Дене шынықтыру сабақтарында дене қасиеттерін тәрбиелеу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды университеті

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дене мәдениеті және спорт факультеті
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дене мәдениеті ілімі мен әдістемесі және спорттық дайындық кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Дене шынықтыру сабақтарында дене қасиеттерін тәрбиелеу

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орындаған: ДШжС-31 тобының студенті
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дуйсембиев Ә.Ж
Тексерген: Абугалиев Б.Н.

Қарағанды 2020

МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І Оқушылардың физикалық қасиеттері, оларды дамыту құралдары мен әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1. Күш және жылдамдық және оларды дамыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... .5
1.2. Ептілік және төзімділік және оны дамыту әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... 13
ІІ Мектептегі балалардың дене тәрбиесінің негізгі ұйымдастырушылық формалары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.1 5-7 сынып оқушыларының дене дамуын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2 Спортпен шұғылданатын және шұғылданбайтын 13-16 жастағы балалардың дене дамуының салыстырмалы деректері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
90-жылдардың басында оқушылардың дене тәрбиесіне деген қызығушылық артты, бұл жалпы білім беретін мектепке арналған жаңа бағдарламалық-нормативтік құжаттарда көрініс тапты, мысалы, "1-11-сынып оқушыларына арналған дене тәрбиесінің кешенді бағдарламасы (1991, 1993 жж.)".
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Алайда, қабылданған бағдарламалардың мазмұнын іс жүзінде жүзеге асыру оқушылардың физикалық дамуын тиісті деңгейде сақтауға мүмкіндік бермейді. Бұл проблема әсіресе денсаулық жағдайының нашарлауына, балалар мен жасөспірімдердің дене белсенділігі деңгейінің төмендеуіне байланысты өзекті.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дене қасиеттерін тәрбиелеу, әдетте, екіге бөлінеді: жалпы және арнайы дене шынықтыру. Жалпы дене шынықтыру негізгі физикалық қасиеттерді дамыту үшін қолданылады және белгілі бір спорт түріне қажетті арнайы қасиеттерді дамытуға негіз болады. Жалпы физикалық даму үшін жалпы даму жаттығулары қолданылады-дененің барлық жүйелеріне үлкен әсер ететін әртүрлі спорт элементтері. Дене шынықтырудың әсерінен жүрек-тамыр және тыныс алу жүйелерінің белсенділігі жақсарады, дененің, қолдың, аяқтың әртүрлі бұлшықет топтары жұмысқа қатысады. Әр түрлі спорт түрлерінен алынған физикалық жаттығулар оқушының барлық физикалық қасиеттерін дамытуға белсенді әсер етеді, таңдалған спорт түрімен айналысуға сәтті дайындық үшін негіз жасайды [1].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дене шынықтыру процесінде адам әртүрлі жолдармен қол жеткізген қасиеттердің белгілі бір ауысуы болғандықтан, қажетті физикалық тербелістердің даму деңгейін тезірек және күш пен уақытты аз жұмсай отырып арттыруға болады. Төзімділікті дамыту үшін, мысалы, таулы жерлерде жүгірудің әртүрлі түрлері, негізінен күшті дамыту үшін қолданылатын әртүрлі ауырлататын заттармен жаттығулар кеңінен қолданылады. Басқа спорт түрлерінен белгілі бір физикалық жаттығулар жасай отырып, таңдалған спорт түріне қажетті қасиеттерді дамытады, егер ол тек өзінің сүйікті спортымен айналысса, тезірек және толық болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Алғашқы сабақтардан бастап жан-жақты дене шынықтырудың жақсы базасын құру маңызды, бұл болашақта спортшының тұрақты және жоғары нәтижелерінің басты себебі болады. Барлық физикалық қасиеттер адамның белгілі бір іс-әрекеті процесінде жетілдіріледі, ол бір уақытта бірнеше рет қайталанумен, дұрыс ауыспалы демалыспен жүктемелердің үнемі артуымен сипатталуы керек.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тақырыптың өзектілігі. Ұсынылған тақырып дене шынықтыру және спорт саласында жетекші орын алады, осылайша мұғалімдер, оқушылар және олардың ата-аналары үшін жоғары өзектілігін анықтайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Спорт жастарды тәрбиелеу және өскелең ұрпақтың адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру ісінде жетекші орындардың біріне ие болды. Адамның физикалық дамуы әркімнің өмірінде үлкен маңызға ие, ол дененің көптеген физиологиялық процестерін көрсетеді [2].