Топырақ бетін өңдеу тәсілдері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ
АГРОБИОЛОГИЯ факультеті

РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Тәлімі егіншілікте топырақ өңдеу жүйесі

Орындаған: Құрбанова А.
Тобы: Аг-304
Қабылдаған:Барлыкова Н.

Алматы, 2021 ж.

Жоспар

І Кіріспе
1.1 Қазақстанда топырақ өңдеу әдістері.
1.2 Тәлімі топырақ өңдеудегі технологиялық жұмыстар.
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Топырақты тығыздау.
2.2 Топырақ өңдеу тәсілдері
2.3 Топырақ бетін өңдеу тәсілдері
2.4 Топырақ өңдеу сапасына агротехникалық баға беру
2.5 Топырақ өңдеу жүйелері
ІІІ Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Тәлімдік жер - суармалы егіншілік аудандарындағы егісті суармай өсіретін жерлер.
Егістік танаптарының топырақтарын ойдағыдай өңдеу егіншілік мәдениетін еөтерудің басты шартарының бірі болып саналады. Сапалы өңделген топырақта дақылдардың өсіп - дамуына қажетті жағдайлардың бірі жасалады. Дұрыс бапталған топырақ қабатында ылғал мол жиналып ұзақ сақталады соны мен қатар қар мен жауын суы және ауа тез сіңеді.
Топырақты өңдеудің мақсаты. Егілетін дақылға қолайлы жағдай туғызу үшін ташиналармен өндіргіш құралдар арқылы топыраққа механикалық әсер етуді топырақты өңдеу деп айтылады. Топырақты өңдеуге органикалық және минералдық тынайтқыштарды ендіруге көп жылдық шөп пен сабан түптерін сондай - ақ топырақтың жоғары қабатында аңызда арамшөптерде болатын зиянкестер мен өсімдіктер аурулардың тұқымдарын жауып әрі тұншықтырылады. Егіншіліктің ұзақ жылғы тарихында өңдеу тәсілдері мен құралдары қарапайым түрінен бастап осы заманға топырақты өңдейтін құралдар мен машиналарға дейін үлкен өзгерістерден өтті.
Өңдеу жұмысы ең алдымен топырақта өтетін физикалық, химиялық және биологиялық процестердің жоғары қарқынды жүруіне әсер етедіжәне олардың топырақтағы өзгерістері мәдени өсімдіктері үшін қолайлы жағдайлар жасайды.Өңдеудің көмегімен ылғалды мол аудандардағы артық ылғалдың кемітуге ал құрғақшылық аудандарда ылғалды жйнауға болады. Арамшөптермен кұресуде топырақты өңдеудің рөліне баға жетпейді.
Топырақты өңдеудің міндеттері. Топырақты өңдеуде мынандай міндеттерді орындайды. 1. Арамшөптерді жою 2. Топыраққа органикалық, минералдық тынайтқыштарды, улы химикаттарды енгізу. 3. Өсімдік шаруашылығындағы дақылдарды зақымдайтын зиянкестер мен ауыр қоздырғыштарды жою 4. Топырақтың су эрозиясы мен дефеяцияға тұрақтылығын арттыру. т.б. міндетті кіреді.

