Мейіргерлік үрдіс кезеңдері
ГОСУДАРСТВЕННОЕ КОММУНАЛЬНОЕ ПРЕДПРИЯТИЕ НА ПРАВЕ ХОЗЯЙСТВЕННОГО ВЕДЕНИЯ
ВЫСШИЙ МЕДИЦИНСКИЙ
КОЛЛЕДЖ
УПРАВЛЕНИЯ ЗДРАВООХРАНЕНИЯ ГОРОДА ШЫМКЕНТ
ГОСУДАРСТВЕННОЕ КОММУНАЛЬНОЕ ПРЕДПРИЯТИЕ НА ПРАВЕ ХОЗЯЙСТВЕННОГО ВЕДЕНИЯ
ВЫСШИЙ МЕДИЦИНСКИЙ
КОЛЛЕДЖ
УПРАВЛЕНИЯ ЗДРАВООХРАНЕНИЯ ГОРОДА ШЫМКЕНТ
ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ БАСҚАРМАСЫНЫҢ ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫНДАҒЫ
ЖОҒАРЫ
МЕДИЦИНА КОЛЛЕДЖІ
МЕМЛЕКЕТТІК КОММУНАЛДЫҚ
КӘСІПОРНЫ
ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ БАСҚАРМАСЫНЫҢ ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫНДАҒЫ
ЖОҒАРЫ
МЕДИЦИНА КОЛЛЕДЖІ
МЕМЛЕКЕТТІК КОММУНАЛДЫҚ
КӘСІПОРНЫ
Мейіргерлік істегі жоспарлау және тексеру жүргізудің қағидаттары
пӘні бойынша Дәріс жинағы
Мамандығы: 0302000- Мейіргер ісі
Біліктілігі: 0302054 - Қолданбалы бакалавр
Курс:I
Семестр: I
Құрастырушы: Орынбай А.А.
Шымкент 2020 ж.
I - арнайы пәндер циклдік әдістемелік комиссиясының отырысында қаралып ұсынылды.
№ ___ хаттама _______ ___________ 2020 ж.
ЦӘК төрайымы ________________ Т.Д.Абдулла
қолы
№1 дәріс
1. Тақырыбы:Мейіргерлік күтімді жоспарлау. Мейіргерлік үрдіске кіріспе. Мейіргерлік үрдіс кезеңдері.
2. Мақсаты:студенттерге мейіргерлік күтімді жоспарлау, мейіргерлік үрдіс және оның кезеңдері туралы түсінік беру.
3.Дәріс тезистері:
Мейіргерлік үрдіс
Мейіргерлік үрдістің кезеңдері
Мейіргерлер -- бұл мейіргерлік, акушерлік, емдеу ісі белгіленген мамандыққа жіберілген, мамандықтар бойынша медициналық білімі бар қызметкерлер. Мейіргерлер әр-түрлі қызметтерді атқарады, факторларды түсінуді, денсаулыққа әсерлер, аурудың себептері, оларды емдеу және сауықтыру қабілеттері, сондай-ақ экологиялық, қатарлыларды талап етеді.
Халықтың денсаулығын тексеріп, нығайту жолында оларға қол жетімді ,тиімді медициналық көмек беруде , өз уақытының 80 пайызын науқаспен бірге өткізетін медбике қызметінің рөлі өте маңызды.
Мейірбикелік үрдіс - кәсіптік бикелік күтімді ұйымдастыру мен орындаудың ғылыми әдісі.
Мейірбикелік үрдістің мақсаты - ауру қалпындағы өмірді қолайлы қасиеттермен қамтамасыз ету, яғни емделушіні физикалық, психологиялық - әлеуметтік және рухани тыныштықпен толық қамтамасыз ету, басқаша айтқанда: емделушінің ағзасындағы 14 негізгі қажеттілікті қанағаттандыру, науқас тәуелсіздігін қолдау және қалыпқа келтіру.
Қажеттілік дегеніміз - адамның денсаулығы мен амандығы үшін маңызды психологиялық және физиологиялық тапшылық.
Адам өмір бойы қоршаған ортаға сәйкес өмір сүру үшін өз мұқтаждықтарын үнемі қанағаттандыруы қажет.
Американдық психолог А. Маслоу адамдағы 14 негізгі қажеттілікті қарастырды:
Тыныс алу
Тамақтану
Ішу
Бөліп шығару
Қозғалу
Дені сау болу
Дене қызуын сақтау
Ұйықтап, демалу
Киініп, шешіну
Таза болу
Қауіпсіз болу
Қарым - қатынас жасау
Өмірлік қазынаға ие болу
Қызмет ету, ойын ойнау, оқу
Тыныс алу қажеттілігі -оттегіні қажет ету адамның негізгі физиологиялық қажеттіліктерінің бірі. Тыныс алу мен өмір ажырамайтын түсініктер. Оттегі жетіспеушілігінде тыныс жиіленеді, беткей болады, ентігу, жөтел пайда болады. Оттегінің ұлпаларда тұрақты жетіспеушілігі цианозға алып келеді, тері мен шырышты қабықтар көгереді. Бұл қажеттілікті қолдау медицина қызметкері үшін басты ауықымды (приоритетті) мәселе болуы керек. Адам бұл қажеттілікті қанағаттандыра отырып, өмір сүруге қажет болған қанның газды құрамын қолдайды.
Тамақтанудың қажеттілігі - денсаулықты сақтау үшін өте маңызды. Рационалды және адекватты тамақтану көптеген аурулардың қауіпті факторларын жоюға көмек береді. Мысалы жүректің ишемиялық ауруы жиі жануар майлары мен холестеринге бай тағамдарды тұрақты қабылдағанда дамиды. Тамақтың құрамында ақуыздың көп мөлшерде болуы жаралардың тез жазылуына көмектеседі. Медқызметкер науқастың тамақтану қажеттілігін қанағаттандыру үшін рационалды дұрыс тамақтануды үйретіп ұсыныстар беруі қажет. Күнделікті жеміс-жидектерді, сүт өнімдерін, ботқаларды, майсыз ет, балық, құс етін қабылдау ұсынылады. Қант, тәтті тағамдар, тұздар, алкогольді ішімдіктер шектеледі. Тамақтану қажеттілігінің қанағаттанбауы адам денсаулығының бұзылуына алып келетінін ұмытпау керек.
Ішу қажеттілігі - бұл күнделікті 1,5-2 литр сұйықтықтар: су, шай, кофе, сүт, сорпа, жеміс-жидектер қабылдау. Мұндай мөлшер зәрмен, нәжіспен, терлеуде, тыныс алуда жоғалтқан сұйықтықты толтырады. Су балансын сақтау үшін адам бөліну мөлшерінен көбірек сұйықтық қабылдау қажет. Сұйықтықты аз қабылдау дененің сусыздануына, ал шамадан тыс яғни 2 литрден артық қабылдау бірнеше жүйе, ағзалардың қызметінің бұзылуына алып келеді. Мейірбикенің сусыздану немесе ісіктердің пайда болу қаупін алдын ала анықтауы көптеген асқынуларды болдырмауға мүмкіндік береді.
Бөліп шығару қажеттілігі -тағамның қорытылмаған бөлектері ағзадан зәр, нәжіс түрінде бөліп шығарылады. Бөліп шығару режимі әрбір адамда жекеше болып келеді. Басқа қажеттіліктерді қанағаттандыруды қалдыруға мүмкін болғанымен, бөліп шығаруды ұзақ уақытқа қалдыруға болмайды.
Ұйықтау, дем алу қажеттілігі - ұйқы аз болған жағдайда қандағы қант деңгейі төмендейді, мидың қоректенуі нашарлап, ойлау процестері бәсеңдейді, зейін тұрақсызданады, қысқа мерзімді есте сақтау нашарлайды. Американдық ғалымдардың зерттеуі бойынша жарты түн ұйықтамаған адамда фагоцитоз үшін жауапты болған қан жасушалары 2 есе төмендейді. Науқас адамға ұйқы өте қажет, өйткені ұйқы науқас жағдайының жақсаруына алып келеді. Зерттеу барысында ұйқының бірнеше кезеңдері анықталған.
І кезең-жәй ұйқы. Ұйқы жеңіл және бірнеше минутқа ғана созылады. Бұл кезеңде ағзаның физиологиялық белсенділігі төмендейді, өмірлік маңызды мүшелердің қызметі, зат алмасу процестері бәсеңдейді. Адамды ояту оңай, егер ұйқы бөлінбесе, 15 минуттан кейін ІІ-кезең байқалады.
ІІ кезең - жәй ұйқы. Ұйқы терең емес, 10-20 минутқа созылады. Өмірлік функциялар әрі қарай әлсірейді, толық босаңсу байқалады.
ІІІ кезең-жәй ұйқы. Ең терең ұйқы кезеңі, 15-30 минутқа созылады, ұйықтап жатқан адамды ояту қиын. Өмірлік маңызды функциялардың әлсіреуі жалғасады.
ІV кезең-жәй ұйқы.Терең ұйқы, 15-30 минутқа созылады, ұйықтап жатқан адамды ояту өте қиын. Бұл кезеңде физикалық күштің қалпына келуі байқалады. Өмірлік маңызды функциялар ояу қалпына қарағанда әлсіз. ІV-кезеңнен соң 3-ші және 2-ші кезеңдер қайта байқалады, содан соң ұйқының 5-ші кезеңі байқалады.
V кезең-тез ұйқы. І-кезеңнен 50-90 минуттан соң түрлі түстер байқалады. Көздердің аз қимыл -әрекеттері, жүрек соғуы, тыныс алу жиілігі, қан қысымы өзгереді. Дене бұлшық еттерінің тонусы төмендейді. Бұл кезеңде адамның психикалық қызметтері қайта қалпына келеді, ұйықтап жатқан адамды ояту өте қиын. Бұл кезеңнің созылу уақыты - шамамен 20 минут.
V-ші кезеңнен кейін қысқа уақыттан соң 4, 3, 2 содан соң қайтадан 3, 4 және 5-ші кезеңдер яғни, ұйқының келесі циклы байқалады.
Адамның ұйқысына бірнеше факторлар әсер етеді: физикалық талығу, дәрілік заттар, есірткілер, өмір сүру қалпы, эмоционалды стресс, қоршаған орта және физикалық жүктеме. Ауырсынумен, физикалық әлсіздікпен, уайыммен, депрессиямен сипатталатын кез-келген ауру ұйқы бұзылуына алып келеді. Мейірбике науқасты тағайындалған дәрілердің жалпы және ұйқыға әсерімен таныстыруы керек.
Дем алу - физикалық және психикалық белсенділіктің төмендеу жағдайы. Диванда жатып қана емес, сонымен қатар арнайы жаттығулар жасап, кітап оқу арқылы да демалуға болады. Емдеу мекемесінде қатты шу, жарық, басқа адамдардың болуы демалуға кедергі жасауы мүмкін.
Қозғалу қажеттілігі - адам үшін қимыл - әрекеттердің шектелуі немесе мүлдем жоғалуы адам үшін көп мәселе тудырады. Мұндай жағдай аяқтардың жарақаттарында, созылмалы аурулардағы ауырсынумен, бас ми қан айналымы бұзылуы салдарынан болуы мүмкін. Қимыл - әрекеттердің жоғалуы ойылу дамудың қауіпті факторларына жатады. Тірек-қимыл жүйесі қызметінің бұзылулары жүрек пен өкпе қызметіне әсер етеді. Қимыл -әрекеттердің ұзақ мерзімді жоғалуы ас қорыту жүйесіндегі өзгерістерге: диспепсия, метеоризм, анорексия, іштің өтуіне, іштің қатуына алып келеді. Сонымен қатар зәр шығару қызметі бұзылып, қуық инфекциясына алып келеді. Науқастың басты мәселесі адам тұлғасының қалыптасуына елеулі әсер ететін қоршаған ортамен қарым-қатынас жасай алмайды.
Қауіпсіз болу - көпшілік адамдар үшін қауіпсіз болу сенімділік пен жайлылықты, ыңғайлылықты білдіреді. Науқастың кереуеті немесе каталка жақсы бекітілгенде, палата едені құрғақ болғанда, онда бөтен заттар болмағанда, жарық жеткілікті болғанда, көру нашар болғанда көзілдіріктің болуы науқаста қауіпсіздік сезімін туғызады. Науқас өзінің қауіпсіздігін қамтамасыз етумен қатар айналасындағыларға зиянын тигізбейтініне сенімді болуы керек, стресті жағдайлардан қашу керек.
Әлеуметтік қажеттіліктер- бұл жанұяға, достарына, олармен қарым-қатынасқа, қолдауға т.б. қажеттілік. Егер адам өзін қажетсіз, жалғыз, ешкімге керексіз сезінсе, демек оның әлеуметтік қажеттіліктері қанағаттанбаған.
Қажеттіліктерді реттей отырып сыртқы орта факторларын ескеру қажет.
Қажеттіліктерді қанағаттандырудың деңгейіне байланысты болған сыртқы факторларға адамның қоршаған орта жағдайлары жатады.
Өзгертуге болмайтын факторларға: адамның жасы, жынысы, тұқым қуалаушылығы жатады.
