Борышқор кәсіпорынның қаржылық жағдайы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қосымша №1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ НАРХОЗ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Корпорацияның банкрот болу ықтималдылығын талдау және оның алдын алу шаралары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3-курс студенті
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аденбек Аида
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
МАМАНДЫҒЫ Қаржы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ЖЕТЕКШІСІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зұлпухар Айғаным
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АЛМАТЫ, 2020
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қосымша №2
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ЖОСПАР
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. КОРПОРАЦИЯНЫҢ БАНКРОТ БОЛУЫ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК ... ..5 1.1.Кәсіпорынның банкрот болу ықтималдығын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ..5 1.2.Кәсіпорын қызметінің тоқтауын (банкротқа ұшырау) талдау ... ... ... ... ..7 1.3.Банкротқа ұшыраудың негізгі факторлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. БАНКРОТҚА ҰШЫРАУ ЫҚТИМАЛДЫЛЫҒЫ (РАХАТ АҚ МЫСАЛЫНДА) ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11 2.1.РахатАҚ-ның қаржылық жағдайын кешенді талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... 11 2.2.Рахат АҚ-ның банкротқа ұшырау ықтималдылығын талдау ... ... ... ... ..13
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. БАНКРОТҚА ҰШЫРАУДЫҢ АЛДЫН АЛУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17 3.1. Кәсіпорынның банкротқа ұшырауының алдын алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21 ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .24 ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КІРІСПЕ
Қазақтан экономикасына басқарудың нарықтық принциптерін енгізу кәсіпорындарға өздерінің өндірістік және қаржылық көрсеткіштерін дербес жоспарлауға мүмкіндік берді. Алайда, еркін нарық экономикалық еркіндікпен қатар, елдің экономикалық өміріне көптеген қиындықтар әкелді.
Кез-келген коммерциялық қызметтің мақсаты-табыс алу арқылы меншік иелерінің әл-ауқатын арттыру. Сонымен қатар, кез - келген коммерциялық қызмет тәуекелмен және белгісіздікпен байланысты, сондықтан өндірістік қызметтің кез-келген кезеңі-шикізатты сатып алудан бастап дайын өнімді сатуға дейін қаржылық қиындықтардың көзі бола алады. Тәуекел мен кірістіліктің байланысы кәсіпкерлік қызметтің табиғатын түсіну үшін түбегейлі маңызды. Кәсіпорынның қызметіне тартылған барлық қаржы ресурстарының иелері осы ресурстарды ұсына отырып, белгілі бір табысқа сүйенеді. Егер кәсіпорынның қызметі жеткілікті тиімді болса, алынған пайда несие берушілерді де, иелерін де қанағаттандыру үшін жеткілікті. Егер бұл мақсаттар үшін пайда жеткіліксіз болса, компания банкроттыққа ұшырайды.
Бұл дамыған нарықтық экономика жағдайында табиғи және орынды болып көрінеді және банкроттықтың жолға қойылған тетігі мен рәсімін жасауды және оның жұмыс істеуін көздейді.
Кәсіпорындардың қаржылық төлем қабілетсіздігі құбылысы кез-келген елдің экономикасында қатынастардың нарықтық бағдары бар, бұл отандық кәсіпорындар үшін жаңа емес. Қазіргі уақытта Қазақстанда кәсіпорындардың дәрменсіздігі (банкроттығы) мәселесі шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметін бақылайтын әртүрлі мемлекеттік органдар үшін де, кәсіпорынның өзін басқару үшін де өте өзекті болып табылады. Бүгінгі таңда әлемдік қаржы дағдарысы жағдайында көптеген кәсіпорындардың өмір сүру мәселесі тұр. Бұл жағдайдың себебі шаруашылық жүргізуші субъектілердің төлем қабілеттілігінің төмендеуі болып табылады, нәтижесінде кәсіпорындар банкроттыққа ұшырайды.
Курстық жұмыстың мақсаты-дәрменсіздіктің (банкроттықтың) теориялық негіздерін ашу, төлемге қабілетсіз кәсіпорынды талдаудың қолданыстағы әдістерін қарастыру, "Рахат" АҚ-ның қаржылық жағдайын талдау, кәсіпорынды қаржылық сауықтыру бойынша практикалық ұсыныстар беру.
Жұмыстың мақсаты мынадай міндеттерді шешуді көздейді: оқу және ғылыми әдебиеттерді зерделеу; қарастырылған әдістемелердің бірі бойынша "Рахат" АҚ қаржысына талдау жасау; талдау нәтижелерін қорытындылау және қорытынды жасау.
Жұмыста жұмыс істеп тұрған "Рахат" АҚ кәсіпорнының бухгалтерлік есеп деректері пайдаланылды. Рахат АҚ-ында 4500-ге жуық адам еңбек етеді. Өндірістік қуат Алматы және Шымкент қалаларындағы екі өндіріс орнында шоғырланған.
Өндірістің жан-жақтылық сипаты, ауқымдылығы және какао дәндерін қайта өңдейтін жеке желінің болуы, отандық өндірушілермен салыстырғанда, кәсіпорында кондитерлік өнімдердің алуан түрін шығаруға мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда Рахат АҚ-ының өнім қоржыны 14 топқа бөлінетін, 400-ден аса атауға ие, алуан түрлі кондитерлік өнімдермен толыққан.
Рахат АҚ - сусамыр (диабет) ауруынан зардап шегетіндер үшін арнайы өнім шығаруды игерген, еліміздегі жалғыз кондитерлік кәсіпорын. Бұл топқа құнары аз, қанттың орнын табиғи шикізат толтыратын шоколад, кәмпит, печенье мен вафля сияқты бірнеше өнім түрлері кіреді. Рахат АҚ Қазақстандық басқа кондитерлік өнім өндірушілердің арасында шоколад өнімдерінің алуан түрін шығаруда басымдық танытуымен ерекшеленеді.
Кәсіпорында сапаны бақылаудың бірыңғай жауапкершілігі мен кешенді жүйесіне негізделген сапаны бақылаудың ішкі жүйесі құрылып, жүзеге асырылуда.
Курстық жұмыстың мақсатына тоқталатын болсақ, дәрістерде алған білімімді қалыптастыра отырып кәсібіммен танысу. Және де ұйымның нақты тәжірибелік қызметімен танысатын боламын, бұл маған мамандықты жақсы басқаруға мүмкіндік береді.
Тиімді корпоративтік басқару бәсекеге қабілеттілікті, инвестициялық тартымдылықты арттырудың және компанияны капиталдандырудың өсуінің шешуші факторларының бірі болып табылады. "Рахат" АҚ-дағы корпоративтік басқару акционерлердің құқықтарын қорғауға және басқа кредиторлармен, контрагенттермен, қызметкерлермен, еншілес және тәуелді кәсіпорындармен өзара қарым-қатынастардың теңгерімді жүйесін құруға негізделеді.
