Кез келген зерттеудің мақсаты алған қойған мәселені шешудің бағытын сілтейді, ал міндеттер осы мақсатты нақтылайды. Курстық жұмысқа қатысты айтатын болсақ, мақсат пен міндеттерді айқындау арқылы оны орындаудың сенімді бағыты анықталады. Күнтізбелік жоспар тапсырмада көрсетілген талаптарға сәйкес жұмыстың жеке кезеңдерінің орындалуының қисыны мен реттілігін және мерзімдерін белгілейді. Бұл мерзімдерді, әдетте, студенттер өздері шамалайды, жетекші қажетінше түзетулер жасайды. (мерзім зерттеу тақырыбының, мақсаттың және міндеттердің, жалпы уақыттың жұмысты аяқтауға бөлінген мөлшері мен қажетті материалдардың тәжірибелік сынақтардың күрделілігі сияқты нақты ерекшеліктерімен байланысты шарттарға тіреледі. Күнтізбелік жоспардан басқа студент курстық жұмыстың мазмұнын және баяндаудың реттілігін көрсететін жоспар жасауы керек. Ол курстық жұмыстың жоспары немесе курстық шығарманың немесе курстық жұмысқа түсінік түсінік жазбаның жоспары деп те аталынады. Курстық жобаның жоспары да күнтізбелік жоспары сияқты жұмысқа кіріскенде немесе кей жағдайларда ең алғашқы кезеңде, әдебиет және басқадай көздерді таңдаумен қатар жасалынады. Курстық жұмыс жоспарының бірінші нұсќасы бірнеше рет өзгертіліп, кейбір бөлімдері кеңейтіледі, нақтыланылады немесе қосымша мәліметтермен толықтырылады және тақырыпты мазмұндаудың түрі (стилі мен синтаксисі) де өзгертіледі. Жоспар қажетті материалдарды жүйеге келтіруге көмектесетіндіктен, оны міндетті түрде ќұрып, кейннен курстық жобаның ақтық мәтінін жазғанда негіз ретінде пайдалану керек, өйткені жоспарда тақырыптың барлық бөлімдері көрсетілген. Курстық жұмыс зерттеуідің қарапайым түрі болғандықтын, студенттің ғылыми - зерттеу әдістерімен таныс болып, оларды қажетті деңгейде меңгеруін талап етеді. Курстық жұмысты орындауға қажетті негзгі әдістер: әдеби және мұрағаттық тағы сол тектес көздерді білу; бақылау жєне өздігінен байқау, экспримент, жұмыс тәжірибесімен танысу, әңгімелесу; сауалнамалар мен сұхбаттасулар өткізу, сандық нәтижелерді математикалық әдістермен өрнектеу. Аталған әдістерді кешенді түрде пайдаланған тиміді, бірақ пәннің ерекшелігі мен нақты жағдайларға қарай олардың кейбіреулері басымдырақ қолдануы да мүмкін. Курстық жұмыс керекті әдебиетті іріктеп алып, танысудан басталады. Курстық жұмыстың нұсқаларынада әдебиетті (оқулықты, оқу ќұралдарын, монографиялар, мерзімді жарияланымдар, шетелдік журналдар, нормаландыру әдебиетін т.с.с.) терең зерттеп білу талап етіледі.

Курстық жұмыстың рәсімделуі және құрылуы.
Мұқаба бет. Тапсырма. Андатпа Мұқаба бет және тапсырма бет кафедрдан беріледі. Андатпа жұмыстың қысқаша сипаты және оның мақсатын көрсетеді. Онда оқу жұмысының түрі, нысаны (пәні) және сипаттамасы (жұмыстың мақсаты, тақырыптың негізгі түйіні және оны мазмұндаудың негзгі аспектілері), өзіндік ерекшеліктері (мәселенің қойлыуы, жеке сұрақтың шешімі, ұсыныстар) қысқаша тұжырымдалынады. Андатпада жұмыстың мазмұнын баяндаудың қажеті жоқ. Андатпаның көлемі 0,5 - 1 бет көлемінде . АНДАТПА сөзі тақырып сияқты мәтінге үлесетін бас әріптермен теріледі, нөмірленеді.

