Жердің жасын анықтау әдістері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АЛЬ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Факультеті «География және табиғатты пайдалану »

Кафедрасы «Геодезия және картография»

СӨЖ

Тақырыбы « Тау жыныстарының жасын анықтау. Жердің жасын анықтау әдістері . »

Орындаған: Отарбай А.

Тексерген: Қожахметова Ү.

Жоспары

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

2. 1. Жалпы шолу

2. 2. Тау жыныстарының жасын анықтау

2. 3Жердің жасын анықтау әдістері

III. Қорытынды

IV. Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Таудың жасын анақтау бұл сан ғасырлардан бері келе жатқан ұғым болып саналады. Таудың жасын анықтау үшін ғалымдар әр дәуір сайын бір неше әдістер ойлап тауып жатыр. Тау дегеніміз ол мыңдаған жылдар бойы қалыптасып келе жатқан дене. Ол жер асты тақталарының бір-бірімен түйісу нәтижесінде пайда болған дене. Жердің ғаламшарлық даму кезеңі оның алғаш ғаламшар болып қалыптасуынан бастап жер қыртысының құрылуына дейінгі уақыт аралығын қамтиды. Жердің ғарыштық дене ретінде пайда болуы туралы ғылыми түсінік Күн жүйесіне кіретін басқа ғаламшарлардың жаратылысы жөніндегі жалпы көзқарастар негізінде қалыптасқан. Жер Күн жүйесіне енетін 9 ғаламшардың бірі екенін сендер 6 - сыныптан білесіңдер. Ол бұдан 4, 5 - 4, 6 млрд. жыл бұрын пайда болды. Жерді құрайтын алғашқы заттар есебінен литосфера, гидросфера және атмосфера қабаттарының (шамамен 3, 7 - 3, 8млрд. жыл бұрын) қалыптаса бастау мерзімімен бұл кезең аяқталды.

Жалпы шолу

Жердің жасын және оның геологиялық даму тарихын анықтау үшін салыстырмалы және абсолюттік есептеу (геохронология) әдістерін пайдаланады.

Тау жыныстарының салыстырмалы жасын анықтауда шөгінді тау жыныстарын кұрайтын қабаттарының ретті орналасу заңдылығына сүйенеді. Бұл заңдылық, бойынша, тау жыныстарының бұзылмаған қабаттарының жоғарғысы төменгісімен салыстырғанда жасырак болады. Бұл заңдылык дәлелдеуді қажет етпейді, егер астыңғы қабат болмаса, онда оны жауып жатқан үстіңгі қабат та түзіле алмайтыны түсінікті.

Тау жыныстарының салыстырмалы жасын анықтау үшін ежелгі геологиялық дәуірлерде тіршілік еткен жәндіктер мен өсімдіктер дүниесінің таска айналған калдықтарын зерттеудің маңызы зор. Тіршілік дүниесі жердің даму тарихында ең карапайым түрлерден басталып, ең күрделі түрлерге дейін дамып жетілген.

Сөйтіп, ғалымдар Жер бетінде өмір сүрген тіршілік дүниесінің казба қалдықтарын және жер қыртысын құрайтын тау жыныстарының құрамы мен құрылысын зерттеу негізінде Жердің даму тарихын бір жүйеге келтірді. Соның нәтижесінде геохронологиялық кесте жасалды. Ол 1900 жылы Дүниежүзілік геологиялық конгресте бекітілді. Бұл кесте ғылымның дамуымен ұдайы жетілдіріліп отырылады.

Жер қыртысының даму тарихындағы эралар үзақ кезеңдерге топтастырылған. Жер тарихы бес эраға бөлінеді. Ең алғашқы тіршілік бастамасы - Жердің көне тарихына байланысты. Бұл уақыт архей (гр. ἀρχαῖος «археос» - көне тіршілік деген мағынада) деп аталады. Одан кейінгі уакыттар:

протерозой (гр. πρότερος «протерос» - алғашқы),
палеозой (гр. πᾰλαιός «палеос» - кене),
мезозой (гр. μέσος «мезос» - орта),
кайнозой (гр. καινός «кайнос» - жаңа) болып бөлінеді.

