Тұз қышқылды өңдеу

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Ш. ЕСЕНОВ АТЫНДАҒЫ КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ

«Инжиниринг» факультеті

«Мұнай газ инжиниринг» кафедрасы

Курстық жұмыс

НГД 18-1

Өңдіру ұңғының түбін тұз қышқылмен өңдеу

Орындаған: Әжібаев Фердауси

Актау, 2020

Мазмұны Кіріспе3 1. Ұңғымалардың түб аймағына қышқылмен әсер етудің физикалық-химиялық негіздері3

Кіріспе

Мұнай және газ ұңғымаларының өнімділігі және айдаудың сіңіру қабілеті негізінен өнімді қабатты жинайтын тау жыныстарының өткізгіштігіне байланысты. Белгілі бір ұңғыманың әсер ету аймағында тау жыныстарының өткізгіштігі неғұрлым жоғары болса, оның өнімділігі немесе қабылдағыштығы соғұрлым жоғары болады және керісінше.

Бір қабаттағы тау жыныстарының өткізгіштігі оның әртүрлі аймақтарында немесе аймақтарында күрт өзгеруі мүмкін. Кейде резервуар жыныстарының жалпы жақсы өткізгіштігімен жеке ұңғымалар төмен өткізгіштігі бар аймақтарды ашады, нәтижесінде оларға мұнай мен газ ағыны нашарлайды.

Белгілі бір себептердің әсерінен тау жыныстарының табиғи өткізгіштігі уақыт өте келе нашарлауы мүмкін. Сонымен, ұңғымаларды бұрғылау кезінде төменгі шұңқырлы аймақтар көбінесе сүзілген сазды ерітіндімен ластанады, бұл қабат тесіктерінің бітелуіне және тау жыныстарының табиғи өткізгіштігінің төмендеуіне әкеледі.

Мұнай және газ ұңғымаларын пайдалану кезінде шұңқыр аймағындағы тау жыныстарының өткізгіштігі кеуектердің парафинді және шайырлы шөгінділермен, сондай-ақ сазды бөлшектермен бітелуіне байланысты күрт нашарлауы мүмкін.

Айдау ұңғымаларының кенжар маңы аймағы айдалатын суда бар әртүрлі механикалық қоспалармен (тұнба, саз, темір тотықтары және т. б. ) ластанады.

Ұңғымалардың төменгі шұңқырлы аймағының жыныстарының өткізгіштігі дренаж арналарының саны мен мөлшерін жасанды түрде көбейту, тау жыныстарының жарықтығын арттыру, сондай-ақ кеуек арналарының қабырғаларында орналасқан парафинді, шайырлар мен кірді кетіру арқылы жақсарады.

Ұңғымалардың төменгі шұңқырлы аймақтарының тау жыныстарының өткізгіштігін арттыру әдістерін химиялық, механикалық, жылу және физикалық деп бөлуге болады. Көбінесе жақсы нәтижеге қол жеткізу үшін бұл әдістер бір-бірімен немесе дәйекті түрде қолданылады.

Ұңғымалардың төменгі шұңқыр аймағына әсер ету әдісін таңдау қабат жағдайымен анықталады. Химиялық әсер ету әдістері нашар өткізгіш карбонатты жыныстарда жақсы нәтиже береді. Олар сонымен қатар цементтелген құмтастарда сәтті қолданылады, олардың құрамына карбонатты қосындылар мен карбонатты цементтейтін заттар кіреді.

Механикалық өңдеу әдістері әдетте тығыз жыныстардан тұратын қабаттарда олардың сынуын арттыру үшін қолданылады.

Термиялық әсер ету әдістері қабырғалардан парафин мен шайырларды тазарту үшін, сондай-ақ төменгі шұңқырларды өңдеудің химиялық әдістерін күшейту үшін қолданылады.

Физикалық әдістер ұңғыманың төменгі шұңқырынан қалдық су мен қатты ұсақ бөлшектерді алып тастауға арналған, нәтижесінде тау жыныстарының мұнайға өткізгіштігін арттырады.

2. 1 Ұңғының өнімділігін арттыру әдістері. Тұз қышқылмен өңдеу.