Мазмұны. Кіріспе. Қорытынды Мазмұн сөзі тақырыптың ортасында (абзацсыз) бас әріппен, қалғандары кіші әріптермен теріледі, соңында нүкте қойылмау тиіс. Оқу жұмысының мазмұнына бөлімдердің, кіші бөліктер мен бөлікшелердің, қосымшалардың атаулары және олар басталатын беттің нөмірлері жатады. Мазмұн беті нөмірленбейді. Кіріспе сөзін тақырып ортасында (абзацсыз) бас әріппен, қалғандары кіші әріптермен теріледі, соңында нүкте қойылмау тиіс. Кіріспе бетінде нөмір қойылады. Қорытынды сөзі тақырып ортасында (абзацсыз) бас әріппен, қалғандары кіші әріптермен теріледі, соңында нүкте қойылмау тиіс. Барлық тақырыптар, бөліктер, сонымен қатар бөлікшелер қарайту (полужирный) шрифымен жазылады.

Негізгі құжат бөлімдерін құру Құжат мәтінде бөлімдер және бөлікшелер қажетті жағдайда тарауларға бөлінеді. Бөлімдердің реттік нөмірлері бүкіл мәтін бойынша араб цифрымен нүктесіз жазылу керек. Тақырыптары абзац арқылы бас әріптенмен теріледі. Әрбір бөлімдерді және ішкі бөлікшелерді нөмірленуі керек. Ішкі бөлікшелер және бөлімдердің нөмірлері жеке - жеке бөлімдерден құрылады, соңында нүкте қойылады. Тақырыптан кейін нүкте қойылмайды, ал тақырып ішінде тыныс белгілер сақталады. Тақырыпта тасымал, астын сызу болмайды. Тақырып бөліктер және бөлікшелерді қарайту шрифымен жазылуы тиіс. Тараулар ішкі бөлікшелерден құрылады. Тараудың нөмірлері ішкі бөлікшелерден өзгеше болуы тиіс немесе тарау нөмірлерінде бөлік нөмірі және ішкі бөлікшелерден құрылуы тиіс, соңында нүктемен ажыратуы тиіс. Тақырып бөліктер және ішкі бөлікшелерден құрылуы керек. Тақырыптардың пункті ережелерден болмайды. Келесі мәтін және тақырып тарау арасында тақырып бөлік және бөлікше, сонымен қатар ішкі бөлік және алдағы мәтінде қолжазбаша жолдар - 15 мм болуы тиіс, мәтінге жолдар - бір интервалмен жазуға рұқсат етеді. Тақырып ішкі бөлікше және келесі мәтінде қодану қолжазба жолдары - 8 мм болуы тиіс, мәтінге жолдары - бір интервалмен рұқсат етеді. Мәтінде қандай болсын негізгі тақырыпта сондай аралықта қолдануы керек. Әрбір бөлім, кіші бөлікше мен ішкі бөліктер абзацтан басталады.

Құжат мәтіннің мазмұны Оқу құжат мәтінде нақты мәлімет толық ақпарат болуы тиіс, әр түрлі түсініктерге рұқсат етілмейді. Мәтін мазмұнында міндетті қолданылатын сөздер міндетті, тиісті, қажетт, керек, себебі, рұқсат ету, рұқсат етілмеу, қажет емес және туынды сөздерден жасалады. Қолданылатын сөздер болу керек: ереже бойынша, қажеттілік, болу мүмкін, келесідегі және т.б. Құжат мәтін мазмұнында хабарлы сөйлем түрін қолдануға болады. Мысалы: қабылдамайды, бекітеді және т.б. Мәтінге Мазмұн материалында курстық жұмыс бірінші жақта қолдануға ұсынады. (қабылдаймыз..., сайлаймыз... және т.б.) Құжатта ғылыми - техникалық терминдер ажырату және анықтау, стандарт талаптарына сайын орындау, сонымен бірге ғылыми - техникалық әдебиеттерді пайдалану. Құжат мәтініде:
- қарапайым сөздер, әдеби техницизм кәсіби сөздер қолданылмайды;
- ғылыми - техникалық терминдерді қайталай беруге мағыналары жақын сөздер (синоним), сонымен қатар шетел, орыс және қазақ тіліндегі термин сөздер әр түрлі мағынада қолдануға болмайды;
- сөз тіркесін;
- еркін сөз тіркестерін;
- мемлекеттік стандартқа сәйкес немесе қазақ және орыс тілдің орфографиясының құрастырылған ережесінен басқа қысқартылған сөздерді қолдануға болмайды. Суреттер мен формулаларда кіретін әріптік мамандандарды шешуде және кестенің бүйір жағы мен басындағы физикалық шамалардың бірліктерін қоспағанда цифрсыз шамалар бірліктерін қысқартуға болмайды. Римдік цифрлерді өнім сорттарының (категория, класстарын) жылдық тоқсандықтары жартыжылдық шамалары үшін қолданылады. Қалған жағдайларды араб цифрлері қолданылады. Құжат мәтінінде сурет пен кестелер, формулардан басқа:
- математикалық (-) белгісі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.