Дифференциалды психология түсінігі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

М.ҚОЗЫБАЕВ АТЫНДАҒЫ
СОЛТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН
МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

6В01101 Педагогика и психология
кафедрасы

Реферат

Тақырыбы:
Дифференциалды психологияның ғылымының зерттелу тарихы

Орындаған: дППС2-20-к тобының
2 курс студeнті
Разиева Э.Ш.
Тексерген: аға оқытушы
Малибаева А.М.

Петропавл қ.,2020 ж.

.
Мазмұны
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
III. Қoрытынды бөлім
IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Сiз өзiңiзге психология жайлы сұрақ қойып, ойланып көрiңiзшi...Психология деген не ? Әрине қазiргi таңда бұған көптеген зерттелген, дәлелденген анықтамалар және сипаттамалар бар. Жеке өзiм психология сөзiне анықтама беретiн болсам: психология-бұл адам ,яғни тiрi жанның пайда болуын, өмiрде өмiр сүретiн орнын, тiршiлiгiнiң мақсатын қарастыру.
Адамдардың iшкi және сыртқы айырмашылықтары әртүрлi болатын бiлемiз. Бет пiшiндерi бiрнеше бөлiктерден болса да ,көптеген адамның келбетiн бiр-бiрiнен ажырату әрине өте қиын. Адамдар мiнез-құлқымен, iс-әрекетiмен, қылықтарымен ерекшеленiп тұрады. Сондай-ақ олар бiр-бiрiне ұқсас та , бiр-бiрiне ұқсамай та келедi. Әрқайсының жан қуаты құрамында таным процестерi бар. Олар түйсiк, сезiм, қабылдау, ес, ойлау, қиял. Бұл процестер қоғамда өмiр сүру барысында көрiнедi. Адам баласының өзге тiрi жандардан, соның iшiнде жан жануардан ерекшелiктерi қандай екенiн зерттеу күрделi процесс.Тек адам баласы ғана емес ,жалпы осы әлемдегi әр объектiнi қарастыру керек. Олардың өзара байланысын , психологиялық айырмашылықтарын бiлу маңызды.
Ал, бұны қарастыратын психология түрi-дифференциалды психология.
Дифференциалды психoлoгия жеке айырмашылықтардың табиғаты мен көздерiн зерттейдi. Мұндай айырмашылықтар адамға және бүкiл жануарлар әлемiне тән. Осы айырмашылықтардың табиғаты ,себептерi қандай екен,жалпы oсы туралы не айтуға бoлады ?Жеке тұлғалардың дамуын, физикалық жағдайын ,бiр-бiрiмен байланысуы және т.б. ұқсас мәселелердi дифференциалды психoлoгия анықтайды.
Дифференциалды психология бiлiм саласында алатын орыны жетекшi рөл атқарады. Ол көптеген ғылымдармен тығыз байланыста. Бұл ғылым ретiнде ендi дамып өркендедi. Осы уақыт аралығында психология, ғылым ретiнде, ақыл-ой заңдылықтарын анықтауға, жетiлдiрiп дамытуға тырысты.
Әр адамның өзге бүкіл адамдармен ортақ нәрсесі бар, ол адаммен байланыстыратын нәрсе немесе оған тек өзіне ғана тән нәрсесі болад. Күнделікті өмірде біз өзара байланысатын адамдардың психодиагностикасын жүзеге асырып, жеке айырмашылықтар құбылыстарын байқауға болады. Алайда шешілмеген мәселелер , теориялар, тұжырымдамалық ақпараттар, ғылыми фактілердің объективті әдістерінің болуы,жалпылама дәрежеде көрінед. Егер біз ғылыми білімді әр адамға белгілі бір дәрежеде өнермен ашып көрсетсек , онда өнер түйсікке негізделеді , сол себепті субъективті және эмоционалды әсер етеді алады. Ғылым діннен адам жайлы білудің жолы ретінде сипатталады, себебі дін догмаға сүйенеді және сенімге негізделеді , ал ғылым жалпы барлық процесте үнемі жаңарып отырады және дамиды.
Осы уақытқа дейін психология, ғылым ретінде, ақыл-ойдың заңдылықтарын анықтап, мәселелі проблемаларды жалпы дамытуға ат салысып тырысты . Жалпы қарастыру барысында, жеке тұлғаның өзіндік сипаттамасы мен әр зерттеуші байқау қателіктерінің көзі ретінде қарастырғанда психикалық ауытқуларға тап болды. Осыдан кейін адамның психикалық көріністерінің өзгеруі жайлы мәселесі туындады. Ғылымның даму логикасының өзі дифференциалды-психологиялық аспектіні бөлуге әкелді .
Даралау - бүкіл тiршiлiк иесінің қасиетi. Тiптi өмiрдiң психикаға дейiнгi формалары айырмашылықтардың едәуiр спектрiне ие, алайда бұл айырмашылықтар организмдердiң жұмыс iстеу құрылымына қатысты. Психиканың пайда болуымен, болмыстың көрiнiсi және бағдарлау ретiнде, айырмашылықтар тiрi заттардың белсендiлiгiнiң барлық түрлерiне әсер ете бастады.
Дифференциалды психология, жалпы психология сияқты, ғылымға деген маңыздылығы зор. Бұл типтегі маңыздылық мүлде бақа. Ол бірінші психикалық ауытқудың растығын анықтайтын заңдылықтарды зерттеуі керек.
Қазіргі таңда дифференциалды психология даралықтың жеке және рухани-дүниетанымдық қасиеттерін, тұлғаның стильдік сипаттамаларын және әртүрлі іс-әрекеттерді(кәсіби, білім беру, қарым-қатынас және т. б.) жүзеге асыруды зерттейді.

