Олигополияның үлгілері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Бизнес мектеп факультеті

6В041- Бизнес және басқару кадрларды даярлау бағыты

6В04102- МГБ менеджменті

білім беру бағдарламасы бойынша білім алушы

Микро және макро экономика

РЕФЕРАТ

Тақырыбы:Олигополия нарығындағы баға белілеу

Тексерген оқытушы: доцент Нурмуханбетова Л.К.

Атырау, 2020 ж.
Жоспар
Кіріспе

Олигополияның мәні мен ерекшеліктерінің үлгілері

Олигополияның үлгілері

2.1.Курно дуополиясының моделі

2.2.Олигополия кезіндегі фирмалардың стратегиясы және ойын теориясы

2.3.Олигополия жағындағы бағаның құрылуы

2.4.Баға белгілеудегі лидерлік

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Нарықтық экономиканың негізгі шарттарының бірі ол бәсекенің болуы.
Бәсеке-дегеніміз латын тілінен аударғанда "соғысып қалу" деген сөз.Нарықтық экономика жағдайында шаруашылық субъектілері бір-біріне бәсекелес келеді.Бәсеке ол өнімді өткізуге ресурстар алуды және тиімді жағдайлар мен нарықта үстемдік жасау үшін жүргізілетін күрес.
Бәсекенің 2 түрі бар:
:: Бағалы бәсеке
:: Бағалы емес бәсеке
Бағалы емес бәсеке-өндірушілер өзінің өнімін өткізу үшін,нарықта монополиялық жағдай алу үшін бағамен манипуляция жасайды,бағаны арзандатады,құпия сыр ретінде өзгертеді.Бағалы емес бәсекеде өндірушілер өнімнің белгілі бір артықшылығын пайдаланады:өнімнін сапасы,дизайны,дамыған технология т.б.
Олигополистік нарықта фирмалардың аз көлемі үстемдік жасайды.Олигополистік нарық стандартты және дефференциалды болады.Стандартты олигополияда ауыр өнеркәсіп өнімдері өндіріледі.Мысалы:мырыш,мыс т.б.Дефференциалды олигополияда тұтыну тауарлар өндіріледі:автомобиль,киім т.б.Олигополистік нарықта бірнеше фирмалардың маңызды үлесі бар.Бұл фирмалар бір-біріне тәуелді болады.Олигополиялардың болуы масштаб әсерінен.Олар Ғылыми Техникалық Прогрестің және капиталды орталықтандыру нәтижесінде пайда болған.Көп фирмалар өз әрекеттерін аз ғана капиталмен бастап,басқа фирмалармен бірігіп әрекет етеді.Салаға кіру үшін бірден ірі фирма болу керек,себебі олигополистік нарықта патенттер,лицензиялар,жарнамалары,с тратегиялық тауарларды бақылауға көп шығындар кетеді.Олигополистік нарықта тек қана бағалы емес бәсеке қолданылады,өйткені баға өзгерісіне басқа фирмалар тез арада жауап бере алады.Сондықтан олар жарнамаға көп шығын жұмсай алады.Монополияның пайда болуы ғылыми-техникалық прогрестің тоқтауына алып келді.Сонымен қатар монополия өнім сапасының төмендеуіне және бәсекенің. жойылуына ықпал етеді.Сондықтан да мемлекеттің басты мақсаттарының бірі-ол нарықта фирманың монополизациясын жою.Сол үшін белгілі бір шаралар қолданылады.Олар әкімшілік және нормативті реттеу.Әкімшілік реттеу ол монополияға қарсы заңдар шығарып,мемлекет тарапынан бақылау жүргізу арқылы жүргізіледі.Монополияға қарсы бірінші акт 1889 жылы Канадада пайда болды.
Олигополия қаізіргі нарықтық экономика құрылымының басты формасы болып табылады. Олигополиятермині әрқайсысы біршама бөлікті алып жататын нарықтағы бірнешк фирмаларды білдіреді.
Олигополиялық нарықта бірнеше фирма бақылайды.Оларға жаңа фирманың енуі қиын.Олигополиялық нарықтағы фирмалардың өндіретін өнімі бірдей болуы мүмкін.Нарықтағы бірдей тауарға кең.мұнай,цемент,машина т.б. жатады.Олигополияның пайда болуы нарыққа кірумен шектеумен байланысты.Олардың біреуі олигополиялық фирмалардың үлкен көлемді өндіріспен байланысу үшін өндіріске үлкен капитал керек.Санаулы фирма олигополиялық нарықта бгл фирмаларға бағалы және бағалысыз бәсекелестерді пайдаландыруға ұмтылдырады,немесе соңғы жағдайда өте тиімді болып келеді.Өндірушілер бағаны төмендеткенде,пайда алуы үшін бәсекелестерді де солай істейтінін біледі.Сондықтан бағалы бәсекенің орнына,қазіргі бәсеке жағдайында тиімді бағалысыз күрестің әдісін техникалық өнім,тауардың сапасын,жарнама т.б. қолданады.
Олигополиялық бәсеке дегеніміз бірнеше фирмалар үстемдік ететін нарық.Оған біртекті немесе әр түрлі өнімді сипаттама тән,ал басты белгісі - баға лидердің принципі бойынша белгіленеді.Бұл принцип көптеген фирмалардың бағаны осы нарықтағы мықты фирманың бағасы сияқты қоюға ұмтылатынын білдіреді.