Адамның өмір сүру қалпына әсер ететін қауіп факторлары қажеттіліктерді қанағаттандыру бұзылуларына алып келуі мүмкін. Оларға: экология, гиподинамия, артық дене салмағы, зиянды әдеттер, стрестік жағдайлар т.б. жатады. Оларды төмендегідей топтауға болады:
Салалар
Денсаулық
үшін маңыздылығы
шамамен %
Факторлар
Өмір сүру түрі
Адам генетикасы, биологиясы
Сыртқы орта, табиғи ауа райы жағдайлары
Денсаулық сақтау
49-53 %
18-22 %
17-20 %
8-10 %
-темекі тарту, арақ ішу
-есірткі қабылдау
-дәрілерді көп қабылдау
-дәрілерден бас тарту
-еңбектің зиянды жағдайлары
-стрестік жағдайлар
-дұрыс тамақтанбау
-адинамия, гиподинамия
-әлеуметтік материалды жағдайдың төмен болуы
-жанұяның толық болмауы
-жалғыздық
-білім және мәдениет деңгейінің төмен болуы
-тұқым қуалау ауруларына бейім-ділік
-дегенеративті ауруларға бейімділік
-ауаның канцерогендермен ласта- нуы
-судың ластануы
-топырақтың ластануы
-атмосфералық құбылыстардың бірден өзгеруі
-профилактикалық шаралардың тиімсіздігі
-медициналық көмектің төмен сапасы
-уақытылы медициналық көмек көрсетілмеу
1943 жылы американдық психолог А.Маслоу адамның қымыл-әрекетін анықтайтын қажеттіліктер иерархиясы теорияларының бірін ұсынды. Бұл теория бойынша кейбір қажеттіліктер басқаларына қарағанда адам үшін маңыздырақ болып келеді. Соған сәйкес ол оларды иерархиялық жүйе бойынша жіктеді.
Пирамиданың 1-ші сатысы.
Маслоу пирамидасының 1-ші сатысынсыз өмір сүру мүмкін иемес. Бұл тірі қалу мұқтаждықтары, оған жататындар:
Тыныс алу
Тамақтану
Су ішу
Бөлу (шығару) мұқтаждықтары
Бұл мұқтаждықтар төменгі физиологиялық мұқтаждықтар деп аталады.
Пирамиданың 2-ші сатысы- қауіпсіздік мұқтаждықтары.
Адам өмір бойы өседі, дамиды, өзін қоршаған ортамен үнемі қатынаста болады, соған байланысты адамда өмірлік маңызды мұқтаждықтар дамиды. Бұл мұқтаждықтар адам қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Олар:
Ұйықтау, дем алу
Таза жүру
Киіну, шешіну
Дене қызуын бір қалыпта ұстау
Дені сау болу
Қауіптен сақтану
Қимылдау
Бұл 1-2-ші саты Маслоу пирамидасының іргетасын құрайды.
Пирамиданың 3-сатысы - әлеуметтік қажеттіліктер, қажет болу
мұқтаждығы жатады. Адамға өмір сүру барысында қоғамға қажет болу, қоғамның қолдауы, түсінуі, қоғам қабылдауы қажет. Адамға қоршаған орта туралы мәліметтер қажет. Бұны қарым-қатынас қажеттілігін қанағаттандыру арқылы жүзеге асырады.
Бұл сатыға қарым-қатынас жасау қажеттілігі жатады.
Пирамиданың 4-ші сатысы. Қоғамдаөмір сүру табысқа жету қажеттілігін тудырды. Бұл сатыға жетістіктерге жету, өмірлік қазынаға ие болу қажеттілігі жатады.
Пирамиданың 5-ші сатысы- қызмет ету мұқтаждығын қажет етеді. Адам өзінің төменгі сатылы мұқтаждықтарын қанағаттандырмайынша, жоғарғы психологиялық-әлеуметік мұқтаждықтарын қанағаттандыра алмайды. Адам әлеуметтік және шығармашылық табысқа жету үшін осы мұқтаждықтарды үнемі, өмір бойы қанағаттандыруға тиісті.
Медбикелік үрдіс кезеңдері
Медбикелік үрдіс 5 кезенге бөлінеді:
Емделушінің денсаулығы жайлы ақпарат жинау;
Медбикелік диагноз (диагностика);
Күтімді жоспарлау.
Жоспарлауды жүзеге асыру;
Көрсетілген күтімнің нәтижесін бағалау.
1-кезең
Емделушінің денсаулығы жайлы ақпарат жинау
бағалау
1-кезең
Емделушінің денсаулығы жайлы ақпарат жинау
бағалау
Науқас туралы ақпарат көзі:
Емделушіні сұрастыру
Емделушінің мүшелерін және жүйелерін физикалық тұрғыдан қарастыру
Дәрігермен сұхбаттасу
Емделушінің туысқандарымен сұхбаттасу
Медициналық әдебиетті және күтім бойынша арнайы әдебиеттерді оқу.
Емделушінің ауру тарихымен танысу
Медбикелік тексеру дәрігердің тексерумен алмаспайтын, тәуелсіз болып келеді, яғни дәрігер мен медбике өз жұмыстарында түрлі мақсаттарды көздейді.
Дәрігердің міндеті - дұрыс диагноз қойып, ем тағайындау.
Мейіргердің міндеті - емделушіні толық ыңғайлы қамтамасыз ету, өзінің медбикелік міндетімен шектелген көмегін беруге тырысу. Мейірбикеге аурудың сыртқы көріністері маңызды.
Мысалы: демікпе, жөтел, қорқыныш сезім.
2-кезең
Медбикелік диагноз (диагностика)
2-кезең
Медбикелік диагноз (диагностика)
Бикелік диагноз түсінігі алғаш рет ХХ ғасырдың 50-ші жылдары ортасында Америкада пайда, болып 1973 жылы ресми және заңды тұрғыда бекітілді. Бикелік диагноз - емделушінің физиологиялық және психологиялық өмірлік маңызды қажеттілігін қамтамасыз етуге бағытталған симптомдық немесе синдромдық диагнозы
Дәрігерлік және бикелік диагноздың айырмашылығын сипаттау
Дәрігерлік диагноз
Мейіргерлік диагноз
Ағзадағы нақты аурудың патологиялық
процестің негізін айқындайды
Түрлі мүшелер мен жүйелер қызметінің
бұзылуы мен олардың себебін яғни пато-физиологиялық, патолого-анатомиялық өзгерістерін анықтау
өзгермейді
дәрігердің құзіреттілік терминінде
Ағзадағы терең патологиялық процеске
емделушінің сыртқы жауапты реакциясын сурет-тейді
Адамның негізгі қажеттілік-тері
қамтамасыз етудің бұзылуы қызмет көрсетудің бұзылуының нәтижесі ретінде, яғни ең бастысы емделушінің өз денсаулығы жайлы түсінік
бірнеше рет өзгереді
мейірбикенің құзіреттілік терминінде
Медбикелік мәселелердің негізгі саласы
Мейірбике ауруды емес емделушінің ауруға және өз қалпына жауабын қарастырады. Бұл жауап:
физиологиялық
психологиялық және рухани
әлеуметтік болуы мүмкін
Физиологиялық мейіргерлік мәселелер
созылмалы немесе жедел ауру;
жеткіліксіз немесе артық тамақтану;
ісіктер немесе сусыздану;
тұншығу;
әлсіреу;
гигиенаның сақталмауы т.б.
Психологиялық және рухани мейіргерлік мәселелер
қорқу, абыржу, тынышсыздану;
бос уақыт тапшылығы;
медқызметкерлерге сенбеу;
дәрілерді қабылдаудан бас тарту;
отбасындағы жанжал;
өлімнен қорқу.
Әлеуметтік медициналық проблемалар
әлеуметтік оңашалану;
мүгедектікке шыққанына байланысты қаржы жағдайынан тынышсыздану.
Мейірбике медбикелік ауру тарихына емделушінің жағдайын ойластырып проблемаларын жазады. Содан кейін артықшылықтарын айрықша белгілейді.
Артықшылық дегеніміз- емделушінің қазіргі кездегі басты, бірінші орынға қойған мәселелері. Мысалы, кеуде торының ауыруымен, бас ауруымен, ісікпен, демікпемен азап шегетін жүрек ауруымен ауыратын науқас өзінің ең басты азабы ретінде демікпені көрсетуі мүмкін. Бұл жағдайда демікпе артықшылықты бикелік проблема болып саналады.
Медбикелік диагнозды синдром ретінде қойса да болады. Синдром бір себеппен біріккен белгілердің жиынтығы. Мысалы, қан қысымы жоғары емделуші бас ауруына, айналуына, құлақ шуылдауына, жүрек айну т.б. белгілерге шағымданады. Медбикелік диагноз: қан қысымы көтерілу синдромы.
3-кезең
Мейірбикелік көмекті жоспарлау
3-кезең
Мейірбикелік көмекті жоспарлау
Мейірбике емделушіні күту жоспарын құрады. Жоспар міндетті түрде нақты болу керек.
Жоспарлау барысында әр артықшылықты проблема күтімнің мақсаты мен жоспары тұжырымдалады. Мақсат екі себептен белгілеу қажет:
жеке бикелік қатысудың бағытын көрсетумен;
қатысу нәтижесі дәрежесін анықтаумен.
Мақсат қоюдың талаптары:
мақсаттар орындалатын, қол жетерліктей болу керек.
әр мақсаттың орындалу мерзімін нақты белгілеу қажет.
Жоспар түрлері:
Қысқа (1 аптадан кем емес) мерзімді- қысқа уақыт ішінде орындалады. әдетте аурудың жедел түрінде, мысалы уланғанда асқазанды жуу.
Ұзақ (апталар, айлар) мерзімді- ұзақ уақыт бойы орындалады. Олар асқынулардың алдын алуға, бейімделуге т.б. бағытталған.
Әр мақсат 3 компоненттен тұрады:
іс-қимыл;
белгілері: күні, уақыты, арақашықтығы;
шарты - кімнің (ненің) көмегімен.
Күтім жоспарын құрастырғанда мейірбикелік қатысудың стандартына сәйкес басшылық етеді.
Стандарт дегеніміз - берілген бикелік мәселе бойынша сапалы күтіммен қамтамасыз ететін шаралар тізімі.
Стандарт бикеге көмек ретінде жасалады, ол оның шпаргалкасы сияқты. Бірақ стандартта түрлі клиникалық жағдайларды алдын-ала ескеру мүмкін емес. Сондықтан оны ойланбастан қолдануға болмайды.
Мейірбике мақсаттарын анықтап, күтім жоспарын құрғаннан кейін сол іс - әрекеттерімен емделушіні таныстырып, оның келісімін алады және емделушімен бірге мақсатқа жету жолдарын анықтайды.
Күтім жоспары міндетті түрде бикелік тарихта жазылу керек.
4-кезең
Жоспарлауды жүзеге асыру
4-кезең
Жоспарлауды жүзеге асыру
Медбикелік іс- әрекет 3 түрлі бикелік қатысуды жобалайды:
тәуелді
тәуелсіз
өзара тәуелді
Тәуелді - дәрігердің талабымен орындалатын мейірбикенің іс-әрекеті, мысалы әр 4 сағат сайын антибиотиктер инъекциясын салу, таңғышты ауыстыру, асқазанды жуу т.б.
Тәуелсіз - дәрігердің талабынсыз өз ойымен қабылдаған және өз ықыласымен жүзеге асырылатын іс-әрекеттер.
Мысалы:
емделушінің өзін-өзі күтуіне көмек көрсету.
емделушінің денсаулығы жөнінде кеңес беру;
емделушінің бос уақытын ұйымдастыру;
емделушінің күнделікті белсенділігі мен демалысын қалпына түсіру жөнінде нұсқау беру т.б.
Өзара тәуелді қатысу - дәрігер немесе денсаулық сақтау жүйесінің басқа маманымен бірлесіп қызмет ету. Мысалы: физиотерапевт, емдік дене шынықтыру инспекторы т.б.
5-кезең
Көрсетілген күтімнің нәтижесін бағалау
5-кезең
Көрсетілген күтімнің нәтижесін бағалау
Мейірбике қойылған мақсаттарға жетіп, мәселе шешілген болса, бұл мақсаттың астына қолын қойып, күнін белгілеп растайды, егер мақсат орындалмаса, мейірбике оның себебін іздестіреді. Кеткен қателікті табу үшін бикелік процесс қайталанады.
Мейірбикелік процесс - бикелік істің ғылым ретінде дамып, өсуін қамтамасыз етеді, бикелік істі дербес мамандық ретінде қалыптастырады емделушілерге сапалы күтім ұсынады.
Мейірбикелік үрдісті қолданудың маңызы:
Мейірбикенің жауапкершілігі жоғарылайды;
Қажеттіліктерді қанағаттандыруға шығармашылық жағынан қарауға мүмкіндік береді;
Әр адамға жеке көмек көрсетіледі;
Күтімді дұрыс жүргізуге мүмкінді береді;
Пациенттер белсенді түрде дем алады.
4. Көрнекі материалдар: 15-20слайд
5. Әдебиеттер:
Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. - Астана, 2007.
Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, ҚұспановаА.Р, Ахметова К.А.-Көкшетау, 2006.
Санов С. Науқас адамдарды жалпы күту Қарағанды, 2013ж
Биназаров Н.Д. Мейірбике ісінің негіздері Алматы, 2004ж
www.google.ru
www.referat.kz
6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс):
Мейіргерлік үрдістің кезеңдері?
Мейіргерлік үрдістің 1 - ші кезеңі?
Мейіргерлік үрдістің 2 - ші кезеңі?
Мейіргерлік үрдістің 3 - ші кезеңі?
Мейіргерлік үрдістің 4 - ші кезеңі?
Мейіргерлік үрдістің 5 - ші кезеңі?
№2 дәріс
1. Тақырыбы:Дәлелді медицинадағы сандық және сапалық зерттеу әдістері
2. Мақсаты:студенттерге дәлелді медицинадағы сандық және сапалық зерттеу әдістерітуралы түсінік беру.
3.Дәріс тезистері:
Дәлелді медицина туралы түсінік.
Дәлелді медицинадағы сандық зерттеулер.
Дәлелді медицинадағы сапалық зерттеулер.
Медициналық ғылым мен денсаулық сақтаудың қазіргі таңдағы жағдайы, зерттеу нәтижелерін анық, нақты ұсыныстарға түрлендіріп, дәрігерлермен медициналық көмекті ұйымдастырудың жалпы мәселелерін шешу үшін, ғылыми ақпараттарды жинау, талдау, бірегейлеу және түсіндірудің жаңа жолдарымен технологияларын қолдануды талап етеді. Дәлелді медицина - бұл денсаулық сақтауды ұйымдастыру және ауруды емдеу, диагностикасы, алдын алу шаралары бойынша ғылыми-дәлелденген шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін медициналық ақпараттық технология.
ХХ ғасырдың екінші жартысындағы медицина ғылымының қарқынды дамуы медициналық білімнің кеңеюіне әкеліп, диагностика мен емдеу саласындағы зерттеулермен ұсыныстарды бағалауда мәселелердің пайда болуына әкеліп соқтырды (эпидемиолог Арчибальд Кокранның Действенность и эффективность деп аталатын шолуы). Клиникалық тәжірибеге клиникалық зерттеулердің енгізілуіне 1972 жылы баспаға шыққан денсаулық сақтау туралы кездейсоқ ойлар түрткі болды. Оның негізгі принципі - денсаулық сақтау ұйымының шектелген ресурстарын, дұрыс жүргізілген зерттеулермен, дәлелденген тиімді медициналық көмек түрлерін әділетпен қолдану.
Қазіргі кезде ауруды алдын алу, емдеу, диагностикалаудың жаңа әдісін мемлекеттік және популяциялық деңгейде тәжірибеге енгізілуі үшін, сол әдістің тиімділігін тексеру кезінде қол жеткізген ғылыми фактілердің шынайылығын талдау нәтижелеріне жүгіну қажеттілігі айдан анық.
Мемлекет тарапынан тиімділігі тек сенімді зерттеулерде дәлелденген - алдын алу, емдеу және диагностика әдістері қаржыландырылуы қажет.
Ұлыбритания, Швеция, Нидерланды, Канада, АҚШ-та жаңа медициналық технологияларды бағалайтын агенттік ұйымдастырылды.
Бұл агенттіктердің міндеттері - диагностикалау мен емдеудің жаңа әдістері туралы бар ақпараттарды жан-жақты зерттеп, сын көзбен бағалау.
Дәлелді медицинаны тәжірибеге енгізу кезінде актуальды болып табылатын медицинаның мәселелері мен алғы шарттарына жатады: ақпараттық мәселелер, экономикалық мәселелер, әлеуметтік мәселелер, этикалық мәселелер (Фокин В.А., Карась С.И., Калитвянская Т.А., 2002).
Дәлелді медицинаның тарихы
1994 ж. - ОксфордтағыалғашқыCochranecolloquiu m
1994 ж. - EBM терминіенгізілді
1996 ж. - көптеген Британия докторлары EBM терминіментаныс
1996 ж. - Ұлыбританияныңденсаулықсақтауминист рі ЕВМ концепциясыналғаілгерілетубастымінд етдепжариялады
1996 ж. - британиягазеттерінде ЕВМ терминіжиіжарияланабастады
1999 ж. - BMJ ЕВМ анықтамасын баспаға шығарды (тираж көлемі АҚШ-та (12) млн. экз.)
2001 ж. - неміс, испан, орыс, жапонтілдеріндебасыпшығарылды
Сапалызерттеулер
Сапалызерттеулер ауру процесінтүсіндіругетырысады.
Сіздіқызықтыратынөзгерістүсініксізб олғанкездеөтетиімді
Мүмкіншілігікөп - тікелейбақылау, интервью, құжатанализі
Неге біздің аймақтыңтұрғындарыүйдебосанудықалай ды?
4. Көрнекі материалдар: 15-20слайд
5. Әдебиеттер:
В.И.Петров, С.В.Недогода Медицина, основная на доказательствах
Дәлелді медицинаның негіздері Астана 2012
Егемен Қазақстан газеті. Алматы.2010
www.yandex.ru
www.meduniver.com
6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс):
Дәлелді медицинадағы сандық зерттеулер дегеніміз не?
Дәлелді медицинадағы сапалық зерттеулер дегеніміз не?
№3 дәріс
1. Тақырыбы:Зерттеулер жүргізудің этикалық принциптері.
2. Мақсаты:студенттерге зерттеулер жүргізудің этикалық принциптерін меңгерту.
3.Дәріс тезистері:
Зерттеулер жүргізудің этикалық принциптері.
Клиникалық эпидемиология
Клиникалық эпидемиологияның негізгі принциптері.
Дәлелді медицина - бұл науқасты емдеу үшін жақсы клиникалық зерттеулерді дәл және шын жүректен қолдану.Ғылыми ақпараттарды жинаудың:
- жаңа технологиясы
- критикалық талдауы
- интерпретациясы
ДМ алғашқы рет 1990жылы канадылық Мак- мастер университетінің ғалымдарының бір тобы клиникалық тәжірбиесі бар ғылыми мәліметтерді және пациенттердің жеке қалауын жеке медицина бөліміне топтастыруды ұсынды.
Алғаш рет 1990 жылы канадалық Мак-мастер университетінің ғалымдарының бір тобы клиникалық тәжрибесі бар ғылыми мәліметтерді және пациенттердің жеке қалауын жеке медицина бөліміне топтастыруды ұсынды.
Бұл ғылыми-тәжрибелік бөлім қол жетерлік, тығыз және объективті ақпараттардың бүкіл әлемде жүргізілетін клиникалық зерттеулердің заманауи және дәлелденген, яғни қандай да бір емдеу әдісі немесе дәрілік заттарды қолданудың артықшылығын дәлелдейтін, оны "Evidence-Based Medicine"(ЕВМ) немесе ғылыми дәлелденген медицина "(НДМ) деп атайды.
Клиникалық эпидемиология (clinical epidemiology) (КЭ) - бұл клиникалық зерттеулер әдісін жасайтын ғылым, жүйелі және кездейсоқ қателердің әсерін бақылайтын әділетті қорытынды жасайды.
КЭ - бұл нақты пациентке қатаң ғылыми әдістерді қолданып дерттің клиникалық ағымын зерттеу негізінде болжам жасауға мүмкіндік беретін ғылым.
КЭ-ның мақсаты - жүйелі және кездейсоқ қателердің әсерін болдырмай әділетті қорытынды жасауға мүмкіндік беретін клиникалық бақылаулар әдісін жасау және қолдану.
Клиникалық эпидемиологияның негізгі ережелеріКөп жағдайларда нақты науқастардың диагнозы, болжамы және емдеу нәтижелері толық анықталмаған, сондықтан олар мүмкіншілік арқылы анықталады;
Нақты науқасқа арналған бұл мүмкіншіліктер осындай науқастар тобына қатысты жиналған алдыңғы тәжрибе негізінде бағаланады;
Себебі клиникалық бақылаулар науқастардың іс әрекеті бос науқастарда жүргізіледі, және бұл бақылауларды өз көзқарастары бар әртүрлі квалификациялы дәрігерлер жасайды, сондықтан бұл нәтижелер жүйелі және кездейсоқ қателерге ұшырауы мүмкін;
Кез-келген бақылаулар, сонымен қатар клиникалық, кездейсоқтық әсеріне ұшырайды. Дұрыс емес қорытындыларды болдырмау үшін кездейсоқ қателерді ескеріп және жүйелі қатені төмендету әдістерін қолдана отырып , дәрігерлер қатаң ғылыми принциптерге негізделген зерттеулерге сүйенуі керек.
Негізгі принциптері
Клиникалық сұрақ
Талқылау пәні
Сұрақ
Нормадан ауытқу
Пациент сау немесе науқас?
Диагноз
Дерттің диагностикасына қолданылатын әдістердің дәлдігі?
Жиілігі
Нақты дерттің кездесу жиілігі?
Қаупі
Қандай факторлар жоғары дерт қаупіне байланысты?
Болжамы
Дерттің ақыры қандай?
Емі
Емдеу барысында дерт ағымының өзгеруі?
Алдын алу
Сау адамдарда дерттің алдын алу шаралары бар ма? рте анықтағанда және емдегенде ағымы жақсара ма?
Себебі
Қандай факторлар дертке әкеледі? Олардың патогенетикалық механизмі қандай?
Құны
Нақты дерттің емі қанша тұрады?
Клиникалық ақыры (исход)
Өлім
Егер өлім ерте болса, ақыры нашар
Дерт
Физикалық және лабораторлы мәліметтер нормадан ауытқуы бойынша симптомдар тобы
Дискомфорт
Жүрек айну, ентігу, құлақтағы шу, қышу, ауру сезімі тәрізді симптомдар
Мүгедектік
Дем алу, жұмыста, үйдегі қалыпты іс-әрекетке қабілетсіздік
Қанағаттанар-лықсыз
Дертке және жүргізілетін емге эмоциональды рекация, мысалы, ашушыңдық немесе ызылану
Негізгі принциптері
Сандық қатынас
Популяция және сұрыптау (таңдау)
Популяция (population) - бір географиялық ауданда өмір сүретін немесе бірқатар белгілері бар, үлкен адамдар тобы.
Сұрыптау (sample) - сұрыптау жолымен алынған популяцияның бір бөлігі.
Жүйелі қате (ығысу, bias)- ақиқат мәннен нәтижелердің жүйелі ауытқуы
Жүйелі қателерге клиникалық зерттеулер көп ұшырайды (дәрігерлердің қандай да бір препараттарға сенімі, эмоциялар, пациенттің жеке ерекшелігі )
Кездейсоқ қате - сұрыптаудағы бақылау нәтижелерінің популяциядағы ақиқат мәннен ауытқуы
Дертті зерттеу бас жиынтықта емес пациенттердің сұрыптауында жүргізіледі.
Статистиканы қолдануда кездейсоқ қатені минимизациялау, мәліметтерді талдауы, оптимальды зерттеу әдісі жолымен іске асырылады.
Зерттеу сенімділігі (internal validity) нақты сұрыптауға қатысты алынған нәтижелердің ақиқаттылығымен анықталатын зерттеулер
Талдап қорыту (Обобщаемость) (external validity, or generalizability) - нақты зерттеу нәтижесінің басқа топ науқастарына қолданылу мүмкіндігін анықтайтын сыртқы сипаттама.
4. Көрнекі материалдар: 15-20слайд
5. Әдебиеттер:
1.Дербісалина Г. Ә. Дәлелді медицина негіздері : әдістемелік нұсқау . - 2-бас., толықт.
- Қарағанды : ЖК "Ақ Нұр", 2013.- 250 экз.
2.Доказательная медицина в вопросах и ответах: учеб.-методическое пособие. -
Қарағанды : ЖК "Ақ Нұр", 2013. - 100 экз.
6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс):
Клиникалық эпидемиология дегеніміз не?
Клиникалық эпидемиологияның негізгі принциптері?
№4 дәріс
1. Тақырыбы:Мейіргерлік шешім қабылдау үдерісі. Дәлелдеу деңгейлері.
2. Мақсаты: студенттерге мейіргерлік шешім қабылдау үдерісі және дәлелдеу деңгейлері туралы түсінік беру.
3. Дәріс тезистері:
Шешім қабылдау үдерісі.
Шешім қабылдаудың қадамдары.
Дәлелді медицина - бұл денсаулық сақтауды ұйымдастыру және ауруды емдеу, диагностикасы, алдын алу шаралары бойынша ғылыми-дәлелденген шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін медициналық ақпараттық технология.
Шешім қабылдау басқару процесінің ең маңызды бөлігі. Басшының кез келген әрекеті іс жүзінде белгілі бір шешім қабылдаудан басталады.
Шешім қабылдаудың 4 қадамы
Мәселені құру
Ақпараттарды іздеу - осы мәселе бойынша әдебиеттер мәліметі
Ақпараттың пайдалылығы және ғылыми дәлелділігін бағалау
Тәжірибеде қолдану және\ немесе алынған нәтижелердің таралуы (публикациялар) негізгі үш бағыт бойынша:
клиникалық ұсынылымдарды жасау,
рандомизирленген бақыланатын зерттеулердің жүйелі шолулар базасын жасау,
арнайы оқытатын анықтама қағаз және электронды журналдар, жетекшіліктер, кітаптар және Интернет - ресурстар шығару.
1 Қадам. Мәселені құру
Пациенттерде қайталама асқыну мен болжамның мүмкіншілігі қандай?, немесе
Нақты патологиядағы диагностикалық моделдің қандай түрі оптимальды?, немесе
Әртүрлі варианттағы терапияның тиімділігі немесе қауіпсіздігінің тиімділігі қандай?
Кең тараған дәрілік заттарды қолдануға негізделмеген дәстүрлік көзқарастар мысалыЖРВИ (жедел респираторлы вирусты инфекция) кезінде қоданылатын микробқа қарсы (антибиотиктер, сульфаниламидтер) заттарды қолдану;
Ішкі мүшелер ауруларын емдеуде дәрумендер препараттарын қосалқы ем мақсатында парентералды қосу;
Ишемизирленген және жеткіліксіз миокардтың энергетикалық алмасуының метаболиттік кррекциясы үшін қолданылатын заттар;
Бауыр циррозының емінде гепатопротекторларды қолдану;
АГ емдеудің бастапқы этаптарында комбинирленген препараттарды және клонидинді қолдану;
Әртүрлі ауруларда инфузионды терапияны қолданудың негізделмеуі.
2 Қадам. Мәселе бойынша әдебиеттік мәліметтерді іздеу
Медициналық көмектің бірінші звеносындағы дәрігерлердің оқуының 3 деңгейі (Дэвид Джуэлл):
Парақтау, қызықтыратын мәліметтерді іздеу әдебиет беттерінен жүгірте қарап шығу жолымен;
Ақпарат алу үшін оқу, мұнда оқырманның өзекті мәселесімен байланысты, әдебиеттен арнайы сұраққа жауап іздеу;
Оқу - зерттеу, мұнда білімге, білімсіздікке және сәйкес облыста белгісіздікке кең жақты көзқарастың түзілуі үшін мақсатқа бағытталған іздеу жүргізеді
қадам
Ғылыми дәлелдемелердің көзі
Россиядағы Кохран кітапханасы мәліметтерінің базасы дискіде немесе (www.cochrane.ru)
Интернет DARE, MEDLINE www.ncbi.nlm.nih.govEntrezmedline .html, EMBASE
Периодттымедициналықжазбалардағыпуб ликацялар, соныменқатар ХалықаралықмедициналықтәжрибеЖ. Evidence-based medicine"
1992 жылы Оксфордта Кохран атымен аталған орталық ашылды, сол жылы Дж. Чалмер Кохран Ассоциациясын ұйымдастырды, ол әртүрлі елдерде бір бірімен байланысатын тор ретінде қызмет етеді. Ассоциация құрылымында әртүрлі клиникалық бөлімдерді талдау және топтастыру үшін мультидисциплинарлы топтар (мысалы инсульт), салалар (мысалы педиатрия), әдістемелік көзқарастар (мысалы, статистикалық әдіс) ұйымдастырылуда. Әртүрлі шолу топтарының қызығушылығы және тораптары бойынша (мысалы, кәсіпкерлер торабы) координация бөлімі бар. Ассоциацияның мақсаты: барлық рандомизирленген бақыланатын сынақтар регистрі негізінде жүйелік шолуды дайындайды.
4 қадам
Жүйелік шолулар - бір жағдай бойынша ерекше жасалған бірнеше зерттеулер қорытындысына жүйелік және кездейсоқ қателер әсерін мүмкіншілігінше азайтатын әдістер қолданылынып жүргізілген ғылыми сараптама;
Рандомизация - бұл сынаққа қатысушыларды топтарға бөлінуінің кездейсоқ реттілігін айқындауда қолданылатын әдіс. (rand - франц. - жағдай).
РБС кезіндегі зерттеу құрылымы
1. Бақылау (салыстырмалы) топтың болуы.
2. Науқастар іріктелуінің нақты көрсеткіштері (сынаққа алынуы мен шығарылуы).
3. Науқастарды зерттеуге рандомизация топтарына бөліну алдына дейін алу.
4. Науқастарды топтарға кездейсоқ (арнайы көрсеткіштерге байланысты емес) бөлу (рандомизация)
5. Жасырын түрде емдеу
6. Ем нәтижесін жасырын түрде бағалау
7. Емнің жанама әсері мен асқынулары туралы мәлімет
8. Сынақ барысында шығып кеткен науқастар туралы мәлімет
9. Сәйкес статистикалық сараптама, қолданған мақалалар, бағдарламалар ж\е т.б. туралы мәлімет
10. Анықталған тиімділіктің өлшемі мен статистикалық нақтылығы туралы мәлімет
РБС - ақырғы нәтижелер екі топтағы науқастарда өткізілуі қажет:
Бақылау (салыстырмалы) топ - ем жүргізілмейді немесе кәдімгі, стандарттық ем жүргізіледі әлде науқастар плацебо қабылдайды;
Нақты (белсенді) емделу тобы - тиімділігі зерттелетін ем жүргізіледі.
4. Көрнекі материалдар: 15-20слайд
5. Әдебиеттер:
Дәлелдімедицинаныңнегіздері Астана 2012
ЕгеменҚазақстан газеті. Алматы.2010
В.И.Петров, С.В.Недогода Медицина, основная на доказательствах
6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс):
Шешім қабылдаудың 1 қадамы?
Шешім қабылдаудың 2 қадамы?
Шешім қабылдаудың 3 қадамы?
Шешім қабылдаудың 4 қадамы?
№5 дәріс
1. Тақырыбы:Қабылданған шешім негізінде жүзеге асырылған мейіргерлік араласудың нәтижелерін сыни бағалау.
2. Мақсаты: студенттерге қабылданған шешім негізінде жүзеге асырылған мейіргерлік араласудың нәтижелерін сыни бағалауды үйрету.
3. Дәріс тезистері:
Медициналық тәжірибенің дәстүрлі парадигмасы.
Дәстүрлі даналық
20-шы ғасырдың екінші жартысындағы медицина ғылымының қарқынды дамуы медициналық білімнің кеңеюіне әкеліп, диагностика мен емдеу саласындағы зерттеулермен ұсыныстарды бағалауда мәселелердің пайда болуына әкеліп соқтырды (Эпидемиолог Арчибальд Кокранның Действенность и эффективность деп аталатын шолуында).
Денсаулық сақтау негізгі принципі денсаулық сақтау ұйымының шектелген ресурстарын, дұрыс жүргізілген зерттеулер мен дәлелденген тиімді медициналық көмек түрлерін орынды қолдану.
Медициналық тәжірибенің дәстүрлі парадигмасыДәрігер сүйенеді :
Өзінің біліміне және тәжірибесіне
Беделді мамандардың ойына, пікіріне
Оқулықтардағы мәліметтерге
Ауру дамуының патофизиологиялық дамуын білуіне
Диагностикалау мен емдеуге қалыптасқан дәстүрлі көзқарасқа
Беделді мамандардың ойы бір жерден шықпауы мүмкін ...
Патогенетикалық негізделген емдеу әдістері тәжірибеде әрқашан нәтижелі бола бермейді.
Оқулықтардағы мәліметтер жарыққа шыққанға дейін ескіріп қалуы мүмкін ...
Диагностикалау мен емдеуге дәстүрлі көзқарас әртүрлілігімен ерекшеленеді ...
Аурудың даму механизмін түсіну міндетті, бірақ ол медицинада шешім қабылдауға жеткіліксіз
Медициналық тәжірибедегі әрбір шешім ғылыми дәлелдемелерге сүйене отырып жасалуы керек
Клиникалық тәжірибе,дағды және науқастың мүддесі дәрігерлік тәжірибенің ажырамас бөлігі болып табылады
Дәрігердің, ғылыми қызметкердің, денсаулық сақтау менеджерінің оңтайлы шешім қабылдауы, оның кәсіби білімімен қатар ғылыми және клиникалық зерттеулердің нәтижелерін сыни көзқараспен және сауаттылықпен бағалай білуін талап етеді. Сондықтан медицина мамандарын медициналық ақпаратты іздеудің, талдаудың және жинақтаудың заманауи технологияларына тұрақты түрде баулыған және өз бетінше үйренген жағдайда ғана клиникалық практикадағы дәлелді тәсілді іске асыруға болады.
Дәстүрлі даналық
Дәрілердің спецификалық әсер ету механизмі болуы керек
Олар белгілі бір ауру кезінде сынақтан өткізілуі керек
Дәрінің әсер ету уақыты анықталған болуы керек
Көп жағдайда дәрінің нәтижесі байқалуы керек
Клиникалық сынамалар адамдарға жүргізілуі керек, себебі арыстанға немесе
жылқыға жасалған сынамалар ол дәрілік препараттың адам ағзасына әсері жайында мәлімет бере алмайды
Клиникалық әрекеттің нәтижелілігін анықталған деп санауға болады, егер:
медициналық емді алған және алмаған науқастар арасында нәтиженің айырмашылығы БАР болса;
Бұл көзге көрінетін айырмашылық болса;
Дәлелдеу - бірдей қорытындысы бар жақсы клиникалақ зертеу Медициналық көмек көрсету - қандай да бір әрекет арқылы шешім қабылдануының үздіксіз процесі.
Әрекет - ол диагностикалау, емдеу, алдын алу тәсілі, реабилитация,басқару шешімі және тб.
ДМ аурудың болжамын анықтауға немесе қандай да бір аурудың даму қаупін, әсер ететін қауіптілік факторларын анықтауға көмектеседі.
4. Көрнекі материалдар: 15-20слайд
5. Әдебиеттер:
Дәлелдімедицинаныңнегіздері Астана 2012
ЕгеменҚазақстан газеті. Алматы.2010
В.И.Петров, С.В.Недогода Медицина, основная на доказательствах
6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс):
Дәлелдеу дегеніміз не?
Мейіргерлік араласудың нәтижелерін қалай бағалайды?
№6 дәріс
1. Тақырыбы:Мейіргерлік ғылыми зерттеулердің дизайны.
2. Мақсаты: студенттерге мейіргерлік ғылыми зерттеулердің дизайны туралы түсінік беру.
3. Дәріс тезистері:
Медициналық ғылыми зерттеулердің дизайны.
Клиникалық сынақ туралы түсінік.
Ғылыми зерттеулердің жалпы қағидалары.
Дизайн түсінігін ағылшын тілінен аударғанда (design) жоспар, жоба, сызба, конструкция мағынасын береді.
Клиникалық сынақ - науқастарды негізгі (сынақ жүргізілетін) немесе бақылау (салыстыру) топтарға еңгізіп медициналық іс-әрекеттер мен клиникалық ақырының арасындағы себепті мен нәтижелік байланысын анықтауға арналған келешек бағытта (проспективті) жүргізілетін қандайда болмасын тексеріс (медициналық журналдар редакторларының халықаралық ұйымының анықтамасы). Бұл жаңа теориялық ілім нақтылығын тексеретін клиникалық сынақтардың (КС) ең ақырғы бөлігі.
КС дизайн түрі - бұл клиникада ғылыми зерттеуді өткізу әдісі, яғни оны
ұйымдастыру немесе архитектурасы
КС дизайн түрі - бұл жіктелген белгілер жинағы, олар:
1) нақты клиникалық жағдайлар;
2) зерттеу әдістері
3) нәтижелерді өңдейтін статистикалық (сандық) әдістер.
Зерттеулердің дизайны бойынша жіктелуі
Обсервациялық зерттеулер (бақылау)- бұл зерттеуде бір немесе одан да көп
науқастар тобы белгілі бір сипаты бойынша бақылауда болады, ал зерттеуші мәліметтерді жағдайлардың тәбиғи үрдісінде, белсенді араласпай жәй бақылау арқылы жинайды;
Экспериментальдық зерттеулер - жасалған іс-әрекеттің (препарат,
процедуру, ем) нәтижесі бағаланады; бір, екі немесе одан көп топтар қатысады. Жасалатын іс-әрекет бақыланады.
Обсервациялық
↓ ↓
Сипаттау Аналитикалық
↓ ↓
Жағдай Случай-контроль
туралы Когортты
мәлімет
2.Экспериментальдық
↓
Клиникалық сынақтар
Медициналық зерттеулерге қойылатын маңызды талаптар
Тексерістерге еңгізілетін мен еңгізілмейтін көрсеткіштер көлемі нақты анықталады және сақталады.
Дерттің емнен кейінгі және ем жасалмағандағы ақыры (көрсеткіштері) дұрыс анықталған (белгіленген).
Зерттеудің өткізілетін орны
Зерттеудің ұзақтылығы
Алынған мағлүматтардың статистикалық өңделуінде санау әдістері ретімен қолданған.
Классикалық ғылыми зерттеулердің жалпы қағидалары.Клиникалық сынақтар
Бақыланатын
Препаратты немесе іс-әрекеттерді (процедураларды) басқа препараттармен немесе іс-әрекеттермен (процедуралармен) салыстыру
Кеңінен таралған, емдеу үрдісіндегі айырмашылықты анықтау мүмкіншілігі мол.
Бақыланбайтын
-Іс-әрекеттерді (процедураларды) немесе препараттарды қолдану тәжірибесі, бірақ басқа ем түрімен салыстырмай
-Аз қолданылады, нақтылығы төмен
-Іс-әрекеттерді (процедуралары) салыстыру мүмкіншілігі препараттарға қарағанда жоғары
Медициналық зерттеулер түрлері
Жүйелік шолулар, мета-анализ
Рандомизациялық клиникалық сынақтар (зерттеулер) (РБС)
Когорттық сынақтар (зерттеулер)
Болған жағдай ⁄ бақылау (салыстырмалы) тобы зерттеулер
Бірнеше жағдайлар, бір мысалды (жағдай) мәліметтеу
Жүйелік шолулар (ЖШ)Бір жағдай бойынша ерекше жасалған бірнеше зерттеулер қорытындысына жүйелік және кездейсоқ қателер әсерін мүмкіншілігінше азайтатын әдістер қолданылынып жүргізілген ғылыми сараптама;
Бұл белгілі бір тақырып бойынша жүргізілген әртүрлі сынақтар қорытындыларының нәтижесі және бүл зерттеу бірден-бір жиі пайдаланады (оқылады), өйткені қажетті мәліметпен тез және толық танысуға мүмкіншілік береді.
ЖШ мақсаты - бұрын жүргізілген сынақтар нәтижелерін жан-жақты, қатаң және нақты зерттеу.
Мета-анализ - мағыналы ғылыми зерттеу және дәйектемеліктің ең жоғарғы шыңы. Барлық ғылыми зерттеулердің қорытындысына негізделген тиімділік туралы мәліметтер қосындысының сандық көрсеткіші (H.Davies, Crombie I., 1999); Әдебиеттегі мәліметтердің сандық жүйелік шолуы немесе мәліметтердің статистикалық көрсеткіштер қосындысын алуға бағытталған алғашқы нәтижелердің сандық сараптамасы
Мета-анализдің 3 негізгі этапы бар:
1) таңдалған тақырыпбойыншаеңсенімдімақалалардыж инау;
2) мақалалардың бұрын бекітілген критерийлерге сәйкестігін бағалау:зерттеу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ВЫСШИЙ МЕДИЦИНСКИЙ
КОЛЛЕДЖ
УПРАВЛЕНИЯ ЗДРАВООХРАНЕНИЯ ГОРОДА ШЫМКЕНТ
ГОСУДАРСТВЕННОЕ КОММУНАЛЬНОЕ ПРЕДПРИЯТИЕ НА ПРАВЕ ХОЗЯЙСТВЕННОГО ВЕДЕНИЯ
ВЫСШИЙ МЕДИЦИНСКИЙ
КОЛЛЕДЖ
УПРАВЛЕНИЯ ЗДРАВООХРАНЕНИЯ ГОРОДА ШЫМКЕНТ
ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ БАСҚАРМАСЫНЫҢ ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫНДАҒЫ
ЖОҒАРЫ
МЕДИЦИНА КОЛЛЕДЖІ
МЕМЛЕКЕТТІК КОММУНАЛДЫҚ
КӘСІПОРНЫ
ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ БАСҚАРМАСЫНЫҢ ШАРУАШЫЛЫҚ ЖҮРГІЗУ ҚҰҚЫҒЫНДАҒЫ
ЖОҒАРЫ
МЕДИЦИНА КОЛЛЕДЖІ
МЕМЛЕКЕТТІК КОММУНАЛДЫҚ
КӘСІПОРНЫ
Мейіргерлік істегі жоспарлау және тексеру жүргізудің қағидаттары
пӘні бойынша Дәріс жинағы
Мамандығы: 0302000- Мейіргер ісі
Біліктілігі: 0302054 - Қолданбалы бакалавр
Курс:I
Семестр: I
Құрастырушы: Орынбай А.А.
Шымкент 2020 ж.
I - арнайы пәндер циклдік әдістемелік комиссиясының отырысында қаралып ұсынылды.
№ ___ хаттама _______ ___________ 2020 ж.
ЦӘК төрайымы ________________ Т.Д.Абдулла
қолы
№1 дәріс
1. Тақырыбы:Мейіргерлік күтімді жоспарлау. Мейіргерлік үрдіске кіріспе. Мейіргерлік үрдіс кезеңдері.
2. Мақсаты:студенттерге мейіргерлік күтімді жоспарлау, мейіргерлік үрдіс және оның кезеңдері туралы түсінік беру.
3.Дәріс тезистері:
Мейіргерлік үрдіс
Мейіргерлік үрдістің кезеңдері
Мейіргерлер -- бұл мейіргерлік, акушерлік, емдеу ісі белгіленген мамандыққа жіберілген, мамандықтар бойынша медициналық білімі бар қызметкерлер. Мейіргерлер әр-түрлі қызметтерді атқарады, факторларды түсінуді, денсаулыққа әсерлер, аурудың себептері, оларды емдеу және сауықтыру қабілеттері, сондай-ақ экологиялық, қатарлыларды талап етеді.
Халықтың денсаулығын тексеріп, нығайту жолында оларға қол жетімді ,тиімді медициналық көмек беруде , өз уақытының 80 пайызын науқаспен бірге өткізетін медбике қызметінің рөлі өте маңызды.
Мейірбикелік үрдіс - кәсіптік бикелік күтімді ұйымдастыру мен орындаудың ғылыми әдісі.
Мейірбикелік үрдістің мақсаты - ауру қалпындағы өмірді қолайлы қасиеттермен қамтамасыз ету, яғни емделушіні физикалық, психологиялық - әлеуметтік және рухани тыныштықпен толық қамтамасыз ету, басқаша айтқанда: емделушінің ағзасындағы 14 негізгі қажеттілікті қанағаттандыру, науқас тәуелсіздігін қолдау және қалыпқа келтіру.
Қажеттілік дегеніміз - адамның денсаулығы мен амандығы үшін маңызды психологиялық және физиологиялық тапшылық.
Адам өмір бойы қоршаған ортаға сәйкес өмір сүру үшін өз мұқтаждықтарын үнемі қанағаттандыруы қажет.
Американдық психолог А. Маслоу адамдағы 14 негізгі қажеттілікті қарастырды:
Тыныс алу
Тамақтану
Ішу
Бөліп шығару
Қозғалу
Дені сау болу
Дене қызуын сақтау
Ұйықтап, демалу
Киініп, шешіну
Таза болу
Қауіпсіз болу
Қарым - қатынас жасау
Өмірлік қазынаға ие болу
Қызмет ету, ойын ойнау, оқу
Тыныс алу қажеттілігі -оттегіні қажет ету адамның негізгі физиологиялық қажеттіліктерінің бірі. Тыныс алу мен өмір ажырамайтын түсініктер. Оттегі жетіспеушілігінде тыныс жиіленеді, беткей болады, ентігу, жөтел пайда болады. Оттегінің ұлпаларда тұрақты жетіспеушілігі цианозға алып келеді, тері мен шырышты қабықтар көгереді. Бұл қажеттілікті қолдау медицина қызметкері үшін басты ауықымды (приоритетті) мәселе болуы керек. Адам бұл қажеттілікті қанағаттандыра отырып, өмір сүруге қажет болған қанның газды құрамын қолдайды.
Тамақтанудың қажеттілігі - денсаулықты сақтау үшін өте маңызды. Рационалды және адекватты тамақтану көптеген аурулардың қауіпті факторларын жоюға көмек береді. Мысалы жүректің ишемиялық ауруы жиі жануар майлары мен холестеринге бай тағамдарды тұрақты қабылдағанда дамиды. Тамақтың құрамында ақуыздың көп мөлшерде болуы жаралардың тез жазылуына көмектеседі. Медқызметкер науқастың тамақтану қажеттілігін қанағаттандыру үшін рационалды дұрыс тамақтануды үйретіп ұсыныстар беруі қажет. Күнделікті жеміс-жидектерді, сүт өнімдерін, ботқаларды, майсыз ет, балық, құс етін қабылдау ұсынылады. Қант, тәтті тағамдар, тұздар, алкогольді ішімдіктер шектеледі. Тамақтану қажеттілігінің қанағаттанбауы адам денсаулығының бұзылуына алып келетінін ұмытпау керек.
Ішу қажеттілігі - бұл күнделікті 1,5-2 литр сұйықтықтар: су, шай, кофе, сүт, сорпа, жеміс-жидектер қабылдау. Мұндай мөлшер зәрмен, нәжіспен, терлеуде, тыныс алуда жоғалтқан сұйықтықты толтырады. Су балансын сақтау үшін адам бөліну мөлшерінен көбірек сұйықтық қабылдау қажет. Сұйықтықты аз қабылдау дененің сусыздануына, ал шамадан тыс яғни 2 литрден артық қабылдау бірнеше жүйе, ағзалардың қызметінің бұзылуына алып келеді. Мейірбикенің сусыздану немесе ісіктердің пайда болу қаупін алдын ала анықтауы көптеген асқынуларды болдырмауға мүмкіндік береді.
Бөліп шығару қажеттілігі -тағамның қорытылмаған бөлектері ағзадан зәр, нәжіс түрінде бөліп шығарылады. Бөліп шығару режимі әрбір адамда жекеше болып келеді. Басқа қажеттіліктерді қанағаттандыруды қалдыруға мүмкін болғанымен, бөліп шығаруды ұзақ уақытқа қалдыруға болмайды.
Ұйықтау, дем алу қажеттілігі - ұйқы аз болған жағдайда қандағы қант деңгейі төмендейді, мидың қоректенуі нашарлап, ойлау процестері бәсеңдейді, зейін тұрақсызданады, қысқа мерзімді есте сақтау нашарлайды. Американдық ғалымдардың зерттеуі бойынша жарты түн ұйықтамаған адамда фагоцитоз үшін жауапты болған қан жасушалары 2 есе төмендейді. Науқас адамға ұйқы өте қажет, өйткені ұйқы науқас жағдайының жақсаруына алып келеді. Зерттеу барысында ұйқының бірнеше кезеңдері анықталған.
І кезең-жәй ұйқы. Ұйқы жеңіл және бірнеше минутқа ғана созылады. Бұл кезеңде ағзаның физиологиялық белсенділігі төмендейді, өмірлік маңызды мүшелердің қызметі, зат алмасу процестері бәсеңдейді. Адамды ояту оңай, егер ұйқы бөлінбесе, 15 минуттан кейін ІІ-кезең байқалады.
ІІ кезең - жәй ұйқы. Ұйқы терең емес, 10-20 минутқа созылады. Өмірлік функциялар әрі қарай әлсірейді, толық босаңсу байқалады.
ІІІ кезең-жәй ұйқы. Ең терең ұйқы кезеңі, 15-30 минутқа созылады, ұйықтап жатқан адамды ояту қиын. Өмірлік маңызды функциялардың әлсіреуі жалғасады.
ІV кезең-жәй ұйқы.Терең ұйқы, 15-30 минутқа созылады, ұйықтап жатқан адамды ояту өте қиын. Бұл кезеңде физикалық күштің қалпына келуі байқалады. Өмірлік маңызды функциялар ояу қалпына қарағанда әлсіз. ІV-кезеңнен соң 3-ші және 2-ші кезеңдер қайта байқалады, содан соң ұйқының 5-ші кезеңі байқалады.
V кезең-тез ұйқы. І-кезеңнен 50-90 минуттан соң түрлі түстер байқалады. Көздердің аз қимыл -әрекеттері, жүрек соғуы, тыныс алу жиілігі, қан қысымы өзгереді. Дене бұлшық еттерінің тонусы төмендейді. Бұл кезеңде адамның психикалық қызметтері қайта қалпына келеді, ұйықтап жатқан адамды ояту өте қиын. Бұл кезеңнің созылу уақыты - шамамен 20 минут.
V-ші кезеңнен кейін қысқа уақыттан соң 4, 3, 2 содан соң қайтадан 3, 4 және 5-ші кезеңдер яғни, ұйқының келесі циклы байқалады.
Адамның ұйқысына бірнеше факторлар әсер етеді: физикалық талығу, дәрілік заттар, есірткілер, өмір сүру қалпы, эмоционалды стресс, қоршаған орта және физикалық жүктеме. Ауырсынумен, физикалық әлсіздікпен, уайыммен, депрессиямен сипатталатын кез-келген ауру ұйқы бұзылуына алып келеді. Мейірбике науқасты тағайындалған дәрілердің жалпы және ұйқыға әсерімен таныстыруы керек.
Дем алу - физикалық және психикалық белсенділіктің төмендеу жағдайы. Диванда жатып қана емес, сонымен қатар арнайы жаттығулар жасап, кітап оқу арқылы да демалуға болады. Емдеу мекемесінде қатты шу, жарық, басқа адамдардың болуы демалуға кедергі жасауы мүмкін.
Қозғалу қажеттілігі - адам үшін қимыл - әрекеттердің шектелуі немесе мүлдем жоғалуы адам үшін көп мәселе тудырады. Мұндай жағдай аяқтардың жарақаттарында, созылмалы аурулардағы ауырсынумен, бас ми қан айналымы бұзылуы салдарынан болуы мүмкін. Қимыл - әрекеттердің жоғалуы ойылу дамудың қауіпті факторларына жатады. Тірек-қимыл жүйесі қызметінің бұзылулары жүрек пен өкпе қызметіне әсер етеді. Қимыл -әрекеттердің ұзақ мерзімді жоғалуы ас қорыту жүйесіндегі өзгерістерге: диспепсия, метеоризм, анорексия, іштің өтуіне, іштің қатуына алып келеді. Сонымен қатар зәр шығару қызметі бұзылып, қуық инфекциясына алып келеді. Науқастың басты мәселесі адам тұлғасының қалыптасуына елеулі әсер ететін қоршаған ортамен қарым-қатынас жасай алмайды.
Қауіпсіз болу - көпшілік адамдар үшін қауіпсіз болу сенімділік пен жайлылықты, ыңғайлылықты білдіреді. Науқастың кереуеті немесе каталка жақсы бекітілгенде, палата едені құрғақ болғанда, онда бөтен заттар болмағанда, жарық жеткілікті болғанда, көру нашар болғанда көзілдіріктің болуы науқаста қауіпсіздік сезімін туғызады. Науқас өзінің қауіпсіздігін қамтамасыз етумен қатар айналасындағыларға зиянын тигізбейтініне сенімді болуы керек, стресті жағдайлардан қашу керек.
Әлеуметтік қажеттіліктер- бұл жанұяға, достарына, олармен қарым-қатынасқа, қолдауға т.б. қажеттілік. Егер адам өзін қажетсіз, жалғыз, ешкімге керексіз сезінсе, демек оның әлеуметтік қажеттіліктері қанағаттанбаған.
Қажеттіліктерді реттей отырып сыртқы орта факторларын ескеру қажет.
Қажеттіліктерді қанағаттандырудың деңгейіне байланысты болған сыртқы факторларға адамның қоршаған орта жағдайлары жатады.
Өзгертуге болмайтын факторларға: адамның жасы, жынысы, тұқым қуалаушылығы жатады.
Адамның өмір сүру қалпына әсер ететін қауіп факторлары қажеттіліктерді қанағаттандыру бұзылуларына алып келуі мүмкін. Оларға: экология, гиподинамия, артық дене салмағы, зиянды әдеттер, стрестік жағдайлар т.б. жатады. Оларды төмендегідей топтауға болады:
Салалар
Денсаулық
үшін маңыздылығы
шамамен %
Факторлар
Өмір сүру түрі
Адам генетикасы, биологиясы
Сыртқы орта, табиғи ауа райы жағдайлары
Денсаулық сақтау
49-53 %
18-22 %
17-20 %
8-10 %
-темекі тарту, арақ ішу
-есірткі қабылдау
-дәрілерді көп қабылдау
-дәрілерден бас тарту
-еңбектің зиянды жағдайлары
-стрестік жағдайлар
-дұрыс тамақтанбау
-адинамия, гиподинамия
-әлеуметтік материалды жағдайдың төмен болуы
-жанұяның толық болмауы
-жалғыздық
-білім және мәдениет деңгейінің төмен болуы
-тұқым қуалау ауруларына бейім-ділік
-дегенеративті ауруларға бейімділік
-ауаның канцерогендермен ласта- нуы
-судың ластануы
-топырақтың ластануы
-атмосфералық құбылыстардың бірден өзгеруі
-профилактикалық шаралардың тиімсіздігі
-медициналық көмектің төмен сапасы
-уақытылы медициналық көмек көрсетілмеу
1943 жылы американдық психолог А.Маслоу адамның қымыл-әрекетін анықтайтын қажеттіліктер иерархиясы теорияларының бірін ұсынды. Бұл теория бойынша кейбір қажеттіліктер басқаларына қарағанда адам үшін маңыздырақ болып келеді. Соған сәйкес ол оларды иерархиялық жүйе бойынша жіктеді.
Пирамиданың 1-ші сатысы.
Маслоу пирамидасының 1-ші сатысынсыз өмір сүру мүмкін иемес. Бұл тірі қалу мұқтаждықтары, оған жататындар:
Тыныс алу
Тамақтану
Су ішу
Бөлу (шығару) мұқтаждықтары
Бұл мұқтаждықтар төменгі физиологиялық мұқтаждықтар деп аталады.
Пирамиданың 2-ші сатысы- қауіпсіздік мұқтаждықтары.
Адам өмір бойы өседі, дамиды, өзін қоршаған ортамен үнемі қатынаста болады, соған байланысты адамда өмірлік маңызды мұқтаждықтар дамиды. Бұл мұқтаждықтар адам қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Олар:
Ұйықтау, дем алу
Таза жүру
Киіну, шешіну
Дене қызуын бір қалыпта ұстау
Дені сау болу
Қауіптен сақтану
Қимылдау
Бұл 1-2-ші саты Маслоу пирамидасының іргетасын құрайды.
Пирамиданың 3-сатысы - әлеуметтік қажеттіліктер, қажет болу
мұқтаждығы жатады. Адамға өмір сүру барысында қоғамға қажет болу, қоғамның қолдауы, түсінуі, қоғам қабылдауы қажет. Адамға қоршаған орта туралы мәліметтер қажет. Бұны қарым-қатынас қажеттілігін қанағаттандыру арқылы жүзеге асырады.
Бұл сатыға қарым-қатынас жасау қажеттілігі жатады.
Пирамиданың 4-ші сатысы. Қоғамдаөмір сүру табысқа жету қажеттілігін тудырды. Бұл сатыға жетістіктерге жету, өмірлік қазынаға ие болу қажеттілігі жатады.
Пирамиданың 5-ші сатысы- қызмет ету мұқтаждығын қажет етеді. Адам өзінің төменгі сатылы мұқтаждықтарын қанағаттандырмайынша, жоғарғы психологиялық-әлеуметік мұқтаждықтарын қанағаттандыра алмайды. Адам әлеуметтік және шығармашылық табысқа жету үшін осы мұқтаждықтарды үнемі, өмір бойы қанағаттандыруға тиісті.
Медбикелік үрдіс кезеңдері
Медбикелік үрдіс 5 кезенге бөлінеді:
Емделушінің денсаулығы жайлы ақпарат жинау;
Медбикелік диагноз (диагностика);
Күтімді жоспарлау.
Жоспарлауды жүзеге асыру;
Көрсетілген күтімнің нәтижесін бағалау.
1-кезең
Емделушінің денсаулығы жайлы ақпарат жинау
бағалау
1-кезең
Емделушінің денсаулығы жайлы ақпарат жинау
бағалау
Науқас туралы ақпарат көзі:
Емделушіні сұрастыру
Емделушінің мүшелерін және жүйелерін физикалық тұрғыдан қарастыру
Дәрігермен сұхбаттасу
Емделушінің туысқандарымен сұхбаттасу
Медициналық әдебиетті және күтім бойынша арнайы әдебиеттерді оқу.
Емделушінің ауру тарихымен танысу
Медбикелік тексеру дәрігердің тексерумен алмаспайтын, тәуелсіз болып келеді, яғни дәрігер мен медбике өз жұмыстарында түрлі мақсаттарды көздейді.
Дәрігердің міндеті - дұрыс диагноз қойып, ем тағайындау.
Мейіргердің міндеті - емделушіні толық ыңғайлы қамтамасыз ету, өзінің медбикелік міндетімен шектелген көмегін беруге тырысу. Мейірбикеге аурудың сыртқы көріністері маңызды.
Мысалы: демікпе, жөтел, қорқыныш сезім.
2-кезең
Медбикелік диагноз (диагностика)
2-кезең
Медбикелік диагноз (диагностика)
Бикелік диагноз түсінігі алғаш рет ХХ ғасырдың 50-ші жылдары ортасында Америкада пайда, болып 1973 жылы ресми және заңды тұрғыда бекітілді. Бикелік диагноз - емделушінің физиологиялық және психологиялық өмірлік маңызды қажеттілігін қамтамасыз етуге бағытталған симптомдық немесе синдромдық диагнозы
Дәрігерлік және бикелік диагноздың айырмашылығын сипаттау
Дәрігерлік диагноз
Мейіргерлік диагноз
Ағзадағы нақты аурудың патологиялық
процестің негізін айқындайды
Түрлі мүшелер мен жүйелер қызметінің
бұзылуы мен олардың себебін яғни пато-физиологиялық, патолого-анатомиялық өзгерістерін анықтау
өзгермейді
дәрігердің құзіреттілік терминінде
Ағзадағы терең патологиялық процеске
емделушінің сыртқы жауапты реакциясын сурет-тейді
Адамның негізгі қажеттілік-тері
қамтамасыз етудің бұзылуы қызмет көрсетудің бұзылуының нәтижесі ретінде, яғни ең бастысы емделушінің өз денсаулығы жайлы түсінік
бірнеше рет өзгереді
мейірбикенің құзіреттілік терминінде
Медбикелік мәселелердің негізгі саласы
Мейірбике ауруды емес емделушінің ауруға және өз қалпына жауабын қарастырады. Бұл жауап:
физиологиялық
психологиялық және рухани
әлеуметтік болуы мүмкін
Физиологиялық мейіргерлік мәселелер
созылмалы немесе жедел ауру;
жеткіліксіз немесе артық тамақтану;
ісіктер немесе сусыздану;
тұншығу;
әлсіреу;
гигиенаның сақталмауы т.б.
Психологиялық және рухани мейіргерлік мәселелер
қорқу, абыржу, тынышсыздану;
бос уақыт тапшылығы;
медқызметкерлерге сенбеу;
дәрілерді қабылдаудан бас тарту;
отбасындағы жанжал;
өлімнен қорқу.
Әлеуметтік медициналық проблемалар
әлеуметтік оңашалану;
мүгедектікке шыққанына байланысты қаржы жағдайынан тынышсыздану.
Мейірбике медбикелік ауру тарихына емделушінің жағдайын ойластырып проблемаларын жазады. Содан кейін артықшылықтарын айрықша белгілейді.
Артықшылық дегеніміз- емделушінің қазіргі кездегі басты, бірінші орынға қойған мәселелері. Мысалы, кеуде торының ауыруымен, бас ауруымен, ісікпен, демікпемен азап шегетін жүрек ауруымен ауыратын науқас өзінің ең басты азабы ретінде демікпені көрсетуі мүмкін. Бұл жағдайда демікпе артықшылықты бикелік проблема болып саналады.
Медбикелік диагнозды синдром ретінде қойса да болады. Синдром бір себеппен біріккен белгілердің жиынтығы. Мысалы, қан қысымы жоғары емделуші бас ауруына, айналуына, құлақ шуылдауына, жүрек айну т.б. белгілерге шағымданады. Медбикелік диагноз: қан қысымы көтерілу синдромы.
3-кезең
Мейірбикелік көмекті жоспарлау
3-кезең
Мейірбикелік көмекті жоспарлау
Мейірбике емделушіні күту жоспарын құрады. Жоспар міндетті түрде нақты болу керек.
Жоспарлау барысында әр артықшылықты проблема күтімнің мақсаты мен жоспары тұжырымдалады. Мақсат екі себептен белгілеу қажет:
жеке бикелік қатысудың бағытын көрсетумен;
қатысу нәтижесі дәрежесін анықтаумен.
Мақсат қоюдың талаптары:
мақсаттар орындалатын, қол жетерліктей болу керек.
әр мақсаттың орындалу мерзімін нақты белгілеу қажет.
Жоспар түрлері:
Қысқа (1 аптадан кем емес) мерзімді- қысқа уақыт ішінде орындалады. әдетте аурудың жедел түрінде, мысалы уланғанда асқазанды жуу.
Ұзақ (апталар, айлар) мерзімді- ұзақ уақыт бойы орындалады. Олар асқынулардың алдын алуға, бейімделуге т.б. бағытталған.
Әр мақсат 3 компоненттен тұрады:
іс-қимыл;
белгілері: күні, уақыты, арақашықтығы;
шарты - кімнің (ненің) көмегімен.
Күтім жоспарын құрастырғанда мейірбикелік қатысудың стандартына сәйкес басшылық етеді.
Стандарт дегеніміз - берілген бикелік мәселе бойынша сапалы күтіммен қамтамасыз ететін шаралар тізімі.
Стандарт бикеге көмек ретінде жасалады, ол оның шпаргалкасы сияқты. Бірақ стандартта түрлі клиникалық жағдайларды алдын-ала ескеру мүмкін емес. Сондықтан оны ойланбастан қолдануға болмайды.
Мейірбике мақсаттарын анықтап, күтім жоспарын құрғаннан кейін сол іс - әрекеттерімен емделушіні таныстырып, оның келісімін алады және емделушімен бірге мақсатқа жету жолдарын анықтайды.
Күтім жоспары міндетті түрде бикелік тарихта жазылу керек.
4-кезең
Жоспарлауды жүзеге асыру
4-кезең
Жоспарлауды жүзеге асыру
Медбикелік іс- әрекет 3 түрлі бикелік қатысуды жобалайды:
тәуелді
тәуелсіз
өзара тәуелді
Тәуелді - дәрігердің талабымен орындалатын мейірбикенің іс-әрекеті, мысалы әр 4 сағат сайын антибиотиктер инъекциясын салу, таңғышты ауыстыру, асқазанды жуу т.б.
Тәуелсіз - дәрігердің талабынсыз өз ойымен қабылдаған және өз ықыласымен жүзеге асырылатын іс-әрекеттер.
Мысалы:
емделушінің өзін-өзі күтуіне көмек көрсету.
емделушінің денсаулығы жөнінде кеңес беру;
емделушінің бос уақытын ұйымдастыру;
емделушінің күнделікті белсенділігі мен демалысын қалпына түсіру жөнінде нұсқау беру т.б.
Өзара тәуелді қатысу - дәрігер немесе денсаулық сақтау жүйесінің басқа маманымен бірлесіп қызмет ету. Мысалы: физиотерапевт, емдік дене шынықтыру инспекторы т.б.
5-кезең
Көрсетілген күтімнің нәтижесін бағалау
5-кезең
Көрсетілген күтімнің нәтижесін бағалау
Мейірбике қойылған мақсаттарға жетіп, мәселе шешілген болса, бұл мақсаттың астына қолын қойып, күнін белгілеп растайды, егер мақсат орындалмаса, мейірбике оның себебін іздестіреді. Кеткен қателікті табу үшін бикелік процесс қайталанады.
Мейірбикелік процесс - бикелік істің ғылым ретінде дамып, өсуін қамтамасыз етеді, бикелік істі дербес мамандық ретінде қалыптастырады емделушілерге сапалы күтім ұсынады.
Мейірбикелік үрдісті қолданудың маңызы:
Мейірбикенің жауапкершілігі жоғарылайды;
Қажеттіліктерді қанағаттандыруға шығармашылық жағынан қарауға мүмкіндік береді;
Әр адамға жеке көмек көрсетіледі;
Күтімді дұрыс жүргізуге мүмкінді береді;
Пациенттер белсенді түрде дем алады.
4. Көрнекі материалдар: 15-20слайд
5. Әдебиеттер:
Мейірбике ісінің негіздері Мұратбекова С.Қ. - Астана, 2007.
Мейірбикелік іс бойынша тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар. С.К. Мұратбекова, ҚұспановаА.Р, Ахметова К.А.-Көкшетау, 2006.
Санов С. Науқас адамдарды жалпы күту Қарағанды, 2013ж
Биназаров Н.Д. Мейірбике ісінің негіздері Алматы, 2004ж
www.google.ru
www.referat.kz
6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс):
Мейіргерлік үрдістің кезеңдері?
Мейіргерлік үрдістің 1 - ші кезеңі?
Мейіргерлік үрдістің 2 - ші кезеңі?
Мейіргерлік үрдістің 3 - ші кезеңі?
Мейіргерлік үрдістің 4 - ші кезеңі?
Мейіргерлік үрдістің 5 - ші кезеңі?
№2 дәріс
1. Тақырыбы:Дәлелді медицинадағы сандық және сапалық зерттеу әдістері
2. Мақсаты:студенттерге дәлелді медицинадағы сандық және сапалық зерттеу әдістерітуралы түсінік беру.
3.Дәріс тезистері:
Дәлелді медицина туралы түсінік.
Дәлелді медицинадағы сандық зерттеулер.
Дәлелді медицинадағы сапалық зерттеулер.
Медициналық ғылым мен денсаулық сақтаудың қазіргі таңдағы жағдайы, зерттеу нәтижелерін анық, нақты ұсыныстарға түрлендіріп, дәрігерлермен медициналық көмекті ұйымдастырудың жалпы мәселелерін шешу үшін, ғылыми ақпараттарды жинау, талдау, бірегейлеу және түсіндірудің жаңа жолдарымен технологияларын қолдануды талап етеді. Дәлелді медицина - бұл денсаулық сақтауды ұйымдастыру және ауруды емдеу, диагностикасы, алдын алу шаралары бойынша ғылыми-дәлелденген шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін медициналық ақпараттық технология.
ХХ ғасырдың екінші жартысындағы медицина ғылымының қарқынды дамуы медициналық білімнің кеңеюіне әкеліп, диагностика мен емдеу саласындағы зерттеулермен ұсыныстарды бағалауда мәселелердің пайда болуына әкеліп соқтырды (эпидемиолог Арчибальд Кокранның Действенность и эффективность деп аталатын шолуы). Клиникалық тәжірибеге клиникалық зерттеулердің енгізілуіне 1972 жылы баспаға шыққан денсаулық сақтау туралы кездейсоқ ойлар түрткі болды. Оның негізгі принципі - денсаулық сақтау ұйымының шектелген ресурстарын, дұрыс жүргізілген зерттеулермен, дәлелденген тиімді медициналық көмек түрлерін әділетпен қолдану.
Қазіргі кезде ауруды алдын алу, емдеу, диагностикалаудың жаңа әдісін мемлекеттік және популяциялық деңгейде тәжірибеге енгізілуі үшін, сол әдістің тиімділігін тексеру кезінде қол жеткізген ғылыми фактілердің шынайылығын талдау нәтижелеріне жүгіну қажеттілігі айдан анық.
Мемлекет тарапынан тиімділігі тек сенімді зерттеулерде дәлелденген - алдын алу, емдеу және диагностика әдістері қаржыландырылуы қажет.
Ұлыбритания, Швеция, Нидерланды, Канада, АҚШ-та жаңа медициналық технологияларды бағалайтын агенттік ұйымдастырылды.
Бұл агенттіктердің міндеттері - диагностикалау мен емдеудің жаңа әдістері туралы бар ақпараттарды жан-жақты зерттеп, сын көзбен бағалау.
Дәлелді медицинаны тәжірибеге енгізу кезінде актуальды болып табылатын медицинаның мәселелері мен алғы шарттарына жатады: ақпараттық мәселелер, экономикалық мәселелер, әлеуметтік мәселелер, этикалық мәселелер (Фокин В.А., Карась С.И., Калитвянская Т.А., 2002).
Дәлелді медицинаның тарихы
1994 ж. - ОксфордтағыалғашқыCochranecolloquiu m
1994 ж. - EBM терминіенгізілді
1996 ж. - көптеген Британия докторлары EBM терминіментаныс
1996 ж. - Ұлыбританияныңденсаулықсақтауминист рі ЕВМ концепциясыналғаілгерілетубастымінд етдепжариялады
1996 ж. - британиягазеттерінде ЕВМ терминіжиіжарияланабастады
1999 ж. - BMJ ЕВМ анықтамасын баспаға шығарды (тираж көлемі АҚШ-та (12) млн. экз.)
2001 ж. - неміс, испан, орыс, жапонтілдеріндебасыпшығарылды
Сапалызерттеулер
Сапалызерттеулер ауру процесінтүсіндіругетырысады.
Сіздіқызықтыратынөзгерістүсініксізб олғанкездеөтетиімді
Мүмкіншілігікөп - тікелейбақылау, интервью, құжатанализі
Неге біздің аймақтыңтұрғындарыүйдебосанудықалай ды?
4. Көрнекі материалдар: 15-20слайд
5. Әдебиеттер:
В.И.Петров, С.В.Недогода Медицина, основная на доказательствах
Дәлелді медицинаның негіздері Астана 2012
Егемен Қазақстан газеті. Алматы.2010
www.yandex.ru
www.meduniver.com
6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс):
Дәлелді медицинадағы сандық зерттеулер дегеніміз не?
Дәлелді медицинадағы сапалық зерттеулер дегеніміз не?
№3 дәріс
1. Тақырыбы:Зерттеулер жүргізудің этикалық принциптері.
2. Мақсаты:студенттерге зерттеулер жүргізудің этикалық принциптерін меңгерту.
3.Дәріс тезистері:
Зерттеулер жүргізудің этикалық принциптері.
Клиникалық эпидемиология
Клиникалық эпидемиологияның негізгі принциптері.
Дәлелді медицина - бұл науқасты емдеу үшін жақсы клиникалық зерттеулерді дәл және шын жүректен қолдану.Ғылыми ақпараттарды жинаудың:
- жаңа технологиясы
- критикалық талдауы
- интерпретациясы
ДМ алғашқы рет 1990жылы канадылық Мак- мастер университетінің ғалымдарының бір тобы клиникалық тәжірбиесі бар ғылыми мәліметтерді және пациенттердің жеке қалауын жеке медицина бөліміне топтастыруды ұсынды.
Алғаш рет 1990 жылы канадалық Мак-мастер университетінің ғалымдарының бір тобы клиникалық тәжрибесі бар ғылыми мәліметтерді және пациенттердің жеке қалауын жеке медицина бөліміне топтастыруды ұсынды.
Бұл ғылыми-тәжрибелік бөлім қол жетерлік, тығыз және объективті ақпараттардың бүкіл әлемде жүргізілетін клиникалық зерттеулердің заманауи және дәлелденген, яғни қандай да бір емдеу әдісі немесе дәрілік заттарды қолданудың артықшылығын дәлелдейтін, оны "Evidence-Based Medicine"(ЕВМ) немесе ғылыми дәлелденген медицина "(НДМ) деп атайды.
Клиникалық эпидемиология (clinical epidemiology) (КЭ) - бұл клиникалық зерттеулер әдісін жасайтын ғылым, жүйелі және кездейсоқ қателердің әсерін бақылайтын әділетті қорытынды жасайды.
КЭ - бұл нақты пациентке қатаң ғылыми әдістерді қолданып дерттің клиникалық ағымын зерттеу негізінде болжам жасауға мүмкіндік беретін ғылым.
КЭ-ның мақсаты - жүйелі және кездейсоқ қателердің әсерін болдырмай әділетті қорытынды жасауға мүмкіндік беретін клиникалық бақылаулар әдісін жасау және қолдану.
Клиникалық эпидемиологияның негізгі ережелеріКөп жағдайларда нақты науқастардың диагнозы, болжамы және емдеу нәтижелері толық анықталмаған, сондықтан олар мүмкіншілік арқылы анықталады;
Нақты науқасқа арналған бұл мүмкіншіліктер осындай науқастар тобына қатысты жиналған алдыңғы тәжрибе негізінде бағаланады;
Себебі клиникалық бақылаулар науқастардың іс әрекеті бос науқастарда жүргізіледі, және бұл бақылауларды өз көзқарастары бар әртүрлі квалификациялы дәрігерлер жасайды, сондықтан бұл нәтижелер жүйелі және кездейсоқ қателерге ұшырауы мүмкін;
Кез-келген бақылаулар, сонымен қатар клиникалық, кездейсоқтық әсеріне ұшырайды. Дұрыс емес қорытындыларды болдырмау үшін кездейсоқ қателерді ескеріп және жүйелі қатені төмендету әдістерін қолдана отырып , дәрігерлер қатаң ғылыми принциптерге негізделген зерттеулерге сүйенуі керек.
Негізгі принциптері
Клиникалық сұрақ
Талқылау пәні
Сұрақ
Нормадан ауытқу
Пациент сау немесе науқас?
Диагноз
Дерттің диагностикасына қолданылатын әдістердің дәлдігі?
Жиілігі
Нақты дерттің кездесу жиілігі?
Қаупі
Қандай факторлар жоғары дерт қаупіне байланысты?
Болжамы
Дерттің ақыры қандай?
Емі
Емдеу барысында дерт ағымының өзгеруі?
Алдын алу
Сау адамдарда дерттің алдын алу шаралары бар ма? рте анықтағанда және емдегенде ағымы жақсара ма?
Себебі
Қандай факторлар дертке әкеледі? Олардың патогенетикалық механизмі қандай?
Құны
Нақты дерттің емі қанша тұрады?
Клиникалық ақыры (исход)
Өлім
Егер өлім ерте болса, ақыры нашар
Дерт
Физикалық және лабораторлы мәліметтер нормадан ауытқуы бойынша симптомдар тобы
Дискомфорт
Жүрек айну, ентігу, құлақтағы шу, қышу, ауру сезімі тәрізді симптомдар
Мүгедектік
Дем алу, жұмыста, үйдегі қалыпты іс-әрекетке қабілетсіздік
Қанағаттанар-лықсыз
Дертке және жүргізілетін емге эмоциональды рекация, мысалы, ашушыңдық немесе ызылану
Негізгі принциптері
Сандық қатынас
Популяция және сұрыптау (таңдау)
Популяция (population) - бір географиялық ауданда өмір сүретін немесе бірқатар белгілері бар, үлкен адамдар тобы.
Сұрыптау (sample) - сұрыптау жолымен алынған популяцияның бір бөлігі.
Жүйелі қате (ығысу, bias)- ақиқат мәннен нәтижелердің жүйелі ауытқуы
Жүйелі қателерге клиникалық зерттеулер көп ұшырайды (дәрігерлердің қандай да бір препараттарға сенімі, эмоциялар, пациенттің жеке ерекшелігі )
Кездейсоқ қате - сұрыптаудағы бақылау нәтижелерінің популяциядағы ақиқат мәннен ауытқуы
Дертті зерттеу бас жиынтықта емес пациенттердің сұрыптауында жүргізіледі.
Статистиканы қолдануда кездейсоқ қатені минимизациялау, мәліметтерді талдауы, оптимальды зерттеу әдісі жолымен іске асырылады.
Зерттеу сенімділігі (internal validity) нақты сұрыптауға қатысты алынған нәтижелердің ақиқаттылығымен анықталатын зерттеулер
Талдап қорыту (Обобщаемость) (external validity, or generalizability) - нақты зерттеу нәтижесінің басқа топ науқастарына қолданылу мүмкіндігін анықтайтын сыртқы сипаттама.
4. Көрнекі материалдар: 15-20слайд
5. Әдебиеттер:
1.Дербісалина Г. Ә. Дәлелді медицина негіздері : әдістемелік нұсқау . - 2-бас., толықт.
- Қарағанды : ЖК "Ақ Нұр", 2013.- 250 экз.
2.Доказательная медицина в вопросах и ответах: учеб.-методическое пособие. -
Қарағанды : ЖК "Ақ Нұр", 2013. - 100 экз.
6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс):
Клиникалық эпидемиология дегеніміз не?
Клиникалық эпидемиологияның негізгі принциптері?
№4 дәріс
1. Тақырыбы:Мейіргерлік шешім қабылдау үдерісі. Дәлелдеу деңгейлері.
2. Мақсаты: студенттерге мейіргерлік шешім қабылдау үдерісі және дәлелдеу деңгейлері туралы түсінік беру.
3. Дәріс тезистері:
Шешім қабылдау үдерісі.
Шешім қабылдаудың қадамдары.
Дәлелді медицина - бұл денсаулық сақтауды ұйымдастыру және ауруды емдеу, диагностикасы, алдын алу шаралары бойынша ғылыми-дәлелденген шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін медициналық ақпараттық технология.
Шешім қабылдау басқару процесінің ең маңызды бөлігі. Басшының кез келген әрекеті іс жүзінде белгілі бір шешім қабылдаудан басталады.
Шешім қабылдаудың 4 қадамы
Мәселені құру
Ақпараттарды іздеу - осы мәселе бойынша әдебиеттер мәліметі
Ақпараттың пайдалылығы және ғылыми дәлелділігін бағалау
Тәжірибеде қолдану және\ немесе алынған нәтижелердің таралуы (публикациялар) негізгі үш бағыт бойынша:
клиникалық ұсынылымдарды жасау,
рандомизирленген бақыланатын зерттеулердің жүйелі шолулар базасын жасау,
арнайы оқытатын анықтама қағаз және электронды журналдар, жетекшіліктер, кітаптар және Интернет - ресурстар шығару.
1 Қадам. Мәселені құру
Пациенттерде қайталама асқыну мен болжамның мүмкіншілігі қандай?, немесе
Нақты патологиядағы диагностикалық моделдің қандай түрі оптимальды?, немесе
Әртүрлі варианттағы терапияның тиімділігі немесе қауіпсіздігінің тиімділігі қандай?
Кең тараған дәрілік заттарды қолдануға негізделмеген дәстүрлік көзқарастар мысалыЖРВИ (жедел респираторлы вирусты инфекция) кезінде қоданылатын микробқа қарсы (антибиотиктер, сульфаниламидтер) заттарды қолдану;
Ішкі мүшелер ауруларын емдеуде дәрумендер препараттарын қосалқы ем мақсатында парентералды қосу;
Ишемизирленген және жеткіліксіз миокардтың энергетикалық алмасуының метаболиттік кррекциясы үшін қолданылатын заттар;
Бауыр циррозының емінде гепатопротекторларды қолдану;
АГ емдеудің бастапқы этаптарында комбинирленген препараттарды және клонидинді қолдану;
Әртүрлі ауруларда инфузионды терапияны қолданудың негізделмеуі.
2 Қадам. Мәселе бойынша әдебиеттік мәліметтерді іздеу
Медициналық көмектің бірінші звеносындағы дәрігерлердің оқуының 3 деңгейі (Дэвид Джуэлл):
Парақтау, қызықтыратын мәліметтерді іздеу әдебиет беттерінен жүгірте қарап шығу жолымен;
Ақпарат алу үшін оқу, мұнда оқырманның өзекті мәселесімен байланысты, әдебиеттен арнайы сұраққа жауап іздеу;
Оқу - зерттеу, мұнда білімге, білімсіздікке және сәйкес облыста белгісіздікке кең жақты көзқарастың түзілуі үшін мақсатқа бағытталған іздеу жүргізеді
қадам
Ғылыми дәлелдемелердің көзі
Россиядағы Кохран кітапханасы мәліметтерінің базасы дискіде немесе (www.cochrane.ru)
Интернет DARE, MEDLINE www.ncbi.nlm.nih.govEntrezmedline .html, EMBASE
Периодттымедициналықжазбалардағыпуб ликацялар, соныменқатар ХалықаралықмедициналықтәжрибеЖ. Evidence-based medicine"
1992 жылы Оксфордта Кохран атымен аталған орталық ашылды, сол жылы Дж. Чалмер Кохран Ассоциациясын ұйымдастырды, ол әртүрлі елдерде бір бірімен байланысатын тор ретінде қызмет етеді. Ассоциация құрылымында әртүрлі клиникалық бөлімдерді талдау және топтастыру үшін мультидисциплинарлы топтар (мысалы инсульт), салалар (мысалы педиатрия), әдістемелік көзқарастар (мысалы, статистикалық әдіс) ұйымдастырылуда. Әртүрлі шолу топтарының қызығушылығы және тораптары бойынша (мысалы, кәсіпкерлер торабы) координация бөлімі бар. Ассоциацияның мақсаты: барлық рандомизирленген бақыланатын сынақтар регистрі негізінде жүйелік шолуды дайындайды.
4 қадам
Жүйелік шолулар - бір жағдай бойынша ерекше жасалған бірнеше зерттеулер қорытындысына жүйелік және кездейсоқ қателер әсерін мүмкіншілігінше азайтатын әдістер қолданылынып жүргізілген ғылыми сараптама;
Рандомизация - бұл сынаққа қатысушыларды топтарға бөлінуінің кездейсоқ реттілігін айқындауда қолданылатын әдіс. (rand - франц. - жағдай).
РБС кезіндегі зерттеу құрылымы
1. Бақылау (салыстырмалы) топтың болуы.
2. Науқастар іріктелуінің нақты көрсеткіштері (сынаққа алынуы мен шығарылуы).
3. Науқастарды зерттеуге рандомизация топтарына бөліну алдына дейін алу.
4. Науқастарды топтарға кездейсоқ (арнайы көрсеткіштерге байланысты емес) бөлу (рандомизация)
5. Жасырын түрде емдеу
6. Ем нәтижесін жасырын түрде бағалау
7. Емнің жанама әсері мен асқынулары туралы мәлімет
8. Сынақ барысында шығып кеткен науқастар туралы мәлімет
9. Сәйкес статистикалық сараптама, қолданған мақалалар, бағдарламалар ж\е т.б. туралы мәлімет
10. Анықталған тиімділіктің өлшемі мен статистикалық нақтылығы туралы мәлімет
РБС - ақырғы нәтижелер екі топтағы науқастарда өткізілуі қажет:
Бақылау (салыстырмалы) топ - ем жүргізілмейді немесе кәдімгі, стандарттық ем жүргізіледі әлде науқастар плацебо қабылдайды;
Нақты (белсенді) емделу тобы - тиімділігі зерттелетін ем жүргізіледі.
4. Көрнекі материалдар: 15-20слайд
5. Әдебиеттер:
Дәлелдімедицинаныңнегіздері Астана 2012
ЕгеменҚазақстан газеті. Алматы.2010
В.И.Петров, С.В.Недогода Медицина, основная на доказательствах
6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс):
Шешім қабылдаудың 1 қадамы?
Шешім қабылдаудың 2 қадамы?
Шешім қабылдаудың 3 қадамы?
Шешім қабылдаудың 4 қадамы?
№5 дәріс
1. Тақырыбы:Қабылданған шешім негізінде жүзеге асырылған мейіргерлік араласудың нәтижелерін сыни бағалау.
2. Мақсаты: студенттерге қабылданған шешім негізінде жүзеге асырылған мейіргерлік араласудың нәтижелерін сыни бағалауды үйрету.
3. Дәріс тезистері:
Медициналық тәжірибенің дәстүрлі парадигмасы.
Дәстүрлі даналық
20-шы ғасырдың екінші жартысындағы медицина ғылымының қарқынды дамуы медициналық білімнің кеңеюіне әкеліп, диагностика мен емдеу саласындағы зерттеулермен ұсыныстарды бағалауда мәселелердің пайда болуына әкеліп соқтырды (Эпидемиолог Арчибальд Кокранның Действенность и эффективность деп аталатын шолуында).
Денсаулық сақтау негізгі принципі денсаулық сақтау ұйымының шектелген ресурстарын, дұрыс жүргізілген зерттеулер мен дәлелденген тиімді медициналық көмек түрлерін орынды қолдану.
Медициналық тәжірибенің дәстүрлі парадигмасыДәрігер сүйенеді :
Өзінің біліміне және тәжірибесіне
Беделді мамандардың ойына, пікіріне
Оқулықтардағы мәліметтерге
Ауру дамуының патофизиологиялық дамуын білуіне
Диагностикалау мен емдеуге қалыптасқан дәстүрлі көзқарасқа
Беделді мамандардың ойы бір жерден шықпауы мүмкін ...
Патогенетикалық негізделген емдеу әдістері тәжірибеде әрқашан нәтижелі бола бермейді.
Оқулықтардағы мәліметтер жарыққа шыққанға дейін ескіріп қалуы мүмкін ...
Диагностикалау мен емдеуге дәстүрлі көзқарас әртүрлілігімен ерекшеленеді ...
Аурудың даму механизмін түсіну міндетті, бірақ ол медицинада шешім қабылдауға жеткіліксіз
Медициналық тәжірибедегі әрбір шешім ғылыми дәлелдемелерге сүйене отырып жасалуы керек
Клиникалық тәжірибе,дағды және науқастың мүддесі дәрігерлік тәжірибенің ажырамас бөлігі болып табылады
Дәрігердің, ғылыми қызметкердің, денсаулық сақтау менеджерінің оңтайлы шешім қабылдауы, оның кәсіби білімімен қатар ғылыми және клиникалық зерттеулердің нәтижелерін сыни көзқараспен және сауаттылықпен бағалай білуін талап етеді. Сондықтан медицина мамандарын медициналық ақпаратты іздеудің, талдаудың және жинақтаудың заманауи технологияларына тұрақты түрде баулыған және өз бетінше үйренген жағдайда ғана клиникалық практикадағы дәлелді тәсілді іске асыруға болады.
Дәстүрлі даналық
Дәрілердің спецификалық әсер ету механизмі болуы керек
Олар белгілі бір ауру кезінде сынақтан өткізілуі керек
Дәрінің әсер ету уақыты анықталған болуы керек
Көп жағдайда дәрінің нәтижесі байқалуы керек
Клиникалық сынамалар адамдарға жүргізілуі керек, себебі арыстанға немесе
жылқыға жасалған сынамалар ол дәрілік препараттың адам ағзасына әсері жайында мәлімет бере алмайды
Клиникалық әрекеттің нәтижелілігін анықталған деп санауға болады, егер:
медициналық емді алған және алмаған науқастар арасында нәтиженің айырмашылығы БАР болса;
Бұл көзге көрінетін айырмашылық болса;
Дәлелдеу - бірдей қорытындысы бар жақсы клиникалақ зертеу Медициналық көмек көрсету - қандай да бір әрекет арқылы шешім қабылдануының үздіксіз процесі.
Әрекет - ол диагностикалау, емдеу, алдын алу тәсілі, реабилитация,басқару шешімі және тб.
ДМ аурудың болжамын анықтауға немесе қандай да бір аурудың даму қаупін, әсер ететін қауіптілік факторларын анықтауға көмектеседі.
4. Көрнекі материалдар: 15-20слайд
5. Әдебиеттер:
Дәлелдімедицинаныңнегіздері Астана 2012
ЕгеменҚазақстан газеті. Алматы.2010
В.И.Петров, С.В.Недогода Медицина, основная на доказательствах
6. Бақылау сұрақтар (кері байланыс):
Дәлелдеу дегеніміз не?
Мейіргерлік араласудың нәтижелерін қалай бағалайды?
№6 дәріс
1. Тақырыбы:Мейіргерлік ғылыми зерттеулердің дизайны.
2. Мақсаты: студенттерге мейіргерлік ғылыми зерттеулердің дизайны туралы түсінік беру.
3. Дәріс тезистері:
Медициналық ғылыми зерттеулердің дизайны.
Клиникалық сынақ туралы түсінік.
Ғылыми зерттеулердің жалпы қағидалары.
Дизайн түсінігін ағылшын тілінен аударғанда (design) жоспар, жоба, сызба, конструкция мағынасын береді.
Клиникалық сынақ - науқастарды негізгі (сынақ жүргізілетін) немесе бақылау (салыстыру) топтарға еңгізіп медициналық іс-әрекеттер мен клиникалық ақырының арасындағы себепті мен нәтижелік байланысын анықтауға арналған келешек бағытта (проспективті) жүргізілетін қандайда болмасын тексеріс (медициналық журналдар редакторларының халықаралық ұйымының анықтамасы). Бұл жаңа теориялық ілім нақтылығын тексеретін клиникалық сынақтардың (КС) ең ақырғы бөлігі.
КС дизайн түрі - бұл клиникада ғылыми зерттеуді өткізу әдісі, яғни оны
ұйымдастыру немесе архитектурасы
КС дизайн түрі - бұл жіктелген белгілер жинағы, олар:
1) нақты клиникалық жағдайлар;
2) зерттеу әдістері
3) нәтижелерді өңдейтін статистикалық (сандық) әдістер.
Зерттеулердің дизайны бойынша жіктелуі
Обсервациялық зерттеулер (бақылау)- бұл зерттеуде бір немесе одан да көп
науқастар тобы белгілі бір сипаты бойынша бақылауда болады, ал зерттеуші мәліметтерді жағдайлардың тәбиғи үрдісінде, белсенді араласпай жәй бақылау арқылы жинайды;
Экспериментальдық зерттеулер - жасалған іс-әрекеттің (препарат,
процедуру, ем) нәтижесі бағаланады; бір, екі немесе одан көп топтар қатысады. Жасалатын іс-әрекет бақыланады.
Обсервациялық
↓ ↓
Сипаттау Аналитикалық
↓ ↓
Жағдай Случай-контроль
туралы Когортты
мәлімет
2.Экспериментальдық
↓
Клиникалық сынақтар
Медициналық зерттеулерге қойылатын маңызды талаптар
Тексерістерге еңгізілетін мен еңгізілмейтін көрсеткіштер көлемі нақты анықталады және сақталады.
Дерттің емнен кейінгі және ем жасалмағандағы ақыры (көрсеткіштері) дұрыс анықталған (белгіленген).
Зерттеудің өткізілетін орны
Зерттеудің ұзақтылығы
Алынған мағлүматтардың статистикалық өңделуінде санау әдістері ретімен қолданған.
Классикалық ғылыми зерттеулердің жалпы қағидалары.Клиникалық сынақтар
Бақыланатын
Препаратты немесе іс-әрекеттерді (процедураларды) басқа препараттармен немесе іс-әрекеттермен (процедуралармен) салыстыру
Кеңінен таралған, емдеу үрдісіндегі айырмашылықты анықтау мүмкіншілігі мол.
Бақыланбайтын
-Іс-әрекеттерді (процедураларды) немесе препараттарды қолдану тәжірибесі, бірақ басқа ем түрімен салыстырмай
-Аз қолданылады, нақтылығы төмен
-Іс-әрекеттерді (процедуралары) салыстыру мүмкіншілігі препараттарға қарағанда жоғары
Медициналық зерттеулер түрлері
Жүйелік шолулар, мета-анализ
Рандомизациялық клиникалық сынақтар (зерттеулер) (РБС)
Когорттық сынақтар (зерттеулер)
Болған жағдай ⁄ бақылау (салыстырмалы) тобы зерттеулер
Бірнеше жағдайлар, бір мысалды (жағдай) мәліметтеу
Жүйелік шолулар (ЖШ)Бір жағдай бойынша ерекше жасалған бірнеше зерттеулер қорытындысына жүйелік және кездейсоқ қателер әсерін мүмкіншілігінше азайтатын әдістер қолданылынып жүргізілген ғылыми сараптама;
Бұл белгілі бір тақырып бойынша жүргізілген әртүрлі сынақтар қорытындыларының нәтижесі және бүл зерттеу бірден-бір жиі пайдаланады (оқылады), өйткені қажетті мәліметпен тез және толық танысуға мүмкіншілік береді.
ЖШ мақсаты - бұрын жүргізілген сынақтар нәтижелерін жан-жақты, қатаң және нақты зерттеу.
Мета-анализ - мағыналы ғылыми зерттеу және дәйектемеліктің ең жоғарғы шыңы. Барлық ғылыми зерттеулердің қорытындысына негізделген тиімділік туралы мәліметтер қосындысының сандық көрсеткіші (H.Davies, Crombie I., 1999); Әдебиеттегі мәліметтердің сандық жүйелік шолуы немесе мәліметтердің статистикалық көрсеткіштер қосындысын алуға бағытталған алғашқы нәтижелердің сандық сараптамасы
Мета-анализдің 3 негізгі этапы бар:
1) таңдалған тақырыпбойыншаеңсенімдімақалалардыж инау;
2) мақалалардың бұрын бекітілген критерийлерге сәйкестігін бағалау:зерттеу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz