ЖЕРДІҢ ПІШІНІ МЕН ӨЛШЕМІ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті: География және табиғатты пайдалану
Кафедрасы: Кадастр және жерге орналастыру

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Жердің пішіні және өлшемі туралы тағы
да оларды анықтау әдістері

Орындаған: Қапидолла Д.Т
Тексерген: Құттыбаев А.Е

Алматы, 2021ж

МАЗМҰНЫ:

i. КІРІСПЕ

ii. Жер. Жердің пішіні мен өлшемі туралы жалпы түсінік

iii. Жер пішінін зерттеу әдістері

iv. ҚОРЫТЫНДЫ

v. Қолданылған әдебиеттер

КІРІСПЕ
Ғылым мен техниканың көптеген салалары (жердің жасанды серіктері мен арыштық ракеталарды ұшыруда, авиацияда, теңізде жүзу, радиобайланыс, т.б.), әсіресе жер бетін картада дұрыс кескіндеу, жердің пішіні мен көлемін дәл білуді қажет етеді. Сондықтан адамзат үшін жердің пішіні мен көлемін және оған байланысты барлық түсінікті білу маңызды болып табылады.

ЖЕР. ЖЕРДІҢ ПІШІНІ МЕН ӨЛШЕМІ
ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК

Жер - күн жүйесіндегі планеталардың бірі. Оның жалпы ауданы 510 млн.кв.км-ге тең. Жер қыртысы әртүрлі қыраттар мен ойпаттардан тұрады. Жердің шамалы ғана бөлігін 29 % құрылық, ал 71 % дүние жүзілік мұхит сулары алып жатыр. Мұхит әлемінің орта тереңдігі - 3800 м болса, құрылықтың мұхит суларының орташа деңгейінен орташа биіктігі - 875 м-ге жуық. Жоғарыда көрсетілген шамалар құрылық бетінің аумағы жалпы жер бетінің аумағынан, ал оның биіктігі мұхиттың тереңдігінен біршама аз екенін көрсетеді. Сол себептен жер беті үшін шамамен дүние жүзілік мұхит және теңіз суларының тыныш жағдайына сәйкес келетін деңгей беті алынады. Құрылық астын ойша жүргізілген мұндай бет тұйық фигура жасайды және кез-келген нүктесінде жердің ауырлық күшіне бағытталған тіктеуіш сызықтарды тік бұрыш жасап қиып өтеді. Яғни мүндай түйық беттің кез-келген нүктесі ауырлық күшінің бағытына перпендикуляр. Осы деңгей бетпен шектелген денені-геоид деп атайды. Геоид-гректің ge -- жер және daio-бөлу деген сөздерінен алынган. Геоидтың пішіні күрделі, оның пішіні мен көлемін дәлірек анықтау үшін, жер бетінің барлығына өлшеулер жүргізіледі. Оны деңгейлік бет деп атайды. Жерді айнала орайтын осындай деңгейлік беттердің саны көп болуы мүмкін. Соның ішінде мұхиттың тыныш күйіндегі орта деңгеймен бірдей келетін деңгейлік бетпен құрайтын пішінді геодезияда Жердің жалпы пішіні немесе геоид деп атайды. Жердің қабаттарында салмақтың біркелкі таралмағына байланысты геоидтың пішіні дұрыс геометриямен сызылмайды, оның беті сол себептен математикалық жүйеге келмейді. Сондықтан да жердің геоид пішінді бетін математикалық бір жүйеге келетін немесе соған жуықтайтын басқа беттермен ауыстырады. Жердің деңгейлік бетін жуықтап белгілі радиусы бар сфера деп алуға болады. Бұған мысал кәдімгі глобус жатады.
Оның шар тәрізді екендігі туралы алғашқы ойлар Пифагор (біздің эрамызға дейін 530 ж.) мен Аристотельдің (біздің эрамызға дейінгі IV ғ.) еңбектерінде жазылған. Аристотель Айдың тұтылуын байқау кезінде Жердің Айға түсірген көлеңкесі доға тәрізді болып шектелетіндігіне көңіл аударған.
Геодезиялық өлшеу жұмыстарының нәтижесі Жердің сыртқы пішіні үш осьті эллипсоидқа (сфероид) жақын екендігін көрсетеді. Жердің полярлық радиусы (Кп) -- 6356,8 км, экваториалдық радиусы (Кэ) -- 6378,2 км, ал полярлық сығым мөлшері а=(Кэ -- Кп): Кэ -- 1298,2 (Ф. Н. Красовский, А. А. Изотов). Жердің орташа радиусы 6371,11 км шамасында деп есептеледі.
Жердің шын мәніндегі бейнесі өте күрделі. Ол ешқандай да геометриялық фигураға ұқсамайды. Сондықтан неміс ғалымы -- физик И. Люстихтың (1873 ж.) ұсынысы бойынша Жер геоид (жерге ғана тән өзіндік пішін) пішінді деп саналады.
Геодезиялық, астрономиялық, гравиметрлік дәл өлшемдер арқылы геоид бетінің пішінін эллипсоид айналуынан пайда болған математикалық беттің пішініне жақын екені анықталады.
Жердің негізгі сызықтары мен жазықтықтары. Жердің өз осінде айналуынан оның бетінде күн мен түн алмасып, күн тәулігі пайда болады. Осы осьті (сурет 1) - жердің айналу осі деп атайды. Бұл осьтің жер бетімен қиылысатын екі нүктесі бар. Олар Солтүстік және Оңтүстік полюстер. Жердің айналу осін тік бұрыш жасап және дәл ортасы арқылы өтетін жазықтықты экватор жазықтығы деп атайды. Экватор жазықтығы мен жер бетінің қиылысу сызығы - экватор деп аталады.
Cурет 1- Геодезиялық координаталар жүйесі