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Физикалық қасиеттерді дамыту әдістемесі дененің функционалдығын дамытуда жетекші рөл атқарады. Адам өмірлік инстинктивті қозғалыстар жиынтығымен туады. Оның жеке және жас даму процесінде Бұл қозғалыстар толықтырылып, біріктіріліп, осылайша мотор қасиеттерін қалыптастырады. Қазіргі идеялар тұрғысынан моториканың даму шекаралары жоқ, бірақ әр адам үшін бұл шекаралар жеке генотиптік ерекшеліктерімен анықталады. Адамның физикалық қасиеттері оны әртүрлі физикалық жаттығуларға дайын етеді, сонымен қатар әртүрлі жарақат алу мүмкіндігін азайтады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Моториканың дамуы дағдыларды қалыптастырумен ғана емес, сонымен қатар физикалық жаттығуды буындарда қажетті күшпен, жылдамдықпен, төзімділікпен, ептілікпен және ұтқырлықпен орындауға мүмкіндік беретін сапалық сипаттамалардың дамуымен байланысты. Тиісті заңдылықтарды білу мұғалімге физикалық жаттығу техникасы мен сандық нәтижемен жұмыс жасауда дұрыс арақатынасты табуға, әр сапалық ерекшеліктің тиімді дамуы үшін жас шектерін анықтауға, сапалық ерекшеліктерді дамытуда оңтайлы күрделілік өлшемін белгілеуге мүмкіндік береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дене дамуының жоғары деңгейі әртүрлі спорт түрлерінде спорттық қабілеттерді дамытуға мүмкіндік береді. Бұл қабілеттер әрқайсысының болашақ өмір жолына әсер етеді: бұл денсаулық жағдайы, одан әрі білім деңгейі, өмірлік ұстанымы, тәртібі, жұмысқа орналасуы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеудің мақсаты - Жалпы білім беретін мектеп жағдайында оқушылардың физикалық қасиеттерін дамыту мәселесін зерттеу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу міндеттері:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Әдістемелік-педагогикалық және медициналық әдебиеттерді зерттеу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Физикалық даму көрсеткіштерінің жас динамикасын анықтау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Әр түрлі жастағы мектеп оқушыларының дене шынықтыру деңгейін анықтау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу объектісі: 5-9 сынып оқушыларының физикалық қасиеттері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу пәні: физикалық қасиеттерді дамыту әдістері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Курстық жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспеден, 2тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен құрады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
І Оқушылардың физикалық қасиеттері, оларды дамыту құралдары мен әдістері
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

0.1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Күш және жылдамдық және оларды дамыту әдістемесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
"Физикалық қасиеттер" және "мотор қасиеттері" терминдері тең дәрежеде қолданылады. Олар адамның моторикасының жеке аспектілерін анықтайды. Физикалық қасиеттердің динамикасына қатысты "даму" және "тәрбие" терминдері қолданылады. "Даму" термині сапа өзгеруінің табиғи бағытын сипаттайды ,ал "тәрбие" мотор сапасының көрсеткіштерінің өсуіне белсенді және бағытталған әсер етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мектеп жасындағы балаларда физикалық қасиеттерді тәрбиелеу дененің өсуіне және дамуына байланысты бірқатар ерекшеліктермен байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Біріншіден, мектеп жасында бір сапаның дамуы басқа физикалық қасиеттер көрсеткіштерінің өсуіне оң әсер етеді, бұл студенттерде физикалық қасиеттерді тәрбиелеуге кешенді көзқарасты қажет етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Екіншіден, дененің әртүрлі функцияларын дамыту кезінде сапаның өсуі әсіресе қарқынды болатын маңызды кезеңдер бар. Физикалық қасиеттердің, моториканың және дағдылардың жиынтығы ретінде түсінілетін тұтастай алғанда мотор функциясы үшін бұл кезең 7-12 жыл аралығында болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Үшіншіден, мектеп жасындағы балаларда физикалық қасиеттерді тәрбиелеу процесінде дидактикалық принциптерді жүзеге асыру қажеттілігі ерекше байқалады. Физикалық қасиеттерді тәрбиелеу айтарлықтай физикалық белсенділікпен байланысты. Балалар мен жасөспірімдер жүктемелердің біртіндеп өсуін ұдайы сақтай отырып, олардың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оларды ағзаға зиян келтірмей көтере алады. Позитивті эмоциялар сабақтарға үлкен қызығушылықпен қарауға ғана емес, сонымен қатар балалар мен жасөспірімдерде физикалық қасиеттердің максималды көрінуіне ықпал етеді[3].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Моториканың дамуы дағдыларды қалыптастырумен ғана емес, сонымен қатар физикалық жаттығуды буындарда қажетті күшпен, жылдамдықпен, төзімділікпен, ептілікпен және ұтқырлықпен орындауға мүмкіндік беретін сапалық сипаттамалардың дамуымен байланысты. Тиісті заңдылықтарды білу мұғалімге физикалық жаттығу техникасы мен сандық нәтижемен жұмыс жасауда дұрыс арақатынасты табуға, әр сапалық ерекшеліктің тиімді дамуы үшін жас шектерін анықтауға, сапалық ерекшеліктерді дамытуда оңтайлы күрделілік өлшемін белгілеуге мүмкіндік береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қозғалыс (физикалық) қасиеттері деп мотор әсерінің сапалық ерекшеліктері түсініледі: күш, жылдамдық, төзімділік, ептілік және буындардағы ұтқырлық. Екі термин - " мотор" және "физикалық" қасиеттер-дене тәрбиесі ғылымында заңды, өйткені олар осы сапалық ерекшеліктерді анықтайтын әртүрлі факторларға назар аударады. Қозғалысты басқарудың орталық жүйке реттегіш процестерімен байланыс тұрғысынан "мотор қасиеттері"термині қолданылады. Егер қозғалыстардың биомеханикалық сипаттамасын бөліп көрсету керек болса, "физикалық қасиеттер"термині қолданылады. Сонымен, физиологиялық және психологиялық реттеу тұрғысынан (адамның еркінің көрінісі) қозғалыс әрекетінің сапалық ерекшеліктерін ескере отырып, үшінші термин қолданылады -- "психомоторлық қасиеттер".
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мотор қасиеттері әдетте салыстырмалы түрде тәуелсіз топтарға бөлінеді: жылдамдық қасиеттері, күш және т.б. алайда, бірқатар қасиеттер ұқсас психофизиологиялық механизмдерге ие, сондықтан салыстырмалы түрде тәуелсіз сапа сипаттамалары ретінде күш, жылдамдық, төзімділік, ептіліктің жасандылығы барған сайын айқын болады (ең алдымен бұл ептілікке қатысты). Әр түрлі қасиеттердің көрінуінің жалпы компоненттері мен механизмдерін іздеу олардың саралануына, құрамын нақтылауға әкеледі. Бұрын қарапайым деп саналған кейбір қасиеттер қазір қарапайым және салыстырмалы түрде тәуелсіз болып бөлінеді. Қазіргі уақытта толық жіктеуді беру мүмкін емес, тіпті әр түрлі қасиеттердің көріну механизмдеріне дәлірек сілтеме жасау мүмкін емес.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дегенмен, әрбір мотор сапасы құрылымның күрделілігіне қарамастан бірқатар компоненттерді қамтитыны анық, олардың кейбіреулері қозғалтқыш аппаратының және тұтастай дененің құрылымын, ал басқалары реттеуші жүйелердің жұмыс істеу ерекшеліктерін көрсетеді. Мысалы, ептілік (қозғалыстардың дәлдігін қоса) морфологиялық және биохимиялық компоненттерге қарағанда орталық жүйке әсеріне байланысты; күш пен жылдамдықтың көрінісі көбінесе морфологиялық компонентке (өсу, салмақ), бұлшықеттердегі және жалпы ағзадағы биохимиялық және гистологиялық өзгерістерге байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мотор қасиеттерін құрайтын компоненттердің арасында жалпы және арнайы болып бөлінуі керек. Жалпы бірнеше қозғалтқыш қасиеттеріне тән (мысалы, төзімділіктің әртүрлі көріністері бар табандылықтың немесе шыдамдылықтың ерікті сапасы). Арнайы компоненттер кез-келген сапаның ерекшелігін анықтайды. Жалпы компоненттердің болуына байланысты бір сападағы жаттығуды басқаларына ауыстыру мүмкін. Сондай-ақ, кейбір компоненттердің дамуы басқалардың тежелуіне әкелуі мүмкін екенін есте ұстаған жөн, сондықтан бір сапаның дамуы екіншісінің көріну деңгейінің төмендеуіне әкелуі мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қарапайым және күрделі мотор қасиеттерін ажырата білген жөн. Соңғысы, мысалы, ептілік, дәлдік. Олардың кейбіреулерінің ажырамас компоненті-бұл психикалық қасиеттер (мысалы, дәлдікте -- көздің сапасы). Қарапайым және күрделі мотор сапасы өзіндік ерекшелікке ие (баскетболшының ептілігі гимнасттың ептілігіне тең емес).
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дене тәрбиесі процесінде мотор қасиеттері дамиды. Кейде олар моториканы тәрбиелеу туралы айтады, бірақ "тәрбиелеу" -- бұл педагогикада жалпы адамға қатысты қолданылатын ұғым, туылғаннан бастап берілмеген жаңа жеке қасиеттерді қалыптастыру. Қарапайым түрдегі қозғалыс әрекеттерінің сапалық ерекшеліктері тіпті жаңа туған нәрестеде де бар және сөзсіз рефлекстерде көрінеді. Сондықтан "даму" термині мотор қасиеттері үшін анағұрлым қолайлы, бұл денеде болып жатқан өзгерістерді кең мағынада, ал тар мағынада -- адамның бойындағы жақсылықты, дамуды білдіреді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Моторлық қасиеттердің өзгеруінің көп бағыты әсіресе жыныстық жетілу кезінде көрінеді. Осы кезеңде жылдамдық-күш сапасының даму қарқыны күрт артады, ал қозғалыстарды үйлестіру, қозғалыс параметрлерін мөлшерлеу дамуды тоқтатады немесе біршама регрессияға ұшырайды. Бұл нейродинамиканың өзгеруіне байланысты: қозудың жоғарылауы, жүйке процестерінің қозғалғыштығы, жылдамдық-күш қасиеттерінің көрінісін ынталандырады және үйлестіру мүмкіндіктерін тежейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дененің жас дамуындағы айтарлықтай өзгерістермен сипатталатын кезеңдер сыни немесе сезімтал (сезімтал) деп аталады. Мұндай кезеңдерде арнайы жаттығулар белгілі бір қасиеттерді дамытуға жоғары әсер етеді[4]. Әр түрлі мотор қасиеттері үшін сезімтал кезеңдер әртүрлі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Адамның күші сыртқы қарсылықты жеңу немесе сыртқы күштерге қарсы тұру қабілеті деп түсініледі . Бірінші жағдайда, адам қозғалмайтын объектіге үдеу беруге тырысады (спорттық снаряд -- лақтыру кезінде, өз денесі -- секіру және гимнастикалық жаттығулар кезінде), екіншісінде, керісінше, статиканы бұзатын күштердің әсерінен денені немесе оның бөліктерін бастапқы күйінде сақтауға тырысады. Мұндай күштер сыртқы әсер етуі мүмкін, мысалы, қарсыластың бокстағы соққысы, сондай -- ақ өз денесінің немесе оның бөлігінің салмағы-бұрышты ілулі ұстау. Дене шынықтыру екі себепке байланысты күш жаттығуларынан басталады. Біріншіден, күш дамуының белгілі бір деңгейінің болуы кез-келген қозғалыстың міндетті шарты болып табылады. Екіншіден, күш басқа физикалық қасиеттердің көрінісі негізінде жатыр.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқушыларды күштік даярлау процесінде мұғалім үш мәселені шешуі керек:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.Жан-жақты дамытып, барлық бұлшықет топтары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.Оқушыларды күш-жігердің негізгі түрлерін (динамикалық, статистикалық, жеңу, кему) жүзеге асыруға үйрету.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.Оқушылардың әртүрлі жағдайларда өз күштерін ұтымды пайдалану қабілеттерін дамыту.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұл сапаның психофизиологиялық механизмдері бұлшықет кернеуін реттеумен және олардың жұмыс режимінің жағдайымен байланысты. Бұлшықет кернеуі адамның күш-жігерінің дәрежесіне және қозғалтқыш жүйесінің орталық жүйке және перифериялық бөліктерінің жұмысына байланысты. Атап айтқанда, жүйке орталықтарынан бұлшықетке түсетін сигналдардан және бұлшықеттің функционалды күйінен. Жалпы формада бұлшықет кернеуі анықталады деп болжауға болады: 1) орталықтан бұлшықетке түсетін импульстардың жиілігі (жиілік неғұрлым көп болса, бұлшықет соғұрлым көп дамиды); 2) кернеуге қосылған қозғалыс бірліктерінің саны; 3) бұлшықеттің қозғыштығы және онда энергетикалық көздердің болуы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұлшықет кернеуі үш режимде пайда болуы мүмкін: изометриялық (бұлшықеттің ұзындығын өзгертпестен), -- бұл режим позаларды ұстағанда басым болады; миометриялық (бұлшықеттің ұзындығы қысқарған кезде изостатикалық, бірақ әрдайым шиеленіс), -- бұл режим циклдік және баллистикалық қозғалыстардағы бұлшықеттің жиырылу кезеңіне сәйкес келеді; плиметриялық (бұлшықетті созу кезінде созылған кезде), бұлшық еттердің жиырылуына, серпілуіне байланысты қозғалыстарға тән.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Күш қабілеттерінің түрлері бұлшықет кернеуінің режимдерін біріктіру сипатында ерекшеленеді. Шын мәнінде, статикалық режимдерде және баяу қозғалыстарда көрінетін күш қабілеттері және жылдам қозғалыстарда көрінетін жылдамдық-күш қабілеттері (динамикалық күш) ерекшеленеді. Бұл жарылғыш күш деп аталады, яғни ең аз уақыт ішінде ең көп күш көрсету мүмкіндігі. Секірулерде, мысалы, ол секіргіштікте көрінеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Адамның күш көрсетуіндегі негізгі фактор-бұлшықет кернеуі, бірақ дене салмағы (салмағы) да маңызды рөл атқарады. Сондықтан абсолютті және салыстырмалы күшті ажыратыңыз. Біріншісі адамның дене салмағын ескерместен өлшенген кез-келген қозғалыста көрсететін күшін білдіреді; екіншісі -- адамның дене салмағының 1 кг-на келетін күш мөлшері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Абсолютті күш адам көтере алатын шекті салмақпен, динамометрия көрсеткіштерімен және т.б. сипатталады. Жаттығу деңгейі бірдей, бірақ салмағы әртүрлі адамдарда салмақ жоғарылаған сайын абсолютті күш жоғарылайды, ал салыстырмалы күш төмендейді. Бұл дене көлемінің ұлғаюымен оның салмағы бұлшықет күшіне қарағанда үлкен пропорцияда артады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Адамның күш көрсетуіндегі негізгі фактор-бұлшықет кернеуі, бірақ дене салмағы (салмағы) да маңызды рөл атқарады. Сондықтан абсолютті және салыстырмалы күшті ажыратыңыз. Біріншісі адамның дене салмағын ескерместен өлшенген кез-келген қозғалыста көрсететін күшін білдіреді; екіншісі -- адамның дене салмағының 1 кг-на келетін күш мөлшері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Абсолютті күш адам көтере алатын шекті салмақпен, динамометрия көрсеткіштерімен және т.б. сипатталады. Жаттығу деңгейі бірдей, бірақ салмағы әртүрлі адамдарда салмақ жоғарылаған сайын абсолютті күш жоғарылайды, ал салыстырмалы күш төмендейді. Бұл дене көлемінің ұлғаюымен оның салмағы бұлшықет күшіне қарағанда үлкен пропорцияда артады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бірқатар спорт түрлерінде (мысалы, лақтыру) сәттілік үлкен абсолютті күшпен қамтамасыз етіледі. Салмақ көтеру салмақ санаттарымен шектелген немесе дененің бірнеше рет қозғалуы бар жерде (мысалы, гимнастикада) салыстырмалы күш сәттілік береді. Күштің көрінісі қозғалыстың биомеханикалық жағдайларына тікелей байланысты: тұтқалардың иық ұзындығы, бұлшықеттердің физиологиялық диаметрі және т. б.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Күшті дамыту үшін жоғары қарсылықпен жаттығулар қолданылады. Олар екі топқа бөлінеді: сыртқы қарсылық жаттығулары және өз денесінің ауырлығын жеңу жаттығулары.
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сыртқы қарсылықпен жаттығу.
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қарсылық ретінде заттардың салмағын (шайнек, штанга және т.б.), серіктестің қарсылығын, өзін-өзі қарсыласуын, серпімді заттардың қарсылығын (серіппелі кеңейткіштер, резеңке), сыртқы ортаның қарсылығын (құм, терең қар және т. б.) қолданыңыз.
3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өз денеңіздің ауырлығын жеңуге арналған жаттығулар (мысалы, жатуды басу).
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Әрбір күш жаттығуларының артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Салмақпен жаттығулар ыңғайлы, өйткені олардың көмегімен сіз үлкен және кіші бұлшықет топтарына әсер ете аласыз, олар оңай мөлшерленеді. Кемшіліктерге мыналар жатады: қозғалыстардың жылдамдық-күш сипатының бұзылуы (әсіресе үлкен салмақ кезінде), бастапқы жағдайда статикалық компоненттің басым болуы, жаттығуды ұйымдастырудағы қиындық (арнайы жабдық пен жабдықталған бөлменің қажеттілігі, металл жабдығынан туындаған шу). Өзін-өзі қарсыласу ыңғайлы, өйткені қысқа уақыт ішінде ол үлкен жүктеме беруге мүмкіндік береді және арнайы жабдықты қажет етпейді, бірақ бұлшықеттерде икемділіктің жоғалуына әкеледі. Сонымен қатар, мұндай жаттығулар үлкен жүйке кернеуімен байланысты, сондықтан оларды тек сау, жақсы дайындалған адамдарға, мұқият өзін-өзі бақылау арқылы ұсынуға болады[5].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұлшықет күшінің өсуі оның даму әдістеріне байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Максималды күш кернеулерін құрудың таңдалған әдісіне байланысты күш жаттығуларының үш әдісі бөлінеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. Максималды күш салу әдісі, яғни шекті немесе шекті жүктемені көтеру (максималды салмақтың 90-95%) жүйке-бұлшықет аппаратының максималды жұмылдырылуына және бұлшықет күшінің едәуір өсуіне ықпал етеді. Алайда, бұл үлкен психикалық кернеулермен байланысты, бұл әсіресе мектеп оқушыларында күш дамыған кезде қолайсыз. Қайталанулардың аз саны метаболикалық, пластикалық процестерді жұмылдыруға ықпал етпейді, нәтижесінде бұлшықет массасы аз өседі. Бұл әдіс қозғалыс техникасымен жұмыс істеуді қиындатады, өйткені шекті кернеу жүйке орталықтарындағы қозудың жалпылануына және жұмысқа қосымша бұлшықет топтарының енуіне әкеледі. Қорытындылай келе, тіпті жеткілікті дайындалған спортшыларда да, бірақ жүйке жүйесі әлсіз болса да, шекті жүктемелерге жақын әдіс қанықпаған жүктеме әдісіне қарағанда бұлшықет күшінің аз өсуіне әкелуі мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. Максималды қайталанулармен қанықпаған күш салу әдісімен үлкен жұмыс жасалады, бұлшықет массасының өсуіне ықпал ететін метаболизмде айтарлықтай өзгерістер болады. Қанықсыз салмақ қозғалыстарды орындау техникасын бақылауға мүмкіндік береді, бұл жаңадан бастаушылар үшін өте маңызды. Оқу процесінің алғашқы кезеңдеріндегі орташа жүктемелер қозғыштық пен энергия көздерін қалпына келтіруден тыс көп нәрсені береді, соның арқасында сапалардың өсуі байқалады. Ақыр соңында, ашық емес күш-жігер жаңадан келгендерге жарақат алу қаупін жояды. Сондықтан бұл әдіс оқушыларда күшті дамыту үшін негізгі болып саналады. Дене шынықтыру жақсарған сайын, шекті және шекті салмақтарды жиі қолдануға болады[6].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қанықсыз салмақ әдісінің кемшіліктері бар. Істен шыққанға дейінгі жұмыс энергетикалық тұрғыдан тиімсіз: бірдей жаттығу әсеріне жету үшін үлкен механикалық жұмысты орындау қажет. Күшті дамыту тұрғысынан ең құнды-бұл тек соңғы әрекеттер, өйткені осы уақытқа дейін (шаршаудың салдарынан) кернеу төмендейді, қозғалтқыш бірліктерінің саны артып, көтерілген салмақ шекті деңгейге жетеді. Алайда, бұл әрекеттер ми қыртысының функционалды фонының төмендеуінде орындалады. Сонымен қатар, көптеген қайталанулар қатысушыларда апатия немесе белсенділікке деген жеккөрушіліктің дамуына әкеледі, бұл жаттығудың әсеріне теріс әсер етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты дене шынықтыру сабақтарында күш жаттығуларын қолдану шектеулі. Кіші және орта мектеп жасында күш қабілеттерінің дамуын күшейтуге болмайды. Жаттығулар статикалық компоненттерді шектей отырып, жылдамдыққа бағытталуы керек. Алайда, соңғысын толығымен жоққа шығаруға болмайды, өйткені, мысалы, статикалық позаларды сақтауға байланысты жаттығулар дұрыс қалып жасау үшін пайдалы. Жасы ұлғайған сайын бұл жаттығуларды қолдану кеңейеді. Тыныс алуды міндетті түрде бақылау қажет, өйткені ұзақ уақыт дем алу (созылу) зиянды әсер етеді (әсіресе қыздарға) және кейде есін жоғалтуға әкеледі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. Изометриялық кернеу әдісі жақсы күш береді. Изометриялық кернеулердің ұзақтығы сабақтың 10-15 минутында 5-6С болуы керек. Күш дәрежесі 60% және одан жоғары, бірақ соңғы 3С барынша күш көрсету керек.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мектептегі күш жаттығуларының негізгі міндеті-арқа мен іштің үлкен бұлшықет топтарын дамыту, олар дұрыс қалыпқа байланысты, сондай-ақ қалыпты өмірде нашар дамитын бұлшықет топтары (дененің қиғаш бұлшықеттері, аяқ-қолдардың бұлшық еттерін, жамбастың артқы бетінің бұлшықеттерін және т.б.).
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
13-14 жастан бастап қыздарға арналған күштік жүктемелер, ұлдардан айырмашылығы, өз денесінің салмағын көтеретін жаттығулардың басым болуымен, жергілікті күш жаттығуларының көп бөлігімен, сыртқы салмақ ретінде негізінен гимнастикалық заттарды немесе басқа ауыр снарядтарды қолданумен сипатталады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жылдамдық және оны дамыту әдістемесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қозғалыстар мен әрекеттердің жылдамдық сипаттамалары жалпы атпен біріктірілген -- жылдамдық. Жалпы алғанда, ол адамның осы жағдайлар үшін ең аз уақыт ішінде іс-әрекет жасау қабілетін сипаттайды. Алайда жылдамдықтың сипаттамалары гетерогенді және бір-бірімен байланысты емес немесе әлсіз байланысты. Қозғалыс әрекеттерінің жылдамдық сипаттамаларына мыналар жатады: 1) бір қозғалыстың жылдамдығы (сыртқы кедергісі аз болғанда); 2) қозғалыс жиілігі; 3) қозғалыс реакциясының жылдамдығы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Реакция уақыты бір қозғалыс жылдамдығымен және максималды қозғалыс жиілігімен байланысты емес екендігі анықталды. Сіз сигналдарға жақсы реакция жасай аласыз, бірақ қозғалыс жиілігі аз және керісінше. Бұл жылдамдық сипаттамаларының көрінуінің психофизиологиялық механизмдері айтарлықтай ерекшеленетіндігіне байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сипаттамалардың тәуелсіздігі қысқа қашықтыққа жүгіруде айқын көрінеді. Сіз тез бастауға болады (жақсы реакция уақытына байланысты), бірақ қашықтықта жылдамдықты сақтау нашар. Жалпы алғанда, жүгіру жылдамдығы тек аталған қозғалыс сипаттамасымен байланысты. Ол көбінесе аяқтың ұзындығына, итеру күшіне, яғни қозғалыстардың жылдамдық сипаттамаларына жатпайтын факторларға байланысты қадам ұзындығымен анықталады. Сондықтан, мысалы, реакция уақытында оқушының спринт қашықтықтарын қалай жүгіретінін бағалау мүмкін емес.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жылдамдық қозғалыстарының сипаттамалары арасында байланыстың болмауы жылдамдық сапасының бір жаттығудан екіншісіне ауысуына әкеледі, әдетте, байқалмайды. Оны қозғалыстар үйлестіру жағынан ұқсас болған жағдайда ғана анықтауға болады, бірақ адам неғұрлым үйретілген болса, мұндай ауысу соғұрлым аз байқалады[7]. Сондықтан жылдамдық сапасының дамуы туралы емес, адам қозғалыстарының нақты жылдамдық сипаттамаларын дамыту туралы айту керек.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Оқшауланған сипаттама ретінде жалғыз қозғалыс жылдамдығын тек биомеханикалық, қозғалтқыш әрекеттерін бөлшектелген талдаумен ғана қарастыруға болады (мысалы, жүгіру кезінде иілу жылдамдығын, жамбас шығаруды білу қажет болса).
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қозғалыс жиілігін өлшеу, әдетте, қысқа уақыт аралығында жүзеге асырылады. Мысалы, спринтерлерде 100 м жүгірудегі қозғалыс жиілігі 1 с үшін қадамдардың орташа жиілігімен сипатталады; аяқ-қол қозғалысының максималды жиілігін өлшеу 5-10 с уақыт аралығында жүзеге асырылады.көбінесе соңғы жағдайда қозғалыстардың максималды жиілігі 1 минутқа есептеледі, алайда алынған мәндер адамның нақты мүмкіндіктерінен асады, өйткені адам бір минут ішінде максималды қарқынға төтеп бере алмайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қозғалыс жиілігі және онымен бірге циклдік қозғалыстардың жылдамдығы максималды жылдамдықпен орындалатын жаттығулар арқылы дамиды. Спорттық жаттығудың басында сіз тар бағытталған жаттығуларды қолдануға қатыспауыңыз керек.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қозғалыс жиілігі мен жылдамдығын дамыту үшін жаттығудың қайталанатын, прогрессивті және ауыспалы әдістері қолданылады. Осы әдістермен жүгіру қашықтығы ұзындығы бойынша таңдалады, соңында оның жылдамдығы төмендемейді және бірнеше рет тырысады. Анаэробты жағдайда максималды қарқындылықпен жұмыс істейтіндіктен, әрекеттер арасындағы демалыс аралықтары оттегі қарызын өтеу үшін жеткілікті болуы керек. Оларды жеңіл жүгіру, тыныш жүру және т. б. толтыруға болады[8].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Демалудың маңызды аралықтары (мысалы, 100 м жүгіруден кейін қалпына келтіру үшін шамамен 8 минут қажет) сабақтың тығыздығының төмендеуіне әкеледі, сондықтан сабақтарда оқушылардың қозғалыс жылдамдығын басқа әдістермен дамыту ұсынылады: эмоционалды қозу жоғары болатын ойын және бәсекелестік, сондықтан жылдамдық мүмкіндіктерін көрсету үшін жақсы жағдайлар жасалады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орта мектеп жасында жылдамдықты күшейту жаттығулары көбірек орын алуы керек: секіру, көп секіру, секіру және жылдамдықпен секіру, жүгірудің өзгермелі үдеуі, лақтыру. Сондай-ақ, ең жоғары жылдамдықпен қысқа қашықтықты (30-дан 60 м-ге дейін) қайта еңсеруді қосу керек. Жоғары мектеп жасында жылдамдық, жылдамдық-күш жаттығулары мен жылдамдық төзімділігін дамыту үшін жаттығулар жиынтығы қолданылады. Спорттық ойындар, эстафеталар да пайдаланылуда [9].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қозғалтқыш реакциясының жылдамдығы, яғни адамның кез-келген сигналға (Жарық, дыбыс, тактильді) қозғалу арқылы жауап беру жылдамдығы сенсоримоторлы реакция болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Негізгі әдіс-пайда болған сигналға тезірек жауап беру. Аналитикалық тәсіл әдісі, яғни жеңіл жағдайларда реакция жылдамдығын және кейінгі қозғалыс жылдамдығын бөлек дамыту да жақсы нәтиже береді. Қолданады және сенсомоторлы әдісі, мұнда ұлғайту қабілетін ажырата уақытша интервалдар әкеледі жылдамдығын арттыру ден қою керек.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мектептегі дене шынықтыру сабақтарында реакция уақыты алдын-ала анықталған сигналдарға тез жауап беруді қажет ететін әртүрлі жаттығулар арқылы дамиды (мысалы, аялдамалармен еркін жүгіру немесе мұғалімнің сигналы бойынша бағытты өзгерту). Жауап жылдамдығын дамытудың жақсы құралы-спорттық ойындар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

3.1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ептілік және төзімділік және оны дамыту әдістемесі
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Төзімділік дегеніміз-адамның қарқындылығын төмендетпестен ұзақ уақыт жұмыс істеу қабілеті.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Шыдамдылықты дамыту-бұл жұмысты ұзақ уақытқа созуға ықпал ететін биохимиялық процестердің дамуы, сонымен қатар жүйке жүйесінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.