Дифференциалды психология ғылым ретінде
Дифференциалды психология-психология ғылымында адамдар тобын , олардың ортақ белгілерін қосып, ерекшеліктерін зерттейтін психология ғылымының бөлігі.
Дифференциалды психология ғылым ретінде XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында қалыптаса бастады.
Дифференциалды психологияның міндеттері-адам психикасындағы жеке айырмашылықтардың пайда болуы мен көріністерінің заңдылықтарын анықтау, теориялық негіздерін дамыту.Бүгінгі таңда бұл тәжірибе сұраныстарына барынша бағытталған, сондықтан тез дамып келе жатқан білім саласы. Дифференциалды психологияда психологиялық білімнің әртүрлі салаларымен қиылысу аймақтары бар. Оның жалпы психологиядан ерекшелігі , ол психиканың жалпы заңдылықтарын (жануарлар психикасын қоса) зерттеуге бағытталған.Салыстырмалы психология (бір кездері бұл термин сөздің тура аудармасы болып табылатын дифференциалды психологияның синонимі ретінде қолданылған) қазіргі уақытта эволюциялық баспалдақтың әртүрлі сатыларында орналасқан тірі тіршілік иелерінің психологиясының ерекшеліктерін зерттейді. Ол зоопсихология туралы білімді пайдаланады, антропогенез және адам санасының қалыптасуы мәселелерімен айналысады. Жас психологиясы адамның даму сатысына тән призма өлшемдерімен адамның ерекшеліктерін зерттейді. Әлеуметтік психология адамның үлкен немесе кіші әлеуметтік топқа жататындығына байланысты алған ерекшеліктерін қарастырады. Соңында, дифференциалды психофизиология адам психикасының жеке ерекшеліктерін талдайды.
Қазіргі кезде психологиянын бұл саласы өз кезегінде зерттеудің эпицентрі болатын зерттеу әдістері, зерттеу мәселесі және ғылыми дәстүрлі психиатриямен шектесуде. Индивидуалды ерекшелігінің конституционалды және физиологиялық негізін ,тұлға сиппаттарын зерттеу,мінез-құлықтың типологиясын және т.б.қарастырып зерттеу дифференциалды психологиясының зерттеу объектісі болып келеді. Психологияда индивидуалдылықты талдау үлкен тарихқа ие. Оны күрделі зерттеу дифференциалды психологияның өзекті аспектісі.
Бүгінгі таңда индивидуалдылық мәселесі В.В. Белоус, А.И. Крупнов, И.В. Равич-Щербо, В.М. Русалов , О.А. Ахвердова, И.В.Боев ғылыми мектептерінде жақсы өрбіген.
Қалыптасу кезенінен бастап дифференциалды психология өз пәнінің өзіндік ерекшелігіне назар аударды. Сонымен, В.Штерн психикалық және физикалық құбылыстарды , әрекеттерді (ол уақытты ұзартатын құбылыс ретінде анықтаған) және бейімділікті (созылмалы және потенциалды сипаттағы құбылыстар) зерттейтінін атап өтті. Яғни, сіз жасырын және объективті түрде байқалмайтын нәрсені ғана емес, сонымен қатар мінез-құлық пен ниетте, көзқараста, басқаша айтқанда, іске асырылатын және іске асырылмаған қабілеттерде көрінетін нәрсені зерттеп тырысуға болады.
Қазіргі психологиялық білімде индивидуалдылықты зерттеуде біраз көзқарастар бар, алайда ортақ концептуалды модель жоқ.
Бұл авторлардың әртүрлі көзқарасына байланысты, соның ішінде индивидуалдылық құрылым мен ерекшеліктеріне байланысты.

Дифференциалды психология түсінігі

Дифференциалды психология қазақ тілінен аударғанда индивидуалды айырмашылықтар психологиясы дегенді білдіреді. Адамдардың индивидуалды айырмашылықтарын зерттейтін психологияның саласы. Латын сөзінен differentia - айырмашылық, және грек сөзінен psyche - жан + logos - білім пайда болған термин.
Психологияның бұл саласы ғылымдағы жеке немесе топтағы адамдардың ерекшеліктерін зерттейтін бөлім. Яғни, бұл ерекшеліктерге : жасы, жынысы, әлеуметтік ортасы, т.б. жатқызады және оларды топтастырады.
Дифференциалды психологи терминін19ooж енгізген неміс психологы - В.Штерн. Оның Индивидуалды айырмашылықтар психологиясы еңбегі әр елдің атақты ғалымдарына бір атаумен ұсынылды.
Дифференциалды психологияның міндеті адам психикасының индивидуалды айырмашылықтардың заңдылықтарының пайда болуын және зерттеудің психодиагностикалық теориялық негізін, психокоррекциялық бағдарламаларын өңдеу болып табылады. Дифференциалды психология эксперименталды психологияның жетіліп дамуының нәтижесінде қалыптасты. Бірақ екеуінің зерттеу бағыттары әртүрлі бөлек. Эксперименталды психологиясында тітіргендіргіш әсері зерттелініп қарастырылса , дифференциалды психологияда әсер ететін тітіргендіргіштердің өзгешелігін және индивид қалай қабылдады екені зерттелінеді. Осы кезде стимулді өзгертпей, зерттеуші индивидтерді ауыстырып олардың ерекшеліктерін зерттейді.
Дифференциалды психологияның теоретикалық және практикалық міндеттерін атап көрсетсек:
1. Дифференциалды психология пәніне байланысты мәселелерді, басқа да ғылымдармен байланысын тереңдете зерттеу;
2. Дифференциалды психофизиологияға байланысты мәселерді қарастыру;
3. Жаңа әлеуметтік - психологиялық құбылыстарда пайда болатын және ерекше көрінетін адамның индивидуалды ерекшеліктерді зерттеу (этникалық, экономикалық, класстық, саяси, идеологиялық және т.б.);
4. дифференциалды психологияның қолданбалы психологиямен байланыстарын қарастыру.
Диффернециалды психология өз пәнінің ерекшелігімен назар аудартты.Штерн ғалымының пікірінше, психологияның бұл түрі психикалық және физикалық феномендерді құбылыстарды, әрекеттерді және де бейімделушілікті зерттейді.Яғни, басқаша айтқанда жүзеге асатын немесе жүзеге аспайтын қабілеттерде көрінетін құбылыстарды зерттеуге талпынады.
Дифференциалды психология эксперименталды психологияның дамуының нәтижесінде пайда болды. Бірақ екеуінің зерттеу жолдары бөлек.
Дифференциалды психологиясының даму кезеңдері

Психология даму барысында , өзге ғылыми пәндер сияқты,үш кезеңнен өтті (нақты айтқанда, өту процесінде): ғылыми білім, танымның ғылыми парадигмасы және гуманитарлық парадигма. Ғылыми білім байқау әдісінің басымдылығымен, күнделікті білімнің жинақталуымен және жалпылаудың төмен деңгейімен сипатталады. Жаратылыстану парадигмасы эксперимент деректеріне сүйене отырып, себеп-салдарлық заңдылықтарды құру қажеттілігін жариялайды және осы заңдылықтарды жалпылайды .
Гуманитарлық парадигма, керісінше, деректердің дұрыстығын статистикалық міндеттерін қарастырып отырған құбылыстың бірегейлігіне назар аударады.
Психологияның бұл аймағы В. Штерннің айтуынша, психикалық функциялар
мен құралдардың айырмашылық ғылымы болып саналады.
Гуманитарлық парадигманың үстемдігі қоғам мен адам туралы ғылымдарда ғана емес, табиғат ғылымдарында да көруге болады. Қазіргі психология өзіне психографияға, танымға - түсінуге және сипаттауға ұмтылуға мүмкіндік береді. Осылайша, дифференциалды психология көп уақыт бойы жеке айырмашылықтар психологиясы деген атпен көрінді. Жалпы қарағанда ерекше нәрсенің маңыздылығы артып келе жатқандықтан, оқытудың мақсаты даралыққа айналады.
Дифференциалды психологияның бастаушысы ретінде Ф.Гальтонды атап айтуға болады. Бірақ ,оның бұл атауына ғылымдар қатарынан көрінуіне В.Штеріннің Индивидуалды айырмашылықтар психологиясы ауқымды өңделуіне ықпал етті.
Ол индивидуалды айырмашылықты зерттеу үшін біраз психологтын назарын аудартты. Бұл жерде сонымен қоса әр түрлі психикалық құралдар мен олардың айқындалуының индивидуалды формаларында қарастырды.
Сол себепті түрлі салыстырмалы зерттеулер жүргізіліп, әлеуметтік топтардың айырмашылықтарын айқындалып, олардың өзара байланысы орнатылды.
Дифференциалды психологияның даму тарихы бар, оған ғылыми, эмпирикалық ойдың бағыттары кіреді. Мінез-құлық адамдар арасындағы айырмашылықтарды қарапайым түрлерге дейін көрсетуге тырысты. яғни. Мысалы, адамның қабылдау қабілеті сияқты анатомиялық және физиологиялық және психологиялық тұрғыдан жіктеуді жүргізді.
Жаңа ғылыми бағыттың алғашқы ірі өкілдері А. Бинет, Дж. Кеттелл, Ф.Гальтон, В. Штерн, Ресейде - А. Ф. Лазурский. Зерттеудің негізгі әдісі алдымен жеке және топтық тесттер, ақыл - ой қабілеттерінің айырмашылықтарын тексеру, кейінірек көзқарастар мен эмоционалды реакцияларды өлшеуге арналған проективтік әдістер болды.
Кеңес Одағында индивидуалды айырмашылықтар лабораториясы 1952 жылы Орталық педагогикалық психология институтында Б.М. Тепловтың
басшылығымен ашылған. Лабораторияның міндеті- индивидуалды психологиялық айырмашылықтарды зерттеудің әдіс-тәсілдерін өңдеп қолдануға және бұл айырмашылықтың физиологиялық ашып зерттеу , оның негізі И.П. Павловтың типологиялық концепциясы құрайды.
Дифференциалды психологияны толыққанды ғылымға айналдырудың келесі шарты статистикалық талдау әдістерін қолдану болды. Әрбір психикалық сапаны,психиканың кез-келген ерекшелігін осы ерекшеліктің минимумнан максимумға дейін өзгеруін білдіретін континуумдағы нүкте ретінде қарастыруға болады. Қарастырылған сапа көптеген айнымалылардың әсерінен болған сайын дерлік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.