Мұнай мен газ өнімділігі және айдау ұңғыларының жұту қабілеті негізінен өнімді қабатты құрайтын жыныстардың өткізгіштігіне байланысты.

Кез келген ұңғыманың жұмыс істеу аймағындағы жыныстардың өткізгіштігі жоғары болған сайын, соғырлым оның өнімділігі мен қабылдағыштығы жоғары, және керісінше. Бір қабаттың өткізгіштігі, оның әрбір аймағында күрт өзгеруі мүмкін.

Жыныстардың табиғи өткізгіштігі әртүрлі себептермен уақыт өтісімен өзгеруі мүмкін. Ұңғыны бұрғылаумен аяқтаған кезде түп аймағы сүзгіленген сазды ерітіндімен жиі ластанады. Мұнай және газ ұңғымаларын пайдалану кезінде түп аймағындағы жыныстардың өткізгіштігі күрт төмендеуі мүмкін. Себебі кеуектер парафинді және шайырлы тұнбалармен, сонымен бірге саз түйіршіктерімен де тығындалып қалады.

Айдау ұңғыларының түп аймағы айдалатын судың құрамында болатын әртүрлі механикалық қоспалармен (ылай, саз, темір тотығы және т. с. с. ) ластанады. Ұңғылардың түп аймағындағы жыныстардың өткізгіштігін жасанды түрде дренажды каналдардың санын және өлшемдерін арттыру, жыныстардың жарылымын көбейту және кеуекті каналдар қабырғаларында отырып қалған парафин, шайыр және ылайлары жою арқылы арттырады.

Ұңғылардың өнімділігін арттыру тәсілдерін шартты түрде мынадай 4 түрге бөлеміз:

1) Химиялық тәсілдер

2) Механикалық тәсілдер

3) Жылыту тәсілдері

4) Комплексті (физика-химиялық)

Қай тәсілді қолдану, қабаттың жағдайына байланысты болады.

Химиялық тәсіл (қышқылмен өңдеу) . Бұл тәсіл нашар өткізгіштігі карбонатты жыныстарда жақсы нәтижелер береді. Сонымен қатар бұл тәсіл құрамында карбонатты қосылыстар және карбонатты керіштейтін заттары бар керіштелген құмтастарда қолданылады. Бұл қышқылдың таужыныстардың кейбір түрлерін ерітуге негізделген. Ал бұл өз кезегінде кеуекті каналдарды тазалап кеңейтеді, соның арқасында өткізгіштік артып, ұңғылардың өнімділігі артады.

Механикалық тәсіл (қабатты гидравликалық жару және гидроқұм ағынды перфорация) . Әдетте тығыз жыныстармен түзілген қабаттарда жарықшақтарды кеңейту мақсатымен қолданылады.

Жылыту тәсілдері. Кеуекті каналдар қабырғаларын парафиннен, ылайдан тазалауға және түп маңы аймағын химиялық тәсілмен өңдеуді қарқындату үшін қолданылады.

Тұз қышқылмен өңдеу.

Көп жағдайларда ұңғыны өндеуге тұз қышқылын (HCl) қолданылады.

Тұз қышқылымен өндегенде қышқыл мынадай карбонатты жыныстарды ерітеді: әктас, доломиттер әктас, ал бұлар мұнай және газ кен орындарының өнімді қабаттарын құрацшылар.

Әктаспен әрекеті:

Доломитпен әрекеті:

Тұз қышқылымен карбонаттар әрекетінің өнімдері хлорлы кальций (CaCl ) және хлорлы магний ( ) жоғары ерігіштігіне байланысты тұнбаға түспейді. Өнделгеннен кейін олар ұңғыдан өнімімен бірге шығарылады. Әрекеттен түзілетін көмірқышқыл газы да жер бетіне оңай шығарылады.

Тұз қышқылымен өңдеуде ол ұңғы қабырғасындағы жыныстармен бірге кеуекті каналдардағылармен де әрекеттеседі және де ұңғы диаметрі үлкеймейді.

000000000

Тұз қышқылымен өңдеуді жүргізудің сұлбасы.

Гидропоршенді сораптарды өндіру сұйығының жұмыс сұйығымен бірігіп немесе бөлініп қозғалысына және т. б. байланысты дара өте үлкен тереңдіктен (4000-4500м) сұйықты көтеруді қамтамасыз етеді.

Гидропоршенді сораптардың артықшылығы - сорапты ауыстыру кезіндегі түсіндіріп - көтеру жұмыстарын автоматтандыру мен қашықтықтан басқару мүмкіндігінің болуы. Олардың кемшілігі гидравликалық қозғалтқыштың жақсы жұмыс істеуі үшін талап ететін ұңғыманы ұқыпты тазалап тұру үшін, оны жұмысшы сұйығымен жабдықтау жүйесін кәсіпшілікке орналастыру қажеттілігіне байланысты.

Тұз қышқылда кейде біраз мөлшерде темір тотығы болады, олар ұңғыны өңдеу кезінде рітіндіден мақта түрінде түсіп қабат кеуектерін тығындап тастауы мүмкін. Темір тотығын қышқылда ерітінді түрде сақтау үшін тұрақтандырғыштар қолданылады. Тұрақтандырғыш ретінде сірке қышқылын алады. Темір тотығының тұз қышқылындағы концентрациясына байланысты сірке қышқылы 0, 8-1, 6%-ті дайындалған тұз қышқылының көлеміндей қосылады.

Ұңғыдан әрекет өнімдерін жоюды жеңілдету мақсатымен қышқылды дайындау кезінде жеделдеткіштер қосады. Бұл беттік активті заттар әрекет өнімінің беттік керілуін төмендетеді. Кеуек каналдарының қабырғаларында адсорбцияланып, жеделдеткіштер жыныстан судың бөлуінен жеңілдетеді және жыныстардың мұнаймен ылғалдану жағдайын жақсартады. Жеделдеткіштер түрінде әртүрлі беттік-активті заттар - катапин-А, ДС, ОП-10 және басқалары қолданылады.

Тұз қышқылды ерітіндіні орталық қышқылдың базада немесе тікелей ұңғының басында дайындайды.

Ұңғыны тұз қышқылымен өңдеу технологиясы қабаттың физикалық қасиетіне, қуатына және басқа жағдайларға байланысты өзгеруі мүмкін. Қарапайым жағдайда қышқылды қабатқа айдау процесі сорап көмегімен немесе өздігінен ағу арқылы жүргізіледі. Кейде қышқылды айдау алдында сазды және керіш қабыршақтарын бұзу үшін қышқылдық ванна қолданылады. Бұл кезде өнделу интервалындағы оқпанды толтыратындай етіп 6-8%-к қышқыл ерітіндісін айдайды.

Өнімді қабаттары негізінен силикатты заттардан тұратын терригенді жыныстардан құралған қабаттарда, тұз және плавликовті-фторсутекті қышқыл пайдаланады. Бұлар сазқышқыл деп және ұңғыны өңдеудің бұл түрі сазқышқылмен өңдеу деп аталады.

Термоқышқылды өңдеу.

Ұңғының түп маңында парафинді және асфальтті-шайырлы заттарға толып өнімділігі түскен кезде, түпті тоздырып барып, осы заттарды еріткеннен кейін қышқыл мен өңдеу тиімдірек болады.

Алдымен қышқылмен және басқа бір заттың арасындағы әрекеттен түзілген экзотермиялық жылу арқылы қыздырылған тұз қышқылы ерітіндісімен ұңғы түбі өңделіп, кейін кәдімгі қышқылмен өңделеді.

Термоқышқылды өңдеуде магний қолданылады. Себебі ол қышқылмен әрекеттескенде үлкен жылу түзіледі және әрекет өнімі толығымен ериді.

кДж

1кг магнийді еріту үшін 15%-к 18, 6л тұз қышқылы қажет. Ол кезде қышқыл хлорлы магнийлі бейтарап ерітіндіге айналады және 308°С-ге дейін қызады.

Парафинді және шайырды еріту үшін бұдан біраз төмен температура қажет. Сондықтан рационалды түрде магнийді қолданып, бөлінген жылудан ерітінді 75-80°С арасында болуы қамтамасыз етілуі керек.

Әдетте термоқышқылды өңдеу үшін пруткалы магний қолданылады (пруток диаметрі 2-4мм, ұзындығы 60мм) . Пруткілерді арнайы наконечниктерге салып, сорапты-компрессорлы құбырлар арқылы ұңғыға белгіленген тереңдікке түсіреді.

2. 1. Тұз қышқылды өңдеу

Жетібай кен орны жағдайында айдау ұңғымаларының кенжар маңы аймағын тұз қышқылды өңдеу олардың қабылдағыштығын қалпына келтірудің неғұрлым кең таралған әдісі болып табылады. ТҚӨ жүргізген кезде жұмыс ерітінділерінің құрамында мынадай реагенттер пайдаланылды:

тұз қышқылы 24% концентрацияда;
бактерицид (W180-2) - коррозия ингибиторы;

"Рауан" - ББЗ (буферлік және сатылатын сұйықтықтарға қоспа) .

Қышқыл құрамының көлемі әрбір нақты ұңғыма үшін 1 қума метрге 0, 5 м3 ерітіндіден перфорация аралығына байланысты есептелді. Ұңғыманы айдаудың техникалық сипаттамаларының бірі ұңғыманың қабылдағыштығының нақты коэффициенті болып табылады - бұл интервал ұзындығының бірлігіне жатқызылған қабылдағыштық коэффициенті. Ұңғыманың қабылдағыштық коэффициенті мен ҚАБЫЛДАҒЫШТЫҚТЫҢ нақты коэффициенті ҚӨ-ға дейін және одан кейін есептеледі.

Ұңғымалар бойынша қабылдау коэффициентін есептеу нәтижелері 6-кестеде келтірілген $C:\Users\Admin\AppData\Local\Microsoft\Windows\INetCache\Content.Word\Безымянный.png$ $C:\Users\Admin\AppData\Local\Microsoft\Windows\INetCache\Content.Word\Безымянный.png$

Бұл деректер ұсынылған кесте 6, ТҚӨ өткізілді 37 ұңғымада. 2588 ұңғыма бойынша тиімділікке талдау жүргізілген жоқ, өйткені ТҚӨ оны әрекетсіздіктен шығарған кезде жүргізілді. Жүргізілген талдауға сәйкес, 36 ұңғыманың 22-сі қабылдағыштықтың артқаны байқалады. Қабылдау коэффициенті орта есеппен 8. 4-тен 13. 6 м3 /тәул·МПа-ға дейін өсті, бұл қышқылмен өңдеудің сәттілігін сипаттайды. Солтүстік Қазақстан облысының айдау ұңғымаларында тиімділігі реактивті өндіруші ұңғымалардың жұмысы бойынша анықталды. ҚӨ жүргізілгеннен кейін жүргізілген талдауға сәйкес 12 айдау ұңғымаларында (758, 1043, 1141, 1210, 1254, 1254, 1329, 1344, 2128, 2992, 3134, 3265) реакцияға түсетін өндіруші ұңғымалардың жұмысында мұнай дебитінің орташа есеппен тәулігіне 8. 9-дан 6. 9 тоннаға дейін төмендеуі байқалады. және суландыруды 47-ден 52% - ға дейін арттыру. 219, 2561, 2588 және 2596 ұңғымалар бойынша тиімділікке талдау жүргізілген жоқ: - 2596 ұңғымасы - ТҚӨ кейін және жыл соңына дейін КРС тұр; - 2588 ұңғымасы - ТҚӨ әрекетсіздіктен шығарылған кезде жүргізілді, ден қоятын ұңғымалардың жұмысына талдау жүргізілген жоқ; - 219 ұңғыма-реакцияға түсетін өндіруші ұңғымада 772 ПВР жүргізілді; - 2561 ұңғыма - реакцияға түсетін ұңғымада 2560 ПВР, 2573 ұңғыма-кенжарды тазарту бойынша КРС жүргізілді.

Солтүстік Қазақстан облысының ден қоятын өндіруші ұңғымалар бойынша тиімділігін анықтау, яғни технологияны қолдану есебінен мұнай өндіру базалық нұсқаның көрсеткіштерімен салыстыру арқылы жүргізілді. Базалық нұсқа-егер онда СҚО өткізілмеген болса, іске асырылған әзірлеу нұсқасы. СҚО-ның әсері базалық нұсқа бойынша нақты мұнай өндіру мен мұнай өндіру арасындағы айырма ретінде айқындалады. Жүргізілген талдау нәтижелері 7-кестеде келтірілген. Ұсынылған мәліметтерден көрініп тұрғандай, айдау ұңғымаларының үш ұяшығы СҚО айдалуына 100% жауап берді, технологиялық тиімділік алынды: ұңғыма 942-реакцияға түсетін өндіруші ұңғымаға қосымша мұнай өндіру орташа есеппен тәулігіне 1. 6 т құрады, орташа алғанда 142 тәулік әсер ету ұзақтығымен суланудың орташа есеппен 8% - ға төмендеуі; ұңғыма 2853-реакцияға түсетін өндіруші ұңғымаға қосымша мұнай өндіру орташа есеппен тәулігіне 0. 5 т құрады, орташа алғанда 72 тәулік әсер ету ұзақтығымен; 2598 ұңғыма-реакцияға түсетін өндіруші ұңғымаға қосымша мұнай өндіру орташа есеппен тәулігіне 1. 0 т құрады, орташа 92 тәулік әсер ету ұзақтығы кезінде сулануды орташа есеппен 5% - ға төмендету

Айдау ұңғымаларының бес ұяшығы технологиялық тиімділікпен СҚО-ның назакачкасына 50% - ға жауап берді: реакцияға түсетін өндіруші ұңғымаға қосымша мұнай өндіру орташа есеппен тәулігіне 1. 0 т құрады, ұңғымалар бойынша орташа 90 тәулік әсер ету ұзақтығы кезінде суланудың орташа есеппен 5% - ға төмендеуі 1329, 1565, 2118, 2566, 2577.

Солтүстік Қазақстан облысының реактивті өндіруші ұңғымаларға әсер ету нәтижелерін объективті бағалау үшін суды сүзу бағыты мен жылдамдығын анықтауға, сондай-ақ айдау және өндіру ұңғымаларының өзара әрекеттесу сипаты мен дәрежесін анықтауға мүмкіндік беретін айдау және өндіру ұңғымалары арасындағы гидродинамикалық байланысты бақылау үшін трассерлік зерттеулер жүргізу қажет.

Тұтастай алғанда, СҚО айдау ұңғымаларында жүргізу есебінен әрекет ететін өндіруші ұңғымаға қосымша мұнай өндіру орташа есеппен тәулігіне 1. 2 т құрады, жинақталған қосымша өндіру- 3. 74 мың тонна мұнай, дебиттің ұлғаюы - 29%

2. 2 ҰҢҒЫНЫҢ ТҮП АЙМАҒЫН ТҰЗ ҚЫШҚЫЛМЕН ӨҢДЕУ

Өткізгіштігі әлсіз болатын (тығыз ақтастар, сазды фракциялармен цементеллінген құмтастар, карбонаттар) жыныстардан құралған қабаттарда пайдаланылатын ұңғылар аз дебитті болып келеді. Олардың өнімділігін арттыру үшін тұзқышқылмен өңдеу жұмыстары жүргізіледі.

Келесі сипаттамаларға ие болатын мұнай ұңғыны өңдеу үшін қажетті тұзқышқылын және басқа химреагенттердің мөлшерін анықтау қажет:

ұңғы тереңдігі L = 1310 м;
қабат құмтастар және топырақты цементтен құралған;
қабаттың өнімді қалыңдығы h = 7 м;
жыныстардың өткізгіштігі R = 0, 06*10-12м2;
қабат қысымы Pқаб= 15 МПа;
тереңдігі l = 4 м зумпфы бар;
пайдаланған тізбегінің ішкі диаметрі di= 0, 076 м.

Шешімі:

Берілген шарттарда ұңғыны алғашқы өңдеуге қышқылдың концентрациясын 8÷14% аралықта алынады. 8% концентрацияны қабылдаймыз.

Құмтастан құралған 1 м қабат қалыңдығына кететін қышқылдың мөлшері 0, 4÷0, 6 м ³ (0, 59 м ³ қабылдаймыз) . Осы кезде қышқылдың жұмыс ерітіндісінің жалпы көлемі:

V _жұм =V _қыш ∙ h =0, 59 ∙ 7=4, 13 м ³

Кестедегі берілген мәндерге сәйкес 8%-ды жұмыс тұзқышқылды ерітіндінің 4, 13 м ³ мөлшерін дайындау үшін 1840 кг 29, 04 %-ды HCl және 4, 38 м ³ су қажет.

Кесте 5 - Тұзқышқылды ерітіндіні дайындауға қажетті қышқыл және су мөлшері

Араластырылған қышқылдың көлемі, м ³

Араластырылған қышқылдың концентрациясы, %

Араластырылған қышқылдың көлемі, м3:

Араластырылған қышқылдың концентрациясы, %:

1840/4, 38

2460/5, 84

3080/7, 30

2330/3, 96

3110/5, 28

3890/6, 60

2830/3, 52

3770/4, 64

4720/5, 87

3320/3, 40

4400/4, 16

5560/5, 14

Ескерту: алымында - концентрацияланған қышқылдың мөлшері, кг;

бөлімінде - судың көлемі, м ³ .

8%-ті жұмыс тұзқышқылды ерітіндіні дайындау үшін концентрацияланған тауарлы тұзқышқылының көлемін мына формуламен анықтаймыз:

(1)

мұндағы, А және В - төменде келтірілген санды коэффиценттері;

x және z - жұмыс тұзқышқыл ерітіндінің және тауарлы тұзқышқылының сәйкес концентрациялары;

W - жұмыс тұзқышқыл ерітіндінің көлемі.

A, B

214

218

221. 5

226

227. 5

229. 5

232

A, B: x, z

214: 5. 15÷12. 19

218: 13. 19÷18. 11

221. 5: 19. 06÷24. 78

226: 25. 75÷29. 57

227. 5: 29. 95÷31. 52

229. 5: 32. 1÷33. 4

232: 34. 42÷37. 22

Біздің жағдайда 8%-ті тұзқышқылдың санды коэффиценттері А=214 және B=226; ал x=8%-ті тұзқышқылының концентрациясы, z=29, 04 %-ті тауарлы тұзқышқылының концентрациясы; W=4, 13 м ³ - жұмыс тұзқышқылды ерітіндінің көлемі.

Онда (1) формула бойынша:

м ³

Тотаннуға қарсы ингибитор ретінде жұмыс тұзқышқыл ерітіндісінің 0, 01% көлемінде катионактивті реагентті (катион А) қабылдаймыз.

Q _n =4, 13∙0, 01∙0, 01=0, 000413 м ³

Темір тұздарының тұзқышқылды ерітіндіден түзілуіне қарсы ерітіндіге сірке қышқылын мына мөлшерде қосады:

(2)

мұндағы, b _y - сірке қышқылының мөлшері, %(b _y = f + 0. 8, мұнда f - тұзқышқылында темірдің болуы f = 0. 5%, онда b _y = 0. 5 + 0. 8 = 1. 3%) ;

W - жұмыс тұзқышқылды ерітіндінің көлемі;

С _у - сірке қышқылының концентрациясы(С _у = 80%) .

Берілген сандардық мәндерді (2) формулаға қойсақ, онда:

дм ³

Цементтелетін жыныстың силикатты және топырақты материалдарын еріту үшін, түп бетін топырақты немесе цементті қабыршақтардан тазарту үшін жұмыс қышқыл ерітіндісіне плавиковты қышқылды мына мөлшерде қосады:

(3)

мұндағы, B _n - қосылатын плавиковты қышқылдың мөлшері, ол жұмыс тұзқышқылды ерітіндінің көлеміне 1÷2% аралығында алынады. 2%-ті деп қабылдаймыз;

С _n - плавиковты қышқылдың концентрациясы (негізінде 40% құрайды) .

Онда (3) формула бойынша:

дм ³

Беттік тартылыстарды төмендету үшін интенфикатор ретінде DC препаратын қолданады(детергент «Советский») . Ол ингибитор да бола алады және тұзқышқылының жыныспен болатын реакция жылдамдығының қарқынды төмендеткіші болып келеді.

4, 13 м ³ ерітіндісі үшін есептегенде жұмыс тұзқышқылды ерітіндінің 1÷1, 5%-да DC-ның қажетті мөлшерін 1% деп аламыз, яғни 4, 13∙0, 01=0, 0413 м ³ немесе 41, 3 дм ³ .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.