Жердің айналу осі арқылы өтетін жазықтық - меридиан жазықтығы делінеді де, сол жазықтықтың жер бетімен қиылысу сызығы - географиялық меридиан деп аталады. Халықаралық келісім бойынша Лондон жанындағы Гринвич обсерваториясы арқылы өтетін меридиан бастапқы, бірінші немесе нольдік меридиан деп аталады. Экваторлық жазықтыққа параллель жазықтықтардың жер бетімен қиылысу сызықтарын параллельдер деп атайды.
Жердің қабаттарында салмақтың біркелкі таралмағына байланысты геоидтың пішіні дұрыс геометриямен сызылмайды, оның беті сол себептен математикалық жүйеге келмейді. Сондықтан да жердің геоид пішінді бетін математикалық бір жүйеге келетін немесе соған жуықтайтын басқа беттермен ауыстырады. Ондай беттерді екі түрге бөлуге болады.
Жердің деңгейлік бетін жуықтап белгілі радиусы бар сфера деп алуға болады. Бұған мысал кәдімгі глобус жатады.
Геодезиялық, астрономиялық, гравиметрлік дәл өлшемдер арқылы геоид бетінің пішінін эллипсоид айналуынан пайда болған математикалық беттің пішініне жақын екені анықталады.
Бізде орташа деңгей бет үшін Балтық теңізіндегі Кронштад футштогінің нолі алынады, оны Балтық теңізінің деңгей беті деп атайды. Футшток деген мыстан жасалған, көлденең сызықтың тұсына нөл саны көрсетілген тақта.
Бүкіл әлемдік тартылыс заңынан алынған әсерінен жер шарға емес, айналу осінің бағытынша сфероидқа ұқсайды. Сөйтіп, геодезияда жердің пішіні ретінде Жер сфероиды алынып, геодезиялық өлшеулердің нәтижелері негізгі деңгей бетке іс жүзінде, жер эллипсоидының бетіне проекцияланады (сурет 2).

Р
Q Q1
Р1 Сурет 2- Жер эллипсоиды

Р1QРQ1 эллипстің РР1 кіші осінің төңірегінде айналуынан пайда болған бетті жер эллипсоидының беті немесе сфероид деп атайды (сурет 2). Жер эллипсоидының көлемі оның жарты осьтерінің ұзындықтары a (үлкен жарты осі), b (кіші жарты осі) және Жердің полярлық сығылуы немесе сфероидтың қысыңқылығы арқылы сипатталады.

α = (a - b)

Жер фигурасын зерттеу үшін геоидқа шамалас келетін жерге дұрыс бағытталған эллипсоидтың жарты осьтерінің және оның полярлық сығылу шамаларын анықтау.
Ондай эллипсоидты референц-эллипсоид деп атайды. Оның a, b шамаларын меридианның 10-тағы доғасы ұзындығын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.