Экономиканың зерттеу әдістері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ БИЗНЕС ЖОҒАРЫ МЕКТЕБІ Экономика кафедрасы 6В04106 - "Қаржы" мамандығы

РЕФЕРАТ
Экономикалық теория пәні және оның қалыптасу кезеңдері

Тексерген: Кулиев Илияс
Дайындаған: Хабиболла Бибісара

2020-2021 оқу жылы

Жоспары:
1.Кіріспе
Экономикалық теорияның алғашқы шығуы
2.1. Экономикалық теория дамуының негізгі кезеңдері
2.2. Экономиканың зерттеу әдістері
2.3. Негізгі экономикалық ұғымдар
3. Қорытынды

Экономикалық теория - бұл адамдардың шексіз қажеттілігін қанағаттандыру үшін қоғамдағы шектеулі немесе сирек кездесетін ресурстарды пайдалану арқылы игіліктерді өндіруді зерттейтін ғылым.
Экономикалық теория адамзат қоғамының тарихи даму сатыларында ерекше орын алады. Себебi, адамдар өмiр сүру үшiн алдымен материалдық, рухани игiлiктер өндiруi қажет. Басқаша айтқанда өмiрге қажеттi азық-түлiк, киiм, тұрғын үй, отын, тұтынуға жарамды заттар өндiрiлуi керек. Осыған орай не өндiру, қалай өндiру, кiмдер үшiн өндiру деген сұрақтар адам баласының әрбiр жеткiншек буындарының алдында тұрған көкейтестi мiндет. Бұл мiндеттен ешбiр қоғам құтыла алмайды. Өмiр сүру үшiн тұтыну қажет. Тұтыну қалай тоқтатылмаса, өндiрiс те солай тоқтамауы қажет. Сайып келгенде өндiрiс қоғамдық өндiрiс болып саналады. Себебi, жеке өнiм өндiрушiлер өздерiнiң қажетiн өтеп қана қоймайды, сонымен қатар қоғам мүшелерi үшiн де қызмет атқарады.
Қоғамның өндiргiш күштерi даму барысында алдымен адамдардың еңбекке қабiлеттерi өсуiне байланысты алғашқы қауымның өзiнде қосымша өнiм пайда болуына сәйкес тайпалар арасында тiкелей өнiм айырбасы, кейiннен ақша арқылы айырбас жүргiзiлiп экономикада тауар-ақша немесе нарық қатынасы пайда болды. Бұл нарықтық, тауар-ақша қатынастарының тарихы кем дегенде 5-7 мың жыл бұрын болғаны белгiлi. Мысалы, экономика жөнiнде алғашқы ғылыми мәлiметтер ерте заманғы Вавилония, Египет, Индия, Қытай, Грек ойшылдарының еңбектерiнде кездесдi. Бiздiң дәуiрден бұрын 995-935 ж.ж. өмiр сүрген Ксенофонт Экономикс (грек тiлiнде шаруашылық туралы заң деген ұғым бередi) атты еңбегiнде сол заманғы құл иеленушi үй шаруашылығын басқару жөнiнде нұсқаулар жазылған. Жаңа дәуiрде көпшiлiк елдерде кең тараған ғылымның аты сол грек сөзi Ойкономия - шаруашылық және басқару сөзiнен алынып, француз экономистi Антуан Монкретьеннiң Политэкономия трактаты деген еңбегi арқылы бекiдi. Сонымен ХVII ғасырдан қазiргi уақытқа шейiн политэкономия деген ғылым қалыптасты.
Экономикалық теорияның қоғам дамуындағы ролi ерекше. Экономикалық теорияның ғылым ретiнде қалыптасуы мен оның даму кезеңдерi тарихи бiрнеше бағыттарды қамтиды. Атап айтқанда, меркантелизм, физиократия, классикалық саяси экономия, марксизм, маржинализм. Экономикалық ой-пiкiрлердiң қазiргi кезеңдегi негiзгi бағыттарына тоқталсақ, олар: неоклассикалық, кейнстiк, институционалды-социологиялық.
Экономикалық теория дамуының негізгі кезеңдері
Экономикалық теорияның бастауы - меркантилистерден Рикардоға дейінгі кезеңдерде ғылымның экономикалық категориялары мен заңдары жүйесінің іргетасы қаланды. Осы дəуірдің барлық кезеңдеріндегі экономикалық теорияның дамуы нарықтық капиталистік жүйенің теориялық ұдайы өндірісінің алғышарты болды. Бұл жүйенің қалыптасуы - қоғамдық қатынастардың күрделене түсуіне ықпал етіп, идеяның пайда болуы мойындалып қана қойған жоқ, сонымен бірге жүзеге асырыла бастады.
Меркантилизм - ең алғаш экономикалық ілім XVIXVII ғасырларда меркантилизм мектебі болды. Ол италиян сөзінен аударғанда саудагер, көпес мағынасын білдіреді. Бұл ілімнің негізінде қоғам байлығының қайнар көзі материялдық өндіріс емес, тауар ақша қатынастарында болды. Бұл мектеп өкілдерінің негізгі көзқарасы бойынша мемлекет байлығының қалыптасу көздері мен нысаны - ақша, алтын, ал оның пайда болу көзі - сауда деп білді. Меркантилистердің көзқарасы бойынша тауарларды шет елден арзанға сатып алып, мейлінше қымбатқа сату арқылы елдегі алтын ақша қорын молайтуға болады. Алтын ақша неғұрлым көп болса, соғұрлым қоғамның байлығы да мол болады деп тұжырымдады.
Меркантилистік мектептен кейін қоғамда XVIII ғасырда физиократизм мектебі пайда болды. Грекше "физис"- табиғат, "кратос"- билік дегенді білдіреді. Олардың ойынша қоғамның байлығы саудада емес, өндірісте, соның ішінде тек ауыл шаруашылығында. Осындай қағида ең бірінші физиократтар мектебінің негізін қалаушы Франсуа Кенэнің еңбегінде пайда болды. Ф. Кенэ тұңғыш рет ұдайы өндіріс теориясына қатысты экономикалық кесте жасады. Бұл кестеде бір жылы ішінде өндірілген ауыл шаруашылық өнімдерінің ұдайы өндірістік үрдісі көрсетіледі.

