Жарғылық капитал

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ҚОЖА АХМЕТ ЯССАУИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

ЭКОНОМИКА, БАСҚАРУ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ФАКУЛЬТЕТІ

$Описание: C:\Users\User 9\Downloads\МКТУ Эмблема.png$

БӨЖ

Пәні: Бухгалтерлік есеп және аудит

Тақырыбы: Бухгалтерлік баланс

Орындаған: Әзімханова Ғайни

Тобы: ЭЭМ-011

Қабылдаған: Асанова А

Түркістан 2021

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім

Жарғылық капитал туралы ұғым. Оның құрылымы және түрлері.
Жарғылық капиталды қалыптастыру мен құрылтайшы құжаттарды есепке алудың методикасы
Жарғылық капиталды қалыптастыру мен құрылтайшы құжаттарын есепке алудың талдауы

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

КІРІСПЕ

Капитал - бұл дара кәсіпкер тұлғаның немесе ұйымның активтеріндегі барлық міндеттемелер шегеріліп тасталғаннан кейінгі қалған үлес.

Меншікті капиталдың қаржылық есебінің негізгі мақсаты ресурстарды дұрыс қолдану мен сақтауда бақылаудың болуы. Бұл мақсатқа жету үшін қаржылық есеп мыналарды бақылауға қамтамасыз етуі тиіс:

жарғылық капиталға қатысушылардың үлестерін уақытында және толық қабылдап алу;
мерзімінде, толық және дәл көрсетілген жарғылық капиталдың немесе оның әр түрлерінің жалпы сомаларының өсуі немесе кемуі жайлы өзгерістерді айқындап отыру;
меншіктік акцияларды сатудан (эмиссиялық кіріс) түскен табыстарды алу;
инфляцияға байланысты негізгі құралдарды, инвестицияларды және басқа да активтерді қайта бағалаудан кейін капиталдың сомасын уақытында және дәл анықтау;
резервтік капиталдың уақытында және дұрыс құрылуы мен оны дұрыс қолдану;
алдыңғы есеп беру жылы мен есеп беру жылында пайда болған бөлінбеген кіріс (жабылмаған залал) сомаларын дұрыс анықтау және көрсету.

1. Жарғылық капитал туралы ұғым. Оның құрылымы және түрлері.

Капитал -бұл пайда табу сатымен өз қызметін жүзеге асыру үшін шаруашылық жүргізуші субъектінің қолында бар қаражаттары.

Қаржыландырудың негізгі көзі меншік капитал болып табылады.

Оның құрамында кіреді:

Жарғылық капитал
Жинақталған капитал
Басқа да түсімдер

Жарғылық капитал объектіні құрған кезде оның жарғылық қызметін қамтамасыз ету мақсатымен құрылтайшылардың салымдары болып табылады.

Жарғылық капитал деп жарғылық іс-әрекетті жүзеге асыруға арналған құрылтайшылардың салған ақша қаражаттарын түсінеміз. Мемлекеттік кәсіпорындарда жарғылық капитал деп мемлекет бекіткен, бірақ толық шаруашылық жүргізуге өкілеттік берілген мүліктердің құнын айтамыз. Акционерлік кәсіпорындардағы жарғылық капитал-бұл акцияның барлық түрлерінің номиналды құны. Жауапкершілігі шектелген серіктестер үшін жарғылық капитал болып меншік иелерінің үлесі сомалар, ал жалға алынған кәсіпорындар үшін-оның қызметкерлері салымдарының сомасы саналады. Құрылтайшылардың салымдары ақшалай, мүліктік және материалдық емес активтер түрінде де болуіы мүмкін.

Меншікті капитал есебіне Халықаралық қаржылық есеп стандартының бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарына сәйкес V бөлім арналған.

«Капитал және резервтер» бөлімінің шоттары капитал мен резервтерді есепке алуға арналған. Капитал - бұл ұйымның активтерінде оның барлық міндеттемелерін шегергеннен кейін қалған үлес.

Аталған бөлім мынадай кіші бөлімдерді қамтиды:

5000 «Жарғылық капитал»

5100 «Төленбеген капитал»

5200 «Сатып алынған жеке меншік үлестік аспаптар»

5300 «Эмиссиялық кіріс»

5400 «Резервтер»

5500 «Бөлінбеген кіріс (жабылмаған залал) »

5600 Қорытынды пайда (қорытынды залал) »

Кәсіпорынның жарғылық капиталы қызметті бастауды қамтамасыз ету үшін жаңадан құрылған кәсіпорынның жасаған қаражаттарының сомасы болып саналады.

Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес, шаруашылық жүргізуші ұйымдардың алуан түрлері құрылады.

Ол акцияларды орналастырудың немесе сатудың, жеке капиталын салудың, мемлекеттiң қаражаттарының, материалдық емес активтердiң және басқа да мүлiктердiң немесе мүлiктiк құқықтарының есебiнен құрылады. Сонымен қоса, жарғылық капитал жаңадан құрылған заңды тұлғалар өз қызметiн бастау үшiн бастапқы материалдық базасы болып та табылады, ол құрылтайшылардың (акционерлердiң, қатысушылардың) қатысу үлесiн және кепiлдiк сипатын анықтайды.

Шаруашылық серiктестiктердiң жарғылық капиталына салынатын салымдары, ақша да, бағалы қағаздар да, мүлiк те, мүлiктiк құқық та және басқа да мүлiктер (интеллектуалдық қызметтiң нәтижесiнде берiлген құқын да қоса алғанда) болуы мүмкiн.

Бухгалтерлік есеп те капитал активрмен теңестіріледі. Бухгалтерлік баланстың теңдігі егер капиталды, бір адамға салса, онда ол актив тең капитал болады. Ал егер, кәсіпорынды бірнеше адам құрса, онда актив тең капитал қосылған міндеттеме болад Кәсіпорынның жарғылық капиталы қызметті бастауды қамтамасыз ету үшін жаңадан құрылған кәсіпорынның жасаған қаражаттарының сомасы болып саналады.

Жарғылық капитал - «жарғы» деген сөзден алынған - ұғымды анықтайтын ережелердің жиынтығы, белгілі бір ұйымның атқаратын қызметінің тіртібі, немесе актив құндарының екінші жағынан көрінуі, яғни жарғылық қорға салынған активтердің жалған және номиналдық құны.

Жарғылық капитал - «жарғы» деген сөзден алынған - ұғымды анықтайтын ережелердің жиынтығы, белгілі бір ұйымның атқаратын қызметінің тәртібі, немесе актив құндарының екінші жағынан көрінуі, яғни жарғылық қорға салынған активтердің жалған және номиналдық құны. Әрбір шаруашылық жүргізуші субъектіні құру үшін құрылтайшылық құжаттары болуы керек, бұл құжаттың ең негізгісі Жарғы болып табылады. Құрылтайшылық құжаттар нотариалдық тұрғыда расталып, заң органдарында мемлекеттік тіркеуден өтеді. Жарғыда субъект серіктестік құрылтайшыларының салым ақшаларынан тұратын жарғылық капиталды жариялайды. Салым ақшаны бағалау тараптардың келісімі бойынша жүргізіледі және тәуелсіз аудиторлық тексеруге жатады.

Резервтік капитал құрылтайшылық құжаттарға сәйкес акционерлік қоғамда өз қалауынша құрады. Оны басқа ұйымдар да құруы мүмкін. Акционерлік қоғамдағы резервтік капитал залалдарды жабуға, сондай-ақ қоғамның облигацияларын жабуға және басқа қаражат болмаған жағдайда акцияны сатып алуға арналған. Серіктестікте резервтік капиталды пайдалану бағыттары жарғы бойынша анықталады.

Резервтік капитал жыл сайынғы таза табыстан аудару жолымен құрылады. Жыл сайынғы аудару мөлшері акционерлердің жалпы жиналысында белгіленеді. Резервтік капиталды пайдалану жағдайында көрсетілген шамаға дейін оны толтыру үшін аударым жаңғыртылады.

Қазақтан Республикасы заңында қаралған мөлшерден кем болмауы тиіс жарғылық капиталдың көлемі және де ол сол ұйымның құрылтайшыларының, акционерлерінің ақшалай, заттай және басқадай түрде қоғамға қосқан үлестерінен құралады. Бұл сома, яғни кәсіпорынның капиталы осы ұйымның қызметі барысында тапқан таза табысы және басқа да көздерден, тегін түскен мүліктер мен ақшалар қаржылар есебінен өсіп отырады.

Жарғылық қор мөлшері ұйымның жарғысында және басқа да құрылтайшылық құжаттарында белгіленген, үкіметтің атқарушы органдарында тіркелуі керек. Оның мөлшері құрылтайшылық қүжаттарға тиісті өзгерістер енгізілгеннен кейін ғана өзгеруі мүмкін.

Акционерлік қоғам бухгалтерлік есебін жүргізу барысында жұмыс істеп тұрған, қызмет атқарушы яғни қолданыстағы капиталы және оның құрамы мен құрылымы бухгалтерлік баланстың активінде көрсетілсе, ол капиталдың қаржыландыру көздері баланстың пассивінде көрсетіледі.

Акционерлік коғамның қаржы көздері болып төменгілер табылады:

Меншікті капитал;
Сырттан тартылған капитал.

Қосымша төленген капитал - қоғамның өзінің акцияларын олардың атаулы құнынан артық бағаға сатқан жағдайда пайда болған құн айырмашылығынан туындайды.

Қосымша төленбеген капитал - кәсіпорынның өзінің меншігіндегі негізгі құралдары мен инвестицияларын қайта бағалаған уақыттағы олардың құнының өскен сомасынан және тағы да басқа жағдайлардан туындайды.

Резервтік капитал - келешекте болуы мүмкін зияндармен шығындардың орнын толтыруға арналып кәсіпорынның өзінің таза пайдасынан бөлінген меншіктік капиталының бір бөлігі. Резервтік капиталдың мөлшері мен құрылу тәртібі Қазақстан Республикасының заңдары мен қоғамның жарғысында қаралады.

Бөлінбеген пайда - кәсіпорынның жалпы кірісінен барлық жұмсалған шығындарды, кірістен басқадай бағыттарға пайдаланған сомаларын шегеріп тастағандағы қалған бөлігі болып табылады.

Аталған ұйымдастырушы - құқықтық меншік формасы нысанын енгізу мәселесі Қазақстанда 1998 жылы «Акционерлік қоғамдар туралы» заңды қабылдаумен (№ 282-1, 10. 07. 98ж. ) шешілді. Бірақ бұл заң Қазақстан Республикасында жаңа «Акционерлік қоғамдар туралы» (№ 415, 13. 05. 05ж. және 2010ж -өзгеріс ) Заңның қызметке енгізілуімен күшін жоғалтты. АҚ - ға мына талаптар қойылды:

тек акционерлік қоғамдардың ғана жұмыс істеуі (жаңа заңда ашық және жабық АҚ қызметі қарастырылмаған) ;
Қазақстан Республикасының республикалық бюджет туралы Заңына сәйкес тиісті қаржылық жылға АҚ-ның минималды жарғылық капиталының 5 МЕК мөлшерінде бекітілуі;
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің Үкіметімен 04. 07. 03ж. № 217 қаулысымен реттелген, оларды мемлекеттік тіркеу тәртібіне сәйкес, АҚ - ға жеңілдіктермен пайдаланатын және атаулы акциялар шығару құқығын бекіту;
2 жыл мерзімінде құрылтайшылар құжаттарына, оның ішінде жарғыға тиісті өзгерістер енгізу;
АҚ - ның қаржылық - шаруашылық қызметіне міндетті түрде жыл сайынғы сыртқы аудитті ұйымдастыру;
жоғарыда көрсетілген екі жыл мерзім өткеннен соң, акцияларды жоюмен, оларды бір жыл ішінде уақытша тоқтатумен байланысты қайта құру немесе жою процедураларын жүргізу;
жекелеген АҚ - ды серіктестіктерге немесе өндірістік кооперативтерге қайта құру;
жарғылық капиталдың «жарияланған» және «шығарылғын (төленген) » түсініктерін қысқарту, сонымен қатар резервтік капиталды құру міндетті емес;
жеңілдікті акцияларды «дауыс беруге құқығы бар», «дауыс беруге құқығы жоқ» категорияларына бөлмеу;
қоғам жарғысында тек құжатсыз нысанында акционерлік қоғамда шығарылған акциялар бойынша дивидендтердің кепілдік мөлшерін бекіту;

2. Жарғылық капиталды қалыптастыру мен құрылтайшы құжаттарды есепке алудың методикасы

Кәсіпорынның жарғылық қызметті бастауды қамтамасыз ету үшін жаңадан құрылған кәсіпорынның жасаған қаражаттарының сомасы болып саналады.

Ол акцияларды орналастырудың немесе сатудың, жеке капиталын салудың, мемлекеттің қаражаттарының, материалдық емес активтердің және басқа да мүліктердің немесе мүліктік құқықтарының есебінен құрылады. Сонымен қоса, жарғылық капитал жаңадан құрылған заңды тұлғалар өз қызметін бастау үшін бастапқы материалдық базасы болып та табылады, ол құрылтайшылардың (акционерлердің, қатысушылардың) қатысу үлесін және кепілдік сипатын анықтайды.

Шаруашылық серіктестіктердің жарғылық капиталына салынатын салымдары, ақша да, бағалы қағаздар да, мүлік те, мүліктік құқық та және басқа да мүліктер (интеллектуалдық қызметтің нәтижесіне берілген құқын да қоса алғанда) болуы мүмкін.

Жарғылық қор меншік иесінің (кәсіпорынның) жарғысында қаралған қызметтерін қамтамасыз ету үшін инвестициялық қаржылардың сомасы болып табылады.

Меншік иесінің тиісті қүқығымен жауапкершілігіне қарай ұйымның жарғылық қоры мынадай түрлерге бөлінеді:

кәсіпорындардың (толық серіктестік, сенім серіктестігі, жауапкершілігі шектеулі серіктестік, қосымша жауапкершілігі бар серіктестік, жабық және ашық акционерлік қоғам) жарғылық капиталы.
өндірістік кооператив мүшелерінің мүлік жарналары (үлестері) .

Жарғылық қор мөлшері ұйымның жарғысында жэне басқа да құрылтайшылық қүжаттарында белгіленген, үкіметтің атқарушы органдарында тіркелуі керек. Оның мөлшері құрылтайшылық қүжаттарға тиісті өзгерістер енгізілгеннен кейін ғана өзгеруі мүмкін.

Құрылтайшылардың (қатысушылардың) жарғылық капиталына натуралды нысанда салынатын салымдары немесе барлық құрылтайшылардың келісімі бойынша немесе барлық құрылтайшылардың жалпы жиналысының шешімі бойынша мүліктік құқығы ақшалай нысанда бағаланады. Осындай салымдардың құнының сомасы жиырма мың айлық есептік көрсеткіштен асып түсуі керек, бірақ сол бағалауды тәуелсіз эксперт (бағалаушы) қуаттауы керек.

Шаруашылық жүргізуші субъектілер қайта тіркелген кезде қатысушылардың ақшалай салымдары бухгалтерлік құжаттармен не болмаса аудиторлық есеп берулерімен қуатталып бағалануы мүмкін.

Осындай бағалау кезеңінен бастап, бес жыл бойы шаруашылық жүргізуші субъектілердің құрылтайшылары (қатысушылары) өздері қосқан сомаларының шегінен артық бағаланған салымдарына субъекті кредиторларының алдында бірлесіп жауап береді.

Егер де салым ретінде субъектіге мүлікті пайдалану құқы берілсе, онда бұл салым үшін төленетін төлемнің мөлшері, құрылтайшылардың құжаттарында көрсетілген барлық мерзімі үшін есептелген сомадан анықталады.

Мүліктік құқы жоқ және басқа да материалдық емес игіліктерді жеке салым ретінде жасауға рұқсат етілмейді, сондай-ақ қатысушылар серіктестікке бір - бірінің қарызын өзара есептесуге жатқызуына болмайды.

Қосымша және жауапкершілігі шектелген серіктестіктердің жарғылық капиталының бастапқы мөлшері құрылтайшылардың салым сомасына тең болады және құжаттарын мемлекеттік тіркеуден өту үшін берген күнінде, оның мөлшері жүз айлық есепті көрсеткіштен кем болмауы керек.

Акционерлік қоғамның жарияланған жарғылық капиталының мөлшері бірыңғай валютада көрсетілген барлық шығарылған акцияның номиналды (атаулы) құнына тең болады. Қоғам өзінің шығады деп жариялап қойған акцияларының барлығын немесе тек бір бөлігін ғана шығаруы және орналастыруы мүмкін. Ол жағдайда жабық акционерлік қоғамы мемлекеттік тіркеуден өтпес бұрын жарияланған жарғылық капиталының толық төленуін қарастырады. Ашық акционерлік қоғамы өзінің жарияланған жарғылық капиталының кем дегенде 25% тіркеместен бұрын төленуі тиіс.

Жарияланған жарғылық капиталының минималды көлемі ашық акционерлік қоғамы үшін - бес мың минималды есептік көрсеткіш, ал жабық қоғам үшін - жүз минималды есептік көрсеткіш құрайды.

Акционерлердің жалпы жиналысында анықталған әрі жарияланған санының шегінде акцияны шығарудың жағдайы, мерзімі, саны директорлар Кеңесінің шешімімен белгіленеді.

Қоғамның шығарылған (төленген) жарғылық капиталының деңгейі шығарылатын акцияның номиналдық (атаулы) құнына тең болады. Шығарылған (төленген) жарғылық капитал жаңадан шығарылған немесе сатып алынған және жойылған акцияларына сәйкес өзгеруі мүмкін. Бұл жерде шығарылған акцияның номиналды құнының жиынтық сомасы әрбір қоғам типіне белгіленген минималды деңгейден төмен болмауы керек.

Қоғамның жарияланған жарғылық капиталы түгелдей төленіп және орналастырылып біткен соң ғана, ұлғайтуға рұқсат беріледі; жарияланған капитал мен шығарылған капиталдың арасында айырмасы болса, онда сол сомаға жарғылық капитал азайтылады.

Жарияланған жарғылық капиталын ұлғайту және азайту туралы шешім акционерлердің жалпы жиналысында қабылданады, бірақ оларды минималды деңгейден төмендетуге рұқсат етілмейді.

Барлық кредиторларға кем дегенде 30 күн бұрын хабарланған соң, жарияланған жарғылық капиталын азайтуға рұқсат етіледі. Бұл жағдайда кредиторлар өзінің алашағын толық деңгейде, әрі тез арада талап етуге құқылы.

Қоғам акциялары жай және айрықша болып келеді.

Заңға сәйкес акциялар акционерлердің келесі құқықтарын қанағаттандырады:

-дивидендтер алуын;

-қоғамды басқаруына қатысуын;

-қоғам жойылғаннан кейін одан қалған мүлікті бөлісуге қатыса алатындығын.

Ұйымның меншікті капиталы жарғылық капиталдан, сақтық капиталдан және басқа да арнайы құрылған қорлардан құралады.

3. Жарғылық капиталды қалыптастыру мен құрылтайшы құжаттарын есепке алудың талдауы

Қазіргі кездегі нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорынның қызметі мен оның дамуы өзін-өзі қаржыландыру арқылы, яғни меншікті капитал арқылы жүзеге асырылады. Тек осы меншікті капитал жетіспеген жағдайда ғана қаражаттар тартылады. Мұндай жағдайда қаржылық тәуелсіздік маңызды орын алады. Яғни тартылған қаражаттарсыз жұмыс істеу мүмкін емес деген сөз. Бірақ бұл қиын, тіпті, мүмкін емес. Сондықтан қаржылық есеп берудегі активтердің құралу көздерін шектеу керек. Олардың ең аз мөлшері меншікті капиталдан тұрады. Ал егер меншікті капитал жетіспейтін болса оның үстінен қысқа мерзімді банк несиелері немесе коммерциялық несиелер, яғни тартылған қаражаттар қолданылады.

Активтің қалыптасу көздерінің талдауын жасау барысында меншікті және тартылған капиталдың нақты көлемі анықталып, есепті мерзімде болған өзгерістердің себептері анықталады және бағаланады. Мұнда ең бастысы меншікті капиталға көп көңіл бөлінеді. Себебі меншікті қаражаттар көзінің қоры - бұл қаржылық тұрақтылық қоры болып табылады.

Меншікті капиталдың құрамына экономикалық мазмұнына, құралу қағидаларына және пайдалану көздеріне қарай мыналардан тұрады: жарғылық капитал, қосымша төленген капитал, қосымша төленбеген капитал, резервтік капитал және бөлінбеген пайда.

Капиталды талдау барысында мынадай көрсеткіштер жиі қолданылады :