Олигополияның мәні мен ерекшеліктерінің үлгілері

Олигополиялық нарықта бірнеше фирма бақылайды.Оларға жаңа фирманың өтуі қиын.Олигополиялық нарықтағы фирмалардың өндіретін өнімі бірдей болуы мүмкін.Нарықтағы бірдей тауарға кен,мұнай,цемент,машина т.б. жатады.Олигополияның пайда болуы нарыққа кіруді шектеумен байланысты.

Біздер талдау нәтижесінде жетілген бәсеке және монополия кезінде фирмалардың қандай көлемде өнім өндіріп,олардың бағасын қандай деңгейде белгілейтінін түсіндік.Бұл жоғарыда айтылған нарық құрылымдарында өндіруші фирма өз тауарларының бағасын және тиімді өнім көлемін анықтаған кезде тек қана тұтынушының реакциясы өзінің жеке өндірістік мүмкіндіктерін ғана ескеріп отырады.Сондықтан бұл нарықтардағы фирмалардың пайданы жоғары деңгейге жеткізу мақсаты,тек қана,орташа шығын,шекті шығын қисықтарын және сұраныс қисығын шектеу арқылы іске асырылады.
Олигополия нарықа төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады:
а) бұл нарықта көлемді сату үлесі бар және бір-бірімен бәсекелес бірнеше фирмалар болады;
ә)жоғарыдағы айтылған фирмаларды,көбінесе,басым фирмалар деп атайды және олар нарықтағы тауарлардың бағасы мен сату көлемінің өзгеруіне едәуір ықпал етеді;
б)олигополиялық фирманың өндіріс шешімдері тек қана тұтынушы іс-әрекетіне ғана байланысты емес,сонымен қатар бәсекелес фирмалардың стратегиялық шешімдері де байланысты болады.Олигополиялық фирмалар тауардың бағасы мен өнім шығару көлемі туралы шешім қабылдағанда өзімен бәсекелес фирманың барлық мүмкіндіктерін ескеріп,талдап отырады.
Олигополияның бір ғана моделі болмайды.Фирманың әр түрлі нақты жағдайдағы іс-әрекетін көрсететін бірнеше моделдері бар.Олардың әрқайсысы жеке фирмалардың өз бәсекелестерінің іс-әрекеті мен олардың таңдап алған стратегиялық реакциясына байланысты беделі болжамына негізделеді.
Біз төмендегідей моделдерді қарастырамыз:Курно дуополоиясы қарама қарсы мақсаттары бар екі жақтың ойыны,нарықта үстемдік жүргізіп тұрған фирманың моделі және картель.Баға белгілеу мен өнім көлемін анықтауда олигополия нарығы жетілген бәсеке мен монополия аралығында орын алады.Барлық моделдерді қарастырған уақытта олигополиялық бәсеке пайданың азаюына,ал келісім мен бірігу пайданың өсуіне соқтыратынын көрсетеді.Пайда қуған жеке фирмалар бір-бірінен қатаң қақтығысқа түсуі мүмкін бұл кезде әрқайсысы нарықты жаулап алу мақсатымен бағаны төмендетеді.Баға бірте-бірте төмендеп,орташа шығын деңгейіне жетеді де нәтижесінде бұл фирмалардың экономикалық пайдасы нөлге тең болады.Ал кейбір жағдайда фирмалар бір-бірімен келісіп,бағаны жоғарлатып ,пайдасын ең жоғарғы деңгейге жеткізеді.Бұл уақытта нарықта бөлу туралы келісім жасалады,басқаша айтқанда,фирмалар бірігіп картель құрады.Сонымен фирмаларға өнімді сату көлемі мен баға туралы жасырын немесе ашық келісімге келу тиімді,бірақ бәсекелестіктің күштілігіне байланысты картель ішкі тұрақсыздықпен сипатталады.Қорыта келгенде,төмендегідей шешім айтуға болады:бірде-бір модель олигополиялық нарықтағы фирмалардың өзара қатынасы қандай деген сұраққа нақты жауап бере алмайды.Сондықтан белгілі бір моделді қолданбас бұрын қарастырып отырған жағдайды,баға мен шекті шығындардың қатынасын,өндіріс саласындағы шоғырлануды және де фирманың іс-әрекетін анықтайтын басқа да маңызды жағдайларды тыңғылықты талдау қажет.

II.Олигополияның үлгілері

2.1.Курно дуополиясының моделі

Олигополия нарығының теориясы Курно дуополиясынан қараудан бастайық.Екі фирма(А және В) бірдей технологияны қолданады және біртектес өнім өндіреді делік.Бұл фирмалардың әрқайысы шығарылатын өнім көлемін анықтаулары керек және олар шешімді бір уақытта қабылдаулары қажет.
Курно дуоролияның моделінің негізі мынада:әрбір фирма өнімді шығару жайлы қабылдаған кезде бәсекесушілердің өндіріс көлемі тұрақты деп санайды және осы берілген шаманы ғана ескереді.Сондықтаң Курно моделінде фирмалардың өзара қатынасы баға кезінде өндіріс көлемін таңдау арқылы жүзеге асырылады.
Бір фирманың негізі мақсатын көрсетейік (басқа фирма үшін де осыған ұқсас болады).
А фирмасы белгілі сұраныс функциясы Р=Р(QA+QB) және В фирмасының өнім шығаруы (Qa) тұрақты болған кезде,өзінің пайдасын (ПА) барынша көбейтетін өндіріс көлемін (QA) таңдауы керек:

ПА(QA,QB)

ПА=Р(QA+QB).QA-c (QA). (1)

Мұнда,с (QA)-A фирманың шығындар функциясы.
Берілген есептің бірінші шешімі бірінші қатарлы ұтымдылық шартынан табылады:

Р' . QA+P-c(QA)=0. (2)

Бұл теңдеу А фирмасының реакция қисығын бейнелейді немесе фирманың өнім шығару көлемі өзгереді деп болжамдаған кезде фирманың өнімі қалай өзгеретінін көрсетеді.Осы жолмен фирмасы үшін де теңдеу алуға болады:

P' . QB+P-c(QB)=0. (3)

Курно тепе-теңдігі.Екі фирма бірдей уақытта пайдасын жоғары деңгейге жеткізетін өнім көлемдері Q*A,Q*B таңдайды және бұл кезде жоғарыдағы (2),(3) теңдеулердің шарттары орындалуы керек,яғни бір фирма екінші фирманың өнім шығару белгілі бір тұрақты шама деп болжайды.Курно тепе-теңдігі нүктесінде фирманың ешқайсысы да өнім көлемін өзгертпейді,себебі оларды ынталандыратын ешқандай себептер жоқ.
Моделдің негізгі кемшілігі-әр фирманың өзімен бәсекелес фирма өнім көлемін өзгертпейді деп болжам жасауы.Ал күнделікті фирмалар бағанын өзгеруін,бақталастарының өнім шығару көлемін,өндірістік жағдайларын және т.б. ескеріп отырады.
Енді сызықтық сұраныс функциясы үшін Курно тепе-теңдігі қалай анықталатын аналитикалық және графиктік түрде көрсетеміз.
Төмендегідей сұраныс және шығын функциялары берілсін делік:

Р (Q)=K-QA-QB ;

мұнда Q=QA+QB; K=const ,

C (Q)=C.Q ;

мұнда С=const.

Онда ұтымдылықтың шартынан мынаны аламыз:

А фирмасы үшін К-QB-2QA=C (4)

B фирмасы үшін К-QA-2QB=C (5)

(4)-теңдеуден А фирмасының реакция қисығы табылады:

QA=12 .(K-C-QB).

B фирмасының реакция қисығы:

QB=12 .(K-C-QA).

Курно тепе-теңдігі:Q*A=Q*B=K-C3.

Бұл айтылғандардың график түрінде төмендегідей болады:

Е нүктесі - Курно тепе - теңдігі.
Ек нүктесі - бәсекелес тепе - теңдігі.
Фирмалар келісімге келгенде АВ сызығы немесе контракт қисығы - осы фирмалардың өнім шығаруының жиынтық көлемін көрсетеді және бұған жоғары деңгейдегі пайда сәйкес келуі керек.Егер фирмалар пайданы тең бөліп алатын болса,онда олар монополистер сияқты іс - әрекет жасайды,тепе - теңдік Ем нүктесінде болады және Ем АВ сызығын тең екіге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.