Классикалық саяси экономия - ХҮІІІ ғасырдағы экономикалық мектеп. Оның көрнекті өкілдері:У.Петти, А.Смит, Д.Рикардо, Буагильбер. Олар өндірістің барлық саласын зерттеп, барлық тауарлардың құндылық өлшемі негізі еңбекте деп дәлелдеген.Олар ауыл шаруашылығымен қатар өнеркәсіптегі материалдық игіліктерді өндіру, өндеу үрдістерін жалғастыратын байланыс халыққа қызымет көрсету салаларында да жаңа құн өндіріліп қоғамдық байлық молая түседі деген қағиданы қалыптастырды. Экономиканың нарықпен реттелуін және қоғамның барлық топтар табыстарының қайнар көзін анықтаған. Классикалық саяси экономистердің басты жаңалығы - олар еңбек-құн теориясының негізін қалады.
ХІХ ғасырдың ІІ жартысы басында саяси экономия екі бағытқа бөлінді: марксизм және маржинализм.
Марксизм - бұл мектептің өкілдері К.Маркс, Ф.Энгельс, В.И.Ленин, Г.В.Плеханов болды. Зерттеудің негізгі нысаны - капитализмнің экономикалық заңдылықтары. К.Маркстың ашқан басты жаңалығы: қоғамдық-экономикалық формация, капитализмнің даму заңдылықтары, социализмнің жаңа жүйе ретінде пайда болуы, ұдайы өндіріс пен экономикалық дағдарыстар теориясы, тауарға сіңген еңбектің екі табиғаттылығы, қосымша құн туралы ілімдерді қалыптастырды, абсолюттік рентаның, жалдамалы еңбектің мәнін қарастырды. К.Маркс қоғамды екі топқа бөлу арқылы барлық экономикалық құбылыстар да талданды. Қосымша құнның теория мағынасы өндірісте пролетариаттың қаналуы арқылы көрініс тапты.

Маржинализм - бұл мектептің басты категориялары шекті пайдалылық, шекті өнімділік, шекті шығындар. Француз тілінен аударғанда "marjinal"- шектеу дегенді білдіреді. Шаруашылықты тиімді ұйымдастыру үшін шектеулі ресурстарды ең пайдалы бөлудің әдістерін іздестіру жүргізілді. Микроэкономикалық талдауда шекті көрсеткіштер қолданылу әдістері қарастырылды. Маржинализм экономико-математикалық тәсілдер мен үлгілерді кең қолданады. Л.Вальрос математикалық мектептін негізін қалаған. Ол жалпы нарықтық тепе-теңділік үлгісін жасаған, оның негізі сұраныс пен ұсынысты талдау. Көрнекті өкілдері: К.Менгер, У.Джевонс, Л.Вальрос. Олардың қарастырған негізгі мәселесі, шаруашылық қатынастарға тартылған жеке адамның іс-әрекетін субъективтік-психологиялық тұрғыдан экономикалық талдау. Яғни, кез-келген адам игіліктің құндылығын субъективті түрде анықтайды оның пайдалылығына қарай бағасын белгілейді.

Неоклассикалық теория - ХІХ ғасырдың 90-жылдарындағы экономикалық теорияның жаңа бір бағыты. Бұл мектептің өкілдері: Д.Кларк, А.Маршалл, А.Пигу. Неоклассиктердің ойы келесіде: егер нарықтық экономиканың субъектілеріне мүмкіндігінше экономикалық еркіндік бірлесе өте жақсы қызмет атқарған болар еді деп есептеді. Бұл мектептің негізін қалаушы ағылшын экономисі А.Маршалл (1842-1938). Оның басты еңбегі 1890 ж жарық көрген Экономика ғылымының қағидалары. Ол өндіріс шығындары, сұраныс пен ұсыныс, шекті пайдалылық және шекті өнімділік теориясын біріктіруге тырысады. АҚШ-та Дж. Кларк 1877-1938 шекті өнімдірілік және өндіріс факторлары өнімділігінің кему заңын тұжырымдады. Ол заң бойынша қолданыстағы өндіріс факторларының саны өскен сайын, оның өнімділігі кемиді.

Кейнсиандық мектеп - ХХ ғасырдағы экономикалық мектеп. Басты негізін салушы- Дж.Кейнс. Бұл ағымның капитализмді реттеу теориясы бойынша: экономиканы нарықтық реттеумен қатар мемлекеттің араласуының қажеттілігін айқындады.

Институционализм - ХХ ғасырдың 50 жылдарының аяғында бет ала бастады. Осы жолда еңбек еткендер:Т.Веблен, У.Митчел, М.Вебер, В.Зомбарт, Д.Гэлбрейт. Олар экономикалық дамудың сипатын құрайтын тек нарық емес, ол - экономикалық институттардың барлық жүйесі деп есептеді. Бұл бағыт өкілдері қоғамның жоғары мұратының көрінісіне әлеуметтік бағдарламаларды, индикативтік жоспарлау және басқа да экономикадағы мемлекеттің араласу шараларды жатқызды.
Экономистер кез келген қоғам мен ұлттың бастарынан өтетін шектеу жөне тандау проблемаларымен шүғылданады. Экономикалык зерттеу процесінде олар коғам алдында түрған экономикалык проблемаларды шешуге болатын жайттарды қарастыра келіп, экономикалык принциптердің негізін қалыптастырады. Түгелдей алғанда жеке адам, кәсіпорын және қоғам өздеріне қолайлы экономикалык ресурстарды қалай пайдаланулары керектігін зерттеу жоне түсіндіру өдістерін экономистер жасап та қойған. Ол үшін экономистер нақтылы экономикалык проблемага қатысты фактілерді жинап анықтайды. Мүндай жағдайларда олар 13 теориядан фактілерге отетіндсрі секілді, фактіден теорияга қарай да жьшжый алады. Экономиканың қандай болуы керек екендігін байқату үшін экономистер үлгілеумен айналысады.

Экономикалық теорияның зерттеу әдістері
Экономикалық теория, басқа кез-келген ғылым сияқты танымның әртүрлi формалары мен әдiстерiн (ғылыми абстракция, логикалық, позитивтi және нормативтi, экономикалық эксперименттеу, экономикалық-математикалықмоделдеу) , функцияларды (танымдық, критикалық жағдай, болжамдық, прагматикалық) қолданады. Олардың барлығы шаруашылық өмiрдi зерттеу әдiстерiнен тұратын ғылыми-методологияны құрайды.
Логикалық әдiстер негiзiнен ой-пiкiрлердiң түрленуiне негiзделген әдiстер.
Позитивтi талдау әдiсi экономикалық құбылыстардың өзара байланыстарын ешбiр бағалаусыз, талдаусыз, қандай кұйiнде болса сол қалпында зерттеуге негiзделген. Ал, нормативтi талдау әдiсiнде бағалау, талдау жүргiзiледi.

Шаруашылық процестерді зерттей отырып, экономикалық теория жалпы ғылыми тану әдістерін қолданылады. Экономика сферасына маңыздылары болып келесілер табылады:
- фактілерді жинау және бақылау;
- эксперимент (тәжірибе);
- модельдеу;
- ғылыми абстракция әдісі;
- индукция және дедукция;
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.