1.1 Қазақстанда топырақты өңдеу әдістері
Егістік танаптарының топырақтарың ойдағыдай өңдеу- егіншілік мәдениетін көтерудің басты шартының бірі болып саналады.
Сапалы өңделген топырақта дақылдардың өсіп-дамуына қажетті жағдайлардың бәрі жасалады. Дұрыс бапталған топырақ қабатында ылғал мол жиналып, ұзақ сақталады, сонымен қатар қар мен жауын суы және ауа тез сіңеді.
Топырақты өңдегенде құрылымы төмендеген беткі қабаттың орнына органикалық қалдықтарға бай, қоректік заттар қоры анағұрлым көп төменгі қабат ауысып түседі. Мұндай жағдайда аэробты мироорганизмдердің белсенділігі артып, органикалық заттардың минералдануы күшейеді. Сонымен топырақты өңдей арқылы оның қабаттарына ылғал, ауа және қажетті қоректік заттардың қорын молайтуға болады.
Топырақты өңдеудің мақсаты. Егілетін дақылға қолайлы жағдай туғызу үшін машиналар мен өндіргіш құралдары арқылы топыраққа механикалық әсер етуді топырақты өңдеу деп атайдыү
Топырақты өңдеуде органикалық және миниралдық тыңайтқыштарды ендіруге, қөпжылдық шөп пен сабан түптерін, сондай-ақ топырақтың жоғарғы қабатында, аңызда, арамшөптерден болатын зиянкестер мен өсімдік ауруларының тұқымдарын жауыпе, әрі тұншықтырады.
Егіншіліктің ұзақ жылғы тарихында өңдеу тәсілдері мен құралдары қарапайым түрінен бастап, осы заманғы топырақты өңдейтін құралдары мен машиналарға дейін үлкен өзгерістерден өтті.
Өдеу ең алдымен топырақта өтетін физикалық, химиялық және биологиялық процестердің жоғарғы қарқынды жүреді, өсімдіктер үшін қолайлы жағдайларды жасайды. Яғни су және коректік заттар өсімдікке тікелей топырақ арқылы бірігіп әсер етеді.
Өңдеудің көмегімен ылғалы мол аудандардағы артық ылғалды кемітуге, ал құрғақшылық аудандарда ылғалды жинауға болады. Арамшөптермен күресуде топырақты өндеудің роліне баға жетпейді.
Танапқа себілетін тұқымдық дән топырактағы барлық керекті факторларды тиімді түрде бойына сіңіре отырып, көктеп шығатындай және толысып есетіндей етіп өндеу қажет.
Қазіргі егіншіліктегі ғылыми-техникалық прогреске байланысты топырақ еңдеудің тәсілдері мен құралдарының саны тұрақты өсіп келеді. Мұның өзі бір жағынан топырақ құнарлығына қарқынды әсер етуінің қажеттілігінен туса, екінші жағынан кұнарлылығы темендеген топырақтарға да егін егудің қажеттігінен туып отыр.

Топырақты өңдеудің міндеттері. Топырақты өңдеуде мынадай міндеттерді орындайды:
1. Мәдени есімдіктерге қолайлы факторлармен (су, ауа, жылу, қоректік заттар) қамтамасыз ету үшін топырактың енделетін қабатына оптималды түйіршіктер, қолайлы кұрылым дайындау.
2.Арамшөптерді жою.
3. Танап топырағына органикалык, минералдык тыңайткыштарды, химиялық мелиоранттарды, улы химикаттарды енгізу.
4. Ылғалы тапшы жағдайда жинап әрі сақтау, ылғалы мол жағдайда танап топырағынан артық ылғалды оптималды түрге келтіру.
5. Топырақ қабатынағы мнкробиологиялық процестерге қарқынды әсер етумен қоректік заттардың жиналуын, сакталуын жаксарту.
6. Өсімдік шаруашылығындағы дакылдарды закымдантын зиянкестер мен ауру коздырғыштарды жою.
7. Танап топырағының оптималды терендігіне мәдени дақылдардың тұқымдарын себу.
8. Топырактың су эрозиясы мен дефляцияға тұрақтылығын арттыру.
9. Шымтопырақты, тың, тыңайтылған танаптағы болмаса кыртысты топыракта өскен көпжылдық шөптер тіршілігін жою.

1.2 Тәлімі топырақ өңдеудегі технологиялық жұмыстар

Топырақ өндеу тұтас жүйелі технологиялық процесс, мұндағы негізгі операциялар: қопсыту немесе майдалау, жыртылган топырақ қабатын аудару, араластыру, тілгілеу, тегістеу, тығыздау, арамшөп тамырларын қырқу, оларды топырак бетіне шығару, жалдар мен жүйектерді жасау.
Топырақты қопсыту және майдалау. Топырақ көптеген себептердің әсерінен шөгіп, нығыздалады. Топырақтың жыртылатын қабатының құрылымы жақсы болса, жәй шөгеді және аз нығыздалады. Қопсыту мен майдалаудың нәтижесінде топырақтың өңделетін қабатының түйіртпектері жұмсарады.
Топырақ өңдеуде қопсытып, үгіту процесі өте жиі қолданылатын операқиялардық бірі.
Топырақ қопсытылып, үгітілгенде оның құрылымы майда,жұмсақ түйіршіктерге айналып, өсімдік тамырына ауанық, ылғалдың және қоректік заттардық еніп жиналуына, олардық сақталуына ең қолайлы жағдайлар жасалынады.
Сазды және құрылымы нашар топырақтарды мол ылғалды
немесе кеуіп қалған күйінде өңдегенде, олар кесекті түйіршік-
терге нашар бөлінеді.
Топырақтық кұрамды жағдайына, өңдеудің негізгі максатына және әрбір екпе дақылдарды егудің талабына сай олардың қопсыту әр түрлі тереңдікте: ең беткі қабаттан бастап, жыртылған тереңдіктен төменгі қабаттарға дейін жүргізіледі.
Топырақты жыртып-қопсытуға,соқалар, қайырмалы және дискілі сыдырғыштар, табанды культиваторлар, дискілі және әр түрлі тісті тырмалар қолданылады.
Топырақты аудару дегеніміз топырақтың жыртылатын қабатының бетін төменгі қабатына, астыңғысын бетіне шығару болып табылады. Топырақты бұлайша еңдеу -- органикалық және минералдық тыңайткыштарды өндіруге, көпжылдық шөп пен сабая түптерін, сондай-ақ топырақтың жоғарғы қабатында, аңызда арамшөптерде болатын зиянкестер мен өсімдік ауруларының тұқымдарын жауып, тұншықтыру үшін қолданылады.
Аудару процесі арқылы топырактық құнарлы қабаты қалыңдатылады, өйткені оның төменгі құнарсыз деңгейі үстіне шығарылып, құнарлы қабатпен араластырылады.
Кебіне топырактық жаксы кұрылымы оның тәменгі қабатында пайда болады. Топырақтың төменгі жаксы құрылымын үстіне шығару арқылы, су мен ауаның топырақтық төменгі қабатынғ сіңуіне қолайлы жағдай жасалады.
Кейбір жағдайларда топырак қабатын аудару, арамшөп тамырларын топырақ бетіне шығару арқылы олардық мұнан кейін жойылуын көздеу мақсатында жүргізіледі.
Микробиологиялык алмасу әдетте топырақтың беткі қабатында көбірек болады. Сонық нәтижесінде мұнда өсімдіктің қоректік заттарының жинақталуына қолайлы жағдай жасалады.
Топырақ қабатын аудару арқылы, оның бетіндегі қоректік заттар тереңдетіліп, өңделетін топырақ қабаты құрамының бір текті болуына мүмкіндік олады.
Топырақ қабатына тыңайтқыштар мен әк өндіру кезінде мик-роорганизмдердің дұрыс бөлініп, қоректік элементтердіқ жеткілікті болуы және топырақ қабатының біртектілігін қамтамасыз ету үшін топырактық өңделетін қабатын араластыру керек. Топыракты аударуға плугтер мен сыдырғыштар колданылады.
Топырақ қабатын аударудың пайдалылығына қарамастан оны әр кезде және барлық жерде бірдей қолдана бермейді.
Құрғақшылық аудандарда топырақ қабатын аудару, оның кеуіп кетуін күшейтеді. Мұнан басқа, аңыз бен өсімдік қалдықтарын топырақ қабатына араластырғанда, су эрозиясы мен дефляцияның (дефляция-топырақтың желмен жылжып көшуін білдіреді және бұл құбылыс - топырақ түйіршіктерінің бұзылуын, көшуін және шөгуін түгел қамтиды) пайда болу қауіпін өсіреді, қысқы ылғалдың жиналу жағдайын нашарлатады.
Өңделетін топырақ қабаттарын араластыру, топырақты өңдеу тәсілдерінің барлығында да орындалады. Ол топырақты фрезер құралымен өңдегенде толық орындалады, ал топырақты дискілі құралмен, әсіресе қырғыш дискілі ауыр тырмамен өңдегенде, жеткілікті іске асырылады.
Топырақтың бетін тегістеу-дақылдар тұқымдарын біркелкі тереңдікке енгізудің негізгі шарты.

ІІ НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1Топырақты тығыздау.

Тығыздалу технологиялық операциясы топырақтың тоң кесегі мен борпылдақтығын жоюға керек. Топырақты тығыздау тұқымының өсіп шығуына ең қолайлы жағдай жасайды.
Тығыздау-себілген тұқымдардың топырақпен жанасуын жақсартады, топырақтың жалпы және капиллярлы емес түтіктерінің санын төмендетеді, оның төменгі қабатынан ылғалдың көтерілуіне қолайлы жағдай жасады. Сонымен бірге топырақты тығыздау, оның өңделетін қабаты тұқым себер кезде шамадан тыс қопсытылған болса, кейін топырақ шөкенде, өсімдіктің тамыр жүйесіне зақым келмеуі үшін де қажет.
Тығыздауды механикалық құрамы ауыр, жақсы құрылымы бар топырақтар бәрінен де жиі қажет етеді. өйткені олар терең өңделгенен кейін, ұзақ уақыт бойы борпылдақ күйінде болуға бейім келеді.
Тығыздалған топырақ қабатынан ылғалдың буланып ұшуының көбеюі, оның тиімді қасиетін төмендетеді. Топырақ бетіндегі ылғалдың азайту үшін катокпен тегістеуден кейін жеңіл тісті тырмалармен топырақ беткейін аздап қопсыту керек.
Арамшөптерді отау немесе тамырын қырқу.өңделетін топырақ қабатын қесу - топырақты аудару, араластыру және қопсыту процестерімен жалғастырыла жүргізілетін операция болып табылады. Көбінеарамшөптерді жою үшін танапты культиватормен арнайы өңдеу жұмысын жүргізу қажет.
Кесу сол топырақ өңдейтін, кесетін жұмыс мүшесі бар құралдармен, плугтармен, культиваторлмармен, дискілермен және қайырмалы сыдыра жыртатын құралмен жүзеге асырылады.
Құрғақшылық аудандар үшін топырақ қабатын аудармай кесіп және қопсытатын культиватор - жазық тілгіш құралдары қолайлы.
Арамшөптердің өсуінің алғашқы кезеңінде қарапайым тырмамен өңдеудің өзімен-ақ олар жойылады.
Көпжылдық тамырсабақты және атпатамырлы арамшөптерге қарсы күресте серппелі және табанды культиваторлар тамырсабақтарды тарап алу үшін қолданылады, ал олардың тамыры мен тамыршаларын ұсақ бөлшектерге кесіп, жою үшін дискілі құралдар қолданылады.
Пішіндеу. Кейде егіс алаңы беткейін (себілген, өңделген қабатқа), топырақтың жоғарғы бетін белгілі бір формаға, белгілі бір пішінге келтіру қажет болған жағдайда жүргізіледі. Мәселен, жүйек,жал,үймек,ойық,ұялар, микрожолтабан жасау. Топырақ бетіне белгілі пішін берудің арқасында ылғал бөгеледі немесе бұрып жіберуі реттеледі, топырақтың эрозияға төзімділігі артады, себілген немесе өңделген топырақ қабаттарының жылуын, ауаны қабылдау қасиеттері жақсарады.

Топырақ бетіне берілетін белгілі бір пішін, осы мақсат үшін қайта жабдықталған борозда жасағышпен, борозда бөлгішпен, бөгет жасағышпен қамтамасыз етілген арнайы плугпен өңдегенде ғана пайда болады. Бұлардан басқа да құралдар бар, мәселен, дискілі ұя қазғыштар,эрозияға қарсы қолданылатын катоктар.
Егін аңызын сақтау. Мұндай технологиялық оператцияның қажеттілігінің тууы егіншіліктің кеңейіп, желдің белсенді әрекет ететін тдалалы құрғақ аймағына жылжуына байланысты болып отыр. Мұндай жағдайда астық өндірісін ойдағыдай жүргізу, топырақ бетінде аңыз сабақтарды және басқа өсімдік қалдықтарын қалдырғанда ғана мүмкін болатын тәсілін пайдаланғанда іске асады. Топырақты дефляциядан қорғау үшін гектарына 0,5-тен 2,24 тоннаға дейін дәнді дақылдардың сабақ қалдықтарын немесе бір шаршы метрге 100...300 дана түрде тұрған сабақтардың болуын талап етеді.

2.2 Топырақты өңдеу тәсілдері.

Мәдени дақылдарды өсіруде қолданылатын агротехникалық шаралардың ең қажетті және шешуші маңызы бар жұмыстардың бірі-топырақты өңдеу.
Ауа және топырақ жағдайларына, агротехникалық талаптар мен орындалатын технологиялық процестерге байланысты топырақты өңдеудің жетекші тәсілдері-жырту,терең қопсыту, саңылауландыру, фрезерлеу, сыдыра жырту, культивациялау, ұялау, тырмалау,катоктау болып табылады.
Жырту. Топырақты терең өндеудің тасілі ретінде мәденн "жыр-
тудын теориялық негізгі мәні: жырту қабатының беткейінің шаңды бөлігі төменгі қабатына түсіріледі де, үстін плугтын бас, корпусының көмегімен ұсақ түйіршіктермен жабады.
Топырақ өңдейтін машиналарға қойылатын талаптар: 22...23 см терендікте жыртып, қыртысты майдалау және аудару, ендігін толық бойлап, бірдей тереңдікте жырту, өскен шөп пен егін қалдықтарын толық жабу, топырақтың беткі қабатын біріктіру және тегістеу.
Дәнді және техникалық дақылдарға арналған негізгі өңделетін топырақтарда бұл талаптар аудармалы бетті корпусармен жабдыкталған жалпы жұмыска арналған плугтарды қолдану арқылы орындалады. Мұнда әрбір корпустың алдында топырақтың беткі шымды қабатын тіліп, оны борозданың түбіне аударып жатқызатын шым аударғыш орнатылады.
Шым аударғышының топырақ қабатына ену терендігі 10... 12 см болады. Бұл шым аударғыштардың жұмыс беті цилиндроид тәрізді.
Аса шымды топырақта жұмыс істеу ұшін (тың және тыңайған жерлерде) жартылай винтті шым аударғышты қолданған орынды.
Таяз жырту ең көп дегенде 20 см тереңдікке дейін жүргізілсе,20 см-ден артық тереңдікте жыртуды терең жырту деп атайды.
Аударып жырту загонның ортасынан басталады да, мұнда загонның ортасында үйілген атжал пайда болады.
Құлата жырту жұмысы загонның шетінен басталады, мұндай жыртылған жөн ортасында айырма борозда пайда болады.
Жұмыс беті жартылай винтті корпустар, тығыздығы жоғары, шьмды тың және тынайған топырақты өңдеуге арналған.
Шым аударғышпен бірге қолданғанда аңыздық егіс пен өсімдік қалдықтарын жабуды қамтамасыз етді.
Жұмыс беті винтті корпустар топыақ қабатын (180°-қа) аударуға арналған. Бұлар топырақ қыртгысын мүлде майдаламай біртұтас лента түрінде қалдырады.
Топырақ қабатын аудармай жыртуға қайырмасыз корпустар қолданылады. Мұндай корпустармен жабдықталған плугтар ылғалы тапшы аудандарда күлді, сортаңды және басқа да қүнарлығы аз топырақтарды жыртуға қолданыліады.
Топырақ қабатын аудармай терен жырту топырақты шамалы араластыруды және қабаттарды өзара. алмастыруды қамтамасыз етеді, көпжылдық арамшөптерді жояды, топырақтын физикалык қасиетін өзгертіп, су режимін жақсартгады, жыртылған қабаттын құнарлануын арттырады.
Бір терендікте жыл сайын қайта жырту өсімдіктін. тамырына ауа, су өткізбейтін қатты топырақ ұлтаны пайда болуға әкеліп соктырады.
Өсімдік тамыр жүйесі осы топырақ ұлтанына дейін барып, бүгіліп, қайырылып қалады, ал тамыржемістері әлсіз болып, мол өнім алуды тежейді. Жыртылған танашта топырақ ұлтаны пайда болмас үшін жылмажыл әр түрлі тереңдікте жыртып, немесе топырақ терендеткішті пайдаланған дұрыс.
Корпустың артына қондырылатын топырақ тереңдеткіш топырактың қопсытылатын қабатын 6...15 см тереңдетіп, оны топырак бетіне шығармай қопсытады. Осылайша қопсыту топыраққа ауаның, судың енуін көбейтеді. Өсімдіктің тамыр жүйесінің дамуына қолайлы жағдай жасайды және жыртылу қабатынын төменгі қыртысын байытуға мүмкіндік береді.
Қарашірікті қабаты қалың емес топырақты өндегенде, төменгі құнарсыз қабат үстіне шығарылады да, құнарлы қабаттың сапасын төмендетеді. Сондықтан мұндаій топырақты арнаулы ойықты корпуспен өндеген жөн. Ойық корпус топырақты екі қабатта еңдейді.
Теменгі қабаттың (қалыңдығы 13 ... 15 см) қопсытылған топырағы бетіне шығарылмай, түрен мен қайырма арасындағы ойық арқылы жылжып борозданың ұлтаныніа түседі.
Ал жоғарғы қабаттың (қалыңдығы 18...22 см) топырағы қайырмамен аударылып, үсақталады діа, алдынғы корпустың ойы-ғынан түскен төменгі қабаттың қопсытылған топырағының үстіне жатқызылады.
Тамыр жүйелері 35...40 см терендікке жететін, мысалы, қант қызылшасын, мақтаны, жүгеріні, тағ;ы басқа техникалық дақылдарды егетін топырақты өңдегенде кең алымды корпусы бар плуттар қолданылады.

Топырақты мұндай корпустармен: өңдеу мәдени өсімдіктердін тамыр жүйелерінін жақсы дамуын және ауанын үлкен терендіке енетін қамтамасыз етеді. Ылғалдың жиналуына және сақталуына қолайлы жағдай жасайды. Тошырақта қоректік заттардын мөлшері айтарлықтап артады және егістік жердің арамшөптермен ластануы азаяды.
Терең қопсыту. Терең қопсытқыш -- жазық тілгіш культиваторы топырақ қабатын қопсытады, өңдіейтін топырақ қабатын аудармай тіледі. Топырақ бетінде 80 проценттей аңыз сабақтары сақталады. КПГ-250 терең қопсытқыш -- жазық тілгіш күльтиваторы 30 см тереңдікте қопсыту үшін алым кеңдігі 110 см болатын екі жұмыс органьшен, ал 16 см тереңдікте жазық тілгішті өңдеу үшін алым кеңдігі 250 см болатын бір жұмыс органмен жабдықталады.
Терең қопсыту үшін пайдаланатын құралдар ҚПГ-250 және КПГ-2 -- 250. Ең жоғарғы сапалы өңдеу, топырақ ылғалдылығы ең аз су сыйымдылығы 55...65 процент болғанда жүргізіледі. Жылжу жылдамдығы сағатына 10 км дейін, өңдеудің тереңдігі 30 см дейін болады.
Саңылауландыру. Топырақты терең еңдеудің мұндай тәсілі көбінесе тау баурайларындағы күздік дақылдарға, көпжылдық шөптер егісіне, шабындықтар мен жайылымдарға қолданылады. Саңылаулар баурайға көлденең кесіледі, оның тереңдігі 35... 40 см.
Саңылаулар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.