Геохронологиялық кестедегі кезеңдердің атаулары шегінді жыныстардың алғашқы табылған орындарына қарай, жергілікті жер атауларына (кембрий, девон, пермь, юра) немесе халыктардың атына (ордовик, силур), жыныстардың құрамына (тас көмір, бор) байланысты аталады. Хронологиялық кестенің жүйелерін ажырата білу үшін шартты белгілер қабылданған. Геологиялық карталарда индекстері (белгілері), оның латынша аттарының алғашқы әріптері арқылы белгіленеді (мысалы, архей - AR), кезеңдердің индекстері оның латынша атының бірінші әріптерімен белгіленеді (мысалы, пермь - Р) .

Тау жыныстарының абсолюттік жасын анықтау ісі ғалымдар XX ғасырдың басында радиоактивті элементтердің ыдырау заңын анщаннан кейін басталды. Әр элемент әр түрлі, бірақ қашан да тұракты жылдамдыкпен ыдырайтынын ғалымдар тәжірибе жүзінде дәлелдеген. Мысалы, уран (торий) ыдыраған кезде қорғасын атомдары түзіледі. Уранның ыдырау жылдамдығын пайдалану арқылы тау жынысының жасын анықтауға болады, 100 грамм ураннан 74 млн жылда 1 грамм қорғасын бөлінеді.

Радиологиялық әдістерді қолдану нәтижесінде жер кабаттарын құрайтын көптеген тау жыныстарының жасын анықтауға мүмкіндік туды.

Яғни жердің жасын анықтауда салыстырмалы және абсолюттік әдістердің негізінде геохронологиялық кестені құрастыруға мүмкіндік алған. [1]

Бұл әдістерді екі топқа бөлуге болады: салыстырмалы және абсолютті. Сондықтан салыстырмалы және абсолютті геохронология бар. Салыстырмалы геохронология әдістері жер шарының қай қабаттары жас, қайсысы үлкен екенін анықтауға мүмкіндік береді. Абсолютті хронология жер шарын құрайтын тау жыныстарының жасын анықтауға мүмкіндік береді. Салыстырмалы геохронология әдістерін қарастырайық, оның мәні құрамына кіретін жыныстарды бөлшектеу

Оны қабаттарға бөліп, қайсысы жас, қайсысы үлкен екенін анықтаңыз. Осылайша, геологиялық оқиғалардың дәйектілігін белгілеп, геологиялық уақыт кестесін құру қажет. Жоғарыда айтқанымыздай, жер шарының қабаттарын және осы қабаттардағы өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтарын зерттейтін және сипаттайтын геология саласы стратиграфия деп аталады.

Қабаттар көлденең болса, белгілі бір орынға жыныстардың салыстырмалы жасын оңай анықтауға болады. Жер қабаттарын, олардың бір-бірімен байланысын, сонымен қатар олардың ретімен зерттеу әдісін стратиграфиялық әдіс деп атайды.

Тау жыныстарының жасын анықтау

Қазіргі кезде тау жыныстарының жасы үш әдіспен анықталады: стратиграфиялық, палеонтологиялық және абсолютті.

Стратиграфиялық (латынша «stratum» - қабат, «graphos» - сипаттама) әдісі. Бұл салыстырмалы әдіс, оның мәні тау жыныстарының салыстырмалы жасын жер қыртысында сол немесе басқа қабат немесе қабат жатқан жер геологиялық бөлімде анықтайтындығында жатыр. Шынында да, төменде жатқан жыныс жоғарғы жағындағы тасқа қарағанда ерте пайда болған. Бірақ тектоникалық процестер кезінде, жер қыртысы қозғала бастаған кезде, тау жыныстарының салыстырмалы жасын анықтау мүмкін емес. Мысалы, Кузбасста кейбір шөгінді қабаттар 89 - 90 ° бұрышта жатады. Осылайша, стратиграфиялық әдіс тек шөгінді жыныстар үшін олардың тыныш төсеніштерінде қолданылады. Бұл әдіспен тау жыныстарының абсолюттік жасын есептеу мүмкін емес, өйткені жер қыртысында шөгінділердің жинақталу жылдамдығы әр түрлі.

