Қазақстан Республикасында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым Министрлігі
Талдықорған агро-техникалық колледжі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Еңбекақыдан ұсталымдар түрлері және оларды есепке алу

Орындаған: 373 топ студенті Нурмухамбетова Ляззат
Қабылдаған: Кусаинова Дамеш Молдакаримовна

Талдықорған , 2020

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І Қазақстан Республикасында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру. Еңбекақы төлеу түрлері мен нысандары
1.1. Ұстам түрлері, еңбекақыдан ұсталынатын ұстамдардың нормативтік - құқықтық негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Жұмыскерлер өнімділігі мен жұмыс уақытын құжаттық рәсімдеу және есебі. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12

ІІ Еңбекақыдан ұстайтын зейнетақы қоры ұстамын есепке алу және оны жүзеге асыру тәртібі
2.1. Еңбекақыдан ұсталынатын басқа ұстамдарды есепке алу ... ... ... ... ... ... ..17
2.2.Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек есебін жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.3. Жұмысшы қызметкерлерге еңбек ақы төлеу бойынша еңбек ақы қорын талдау. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31

Кіріспе

Бұл курстық жұмысты Еңбекақыдан ұсталымдар түрлері және оларды есепке алу талқыланады .
Қазақстандағы экономикалық және әлеуметтік өзгерістерге сәйкес еңбек ақы әлеуметтік қолдау және жұмысшыларды қорғау салалары елеулі өзгерістерге ұшырады. Бұл саясатты жүзеге асыру бойынша мемлекеттің көптеген міндеттері кәсіпорынның құзырына беріледі. Олар өз бетінше еңбекақы мен еңбек нәтижесінің материалдық ынталандырудың түрлері мен жүйесін, олардың көлемін анықтау мүмкіндігіне ие болады. Еңбекақы қызметкерлерге ақшалай және сирек (натуралды) түрде есептелуі мүмкін. Әр қызметкерлердің еңбек табысы кәсіпорын жұмысының соңғы нәтижесін ескере отырып оның жеке салымына байланысты анықталады. Ол салықтармен реттеледі және көлемі шектелмейді. Кәсіпорын шаруашылық қызметін жүзеге асыру процесінде қызметкерлерді жұмысқа қабылдап және жұмыстан шығарып отырады.
Жалпы, бухгалтерлік есеп ұйымға оның қаржылық жағдайын жоспарлау, бағалау, бақылу және талдау секілді функцияларды орындауы үшін қажет. Сонымен қатар бухгалтерлік есеп кәсіпорынның активтері мен міндеттемелері, капиталы мен өндірілген өнімдері мен олардың сатылғандығы туралы ақпараттарды жинақтап көрсетеді. Тек қана бухгалтерлік есеп арқылы ұйымның табыстары мен шығындарын және шаруашылық қызметінің соңғы қаржылық нәтижиесін анықтауға болады.
Бухгалтерлік есептің ең басты бөлігінің бірі - еңбекақыны есептеу, ұйымдастыру және тарату болып табылады.
Еңбекақы дегеніміз - еңбек үшін төлем, оны еңбек келісім-шартында және қызмет нұсқауында белгіленген көлеміне сай еңбеккерлер орындаған жұмысы үшін алынады. Сыйақылар жазу үшін басқару аппаратының басшы қызметтеріне статистикалық есептің деректері, жедел есептің деректері негіз болып табылады. Моральдік факторлар ескеріледі. Бұл кез келген кәсіпорын мен ұйымдағы жұмыстарды орындап, қызметтерді атқарып жүрген адамдардың еңбегін дұрыс бағалап олардың сіңірген еңбегіне қарай әділ еңбекақы төлеу, қай кәсіпорынның болмасын күрделі мәселелерінің бірі. Белгілі уақыттағы ұйымның жұмысшылары мен қызмекерлерінің тізіміндегі орташа санын анықтау үшін жұмысшылар мен қызметкерлердің күнделікті сандық есебін жүргізу, еңбекақы есебін маңызды элементі болып табылады. Еңбектің күрделілігіне, мамандық дәрежесіне қарай еңбекақы төленеді. Маңызды элементінің бірі тиісті еңбекақымен қатар қосымша төлемдер жүргізіледі. Сол қосымша ақылар құрамына жас өспірімдерге еңбекақы төлеу. Әрине, белгіленген заңға сәйкес қарастырылған жұмыс күніне байланысты еңбекақы төленеді. Ең маңыздысы күндізгі ақыға қарағанда тарифтік мөлшері жоғары болады.
Еңбек пен еңбекақы есебінің негізгі міндеттері - өндірілетін өнімдер мен істелінетін жұмысқа кеткен еңбек пен оған төленетін еңбекақы мөлшерін дұрыс бағалау. Еңбек өнімділігін дұрыс бағалау. Жұмсалған еңбектің саны мен сапасын бақылау. Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төлеу үшін еңбекақы қорынан, қоғамдық тұтыну қорынан және тағы басқа қорлардан бөлінетін қаржылрды бақылау.
Жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төлеуді тексерудің негізгі міндеті - еңбекақы төлеуде нормативтік-құқықтық актілердің сақталуын бақылау, жалақыдан ұстап қалу мен еңбекақы төлеуде бухгалтерлік есепті жүргізудің дұрыстығын тексеру болып табылады. Жұмысшылар мен қызметкелермен уақытылы дұрыс есеп айырысу. Өндіріске жедел басшылық жасау тиісті мәліметтер алу. Еңбек және еңбекақы жайлы статистикалық және бухгалтерлік қорытынды есепті беру.
Қазақстандағы эканомикалық бақылау нарықтық эканомиканың маңызды элементтерінің біріне айналып отыр. Басқарудың барлық жүйесі мен деңгейлерін қажетті ақпараттармен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін жаңа бақылаушы мемлекеттік емес органдар пайда болды және әрекет етіп жүр.
Курстық жұмыстың нысаны - Еңбекақыдан ұсталымдар түрлері және оларды есепке алу және қолдану.
Курстың жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру. Еңбекақы төлеу түрлері мен нысандарын талдау.
Зерттеу өзектілігі - Қазақстан Республикасында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру , еңбекақы төлеу түрлері мен нысандарын талдау , тақырыпты толықтай зерртеу
Курстық жұмысты орындау барысында келесідей тапсырмалар орындалды:
Ұстам түрлері, еңбекақыдан ұсталынатын ұстамдардың нормативтік - құқықтық негізі - сипаттамаланды;
Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешек есебін жетілдіру - мазмұндалды;
Еңбекақы төлеу бойынша қысқа мерзімді кредиторлық берешектің синтетикалық және аналитикалық есебі - сипатталынды.
Курстық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І Қазақстан Республикасында еңбекақы төлеуді ұйымдастыру. Еңбекақы төлеу түрлері мен нысандары
1.1. Ұстам түрлері, еңбекақыдан ұсталынатын ұстамдардың нормативтік - құқықтық негізі
Еңбекке қарай бөлудің нақтылы нысандары еңбек ақы және жалақы арқылы жүзеге асады. Жалақы еңбекпен жасалған қажетті өнімнің негізгі бөлігі. Еңбек төлемінің әр алуан нысандарында және жүйелерінде есеп айырысуды ұйымдастыру тәртібін қарастырсақ, олар мынандай жүйелерде болады.
Кесімді еңбек ақы - жұмысшы қызметкерлердің еңбек өнімділігін өсіруде еңбек уақытын қысқарту мақсатында қолданылады.
Жеке кесімді еңбек ақы жүйесі. Мұндай жүйеде еңбек ақы әрбір жұмысшылардың нәтижелеріне байланысты. Оны белгіленген бағаны жұмысшының дайындаған бұйымдарының санына көбейту арқылы анықтайды.
Нарықтық экономика жағдайындағы еңбекақы.Жетілдірілген ұйымдастарудағы еңбекақы . "Еңбекақы" категорияларынының анықтамасы. Еңбекақы төлеу дифференциясы кезіндегі принциптері. барлық уақытта еңбек адам өмір сүруінің негізі болды, бірақ оның мазмұны мен принциптері қоғам мен әлеуметтік қатынастардың дамуымен өзгерді. Еңбек тұжырымдама ретінде адамның тауарлар өндірудегі немесе қызметтерді көрсетудегі мақсатты әрекетін білдіреді және әрқашан энергияның физикалық және психологиялық шығындарымен байланысты. Еңбек, өндірілген өнімдер мен қызметтердің көзі бола отырып, өзі еңбек нарығында сатылатын тауар болып табылады. Демек, адам энергиясын біріктіру процесі еңбек нарығында сатылады, ал бұл жағдайда жұмыс бағасы ақша баламасы - жалақы түрінде пайда болады.
Жұмысшылардың еңбегі - бұл өндірілген өнімді өндіру, тұтыну және бөлу процесінің қажетті құрамдас бөлігі. Жұмысшылардың жаңадан құрылған материалдық және рухани игіліктер үлесіне қатысу жалақы түрінде жұмсалады, бұл олар жұмсаған жұмыстың саны мен сапасына сәйкес келуі керек.
Жалақы - бұл жұмысшылардың еңбек нәтижелеріне, оның өнімділігіне қызығушылығын арттырудың, өндірілетін өнім көлемін арттырудың, оның сапасы мен түрін жақсартудың маңызды құралы. Жалақы жұмысшылардың негізгі табыс көзі болып табылады, оның көмегімен еңбек пен тұтыну мөлшерін бақылау жүзеге асырылады. Үлкен немесе кіші әр кәсіпорында жалдамалы жұмыс күші бар, яғни. жұмысшы өзінің еңбегі мен білімін сатады Негізгі сұрақтар:
Сыйақы - бұл жұмыс берушінің қызметкерге еңбек шартының талаптарына сәйкес жұмысты орындағаны үшін алған ақшасын төлеу жөніндегі міндеттемесі. Кең мағынадағы сыйақы дегеніміз - белгілі бір жұмыс көлемі мен сапасы үшін сыйақы төлеудің белгілі бір түрі.