"Рахат" АҚ-ның өзінің дивидендтік саясатын кәсіпорын мен акционерлердің мүдделерінің теңгеріміне, инвестициялық тартымдылық пен капиталдандыруды арттыруға, Қазақстандағы қолданыстағы заңнамасында, компанияның жарғысында және ішкі құжаттарда көзделген акционерлердің құқықтарын құрметтеуге және қатаң сақтауға негіздейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.КОРПОРАЦИЯНЫҢ БАНКРОТ БОЛУЫ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1.Кәсіпорынның банкрот болу ықтималдығын талдау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкроттықтың ықтималдығын қаржылық талдау арқылы бағалауға болады. Кәсіпорынның банкроттығын болжау кәсіпорынның дағдарыс жағдайынан шығу шараларын алдын-ала ойластыруға және жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Қаржылық жағдайды болжау - перспективалық талдаудың негізгі міндеті. Талдаудың бұл түрі кәсіпорынның экономикалық қызметінің қаржылық нәтижелерін зерттеу негізінде олардың болашақтағы мүмкін мәндерін анықтап, стратегиялық басқару міндеттерін шешу үшін әкімшілікті болашақ туралы ақпаратпен қамтамасыз етуі керек. [8,22 б.]
Банкроттық кәсіпорынның ұдайы өндіріс капиталының шаруашылық механизмінің балансының бұзылуынан, яғни оның қаржылық және инвестициялық саясатының тиімсіз болуынан туындайды.
Банкроттықтың пайда болуының негізгі себептерін келтірейік:
1. Шаруашылық жүргізу жағдайын жасаудың объективті себептері:
oo экономиканы реформалаудың нормативті және заң шығаратын базаларының, қаржылық, ақша, несие, салық жүйелерінің жетілмегендігі;
oo инфляцияның аса жоғары деңгейі;
oo фирманың құнды қағаздарының нарықтық құнының төмендеуі;
2. Шаруашылық жүргізуге тікелей қатысты субъективті себептер:
oo банкроттықты уақытында болжап және келешекте одан сақтана алмау;
oo жарнама, өтімділік жүйесінің болмауы, сұранысты дұрыс зерттемегендіктен сату көлемінің төмендеуі;
oo өндіріс көлемінің төмендеуі;
oo ұқсас, бірақ сапасы жоғары өнімдердің бағасына кейбір түрлердің бағаларының жақындауы;
oo ақталмаған жоғары шығындар;
oo өнімнің төменгі рентабельділігі;
oo өндіріс циклінің өте көлемді болуы;
Қазіргі экономика ғылымның өз қарауында қаржылық көрсеткіштерді болжаудың әр түрлі әдістері мен тәсілдері бар. Кәсіпорынның банкрот болу мүмкіндігінің тұрғысынан қаржылық жағдайды болжаудың 4 негізгі тәсілін қарастырамыз:
а) несие беру қабілеттілігі индексінің есебі;
ә) формаланған және формаланбаған белгіліердің жүйесін қолдану;
б) төлем қабілеттілігі көрсеткіштерін болжау;
в) қаржылық ағымның құйылуын талдау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1977 жылы Э.Альтман банкроттықты 5 жылға 70% дәлдікпен болжауға мүмкіндік беретін жеті факторлы модель жасады. Бұл модель келесі көрсеткіштерді қамтиды:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1) активтердің рентабельділігі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2) пайда динамикасы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3) кредиттер бойынша пайыздарды жабу коэффициенті;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4) кумулятивтік құны;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5) ағымдағы өтімділік коэффициенті;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6) автономия коэффициенті;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
7) жиынтық активтер. [3,110 б.]
Банкроттықтың ықтималдығын бағалаудың ең жиі қолданылатын әдісі белгілі американ экономисі Э. Альтман ұсынған Z модельдері.
Осы модельдердің ішіндегі ең қарапайымы екі факторлы модель болып табылады. Ол негізгі екі көрсеткішке негізделеді. Э. Альтманның пікірі бойынша банкроттық ықтималдығы: кәсіпорынның жалпы жабу коэфиценті (KNO) немесе ағымдағы өтімділік (KТΛ), яғни кәсіпорынның активтерінің өтімділігін сипаттайтын коэффициенттікке және кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын қаржылық тәуелдік коэфицентіне байланысты болып табылады. Эмпирикалық жолмен табылған бұл көрсеткіштер коэфиценттердің салмақты мағынасына көбейтіліп, нәтижелері белгілі бір тұрақты өлшеммен қосылады, ол да тәжірибелік-статистикалық тәсілмен табылады. Егер нәтиже (Z) теріс болса, банкроттық ықтималдық үлкен емес. Ал егер Z мәні оң болатын болса, ол банкроттық ықтималдылығының жоғары екенін көрсетеді.
Америка тәжірибесінде мынандай коэфицнттердің салмақты мәндері қолданылады:
oo жабу немесе ағымдағы өтімділік (Кmn) көрсеткіші үшін:
(KΠ)-(-1,0736);
oo баланстың пассивіндегі заемдық қаражаттың үлес салмағының көрсеткіші үшін:
(K3)-(+0,0579);
oo тұрақты шама - (0,03877).
Бұдан Z есебінің формуласы мынандай болады:
Z=-0,3877+K::(-1,0736)+K::0,0579.
Мұнда:
Kтл - Ағымдағы өтімділік коэффициенті = Ағымдағы активтер Ағымдағы міндеттемелер
K3 - Қаржылық тәуелділік коэффициенті = Заемдық қаражаттар көздерінің жалпы көлемі
Z=0 болғанда кәсіпорындар үшін банкроттық ықтималдығы 50№-ға тең. Егер Z0 болса, онда төмендеген сайын пайыз да төмендей береді. Егер Z0 болса, онда банкроттық ықтималдығы 50%-дан асып, Z өскен сайын ұлғая береді.
Бұл модельдің құндылығы өте дәлдігінде, бірақ қолданылуына ақпараттың жетіспеушілігі қиындық туғызады. [11,58 б.]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2. Кәсіпорын қызметінің тоқтауын (банкротқа ұшырау) талдау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өндірістік, шаруашылықтық, коммерциалық және басқа да қызмет түрлерін бастарда ең алдымен тәуекел қажет. Бұл, біріншіден. Екіншіден, қызмет барысында экономикалық дамуды, тиісінше, есеп айырысуды, жұмыстың түпкі қорытындыларьш бағалау үшін тиісті көрсеткіштерді (индикаторларды) таңдап алу қажет.
Көрсеткіштер;
индивидаулды (жекелеген);
топтық;
жалпы болып бөлінеді.
Талдау мақсаттарына байланысты көрсеткіштердің:
абсалютті
салыстырмалы;
орташа шама нысандары қолданылады. Әрбір нақты экономикалық көрсеткіштің "сапалық анықтылыққа" ие болуы шарт, егер онда екі жақты анықтылық болса, онда ол обьективті көрсеткіш болып табылмайды.
Көрсеткіш -- бұл да белгі (нышан), яғни белгілі бір міндеттердің орындалу деңгейін, кызметтер мен құбылыстардың сандық және сапалық жағын сипаттайды.
Нарықты қатынастар талабына байланысты барлық көрсеткіштерді:
бағалық;
шығындық деп топтастыруға болады.Бағалық көрсеткіштер осы немесе басқа да қызметтің нәтижелі даму деңгейінің мүмкіндіктерін немесе мақсатқа жетуін сипаттайды.
Шығындық көрсеткіштер -- әр түрлі қызметтерді жүзеге асыруда шығын деңгейіне әсер ететін көрсеткішт Практикада бағалық көрсеткіштер кең түрде қолданылады. [2,9 б.]
Мәселен:
oo атылған өнімнің жалпы көлемі;
oo жиынтық пайда;
oo шартты таза пайда;
oo шартты таза өнім;
oo несиені жәке қарыз проценттерін төлегеннен кейінгі пайда;
oo салықтарды төлегеннен кейінгі пайда;
oo барлық қосымша төлемдерді өтегеннен кейінгі пайда;
oo өндірісті дамытуда жаңа капитал салымдарын жүзеге асырудан келтірілген соңғы өтімділік;
oo дивиденттерді төлегеннен кейінгі пайда. [6,32 б.]
Тауар сатудың жалпы келемі. Сатылған тауарлар мен көрсетілген қызметтердің құнын былайша анықтайды:
0 = Р х N
-- тауар сатудың жалпы көлемі, тг; Р -- тауар бірліктерінің бағасы, тг; N -- сатылеан тауардың саны, дана.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкроттық - борышқордың сот таныған төлем қабілетсіздігі. Борышқордың мүлкін басқару сот қаулысы бойынша несие берушінің мүддесін көздей отырып жүзеге асырылады. Ерікті банкроттық несие берушілердің сотқа арыздануына байланысты пайда болады. Банкроттық туралы заңда несие берушілердің жағдайын жеңілдететін баптар бар. Қолданылу мерзімі біткен облигацияларды сатып алуға қабшетін корпорациялардың бұрыңғы басқарушылар басшылығымен немесе қамқоршылар бақылауымен қайтадан ұйымдастыру жұмыстарын жүргізуіне, қарыз мөлшерін азайтуына немесе нысанын өзгертуіне рұқсат етіледі. Борышқорларға өзіне несие берушілер заң негізінде келісім жасау және қарызды төлеу уақытын ұзарту мүмкіндігі беріледі. Шығынды (пайда келтірмейтін) кәсіпорындардың өнімі мемлекеттік жоспарға енгізіледі, сөйтіп ондай кәсіпорын жоспарлы-шығынды кәсіпорын деп аталынады. Оның шығынының орны мемлекеттік дотация (жәрдемақы) есебінен толтырылады. [7,201 б.]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3.Банкротқа ұшыраудың негізгі факторлары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкротқа ұшыраушылық әр алуан қоғамдық институттар, партия және басқа да түрлі қозғалыс мүшелері арасында әр түрлі пікір таласын туғызуды. Олардың бірқатары экономикалық реформа кезіндегі тоқырау жолдарында кездескен қиыншылықтарды желеу қылып, банкроттық процедураның пайдасын жоққа шығаруға тырысады.
Кәсіпорын қызметінің табыстары мен сәтсіздіктері:
oo сыртқы, бұларға кәсіпорын әсер ете алмайды;
oo ішкі, бұлар кәсіпорын қызметкерлерінің ұйымдастыру жұмыстарын жүргізудегі қабілеттеріне байланысты факторларға тікелей байланысты.
Кәсіпорын қызметіне әсер ететін сыртқы факторларға мыналар жатады:
oo халық қажеттілігінің өлшемі мен құрылымы;
oo халықтың табыстары мен жинақтарының деңгейі, яғни оның сатып алу қабілеттілігі;
oo саяси тұрақтылық және ішкі саясаттағы бағыттар;
oo ғылым мен техниканың тауар өндіру процесі мен оның бісекеге қабілеттілігін анықтайтын бағыттарын дамыту;
oo мәдениет деңгейі, яғни тұтыну нормасы мен дағдылары.
oo халықаралық бәсеке, мәселен, шетел фирмалары бір кездерде арзан еңбектің есебімен жеңіске жетсе, ал басқалары - жетілген технология негізінде.
Кәсіпорын басшылары өз мекемелерінің қаржылық жағдайына:
ел экономикасының даму барысы;
oo инфляция;
oo кенеттен жаңа бәсекелестердің пайда болуы;
oo мемлекеттік реттеу жұмыстарындағы келеңсіздіктер;
oo мемлекеттік тапсырыстың күрт төмендеп кетуінің де әсер ететінін үнемі ескеріп отырулары қажет. [13,109 б.]
Кәсіпорынның дамуын анықтайтын және оның қызметінің нәтижелі болуының ішкі факторлары мынадай:
oo кәсіпорынның негізгі мақсаты;
oo оның қызметінің негізгі прициптері;
oo ресурстар және оны пайдалану;
oo маркетинг қызметін пайдаланудың деңгейі және оның сапасы.
Ішкі факторлардың маңызы жөнінде мынаны айтуға болады. Мәселен, американдық кәсіпорындардың 90%-ға дейінгісінің жұмыстарындағы сәтсіздік, міне, осы:
oo тәжірибесіз менеджерлерге;
oo істі жете білмейтін басшылыққа;
oo олардың кәсіпорын жұмысын өзгертіп отыруына сәкес ұйымдастыра алмағандықтарына байланысты екенін, елде жүргізілген зерттеу жұмыстары көрсеткен.
Кәсіпорын дағдарысының бұдан басқа да ішкі себептері бар:
oo жұмысты нарық талабына сай ұйымдастыра алмағандық;
oo өндірілген тауардың бәсекеге қабілеттілігінің төмендеп кетуі;
oo тауарлы өнім түр-түрінің дер кезінде жаңартылмауы;
oo штаттың өсуі;
oo қымбат бағалы технология, құрал және басқа да еңбек заттарын шектен тыс пайдалану;
oo кадрлардың біліктілігі, т.б.
Негізгі факторлар
ішкі
сыртқы
Ғылым мен техниканы дамыту
Мәдени жағдай
Демография
Саяси тұрақтылық
Ифляция
Қаржы, несие салық саясаты
Борышқор кәсіпорынның қаржылық жағдайы
Халық табысының деңгейі
Маркетинг және өнімді ұтымды сатуды ұйымдастыру
Кәсіпорынның мақсаты мен қызмет принциптері
Шығынның деңгейі
Өндірістік әлеует
Басқару әлеуеті
Кәсіпорынның дамуындағы үлесімсіздік
Еңбекті ынталандыру
Негізгі факторлар
ішкі
сыртқы
Ғылым мен техниканы дамыту
Мәдени жағдай
Демография
Саяси тұрақтылық
Ифляция
Қаржы, несие салық саясаты
Борышқор кәсіпорынның қаржылық жағдайы
Халық табысының деңгейі
Маркетинг және өнімді ұтымды сатуды ұйымдастыру
Кәсіпорынның мақсаты мен қызмет принциптері
Шығынның деңгейі
Өндірістік әлеует
Басқару әлеуеті
Кәсіпорынның дамуындағы үлесімсіздік
Еңбекті ынталандыру
1-сурет. Дағдарыстық жағдайлардың және банкротқа ұшыраудың негізгі факторлары
Ескерту: http:s010.radikal.rui313150940 a3fdcfa3f2ef.jpg дереккөзі негізінде құрастырылған.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.БАНКРОТҚА ҰШЫРАУ ЫҚТИМАЛДЫЛЫҒЫ (РАХАТ АҚ МЫСАЛЫНДА)
2.1.РахатАҚ-ның қаржылық жағдайын кешенді талдау
Бухгалтерлік есебін талдау: Материалдық емес активтерді тануды тоқтатудан болған пайда немесе залал активтің істен шығуынан таза түсім мен активтің баланстық құны арасындағы айырма ретінде өлшенеді және осы активті тану тоқтатылған сәтте жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есепте танылады.
Трендті талдау: Кондитерлік өнімдер нарығының трендтері туралы айта келе, Федоров мырза тұтынушылардың фабриканың плиталы шоколад санатына деген қызығушылығының артқанын атап өтті. Соңғы бес жылда компания осы нарық үлесінің екі есе артқанын және келешекте өсуді атап өтті-тек соңғы жарты жыл ішінде санат өткен жылдың ұқсас кезеңіне 7% - ға өсті. Рахат желісінде осы өнімді сату өсімі тоннажда 20% - ды және ақшалай мәнде 29% -ды құрады.
Осы жылдың жазында Рахат сөреге жаңа өнім - криспи-салмасы бар плиткалы шоколад шығарды. Бұдан әрі кеуекті шоколад шығаруды жаңарту туралы шешім қабылданды. [8,56 б.]
Ұйымның қаржылық көрсеткіштерін қалыптастыру
Ұйым қызметінің қаржылық нәтижелерін қалыптастыратын негізгі көрсеткіштер:
oo өткізуден түскен ақша;
oo көрсетілген қызметтің өзіндік құны;
oo негізгі және басқа да қызмет түрін жүзегет асыруға кеткен шығындар;
oo кірістер
oo рентабельділік.
2018-2019 жылдардағы қаржылық көрсеткіштер 2-суретте көрсетілген.
Мың тг.
2018жыл
2019жыл
Негізгі құралдар.
15.508.690
12.470.037
Материалдық емес активтер.
188.930
151.244
Ұзақ мерзімді активтер үшін төленген аванстар.
843.567
1.039.479
Қызметкерлерге пайызсыз несиелер
409
1.139
Түгендеу
16.672.240
14.513.203
Саудалық дебиторлық берешек.
1.030.216
858.516
Аванстық төлемдер.
1.426.172
252.765
Корпоративтік табыс салығын алдын- ала төлеу.
126.387
342.754
Баскада ағымдағы активтер.
515.859
442.484
Ақша қаражаттары және олардын баламалары.
9.898.203
9.505.962
Жалпы активтер
46.210.673
39.577.583
Жарғылық капитал
900.000
900.000
Резервтік капитал
180.000
180.000
Валюталық резерв
381.572
256.661
Бөлінбеген пайда
38.583.657
32.634.961
Бас компанияның акционерлеріне арналған капитал
40.045.229
33.971.622
Жалпы капитал
40.045.286
33.971.687
Ұзақ мерзімді займдар
587.015
475.906
Кейінге қалдырылған салық міндеттемесі
981.556
985.655
Болашақ кезеңдердің табысы
677.228
545.525
Қызметкерлерге төлемдер бойынша міндеттемелер
177.299
165.631
Займдардың ағымдағы бөлігі
179.674
587.034
Сауда кредиторлық берешек
1.459.304
1.026.283
Жалпы міндеттемелер
6.165.387
5.605.896
Жалпы капитал және міндеттемелер
46.210.673
39.577.583
2-сурет. РахатАҚ-ның қаржылық көрсеткіштері
Ескерту: https:kase.kzruissuersRAHT дереккөзі негізінде құрастырылған.
Ұйымның бухгалтерлік есебін меңгеру. Ұйымның қаржылық есебін меңгеру
Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiктiң принциптерi мен негiзгi сапалық сипаттамалары:
1. Есептеу мен үздiксiздiк бухгалтерлiк есептi жүргiзудiң және қаржылық есептiлiктi жасаудың принциптерi болып табылады.
2. Түсiнiктiлiк, орындылық, сенiмдiлiк және салыстырмалылық қаржылық есептiлiктiң негiзгi сапалық сипаттамалары болып табылады. Актив мынадай өлшемдердің кез келгеніне сəйкес келген жағдайда қысқа мерзімді (айналымды) ретінде жіктеледі:
онысату немесе іске асыру ұйғарыладынемесе ол қалыптыоперациялық цикл барысында қолдануға арналған;
ол негізінен сауда мақсаттарына арналған;
есепті кезеңнен кейін 12 ай ішінде оны сату ұйғарылады; немесе есепті кезеңнен кейін, кем дегенде 12 айға міндеттеме бойынша есептеу үшін айырбастау немесе қолдану рұқсат етілсе - бұл ақша қаражаты немесе ақшалай баламалар.
2.2.Рахат АҚ-ның банкротқа ұшырау ықтималдылығын талдау
Банкроттық нарық шаруашылығының бір категориясы болып табылады. Ол соттың шешімі мен немесе кредитордың келісімі бойынша соттан тыс ресми түрде жарияланады. Қазақстан Республикасының "Оңалту және банкроттық" 07.03.14 жылғы №176 - V Заңына сәйкес, қарызды төлеуге шамасы жоқ ұғымы ақшалай міндеттер бойынша кредиторлар сұранысын, еңбекақы телеу талабын қанағаттандыра алмау, сонымен қатар өзіне тиісті мүлік есебінен бюджет пен бюджегтен тыс қорларға міндетті төлемдерді қамтамасыз ете алмау жатады. Банкрот сөзі - бұл дәрменсіз борышкер немесе күйреуге ұшыраған, белгілі бір нәрсеге дәрменсіз боп шыққан дегенді білдіреді. Банкроттық дамыған және қалыпты жұмыс істейтін нарықтық экономиканың негізгі механизмдерінің бірі. Кәсіпорындарды таратудағы есепке алу мен есеп берудің дамымаған мәселелері мамандардың жұмысына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қосымша №1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ НАРХОЗ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Корпорацияның банкрот болу ықтималдылығын талдау және оның алдын алу шаралары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3-курс студенті
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Аденбек Аида
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
МАМАНДЫҒЫ Қаржы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ЖЕТЕКШІСІ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зұлпухар Айғаным
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
АЛМАТЫ, 2020
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қосымша №2
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ЖОСПАР
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1. КОРПОРАЦИЯНЫҢ БАНКРОТ БОЛУЫ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК ... ..5 1.1.Кәсіпорынның банкрот болу ықтималдығын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ..5 1.2.Кәсіпорын қызметінің тоқтауын (банкротқа ұшырау) талдау ... ... ... ... ..7 1.3.Банкротқа ұшыраудың негізгі факторлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2. БАНКРОТҚА ҰШЫРАУ ЫҚТИМАЛДЫЛЫҒЫ (РАХАТ АҚ МЫСАЛЫНДА) ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11 2.1.РахатАҚ-ның қаржылық жағдайын кешенді талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... 11 2.2.Рахат АҚ-ның банкротқа ұшырау ықтималдылығын талдау ... ... ... ... ..13
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3. БАНКРОТҚА ҰШЫРАУДЫҢ АЛДЫН АЛУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17 3.1. Кәсіпорынның банкротқа ұшырауының алдын алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21 ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .24 ҚОСЫМША ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
КІРІСПЕ
Қазақтан экономикасына басқарудың нарықтық принциптерін енгізу кәсіпорындарға өздерінің өндірістік және қаржылық көрсеткіштерін дербес жоспарлауға мүмкіндік берді. Алайда, еркін нарық экономикалық еркіндікпен қатар, елдің экономикалық өміріне көптеген қиындықтар әкелді.
Кез-келген коммерциялық қызметтің мақсаты-табыс алу арқылы меншік иелерінің әл-ауқатын арттыру. Сонымен қатар, кез - келген коммерциялық қызмет тәуекелмен және белгісіздікпен байланысты, сондықтан өндірістік қызметтің кез-келген кезеңі-шикізатты сатып алудан бастап дайын өнімді сатуға дейін қаржылық қиындықтардың көзі бола алады. Тәуекел мен кірістіліктің байланысы кәсіпкерлік қызметтің табиғатын түсіну үшін түбегейлі маңызды. Кәсіпорынның қызметіне тартылған барлық қаржы ресурстарының иелері осы ресурстарды ұсына отырып, белгілі бір табысқа сүйенеді. Егер кәсіпорынның қызметі жеткілікті тиімді болса, алынған пайда несие берушілерді де, иелерін де қанағаттандыру үшін жеткілікті. Егер бұл мақсаттар үшін пайда жеткіліксіз болса, компания банкроттыққа ұшырайды.
Бұл дамыған нарықтық экономика жағдайында табиғи және орынды болып көрінеді және банкроттықтың жолға қойылған тетігі мен рәсімін жасауды және оның жұмыс істеуін көздейді.
Кәсіпорындардың қаржылық төлем қабілетсіздігі құбылысы кез-келген елдің экономикасында қатынастардың нарықтық бағдары бар, бұл отандық кәсіпорындар үшін жаңа емес. Қазіргі уақытта Қазақстанда кәсіпорындардың дәрменсіздігі (банкроттығы) мәселесі шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметін бақылайтын әртүрлі мемлекеттік органдар үшін де, кәсіпорынның өзін басқару үшін де өте өзекті болып табылады. Бүгінгі таңда әлемдік қаржы дағдарысы жағдайында көптеген кәсіпорындардың өмір сүру мәселесі тұр. Бұл жағдайдың себебі шаруашылық жүргізуші субъектілердің төлем қабілеттілігінің төмендеуі болып табылады, нәтижесінде кәсіпорындар банкроттыққа ұшырайды.
Курстық жұмыстың мақсаты-дәрменсіздіктің (банкроттықтың) теориялық негіздерін ашу, төлемге қабілетсіз кәсіпорынды талдаудың қолданыстағы әдістерін қарастыру, "Рахат" АҚ-ның қаржылық жағдайын талдау, кәсіпорынды қаржылық сауықтыру бойынша практикалық ұсыныстар беру.
Жұмыстың мақсаты мынадай міндеттерді шешуді көздейді: оқу және ғылыми әдебиеттерді зерделеу; қарастырылған әдістемелердің бірі бойынша "Рахат" АҚ қаржысына талдау жасау; талдау нәтижелерін қорытындылау және қорытынды жасау.
Жұмыста жұмыс істеп тұрған "Рахат" АҚ кәсіпорнының бухгалтерлік есеп деректері пайдаланылды. Рахат АҚ-ында 4500-ге жуық адам еңбек етеді. Өндірістік қуат Алматы және Шымкент қалаларындағы екі өндіріс орнында шоғырланған.
Өндірістің жан-жақтылық сипаты, ауқымдылығы және какао дәндерін қайта өңдейтін жеке желінің болуы, отандық өндірушілермен салыстырғанда, кәсіпорында кондитерлік өнімдердің алуан түрін шығаруға мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда Рахат АҚ-ының өнім қоржыны 14 топқа бөлінетін, 400-ден аса атауға ие, алуан түрлі кондитерлік өнімдермен толыққан.
Рахат АҚ - сусамыр (диабет) ауруынан зардап шегетіндер үшін арнайы өнім шығаруды игерген, еліміздегі жалғыз кондитерлік кәсіпорын. Бұл топқа құнары аз, қанттың орнын табиғи шикізат толтыратын шоколад, кәмпит, печенье мен вафля сияқты бірнеше өнім түрлері кіреді. Рахат АҚ Қазақстандық басқа кондитерлік өнім өндірушілердің арасында шоколад өнімдерінің алуан түрін шығаруда басымдық танытуымен ерекшеленеді.
Кәсіпорында сапаны бақылаудың бірыңғай жауапкершілігі мен кешенді жүйесіне негізделген сапаны бақылаудың ішкі жүйесі құрылып, жүзеге асырылуда.
Курстық жұмыстың мақсатына тоқталатын болсақ, дәрістерде алған білімімді қалыптастыра отырып кәсібіммен танысу. Және де ұйымның нақты тәжірибелік қызметімен танысатын боламын, бұл маған мамандықты жақсы басқаруға мүмкіндік береді.
Тиімді корпоративтік басқару бәсекеге қабілеттілікті, инвестициялық тартымдылықты арттырудың және компанияны капиталдандырудың өсуінің шешуші факторларының бірі болып табылады. "Рахат" АҚ-дағы корпоративтік басқару акционерлердің құқықтарын қорғауға және басқа кредиторлармен, контрагенттермен, қызметкерлермен, еншілес және тәуелді кәсіпорындармен өзара қарым-қатынастардың теңгерімді жүйесін құруға негізделеді.