Палеонтологиялық (грекше «палаёс» - ежелгі, «отоси» - болмыс, «логос» - оқыту) әдісі. Бұл әдістің мәні мынада: тау жыныстарының жасын олардағы жойылған организмдердің - өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтары анықтайды. Бұл әдістің негізін қалаушылар ағылшын гидроэлектр инженері В. Смит және француз ғалымы Дж. Кювье болды. Қазба жұмыстары кезінде әртүрлі дәрежеде жетілдірілген организмдердің қалдықтары тау жыныстарының қабаттарында кездеседі. Организмдердің қалдықтары неғұрлым жетілдірілген болса, жыныс та соғұрлым жас болады. Мысалы, сүтқоректілердің сүйектері табылған тұқым динозаврлардың қалдықтары табылғаннан әлдеқайда жас. Әрине, бұл әдіс салыстырмалы, бірақ одан да жетілдірілген, өйткені ол жыныстардың төсеніш жағдайларына байланысты емес.

Абсолютті әдіс. Бұл ең дәл және жыл сайын жыныстардың жасын анықтауға мүмкіндік береді. Ол 1396 жылы Анри Беккерель радиоактивтілік құбылысын ашқаннан кейін қолданыла бастады. Радиоактивті ыдырау кезінде кейбір элементтер басқаларына тұрақтыларға айналатындығы және олардың ыдырау кезеңі ішкі және сыртқы жағдайларға (температура, қысым, ылғалдылық және т. б. ) мүлдем тәуелді емес екендігі анықталды. Тау жынысында қалған негізгі элемент мөлшерінің қатынасын және соңғы ыдыраудың көбейтіндісін, оның өзгеру кезеңін біле отырып, тау жыныстарының абсолюттік жасын анықтауға болады. Сонымен, 0 г 238U I миллиард жыл ішінде 0, 116 г 206Pb айналады. 238U қалдықтары 0, 865 г. Қалған массасы радиацияға кетеді. Ескі таймдер деп аталатын ежелгі магмалық және метаморфтық жыныстардың жасын анықтау үшін уран-қорғасын, торий-қорғасын әдістері қолданылады. Осы әдістер арқылы Жерде белгілі ежелгі жыныстардың жасы - 3, 8 миллиард жыл (Оңтүстік Америка) екендігі анықталды. Бұл кейбір метеориттерден (4, 7 миллиард жыл) және Айдың кейбір жыныстарынан (4, 7 миллиард жылға дейін) аз. Күн жүйесінің жасына сәйкес ол 5 миллиард жыл деп есептеледі.

Жердің жасын анықтау әдістері

Палеонтологиялық-тау жыныстарының салыстырмалы жасын стратиграфиялыққа қарағанда анықтайтын сенімді әдіс. Жоғарғы қабықтың шөгінді жыныстарында өткен геологиялық дәуірлерде өмір сүрген әр түрлі организмдердің қалдықтары орналасқан. Организмдердің қаңқа бөліктері жақсы сақталған: раковиналар, сүйектер, раковиналар. Жануарлар мен өсімдіктердің кейбір түрлері миллиондаған жылдар бойы өзгермеген, олардың қалдықтары әр түрлі жастағы жыныстарда кездеседі. Жануарлар мен өсімдіктердің басқа түрлері тез дамып келеді, олар тау жыныстарының салыстырмалы жасын анықтауда үлкен рөл атқарады. Органикалық қалдықтар туралы, жыныстардың жеке қабаттарының құрамы мен арақатынасы туралы мәліметтерге ие бола отырып, барлық шөгінділер белгілі бір дәйектілікте орналасқан бірыңғай стратиграфиялық шкала құруға болады. Стратиграфиялық шкалаға ұқсас Жер тарихын бөлуге болатын уақыт аралықтарын көрсететін геохронологиялық шкала жасалды.

Адам, жер топырағының бір бөлігі зерттеген жоғарғы бөлігін құрайтын қатынастар осы масштабта, дәуірлерге сәйкес келетін бес топқа бөлінеді.

Геология ғылымының маңызды міндеттерінің бірі - Жердің және оның жекелеген аймақтарының даму тарихын қайта құру. Барлық геологиялық оқиғалар уақытында дамиды, оның барысында әртүрлі жыныстар пайда болады. Жартастың жасын анықтап, олар бір уақытта сол немесе басқа геологиялық процестің жүру уақытын анықтайды, нәтижесінде бұл жыныс пайда болды. Геохронология мен стратиграфия тау жыныстарының жасын және олардың түзілу ретін, геологиялық уақыты мен геологиялық оқиғаларын анықтауға қатысады.

Геохронология (грек тілінен аударғанда «хронос» - уақыт) - геологиялық уақыт туралы ілім, тау жыныстары қабаттары арасындағы хронологиялық (уақытша) қатынастарды орнатуға негізделген геологиялық оқиғалардың хронологиялық реттілігі. Геохронология салыстырмалы және абсолютті хронологияны ажыратады.

$C:\Users\User\Downloads\image011.jpg$

Салыстырмалы геохронология қай жыныстардың үлкен, қайсысының жас екенін анықтайды. Геологиялық оқиғалар тау жыныстарында қалады. Геологияның жер қыртысының қабаттарын, олардың өзара орналасуын және пайда болу ретін зерттейтін саласы стратиграфия деп аталады (грекше «қабат» - қабат) . Салыстырмалы геохронологияның стратиграфиялық әдісі стратиграфиялық талдаудан туындайды. Оның міндетіне шөгінді және жанартау жыныстарын бөлек қабаттарға немесе пакеттерге бөлшектеу, олардағы қазба фаунасы мен флорасының қалдықтарын анықтау, жасын анықтау кіреді стратиграфиялық масштабтар және бірыңғай стратиграфиялық және геохронологиялық масштаб құру.

Шөгінді жыныстардың салыстырмалы жасын анықтаудың негізгі әдісі палеонтологиялық болып табылады. Бұл әдіс органикалық әлем эволюциясының қайтымсыздығы туралы заңға негізделген, оған сәйкес тау жыныстарының қабаттарында қазбалы организмдердің қайталанбайтын комплекстері бірін-бірі ауыстырады. Геологиялық тарихтың алғашқы кезеңдерінде пайда болған Жердегі органикалық тіршілік уақыт өте келе дамыды және өзгерді. Тарихтың әр түрлі бөліктеріне органикалық өмірдің алдыңғы және кейінгі түрлерінен өзгеше формалары тән. Бұл әдісте қысқа уақыт ішінде болған және барлық теңіздер мен мұхиттарда немесе көптеген континенттерде таралған организмдер тобы маңызды рөл атқарады. Организмдердің мұндай тұқымдары мен типтері геологиялық тарихта өзіндік эталон болып шықты және жетекші қазба деп аталды. Континентальды шөгінділердегі қазба организмдердің жетекші нысандары - динозаврлардың қаңқалары немесе олардың сынықтары, құстардың қаңқалары, пробалар, приматтар, жылқылар және олардың тіршілік әрекетінің іздері, сонымен қатар өсімдік қалдықтары. Теңіз организмдері арасында жетекші орынға графполиттер, трилобиттер, брахиоподтар және т. б.

Қазіргі кезде магмалық және шөгінді барлық тау жыныстары түзілу сәтінде белгілі бір уақыттағы магнит өрісіне бағыты мен күшіне сәйкес келетін магниттелуді алатындығына негізделген шөгінді корреляциясының палеомагниттік әдісі кең қолданылады. Бұл магниттелу жыныста сақталады, сондықтан оны жоғары магниттеу деп атайды, оны тек жоғары температураға дейін қыздыру арқылы жоюға болады, одан Кюри нүктесінен жоғары, магмалық жыныстар магниттелуге ие болады, немесе, мысалы, найзағай соққысы. Жердің тарихында магнит өрісінің полярлығы бірнеше рет өзгерді, солтүстік пен оңтүстік полюстер орындарын өзгерткенде, және тау жыныстары тікелей (қазіргі дәуірдегідей) немесе кері (теріс) магниттелуге ие болды. Полярлықты қалпына келтірудің егжей-тегжейлі масштабы қазір бүкіл фанерозой үшін, әсіресе мезаль үшін және базальт пен мұхит түбіндегі шөгінділерді корреляциялау үшін сәтті қолданылатын мезозой үшін әзірленді.

Тұнба корреляциясының басқа әдістері бар, мысалы, үздіксіз сейсмикалық профильдеу, электр каротажы және т. б.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.