Жалақы бойынша, ол жұмыс істейтін кәсіпорынның немесе басқа жұмыс берушінің қызметкерге беретін ақшалай нысанда көрсетілген еңбекпен жасалған өнім құнының бөлігін түсіну әдеттегідей.[1]
Сыйақылардың ақшалай және ақшалай емес түрлерін ажыратыңыз. Ең бастысы - ақша нысаны, ол нарық субъектілерінің тауар-ақша қатынастарындағы әмбебап балама ретіндегі рөліне байланысты. Бұл ретте еңбекке ақы төлеу белгілі бір дәрежеге немесе басқаға заттай немесе қосымша ақылы еңбек демалысы түрінде жүзеге асырылады. Қолма-қол ақша болмаған кезде еңбекақы төлеу үшін кәсіпорындар жұмысшыларға өздері өндіретін өнімдерді тікелей тұтынатын немесе сатылатын немесе басқа тауарларға айырбасталатын өнімдерімен төлейді. Ақылы бос уақытпен еңбекке ақы төлеу туралы айтатын болсақ, бұл форма қарқынды және сапалы жұмысты ынталандыру арқылы қызметкерге бұл уақытты оқуға, демалуға немесе қосымша табыс алуға пайдалануға мүмкіндік береді.
Әлеуметтік-экономикалық категория ретінде жалақы олардың жұмыскер мен жұмыс беруші үшін рөлі мен маңыздылығы тұрғысынан қарастыруды талап етеді.
Белгіленген статистикалық тәжірибеге сәйкес, жұмыс күші еңбекке қабілетті жастағы және ел экономикасында жұмыс істейтіндер, жасы үлкен және одан үлкен азаматтардан тұрады.
Әлеуметтік бағдарланған нарықтық экономиканың экономикалық қатынастар жүйесіндегі жалақы. Жалақы мәселесі - )аза0стан экономикасындағы басты мәселелердің бірі. Өндіріс тиімділігінің артуы мен адамдардың әл-ауқатының артуы, қоғамдағы қолайлы әлеуметтік-психологиялық климат көбінесе оның сәтті шешілуіне байланысты.
Заманауи қоғамдық өндіріс жүйесінде адам бір уақытта фактор және мақсат ретінде әрекет етеді. Адамның оның экономикадағы рөлі оның өндіргіш факторлардың факторы және өндіріс субьектісі және басқа да әлеуметтік қатынастар болуымен алдын-ала анықталған. Өндіргіш күштердің әлеуметтік және жеке факторларының өзара әрекеттестігі сонымен бірге диалектикалық бірлік пен қарама-қайшылықты құрайды.
Қоғамдық тауарларды өндіруге қатысатын өндіргіш күштердің элементтеріне айналдырып, өндіріс объектілерін жасап, оны жаңартып отыратын адам және адам. Жұмыс күші мен жұмыс күші қоғамның негізгі өндіруші күші ретінде қарастырылады. Алайда адам - бұл қоғамның негізгі өндіруші күші ғана емес, сонымен бірге өндірістің түпкі мақсаты. Әлеуметтік өнім өндіруді, бөлуді және айырбастауды өтіп, тұтыну жолын аяқтайды, яғни тұтынусыз кез-келген өндіріс мағынасыз болады.
Осыған байланысты адамның қажеттіліктерін қанағаттандыру, оның қоғамдағы жан-жақты дамуын қамтамасыз ету - әлеуметтік өндірістің табиғи түпкі бағыты. Сонымен бірге, еңбекке деген қажеттілік, еңбекті бағалау және сыйақы көбінесе қоғамның құзыретіне жатады. Осындай қарама-қайшылықты комбинация арқылы нарықтық экономикаға тән әлеуметтік қатынастар жүйесіндегі еңбек, еңбек және жалақы сәйкестіктерінің мәні ашылады.
Еңбекақы төлеу жүйелері мен нысандарының экономикалық мәні, олардың класификациясы
Еңбекақы төлеу нысаны және жүйесінің сипаттамасы, қолдану шарттары.Еңбекақының классификациясы.Төлеу жүйелері,тікелей келісімді , жанама келісімді,келісімді,прогрессивтік ,келісімді сый-ақылы акордтық,бригадалық. Өнімділік нормаларының, кесімді бағаларды, бекітілген окладтарды, сыйақы жүйелері мен әртүрлі төлемдерді дұрыс пайдалануды жүзеге асырулары керек. Еңбекақы қорын пайдалануға бақылау қоғамның ревизиялық комиссиясына, ішкі және сыртқы аудиторияларға жүктелген.Қызметкердің жұмысқа қабылдану мерзіміне қарай былайша бөлінеді. Еңбекке кесімді ақы төлеу кезінде еңбек шарасы болып жұмысшының өндірген өнімі (орындалған жұмыс көлемі) табылады және еңбек ақы бекітілген кесімді есептеулер бойынша өндірілген өнімнің саны мен сапасына байланысты төленеді.[2]
Кәсіпорын жұмыскерлеріне есептелген еңбек ақыдан, еңбек шарты бойынша және қосымша жұмыс істейтіндердің еңбек ақысынан әр түрлі ұсталымдар жасалыды. Оларды екі топқа бөлуге болады:
* Міндетті ұсталымдар
* Кәсіпорын ұйғарымына байланысты ұсталымдар.
Міндетті ұсталымдарға зейнетақы жарналары, табыс салығы, заңды және жеке тұлғаның есебіне жасалған нотариалдық кеңсенің жазбалары және атқару қағаздары бойынша ұсталымдар жатады.
Кәсіпорын ұйғарымына байланысты ұсталымдарғы: кәсіпорынның шеккен материалдық зиянның орнын толтыру үшін еңбек ұжымының мүшелерінен және жұмыскерлерден ұсталатын сомалар, есеп беруге тиісті соманың уақытысында қайтарылмаған бөлігі жатады.
Кәсіпорын бухгалтериясы тек еңбекақыны, жәрдемақыны және тағы басқа әртүрлі төлемдерді есептеп қана қоймайды, сондай-ақ еңбекақыдан ұстауды және аударуды жүзеге асырады.
Заңға сәйкес қызметкерлердің еңбекақысынан төмендегі ұсталымдарды жүзеге асырады:
- жеке табыс салығы-еңбекақының салық объектісін иемденген мемлекеттік салық
- бұрынғы аванс бойынша берешекті жабу сондай-ақ дұрыс есеп айырысудың салдарынан болатын қызметкерге артық төленген соманы қайтару
- жинақтаушы зейнетақы қорына аударады
- субъектінің қызметкерге келтірген материалдық залалдың орнын толтыру
- бір қатар айып пұл түрлерін өндіріп алу
- атқару құжаты бойынша-кәмелет жасына толмаған балалар немесе еңбекке жарамсыз ата-аналар үшін алимент өндіріп алу
- кредитке сатылған тауар үшін
- өнім ақауы үшін.
Жалпы салық дегеніміз - ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылады.Салықтар арқылы жинақталған қаражат жалпы мемлекеттік мұқтаждарға жұмсалады
Еңбек пен еңбекақы есебін ұйымдастыруды одан әрі жетілдіру үшін мынадай жағдайлар қажет:
1) Еңбектің өнімділігі мен орындалған жұмыстың көлемін ұлғайтуға ынталандыратын еңбекақының тиімді түрлерін кеңінен қолдану;
2) Еңбек пен өндірісті басқарудағы ғылыми жолмен басқарудың типтелген прогрестік құрылымын қолдану;
3) Еңбекақы төлеудің сыйлық беру жүйесімен басқа да түрлерін жұмыстағы жетістіктермен тығыз байланыстыра отырып дұрыс қолдану;
4) Еңбек пен еңбекақы есептеуде осы күнгі талаптарға сай есептеу мен ұйымдастыру техникаларын қолдану, алғашқы есеп жүйесін жетілдіру мен жеңілдету.
Жұмысшылар мен қызметкерлердің өндірген өнімдері мен істеген жұмыстарына толтырылған алғашқы құжаттар мен жұмыс уақытының табельдері оларға еңбекақы есептеу және оны төлеу үшін ұйымның цехынан, бөлімшелерінен, бригадаларынан кәсіпорынның әкімшілігі белгіленген мерзімде бухгалтерияға келіп түседі. Еңбекақы есептеу үшін толтырылатын бұл алғашқы құжаттар мен табельдердің дұрыс толтырылуы, лауазымды тұлғалардың қолдарының қойылуы мұқият тексеріледі. Сондай-ақ бұл құжаттағы еңбек бағасының дұрыс қойылуы олардың жұмысшылар мен қызметкерлерге еңбекақы төлеу және сыйақы есептеу қағидаларына сәйкес келуі және шифрларының дұрыс қойылуы тексеріледі. Тексеріліп болғаннан кейін бұл құжаттар бойынша кәсіпорынның жұмысшылар мен қызметкерлеріне еңбекақы есептеледі.
Халықаралық Еңбек Ұйымының стандарттарына сәйкес еңбекақының негізгі төрт тобын бөліп көрсетуге болады:
1) Тікелей еңбекақы - мерзімді мөлшерлемемен жұмыс істейтіндердің негізгі мерзімді еңбекақысы, ынталандырушы қосымша төлемдер, мерзімнен тыс, түнгі уақыттағы және демалыс күндердегі жұмысы үшін қосымша төлемдер, қауіпті және зиянды еңбек жағдайларына қосымша төлемдер, аудандық үстеме ақылар. Сондай-ақ, еңбек өтілі немесе ерекше біліктілігі үшін қосымша төлемдер, жауапкершілігі үшін қосымша төлемдер, тұрмыс құнына өтемақылар және басқа да жүйелі сыйлықақылар жатады. Бұл топтама еңбекақы алатындар үшін, яғни кесімді және мерзімді жұмысшыларға қолданылады.
2) Жұмыс істемейтін уақыт ақысы - жыл сайынғы демалыстар, ақы төленетін мемлекеттік мерекелер және басқа да жұмыс істемейтін уақыт үшін қызметкерлерге тікелей еңбекақы, жұмыс берушімен төленетін төлемдер, мысалы, отбасы мүшелерінің туылуы немесе қайтыс болуымен, некеге тұрумен, кәсіподақ жұмысымен, отбасылық міндеттермен, сайланбалы органдағы жұмысымен және т.с.с. байланысты тікелей төлемдер. Тікелей төлемдерге, сондай - ақ қызметкерлер үшін жұмыс беруші сатып алған жолақы билеттері жатады. Жұмыстан босату бойынша жұмыстан шығардағы берілетін жәрдемақы бұл топқа жатпайды.
3) Сыйақы (сыйлықтар) - маусымдық, жылдық және біржолғы сыйлықақылар, қалыпты ақыдан тыс демалысқа қосымша төлемдер, пайдаға қатысу. Еңбек шартына және орындаған жұмысына сәйкес тұрақты негізде (мысалы, 1 айда бір рет немесе еңбекақы төлемдері кезінде) төленетін сыйлықақыларға жұмыс істемеген уақыты үшін төленетін еңбекақы да жатады. Сыйақы мөлшері жалпы ұйым бойынша белгіленеді.
4) Заттай төлемдер - өнімдер (тауарлар), отын, тегін немесе қаражаттандырылған тұрғын үй түріндегі заттай төлемдер. Қызметкерлерге заттай төлемдер жеке тәртіпте жүргізіледі, әдетте, оларды табыс толықтырады. Оларға қаражаттандырылған немесе тегін медициналық қызмет көрсету және әлеуметтік қорғау жүйесі шеңберінде осыған ұқсас төлемдер жатпайды.
Еңбекақы мөлшерін анықтаушы элементтердің бірі - өмір сүру минимумы болып табылады. Ол адамның денсаулығын сақтауға және өмір сүруін қамтамасыз ететін материалдық игіліктер мен көрсетілетін қызметтердің минималдық құрамы мен құрылымын көрсететін көрсеткіш. Адресті бағытталған әлеуметтік саясатты жүргізудің базасы ретінде, еңбек ақының ең төменгі мөлшерін белгілеуге, жасына қарай зейнетақы мөлшерін белгілеуге, жұмыссыздарға төленетін төлемақы мөлшері мен білімгерлердің шәкіртақысы мөлшерін белгілеуге қолданылады. Еңбекақының ең төменгі мөлшері бір айда қарапайым жұмысшыға (мамандығы жоқ) ақшалай төленетін еңбекақы, ол қарапайым жұмысты қалыпты еңбек жағдайында орындалады. Еңбек ақының ең төменгі мөлшері өмір сүру бағаларымен және мемлекеттің экономикалық мүмкіндігімен анықталады.[4]
Ұйымдардың еңбекақыға қатысты барлық есеп айырысулары нормативтік заңнамалар базасы стандарттарына, нормаларға сәйкес реттелуі тиіс. Оған жататындары: ҚР Салық Кодексі, ҚР Еңбек Кодексі, 15 мамыр 2007 жыл №252-III, ҚР Қазақстан Республикасында зейнеткерлікпен қамтамасыз ету туралы заңы, Республикасының Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы заңы (2007 жылғы 28 ақпандағы №234-III Заңы); Аудиторлық қызмет туралы ҚР 1998 жылғы 20 қарашадағы №304 - I Заңы, 2010 -2012 жылдарға арналған Республикалы бюджет туралы ҚР 2009 жылғы 7 желтоқсанындағы №219 - IV Заңы, Орташа жалақыны есептеудің бірыңғай ережесі туралы ҚР Үкіметінің 29.12.2007 жылғы №1394 Қаулысы.
Салық Кодексі салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді белгілеу, енгізу және есептеу мен төлеу тәртібі жөніндегі билік қатынастарын, сондай-ақ мемлекет пен салық төлеуші арасындағы салық міндеттемелерін орындауға байланысты қатынастарды реттейді.
Еңбек Кодексі. ҚР Еңбек туралы кодексі Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Кодекс пен қызметкерлердің жекелеген санаттарының еңбек қатынастарын реттейтін, нормалары осы Кодекстің нормаларынан кем бола алмайтын өзге де норматаивтік құқықтық актілерден тұрады.
ҚР Үкіметінің 29.12.2007 жылғы №1394 Қаулысымен бекітілген Орташа жалақыны есептеудің бірыңғай ережесі. Осы орташа жалақыны есептеудің бірыңғай ережесі Еңбек Кодесіне сәйкес әзірленді және орташа жалақыны есептеудің бірыңғай тәртібін айқындайды.
Сонымен, еңбекақы экономикалық категория ретінде, жұмыс күшін ұдайы өндіру және еңбекті ынталандыру қызметтерін аз орындай бастады. Еңбек ақыдағы мұндай жағдай, қоғамның әлеуметтік жіктелуіне және әлеуметтік теңсіздікке алып келеді. Қазіргі уақытта 10 % ең жоғары табысты және ең төменгі табысты топтардың арасындағы айырмашылық 13 есеге жеткен. Бұл жағдайдан шығудың бірден - бір жолы мемлекеттің реттеуші ролін күшейту, еңбекақының негізгі, ұдайы - өндірістік, ынталандыру және реттеуші қызметтерін қалпына келтіру.
Қазақстан Республикасының салық заңдары:
- Қазақстан Республикасының салық заңдары Кодекстен, сондай-ақ қабылдануы осы Кодексте көзделген нормативтiк құқықтық актiлерден тұрады.
- Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi төлеу жөніндегі Кодексте көзделмеген мiндет ешкiмге жүктелуге тиiс емес.
- Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер Кодексте белгiленген тәртiпте және жағдайларда белгіленедi;
- Салық Кодексімен Қазақстан Республикасының басқа да заң актілерiнiң арасында қайшылықтар болған кезде, салық салу мақсатында Кодекстiң нормалары қолданылады. Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, салық қатынастарын реттейтiн нормаларды салықтық емес заңдарға енгiзуге тыйым салынады.
- Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартпен Кодекстегіден өзге ережелер белгiленсе, аталған шарттың ережелерi қолданылады.
Салық заңдарының қолданылуы:
- Салық заңдары Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында қолданылады және жеке тұлғаларға, заңды тұлғалар мен олардың құрылымдық бөлiмшелерiне қолданылады.
Қазақстан Республикасындағы салық салу принциптері:
- Қазақстан Республикасының салық заңдары салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдерді төлеудің міндеттілігі, салық салудың айқындығы, әділдігі, салық жүйесінің біртұтастығы және салық заңдарының жариялылығы принциптеріне негізделеді.
- Қазақстан Республикасының салық заңдарының ережелері Кодексте белгіленген салық салу принциптеріне қайшы келмеуге тиіс.
Салық салудың міндеттілігі принципі
Салық төлеуші салық заңдарына сәйкес салық міндеттемелерін толық көлемінде және белгіленген мерзімдерде орындауға міндетті.
Салық салудың айқындығы принципі
Қазақстан Республикасының салықтары және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдерi айқын болуға тиіс.
Жалақылардан ұстап қалулар мен төлемдер. Жалақыдан ұстап қалу тек заңда көзделген жағдайларда жүргізіледі. Әрбір жалақы төлемі кезінде барлық ұстап қалулардың жалпы мөлшері жалақының 50% - нен аса алмайды.[1]
Табыс салығын ұстау. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туаралы ҚР Президентінің Жарлығына сәйкес (01.01.98 ж. өзгерістерін ескергенде) жылдық оратша кіріс пен шегерімдер арасындағы айырма ретінде есептелген кіріс салық салу объектісі болып табылады. 29- бапқа сәйкес табыс салығын есптеу салық жыл ішінде біркелкі (ай сайын) жүргізіледі. Соған байланысты 1.01.97 ж.бастапқы қайта есептеу коэффициенті өндіріледі. Мұның өзі 12 саныны салық салынатын кірістің сомасы анықталатын айлар санына қатынасы юолып табылады. Қаңтар = 12 (121), ақпан = 6 (122), наурыз = 4 (123), желтоқсан = 1 (1212). Салық жылы аяқталғанға дейін қызметкер жұмыстан кететін болса, о лалған нақты табысқа орай табыс салығын қайта есептеу керек. Қажет болған жағдайда кірістің есептік сомасынан аванспен ұсталған табыс салығының сомасын қайтару қажет.
Халықтың соттың шешіміне, нотариалды органдардың атқарушы жазуларына, өтем алу туарлы әкімшілік органдардың қаулысына сәйкес берілетін атқауршы қағаздар бойынша ұстап қалу негізгі жалақыдан, тұрақты сипаттағы барлық қалған төлемдерден, соның ішінде сыйақылар мен еңбекке уақытша жарамсыздық жөніндегі жәрдемақыдан жүргізіледі. Келіп тұскен атқарушы қағаздар арнайы тізілімде тіркелуге тиіс. Алименттер есепті айдағы негізгі және қосымшаден табыс салығы ұсталғаннан кейін қалған сомадан ұсталады. Кәмілетке толмаған балаларды күтуге арналған алимент бір бала үшін жалақының 25% мөлшерінде, екі бала үшін - жалақының 33% - ті, үш және одан да көп балар үшін - 50% - тін құрайды. Белгіленген төлем күнінен кейінгі үш күн ішінде ұсталған алиметтер сомасы алушыға төленуге немесе өтем алушының шотына аударылуы керек. Борышкер кәсіпорыннан кететін болса, шаруашылық субъектісінің бухгалтериясы атқарушы қағазға барлық ұсталған алиметтер туралы белгі қойып, оны мөрмен растайды, егер белгілі болса, оның жаңа жұмыс орыны немесе тұратын жерін көрсетеді.
Несиеге сатылған тауарлар үшін ұстап қалу саудаласушы ұйымның жазбаша тапсырмасы, міндеттемесі негізінде жұргізіледі. Есептеудің екі әдісі бар:
1 - әдіс. Субъект банктен (немес өз құжаттары есебінен) қарыз алады және саудаласушы кәсіпорынмен талықтай есеп айырысады да, тауарды өз қзыметкеріне сатып әпереді. Осы тауарларды алған қызметкерлердің жалақысынан ай сайын белгілі бір сома ұстап отырады. Мұның өзі қызметкердің шаруашылық субъектісі алдындағы берешегін кемітуге жатады.
2 - әдіс. Сауда жасаушы ұйымның жазбаша тапсырма - міндеттемесінің негізінде (таураларды қызметкерлер сатып алғанда) қызметкердің жалақысынан ай сайын беліглі бір сома ұсталады және сауда жасаушы ұйымның шотына аударылады.[5]
Материалдық залалды (кемшілік, ұрлық - қарлық) өтеу бойынша ұстап қалу көшірмелердің, жалпы жиналыстың хаттамасының сот органдары шешімінің негізінде жүргізіледі. Мұнда ұстап қалудың мөлшері мен мерзімі көрсетіледі. Ақаудан және бүлінуден болған ысыраптар ақау туралы актінің негізінде өтеледі.
Кәсіподық жарналарын ұстап қалу айға есептелген жалақының барлық сомасын 1% мөлшерінде жүргізіледі.
Берілген жоспарлы және жоспардан тыс аванстар сақтандыру қағаздарының немесе сақтандыру агенттерінің куәлігі (ұйғарымы) негізінде ұсталады.
Қызметкерлермен есеп айырысуды рәсімдеудің тәртібі. Депоненттелген жалақының есебі:
Есеп айырысу және есеп айырысу - төлем ведомостері еңбекақы бойынша есеп айырысудың негізгі тіркелімі болып табылады. Бұл жалақы бойынша әрбір қызметкерден ұсталатын барлық ұсталымдардың түрлері бойынша деректер көрсетілетін жиынтық деркетер.
Қызметкерлермен есеп айырысудың 4 түрі бар:
Т - 49 нысынындағы есеп айырысу - төлем ведомосі бойынша, мұнда жалақыдан ұсталатындардың барлығы көрсетіледі және жалақыны төлеу жүргізіледі.
Т - 50 нысаындағы есеп айырысу ведомосі бойынша, мұнда жалақы мен барлық ұсталымдардың есебі жүргізіледі. Жалақыны беру тікелей жазылған төлем ведомосі бойынша дара жүргізіеледі.
Т - 2 нысанындағы Жалақымен есеп айырысу қағаздары бойынша, мұнда бір қызметкерге есептеу мен ұстап қалулар жүргізіледі. Жалақыны төлеу төлем ведомосі бойынша жүргізіеді.
Жылдың есеп айырысу ведомостері, кітап болып түптелген салым қағаздары бойынша. төлем жалақы төлеу ведомосі бойынша жүргізіледі.

1.2. Жұмыскерлер өнімділігі мен жұмыс уақытын құжаттық рәсімдеу және есебі
Еңбек өнімділігінің өсуіне және өнімнің өзіндік құнын төмендетіп оның сапасын арттыруға еңбек тәртібін нығайтуға еңбекақы есебі біршама септігін тигізеді. Кәсіпорынның шаруашылық қызметі процесінде қызметкерлер жұмысқа қабылданып және жұмыстан босатылып жатады, олардың саны өзгеріп отырады, жұмыс бабына қарай ауыстырулар болып тұрады. "САДУ" баспаханасында қызметкерлер құрамының есебін кадрлар бөлімі жүргізеді. Олар бүкіл кәсіпорындағы оның құрылымдық бөлімшелеріндегі қызметкерлердің саны мен өзгеру себептері, жынысы, жас мөлшері категориялары, кәсіптері, қызмет орындары, мамандықтары, біліктілігі, жұмыс стажы, білім және басқа белгілері бойынша қызметкерлер құрамы туралы деректер алуды қамтамасыз етеді. Кәсіпорындағы қызмет атқаратын адамдардың жалпы саны олардың тізімдегі саны деп аталады.
Жұмысқа қандай мерзімге қабылдағанына қарай қызметкерлер тұрақты, уақытша және маусымдық болып бөлінеді. Жұмыстың бітер мерзімі көрсетілмей қабылданғандар тұрақты қызметкерлерге екі ай мөлшерден белгілі бір мерзімге немесе белгісіз мерзімінен, бірақ екі айдан аспайтын уақытқа сондай-ақ (ауруына, бала тууға байланысты алған демалысқа орай) заңдарға сәйкес қызмет орны сақталатын жұмысы жоқ қызметкерлердің мерзімді жұмысқа қабылданғандар уақытша қызметкерлерге: маусымдық жұмыстар істеу кезінде қабылданғандар маусымдық қызметкерлерге жатады.
Қызметкерлердің өндірістік шаруашылық қызметке қатысуына қарай кәсіпорындағы қызметкерлер: өндірістік және өндірістік емес болып бөлінеді. Өндірістік қызметкерлерге негізінен өндірістік қызметпен шұғылданатын қызметкерлерді жатқызады. Өндірістік емес қызметкерлерге тұрғын үй коммуналдық шаруашылықпен шұғылданатын кәсіпорынға қатысты мәдени тұрмыстық және оқу орындарына еңбек ететін қызметкерлер көлік саудадағы тағы басқа қызметкерлерді жатқызады.
Кәсіпорындағы қызмет істеп жүргендерді тізімдік және тізімдік емес қызметкерлер деп бөледі. Тізімдік қызметкерлерге кәсіпорынның негізгі қызметі бойынша 1 күннен артық мерзімге, ал қызметінің қалған түрлері бойынша кем дегенде 5 күн мерзімге жұмысқа қабылданған барлық тұрақты маусымдық және уақытша қызметкерлерде енгізеді. Қызметкерлер тобы мынадай категорияларға бөлінеді: басшылар мамандар және осы топқа жататын басқа да қызметкерлер. Жұмысшыларды өндіріс процесінде қатысуына қарай өнім дайындаумен жұмыс істеумен және қызмет көрсетумен тікелей шұғылданатын негізгі жұмысшылар деп және негізгі цехтарда қосалқы жұмыстар атқаратын немесе қосалқы өндірісте жұмыс істейтін қосалқы жұмысшылар болып бөлінеді.
Қызметке алынған адамға табельдік номер беріліп жеке карточкасын ашады. Бұл жеке карточкада жұмыс істейтін қызметі жалақысы, табельдік номері және жұмыстағы қозғалысы көрсетіледі. Сонымен қатар бұл карточкада еңбек ақы бойынша есеп айырысулар да көрсетіледі. Кәсіпорындағы орташа қызметкерлердің орташа санын анықтау үшін олардың күнделікті сандық есебін жүргізеді. Ол үшін қызметкерлердің тізімдік санын жұмысшылардың жұмысқа алынғаны басқа жұмысқы ауысқандығы, жұмыстан шығарылғаны бұйрықтар негізінде дәлелденіп отырады.
Есеп беретін кәсіпорынның жұмысшы қызметкерлерін орташа саны сол алдағы әрбір календарлық күндегі жұмысшы қызметкерлердің тізімдегі санын қосып (1-31 күн аралығындағы) мейрам немесе жұмыс істемейтін демалыс күндерін қоса алғандағы қосынды санды календерлық күн санына бөлу арқылы алынады. Сондай-ақ басқа жұмыс істемейтін күндердегі қызметкерлердің тізімдік саны сол күннің алдындағы жұмыс күннің мәліметіне сәйкес алынады.
Қызметкерлер мен жұмысшыларына еңбек ақы әркімнің білім немесе мамандық дәрежесіне қарай куәландыратын алғашқы құжаттардың бірнеше үлгісі бар. Олардың қай үлгісін қандай жағдайда қолдану керектігін қолданылатын еңбек ақы төлеудің үлгісіне қарай белгіленеді.
Мысалы, жұмыс уақыты бойынша төленетін еңбек ақыны 03 үлгідегі Жұмыс уақытын есептеу табелі негізінде есептейді. Қызметкерлердің категориялар бойынша табельде алфавит бойынша реттік номері, санына қарай жүргізіледі. Табельді есептеу бухгалтериясының бухгалтері толтырады. Онда жұмыс істеушілердің аты-жөні табельдік номері мамандық қызметі көрсетіледі. Бұл табельдерде кәсіпорындағы әрбір құрылымның өкілдері бойынша қызметкерлердің жұмысқа келмегені, жұмыстың тоқтап қалғаны және т.б жағдайларға сәйкес тиісті шартты белгілерді қою арқылы толтырылады. Жұмысшы қызметкерлердің уақытша жұмысқа жарамай қалғандығына берілген құжаттар осы табельге қосымша тіркеледі. Қызметкерлердің демалысқа шығуы, уақытша жұмысқа жарамай қалғандығы жұмысқа себепсіз кешігуі және т.б жағдайлар табедьде тиісті белгілермен көрсетіледі. Мысалы: Демалыстағы қызметкерлер үшін - О, ауырған күндері - Б, іс-сапарда болған күндері - К, себепсіз жұмысқа келмеген күндері - П, т.с. сияқты белгіленеді.[6]
Жалпы табельді кәсіпорында еңбек өнімділігін анықтап жұмыс уақытын пайдалануды жақсарту үшін кәсіпорында кеңінен қолданылады. қызметкерлеріне істеген уақытына тұрақты жалақы төленеді. Мұндай жағдайда әр айдағы жұмыс уақытының санына қарамай жұмыс уақытының санына қарамай жұмыс күндері толық есептелінсе белгіленген тұрақты жалақы толық есептелінеді. Егер жұмыс күндері толық есептелінбесе, белгіленген тұрақты жалақы мөлшері сол айдағы жұмыс күндерінің жалпы санына бөліп күндік орта табысы анықталады да оны сол айдағы істеген жұмыс күндеріне көбейту арқылы есептейді. Істеген уақытша мерзімі бойынша төленетін жағдайда әр қызметкердің істеген жұмыс күннің (жұмыс сағатына) санына белгіленген күнді сағаттық тарифтік төлеу бағасына көбейту арқылы еңбек ақы мөлшері анықталады. Еңбек ақы төлеуді есептеуде бекітілген тарифтік ставкаларда (жалақыны) өндіру нормаларын жұмыскерді әртүрлі категорияларына еңбек ақы төлеудің ережелерін басқа да басшылыққа немесе нұсқау материалдарды басшылыққа алу қажет.
Жалақы - еңбек үшін оның күрделілігіне саны емес, сапасына сәйкес төленетін сый ақы немесе табыс.
Орташа жалақы дегеніміз - қызметкерлердің өткен уақыт ішінде алған нақты жалақысынан есептелген еңбек ақы төлемінің мөлшері деп түсінеміз. ҚР-дағы еңбек туралы заңда орташа жалақы есептеп шығарудың әртүрлі ережелері пайдаланады, сол бойынша мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындаған уақыт үшін басқа жұмысқа ауысқан кезде донорлық міндеттерді орындаған уақыт үшін, жұмыстан шығарылған кезде жәрдем ақы ретінде жұмыстан амалсыз қалған уақыт үшін, кезекті және қосымша демалыс уақыттары үшін, пайдаланылмаған демалыс үшін, өтем ретінде оқуға демалыс уақыты үшін, жұмысқа уақытша жарамсыздығы бойынша жәрдем ақы ретінде төлемдер төленеді. Орташа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.