"Рахат" АҚ-ның өзінің дивидендтік саясатын кәсіпорын мен акционерлердің мүдделерінің теңгеріміне, инвестициялық тартымдылық пен капиталдандыруды арттыруға, Қазақстандағы қолданыстағы заңнамасында, компанияның жарғысында және ішкі құжаттарда көзделген акционерлердің құқықтарын құрметтеуге және қатаң сақтауға негіздейді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.КОРПОРАЦИЯНЫҢ БАНКРОТ БОЛУЫ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1.Кәсіпорынның банкрот болу ықтималдығын талдау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкроттықтың ықтималдығын қаржылық талдау арқылы бағалауға болады. Кәсіпорынның банкроттығын болжау кәсіпорынның дағдарыс жағдайынан шығу шараларын алдын-ала ойластыруға және жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Қаржылық жағдайды болжау - перспективалық талдаудың негізгі міндеті. Талдаудың бұл түрі кәсіпорынның экономикалық қызметінің қаржылық нәтижелерін зерттеу негізінде олардың болашақтағы мүмкін мәндерін анықтап, стратегиялық басқару міндеттерін шешу үшін әкімшілікті болашақ туралы ақпаратпен қамтамасыз етуі керек. [8,22 б.]
Банкроттық кәсіпорынның ұдайы өндіріс капиталының шаруашылық механизмінің балансының бұзылуынан, яғни оның қаржылық және инвестициялық саясатының тиімсіз болуынан туындайды.
Банкроттықтың пайда болуының негізгі себептерін келтірейік:
1. Шаруашылық жүргізу жағдайын жасаудың объективті себептері:
oo экономиканы реформалаудың нормативті және заң шығаратын базаларының, қаржылық, ақша, несие, салық жүйелерінің жетілмегендігі;
oo инфляцияның аса жоғары деңгейі;
oo фирманың құнды қағаздарының нарықтық құнының төмендеуі;
2. Шаруашылық жүргізуге тікелей қатысты субъективті себептер:
oo банкроттықты уақытында болжап және келешекте одан сақтана алмау;
oo жарнама, өтімділік жүйесінің болмауы, сұранысты дұрыс зерттемегендіктен сату көлемінің төмендеуі;
oo өндіріс көлемінің төмендеуі;
oo ұқсас, бірақ сапасы жоғары өнімдердің бағасына кейбір түрлердің бағаларының жақындауы;
oo ақталмаған жоғары шығындар;
oo өнімнің төменгі рентабельділігі;
oo өндіріс циклінің өте көлемді болуы;
Қазіргі экономика ғылымның өз қарауында қаржылық көрсеткіштерді болжаудың әр түрлі әдістері мен тәсілдері бар. Кәсіпорынның банкрот болу мүмкіндігінің тұрғысынан қаржылық жағдайды болжаудың 4 негізгі тәсілін қарастырамыз:
а) несие беру қабілеттілігі индексінің есебі;
ә) формаланған және формаланбаған белгіліердің жүйесін қолдану;
б) төлем қабілеттілігі көрсеткіштерін болжау;
в) қаржылық ағымның құйылуын талдау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1977 жылы Э.Альтман банкроттықты 5 жылға 70% дәлдікпен болжауға мүмкіндік беретін жеті факторлы модель жасады. Бұл модель келесі көрсеткіштерді қамтиды:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1) активтердің рентабельділігі;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2) пайда динамикасы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3) кредиттер бойынша пайыздарды жабу коэффициенті;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4) кумулятивтік құны;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5) ағымдағы өтімділік коэффициенті;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6) автономия коэффициенті;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
7) жиынтық активтер. [3,110 б.]
Банкроттықтың ықтималдығын бағалаудың ең жиі қолданылатын әдісі белгілі американ экономисі Э. Альтман ұсынған Z модельдері.
Осы модельдердің ішіндегі ең қарапайымы екі факторлы модель болып табылады. Ол негізгі екі көрсеткішке негізделеді. Э. Альтманның пікірі бойынша банкроттық ықтималдығы: кәсіпорынның жалпы жабу коэфиценті (KNO) немесе ағымдағы өтімділік (KТΛ), яғни кәсіпорынның активтерінің өтімділігін сипаттайтын коэффициенттікке және кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын сипаттайтын қаржылық тәуелдік коэфицентіне байланысты болып табылады. Эмпирикалық жолмен табылған бұл көрсеткіштер коэфиценттердің салмақты мағынасына көбейтіліп, нәтижелері белгілі бір тұрақты өлшеммен қосылады, ол да тәжірибелік-статистикалық тәсілмен табылады. Егер нәтиже (Z) теріс болса, банкроттық ықтималдық үлкен емес. Ал егер Z мәні оң болатын болса, ол банкроттық ықтималдылығының жоғары екенін көрсетеді.
Америка тәжірибесінде мынандай коэфицнттердің салмақты мәндері қолданылады:
oo жабу немесе ағымдағы өтімділік (Кmn) көрсеткіші үшін:
(KΠ)-(-1,0736);
oo баланстың пассивіндегі заемдық қаражаттың үлес салмағының көрсеткіші үшін:
(K3)-(+0,0579);
oo тұрақты шама - (0,03877).
Бұдан Z есебінің формуласы мынандай болады:
Z=-0,3877+K::(-1,0736)+K::0,0579.
Мұнда:
Kтл - Ағымдағы өтімділік коэффициенті = Ағымдағы активтер Ағымдағы міндеттемелер
K3 - Қаржылық тәуелділік коэффициенті = Заемдық қаражаттар көздерінің жалпы көлемі
Z=0 болғанда кәсіпорындар үшін банкроттық ықтималдығы 50№-ға тең. Егер Z0 болса, онда төмендеген сайын пайыз да төмендей береді. Егер Z0 болса, онда банкроттық ықтималдығы 50%-дан асып, Z өскен сайын ұлғая береді.
Бұл модельдің құндылығы өте дәлдігінде, бірақ қолданылуына ақпараттың жетіспеушілігі қиындық туғызады. [11,58 б.]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2. Кәсіпорын қызметінің тоқтауын (банкротқа ұшырау) талдау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өндірістік, шаруашылықтық, коммерциалық және басқа да қызмет түрлерін бастарда ең алдымен тәуекел қажет. Бұл, біріншіден. Екіншіден, қызмет барысында экономикалық дамуды, тиісінше, есеп айырысуды, жұмыстың түпкі қорытындыларьш бағалау үшін тиісті көрсеткіштерді (индикаторларды) таңдап алу қажет.
Көрсеткіштер;
индивидаулды (жекелеген);
топтық;
жалпы болып бөлінеді.
Талдау мақсаттарына байланысты көрсеткіштердің:
абсалютті
салыстырмалы;
орташа шама нысандары қолданылады. Әрбір нақты экономикалық көрсеткіштің "сапалық анықтылыққа" ие болуы шарт, егер онда екі жақты анықтылық болса, онда ол обьективті көрсеткіш болып табылмайды.
Көрсеткіш -- бұл да белгі (нышан), яғни белгілі бір міндеттердің орындалу деңгейін, кызметтер мен құбылыстардың сандық және сапалық жағын сипаттайды.
Нарықты қатынастар талабына байланысты барлық көрсеткіштерді:
бағалық;
шығындық деп топтастыруға болады.Бағалық көрсеткіштер осы немесе басқа да қызметтің нәтижелі даму деңгейінің мүмкіндіктерін немесе мақсатқа жетуін сипаттайды.
Шығындық көрсеткіштер -- әр түрлі қызметтерді жүзеге асыруда шығын деңгейіне әсер ететін көрсеткішт Практикада бағалық көрсеткіштер кең түрде қолданылады. [2,9 б.]
Мәселен:
oo атылған өнімнің жалпы көлемі;
oo жиынтық пайда;
oo шартты таза пайда;
oo шартты таза өнім;
oo несиені жәке қарыз проценттерін төлегеннен кейінгі пайда;
oo салықтарды төлегеннен кейінгі пайда;
oo барлық қосымша төлемдерді өтегеннен кейінгі пайда;
oo өндірісті дамытуда жаңа капитал салымдарын жүзеге асырудан келтірілген соңғы өтімділік;
oo дивиденттерді төлегеннен кейінгі пайда. [6,32 б.]
Тауар сатудың жалпы келемі. Сатылған тауарлар мен көрсетілген қызметтердің құнын былайша анықтайды:
0 = Р х N
-- тауар сатудың жалпы көлемі, тг; Р -- тауар бірліктерінің бағасы, тг; N -- сатылеан тауардың саны, дана.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкроттық - борышқордың сот таныған төлем қабілетсіздігі. Борышқордың мүлкін басқару сот қаулысы бойынша несие берушінің мүддесін көздей отырып жүзеге асырылады. Ерікті банкроттық несие берушілердің сотқа арыздануына байланысты пайда болады. Банкроттық туралы заңда несие берушілердің жағдайын жеңілдететін баптар бар. Қолданылу мерзімі біткен облигацияларды сатып алуға қабшетін корпорациялардың бұрыңғы басқарушылар басшылығымен немесе қамқоршылар бақылауымен қайтадан ұйымдастыру жұмыстарын жүргізуіне, қарыз мөлшерін азайтуына немесе нысанын өзгертуіне рұқсат етіледі. Борышқорларға өзіне несие берушілер заң негізінде келісім жасау және қарызды төлеу уақытын ұзарту мүмкіндігі беріледі. Шығынды (пайда келтірмейтін) кәсіпорындардың өнімі мемлекеттік жоспарға енгізіледі, сөйтіп ондай кәсіпорын жоспарлы-шығынды кәсіпорын деп аталынады. Оның шығынының орны мемлекеттік дотация (жәрдемақы) есебінен толтырылады. [7,201 б.]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.3.Банкротқа ұшыраудың негізгі факторлары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Банкротқа ұшыраушылық әр алуан қоғамдық институттар, партия және басқа да түрлі қозғалыс мүшелері арасында әр түрлі пікір таласын туғызуды. Олардың бірқатары экономикалық реформа кезіндегі тоқырау жолдарында кездескен қиыншылықтарды желеу қылып, банкроттық процедураның пайдасын жоққа шығаруға тырысады.
Кәсіпорын қызметінің табыстары мен сәтсіздіктері:
oo сыртқы, бұларға кәсіпорын әсер ете алмайды;
oo ішкі, бұлар кәсіпорын қызметкерлерінің ұйымдастыру жұмыстарын жүргізудегі қабілеттеріне байланысты факторларға тікелей байланысты.
Кәсіпорын қызметіне әсер ететін сыртқы факторларға мыналар жатады:
oo халық қажеттілігінің өлшемі мен құрылымы;
oo халықтың табыстары мен жинақтарының деңгейі, яғни оның сатып алу қабілеттілігі;
oo саяси тұрақтылық және ішкі саясаттағы бағыттар;
oo ғылым мен техниканың тауар өндіру процесі мен оның бісекеге қабілеттілігін анықтайтын бағыттарын дамыту;
oo мәдениет деңгейі, яғни тұтыну нормасы мен дағдылары.
oo халықаралық бәсеке, мәселен, шетел фирмалары бір кездерде арзан еңбектің есебімен жеңіске жетсе, ал басқалары - жетілген технология негізінде.
Кәсіпорын басшылары өз мекемелерінің қаржылық жағдайына:
ел экономикасының даму барысы;
oo инфляция;
oo кенеттен жаңа бәсекелестердің пайда болуы;
oo мемлекеттік реттеу жұмыстарындағы келеңсіздіктер;
oo мемлекеттік тапсырыстың күрт төмендеп кетуінің де әсер ететінін үнемі ескеріп отырулары қажет. [13,109 б.]
Кәсіпорынның дамуын анықтайтын және оның қызметінің нәтижелі болуының ішкі факторлары мынадай:
oo кәсіпорынның негізгі мақсаты;
oo оның қызметінің негізгі прициптері;
oo ресурстар және оны пайдалану;
oo маркетинг қызметін пайдаланудың деңгейі және оның сапасы.
Ішкі факторлардың маңызы жөнінде мынаны айтуға болады. Мәселен, американдық кәсіпорындардың 90%-ға дейінгісінің жұмыстарындағы сәтсіздік, міне, осы:
oo тәжірибесіз менеджерлерге;
oo істі жете білмейтін басшылыққа;
oo олардың кәсіпорын жұмысын өзгертіп отыруына сәкес ұйымдастыра алмағандықтарына байланысты екенін, елде жүргізілген зерттеу жұмыстары көрсеткен.
Кәсіпорын дағдарысының бұдан басқа да ішкі себептері бар:
oo жұмысты нарық талабына сай ұйымдастыра алмағандық;
oo өндірілген тауардың бәсекеге қабілеттілігінің төмендеп кетуі;
oo тауарлы өнім түр-түрінің дер кезінде жаңартылмауы;
oo штаттың өсуі;
oo қымбат бағалы технология, құрал және басқа да еңбек заттарын шектен тыс пайдалану;
oo кадрлардың біліктілігі, т.б.
Негізгі факторлар
ішкі
сыртқы
Ғылым мен техниканы дамыту
Мәдени жағдай
Демография
Саяси тұрақтылық
Ифляция
Қаржы, несие салық саясаты
Борышқор кәсіпорынның қаржылық жағдайы
Халық табысының деңгейі
Маркетинг және өнімді ұтымды сатуды ұйымдастыру
Кәсіпорынның мақсаты мен қызмет принциптері
Шығынның деңгейі
Өндірістік әлеует
Басқару әлеуеті
Кәсіпорынның дамуындағы үлесімсіздік
Еңбекті ынталандыру
Негізгі факторлар
ішкі
сыртқы
Ғылым мен техниканы дамыту
Мәдени жағдай
Демография
Саяси тұрақтылық
Ифляция
Қаржы, несие салық саясаты
Борышқор кәсіпорынның қаржылық жағдайы
Халық табысының деңгейі
Маркетинг және өнімді ұтымды сатуды ұйымдастыру
Кәсіпорынның мақсаты мен қызмет принциптері
Шығынның деңгейі
Өндірістік әлеует
Басқару әлеуеті
Кәсіпорынның дамуындағы үлесімсіздік
Еңбекті ынталандыру
1-сурет. Дағдарыстық жағдайлардың және банкротқа ұшыраудың негізгі факторлары
Ескерту: http:s010.radikal.rui313150940 a3fdcfa3f2ef.jpg дереккөзі негізінде құрастырылған.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.БАНКРОТҚА ҰШЫРАУ ЫҚТИМАЛДЫЛЫҒЫ (РАХАТ АҚ МЫСАЛЫНДА)
2.1.РахатАҚ-ның қаржылық жағдайын кешенді талдау
Бухгалтерлік есебін талдау: Материалдық емес активтерді тануды тоқтатудан болған пайда немесе залал активтің істен шығуынан таза түсім мен активтің баланстық құны арасындағы айырма ретінде өлшенеді және осы активті тану тоқтатылған сәтте жиынтық кіріс туралы шоғырландырылған есепте танылады.
Трендті талдау: Кондитерлік өнімдер нарығының трендтері туралы айта келе, Федоров мырза тұтынушылардың фабриканың плиталы шоколад санатына деген қызығушылығының артқанын атап өтті. Соңғы бес жылда компания осы нарық үлесінің екі есе артқанын және келешекте өсуді атап өтті-тек соңғы жарты жыл ішінде санат өткен жылдың ұқсас кезеңіне 7% - ға өсті. Рахат желісінде осы өнімді сату өсімі тоннажда 20% - ды және ақшалай мәнде 29% -ды құрады.
Осы жылдың жазында Рахат сөреге жаңа өнім - криспи-салмасы бар плиткалы шоколад шығарды. Бұдан әрі кеуекті шоколад шығаруды жаңарту туралы шешім қабылданды. [8,56 б.]
Ұйымның қаржылық көрсеткіштерін қалыптастыру
Ұйым қызметінің қаржылық нәтижелерін қалыптастыратын негізгі көрсеткіштер:
oo өткізуден түскен ақша;
oo көрсетілген қызметтің өзіндік құны;
oo негізгі және басқа да қызмет түрін жүзегет асыруға кеткен шығындар;
oo кірістер
oo рентабельділік.
2018-2019 жылдардағы қаржылық көрсеткіштер 2-суретте көрсетілген.
Мың тг.
2018жыл
2019жыл
Негізгі құралдар.
15.508.690
12.470.037
Материалдық емес активтер.
188.930
151.244
Ұзақ мерзімді активтер үшін төленген аванстар.
843.567
1.039.479
Қызметкерлерге пайызсыз несиелер
409
1.139
Түгендеу
16.672.240
14.513.203
Саудалық дебиторлық берешек.
1.030.216
858.516
Аванстық төлемдер.
1.426.172
252.765
Корпоративтік табыс салығын алдын- ала төлеу.
126.387
342.754
Баскада ағымдағы активтер.
515.859
442.484
Ақша қаражаттары және олардын баламалары.
9.898.203
9.505.962
Жалпы активтер
46.210.673
39.577.583
Жарғылық капитал
900.000
900.000
Резервтік капитал
180.000
180.000
Валюталық резерв
381.572
256.661
Бөлінбеген пайда
38.583.657
32.634.961
Бас компанияның акционерлеріне арналған капитал
40.045.229
33.971.622
Жалпы капитал
40.045.286
33.971.687
Ұзақ мерзімді займдар
587.015
475.906
Кейінге қалдырылған салық міндеттемесі
981.556
985.655
Болашақ кезеңдердің табысы
677.228
545.525
Қызметкерлерге төлемдер бойынша міндеттемелер
177.299
165.631
Займдардың ағымдағы бөлігі
179.674
587.034
Сауда кредиторлық берешек
1.459.304
1.026.283
Жалпы міндеттемелер
6.165.387
5.605.896
Жалпы капитал және міндеттемелер
46.210.673
39.577.583
2-сурет. РахатАҚ-ның қаржылық көрсеткіштері
Ескерту: https:kase.kzruissuersRAHT дереккөзі негізінде құрастырылған.
Ұйымның бухгалтерлік есебін меңгеру. Ұйымның қаржылық есебін меңгеру
Бухгалтерлiк есеп пен қаржылық есептiлiктiң принциптерi мен негiзгi сапалық сипаттамалары:
1. Есептеу мен үздiксiздiк бухгалтерлiк есептi жүргiзудiң және қаржылық есептiлiктi жасаудың принциптерi болып табылады.
2. Түсiнiктiлiк, орындылық, сенiмдiлiк және салыстырмалылық қаржылық есептiлiктiң негiзгi сапалық сипаттамалары болып табылады. Актив мынадай өлшемдердің кез келгеніне сəйкес келген жағдайда қысқа мерзімді (айналымды) ретінде жіктеледі:
онысату немесе іске асыру ұйғарыладынемесе ол қалыптыоперациялық цикл барысында қолдануға арналған;
ол негізінен сауда мақсаттарына арналған;
есепті кезеңнен кейін 12 ай ішінде оны сату ұйғарылады; немесе есепті кезеңнен кейін, кем дегенде 12 айға міндеттеме бойынша есептеу үшін айырбастау немесе қолдану рұқсат етілсе - бұл ақша қаражаты немесе ақшалай баламалар.
2.2.Рахат АҚ-ның банкротқа ұшырау ықтималдылығын талдау
Банкроттық нарық шаруашылығының бір категориясы болып табылады. Ол соттың шешімі мен немесе кредитордың келісімі бойынша соттан тыс ресми түрде жарияланады. Қазақстан Республикасының "Оңалту және банкроттық" 07.03.14 жылғы №176 - V Заңына сәйкес, қарызды төлеуге шамасы жоқ ұғымы ақшалай міндеттер бойынша кредиторлар сұранысын, еңбекақы телеу талабын қанағаттандыра алмау, сонымен қатар өзіне тиісті мүлік есебінен бюджет пен бюджегтен тыс қорларға міндетті төлемдерді қамтамасыз ете алмау жатады. Банкрот сөзі - бұл дәрменсіз борышкер немесе күйреуге ұшыраған, белгілі бір нәрсеге дәрменсіз боп шыққан дегенді білдіреді. Банкроттық дамыған және қалыпты жұмыс істейтін нарықтық экономиканың негізгі механизмдерінің бірі. Кәсіпорындарды таратудағы есепке алу мен есеп берудің дамымаған мәселелері мамандардың жұмысына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz