Сапаны анықтау әдісі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Кафедра: Стандарттау,Сертификаттау және Метрология

Квалиметрия және сапаны басқарукурсы бойынша
Курстық жұмыс

Тақырыбы: Мақта-мата өнімдерінің техникалық деңгейін анықтау

Тексерген:Тайманова Г.К.
Орындаған: Бекболатова Д.
Топ: СИС-21

Нұр-Султан
2020
МАЗМҰНЫ

Кіріспе
3
2
Өнімнің сапасын басқаруын негізгі принциптері
5
3

5
6
7
8
9
Сапаны басқарудың жүйелі қатыстылығы және оны қолданудың тәжірибесі
Өнім сапасының техникалық деңгейі және оны бағалау әдісі
Сапа көрсеткіші және оны бағалау әдісі
Сапаны анықтау әдісі
Қорытынды
5

Пайдаланған әдебиеттер тізімі
10

3

Кіріспе
Мақта жіптерінен жасалған маталардың ассортименті маталарды шығарудың арасында жалпы көлемінде басым орын алады. Бұл- тігін бұйымдары жасалатын тұрмыстық мақсаттағы маталар: іш киім, төсек-орын, көйлектер, халаттар, жейделер, костюмдер, шалбарлар, пальто, спорттық және арнайы киімдер және т. б.
XXI ғасыр - тоқыма ғасыры деп саналады. Іс жүзінде әлемнің барлық елдерінде тоқыма өнімінің сапасы жөніндегі заңдар, ал Қазақстанда - "Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" Заң қолданылады. Сапа ұғымының көптеген анықтамалары бар. Сапаның техникалық-экономикалық тұжырымдамасында бұл ИCО 9000:2000 Сапа менеджменті жүйелері.Негізгі қағидалары халықаралық құжатында сапаның мынандай анықтамасы берілген : Сапа дегеніміз-сапа көрсеткіштерінің белгіленген талаптарға сәйкестік дәрежесі. Белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыруға жарамдылығын анықтайтын өнім қасиеттерінің жиынтығы.
Мақта маталары мата нарығында ең көп үлесті алады. Бұл маталарды кеңінен қолдану олардың жақсы беріктігі мен тозуымен, жеңілдігімен, сұлулығымен, гигиеналық қасиеттерімен және қымбат емес шығындарымен түсіндіріледі. Қазақстандық маталар нарығында отандық өнімдер басым. Сондай-ақ, мақта-мата иірімжіптен жасалған маталар халықаралық тауар айырбастауға қатысады. Мақта - талшығы Оңтүстік Қазақстан облысының негізгі экспорттық өнімі болып табылады. Жалпы экспорт көлеміндегі үлесі жылдан жылға артып барады, соңғы жылдары 45-49% жеткен.
2010 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша республиканың тоқыма өнеркәсібінде 497 кәсіпорын тіркелген, оның ішінде белсенді жұмыс істейтін 155 кәсіпорын, оның ішінде 12 ірі, 24 орта және 119 шағын кәсіпорындар, оларда 7 200 адам жұмыс істейді . Қазіргі уақытта тоқыма өнеркәсібі жеңіл өнеркәсіптің жалпы сомасының 52% - ын құрайды. Шымкент қалалық кәсіпкерлер палатасының мәліметі бойынша, бүгінде еліміздің үшінші мегаполисінде жеңіл өнеркәсіп саласында ірілі-ұсақты 130 компания жұмыс істейді, мұнда саладағы барлық отандық өнімдердің төрттен бірі, яғни 23%-ы шығарылады.
Отандық тоқыма өнімдерін шығарудың жалпы көлемінде негізгі үлесті мақта-мата құрайды, олардың өндірісі толығымен импорттық мақта талшығына байланысты. Маталар нарығы дәстүрлі түрде жеңіл өнеркәсіп саласында ең перспективалы болып саналады. Тігін бұйымдарының ерекшеліктері (матаның қысқа қызмет ету мерзімі, сән өзгергіштігі және т.б.) матаға тұрақты сұранысты түсіндіреді.
Тігін өндірісі құрылымының өзгеру динамикасы көптеген факторларға байланысты:
Біріншіден, халықтың табысы, жыныстық және жас құрамы, оның әдеттері, талғамы, өмір сүру аймағының климаты және сәні бойынша анықталатын сұраныстан;
Екіншіден, шикізаттың көлемі мен құрамы, өндірістік базаның жағдайы, мата өндірісінің технологияларын жетілдіру, жіптер мен талшықтардың жаңа түрлерін жасау, қызықты стильдер жасау және т.б. Сондықтан отандық маталарға өнімнің сапасы мен ассортиментіне қойылатын талаптар артып келеді, бұл тек заманауи жабдықта және жоғары сапалы шикізаттан жүзеге асырылуы мүмкін. Сонымен қатар, қазақстандық маталар халықтың көп бөлігі үшін қол жетімді бағамен ұсынылуы керек.
Өнім сапасының проблемасы күрделі және бірқатар аспектілерді қамтиды:
-Техникалық аспект: тоқыма өнеркәсібі мен өнім сапасы күрделі техникалық шешімдерді талап етеді, тоқыма технологияларының көпшілігі жоғары технологиялық деңгейде болады;
-Экономикалық аспект: барлық индустриалды дамыған елдерде тоқыма өнеркәсібі және оның өнімдері ұлттық бюджетте шешуші болып табылады. Тоқыма өнімінің сапасын арттыру-бұл қоғамның шикізат, энергетика, еңбек және материалдық ресурстарын неғұрлым тиімді пайдаланудың ұтымды жолы;
-Әлеуметтік аспект: тоқыма бұйымдары адамның жеке тікелей пайдалануына арналған, олар тек материалдық ғана емес, сонымен бірге рухани сипатта орын алады. Бұл адамның қанағаттануымен және, сайып келгенде, қоғамдағы әлеуметтік жағдаймен анықталады;
-Саяси аспект: өнімнің сапасы елдің бәсекеге қабілеттілігін анықтайды, халықтың табыс деңгейіне, жұмыссыздық деңгейіне әсер етеді. Ел ішіндегі және халықаралық аренадағы саяси жағдайды анықтайды, халықаралық саудадағы шешуші фактор болып табылады;
-Экологиялық аспект: тұтынушылар өмір мен денсаулыққа қауіпсіз тауарларды сатып алуды талап етеді, құжаттар бойынша ақпараттың толықтығына қол жеткізеді.
Тоқыма өндірісі қазіргі таңда адамның өмірінде маңызды рөл атқарады. Тоқыма материалдарының сапасы мәселесі үнемі өсіп келеді, бұл қоғам дамуының қазіргі кезеңінде тоқыма өндірісінің объективті дамуының салдары болып табылады. Сондықтан тоқыма өнімдерінің сапасына әсер ететін көрсеткіштерді таңдау қажет. Алдыңғы қойылған міндеттерге жету үшін курстық жұмысты орындау кезінде қажет:
1.Мақта матаның сапасын басқарудың негізгі нринцптерін меңгеру халықаралық және Қазақстан республикасында.
2. Мақта матаның сапасын басқаруда хүйелік қатынасты және оның қолдану тәжірибесін меңгеру.
3. Мақта матаның сапасының техникалық деңгейінің түсінігінің мағынасын және оны анықтау әдісін меңгеру.
4. Сапа көрсеткіштерін және оларды бағалау әдістерін нақты өндіріс саласында қолдануды меңгеру.
5. Нақты мысалда өнімнің сапасына статистикалық талдау әдісін меңгеру.

1 Өнімнің сапасын басқаруын негізгі принциптері
Мақта шаруашылығы- Қазақстанның ауыл шаруашылығының жетекші салаларының бірі, ал мақта - өнімі экспортқа жіберілетін санаулы дақылдардың бірі. Мақта елдің ауыл шаруашылығы өнімдерінің экспорты көлемінде астықтан кейін екінші орын алады. Мәселен, 2003 жылы мақтаны сатудан түскен экспорттық түсім 139,3 млн.доллардан астам (астық - 565 млн. доллар), 2008 жылы - 128 млн. долларды (астық - 1 633,8 млн. доллар) құрады. 2009 жылы мақтаның егістік алқабы 140 мың гектарды құрады, орташа өнімділік гектарынан 20 центнерден болса, жалпы өнім 280 мың тонна шитті мақта деңгейінде жиналған.
Өкінішке орай, бірқатар жылдар бойы су ресурстарының тапшылығы мен әлемдік экономиканың даму қарқынының төмендеуі салдарынан әлемдік мақта өндірісінің төмендеуіне алып келді, Қазақстанда мақта алқаптары 199,5 мың гектардан 178,6 мың гектарға дейін қысқарды. Бұл ретте қазақстандық мақта талшығының 90% - ы жақын және алыс шетелге экспортталады.
Қазақстан аумағында географиялық, әлеуметтік-экономикалық сипаттамалары мен экономиканың даму ерекшеліктеріне қарай жеңіл өнеркәсіпті қамтитын бірнеше өңірді бөліп көрсетуге болады.
Шығыс Қазақстан облысы өз құрамына Шығыс Қазақстан облысын қосады және 15 әкімшілік ауданға бөлінеді. Өңірлік ауқымда Шығыс Қазақстан экономикалық ауданы жеңіл және тамақ өнеркәсібімен үйлесетін нақты айқындалған мамандануы және салалар жиынтығы бар түсті металлургияның типтік ауданы болып табылады.
Солтүстік-Шығыс Қазақстан. Бұл өңірге Павлодар облысы кіреді, ол 10 әкімшілік ауданға, 3 қалаға және олардың барлығы облыстық маңызы бар қалаға бөлінеді. Ауданның шаруашылық бейінін түсті және қара металлургия, көмір өнеркәсібі, электр энергетикасы, машина жасау, мұнай өңдеу, жеңіл және тамақ өнеркәсібі сияқты салалар айқындайды. Өңірді кешенді дамыту проблемаларының ішінде халық тұтынатын тауарлар мен азық-түлік өндірісінің өсуі маңызды мәнге ие. Қазіргі уақытта өңір халқының қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін ТМД-ның басқа аудандарынан және республикадан ет, ірімшік, кондитерлік өнімдер, ұн және т.б. сырттан жеткізу есебінен халықтың былғары аяқ киімге, жүн және трикотаж бұйымдарына және т. б. қажеттілігі толық қанағаттандырылады.
Солтүстік Қазақстан. Бұл өңірдің құрамына Ақмола, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстары кіреді. Солтүстік Қазақстан темір рудасының, отқа төзімді материалдардың бай қорына және алюминий мен полиметалл кендерінің айтарлықтай қорына ие. Орал, Сібір, орталық және Оңтүстік Қазақстанға қатысты қолайлы географиялық жағдай осы аймақтың сыртқы және ішкі көлік-экономикалық байланыстарының негізгі бағытын анықтады. Ауыр өнеркәсіп салаларынан тау-кен өндірісі ерекшеленеді. Солтүстік Қазақстанның алдында ауыл шаруашылығы өндірісін қарқындату жөнінде үлкен міндеттер тұр. Егін шаруашылығы саласында-бұл егіс алқаптарының құрылымын одан әрі жетілдіру, өнімділікті арттыру, саланы, оның проблемаларын, үрдістерін және мүмкіндіктерін сипаттау, егіншілік пен ауыспалы егістің топырақ қорғау жүйесін енгізу негізінде 13 ауыл шаруашылығы дақылдарын талшықты иіру дақылдарын өсіру. Басты міндет-астық, ең алдымен жаздық бидай өндіру. Мал шаруашылығы саласында-бұл мал басының өсуін арттыру, әсіресе жемшөп базасын нығайту және осы саланы өнеркәсіптік негізге көшіру негізінде мал өнімділігін арттыру. Республиканың осы өңіріндегі жерлердің үлкен жыртылуына байланысты далалық жемшөп өндірісі үлкен маңызға ие болады.
Оңтүстік Қазақстан. Республиканың бұл өңірі Жамбыл, Қызылорда және Оңтүстік Қазақстан облыстарын қамтиды. Саланың сипаттамасы, оның проблемалары, тенденциялары мен мүмкіндіктері талшықты иіру дақылдарын өсіру 14 жеңіл және тамақ өнеркәсібін дамыту үшін осы аймақта ерекше қолайлы жағдайлар бар. Табиғи климаттық жағдайлар, еңбек ресурстарының болуы мұнда республиканың солтүстік және шығыс өңірлерінде үлкен сұранысқа ие көп еңбекті қажет ететін ауыл шаруашылығы дақылдарының кең жиынтығын өсіруге мүмкіндік береді. Мақта, күріш, көкөніс және жеміс өндірісін ұлғайту жеңіл және тамақ өнеркәсібін дамыту үшін сенімді шикізат базасын жасайды. Өңірдің барлық салаларының қалыпты жұмыс істеуі мемлекет тарапынан барлық өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымды пропорционалды дамытуды, көлік-экономикалық байланыстарды кеңейтуді талап етеді.
Әр аймақтың өзіндік табиғи ерекшелігі, ұйымдық құрылымдық ерекшелігі бар, әрқайсысында аймақтың экономикалық профилін анықтайтын өзіндік экономикалық және әлеуметтік жағдайлар бар.
Қазақстанда мақта негізінен Оңтүстік Қазақстан облысында өсіріледі, өйткені мұнда ғана оны өсіру үшін қажетті климаттық жағдайлар бар: күн сәулесінің көптігі, құнарлы суармалы жердің, суармалы судың және еңбек ресурстарының болуы. Бұл дақыл Қызылорда облысында - аз ғана аудандарда өсіріледі.
Мақта өсіру-бұл өтелімділікт тез қайтарылатын бизнес, мақта шаруашылығы ауыл шаруашылығында өте маңызды, мақта шаруашылығы кез-келген елдің нан, металл, энергетика, мұнаймен тең әлеуетін анықтайды және экономикада жетекші орындардың бірін алады. Қазақстан мақта шаруашылығының тарихи генезисінің зерттелгені оның өнімі ішкі және сыртқы нарықта әрдайым сұранысқа ие болғандығын айғақтайды. Бастапқыда мақта шаруашылығымен республиканың Жамбыл, Қызылорда және Оңтүстік Қазақстан облыстары айналысқан. Кейіннен шығымдылығы төмен болғандықтан Жамбыл және Қызылорда облыстары мақта өсіруді тоқтатқан. Осылайша, Оңтүстік Қазақстан облысы Республиканың мақта өсірудің негізгі регламенті болды және болып қала береді. Тәуелсіздік алғаннан кейін және реформалар жүргізілгеннен кейін Қазақстанда мақта шаруашылығы елеулі өзгерістерге ұшырады, 1997-1998 жылдар сала үшін неғұрлым қиын болды. Осы жылдары шитті мақта өндірісінің құлдырауы неғұрлым айқын болды. 1991 жылдан бастап мақтаның егістік алқабы 13 мың гектарға (11%) қысқарды, шитті жалпы жинау 129,4 мың тоннаға (44%) азайды, өнімділік 10,9 шга (44%) төмендеді. Колхоздар мен совхоздардың ірі жер пайдаланушыларын ұсақ шаруа қожалықтарына бөлу, олардың экономиканы нарықтық басқаруға бейімделуі өте ауыр болды. Осы кезеңде ауыл шаруашылығын мемлекеттік қолдау институттары іс жүзінде жұмыс істемеді, сумен қамтамасыз ету жүйесі, тұқым шаруашылығы құлдырады, мақта сату нарықтары жоғала бастады. Осыған қарамастан, мақта шаруашылығындағы құлдырау кезеңі ауыл шаруашылығының басқа салаларына қарағанда әлдеқайда қысқа болды. 2000 жылдан бастап мақта шаруашылығының біртіндеп жандануы басталды. Оңтүстік Қазақстан облысында бүгінде 71 мыңнан астам агроқұрылымдар түрлі ауыл шаруашылығы дақылдарын өсірумен айналысады, олардың 41 мыңға жуығы мақта өсірумен айналысады - мәдениет көп еңбекті және үлкен өндірістік шығындарды қажет етеді . Бір вегетациялық кезең ішінде шитті мақтадан 25,0-30,0 цга өнім алу үшін 37-ден астам агротехнологиялық іс-шаралар жүргізіледі, шамамен 125-130 мың теңге жұмсалады. Облыстың ауыл шаруашылығы өндірісінің жалпы көлемінде мақта шамамен 40%-ды құрайды 2014 жылы Оңтүстік Қазақстан облысында мақтаның егіс алқабы шамамен 128,0 мың гектарды, ал Мақтаарал ауданында - 86,0 мың гектарды құрады. ОҚО-да өсірудің негізгі аудандары Мақтаарал (жалпы жинаудың 70%) және Шардара (жинаудың 15%) аудандары болып табылады, бұл ретте Мақтаарал районында ең көп дақыл егісі бар көрсеткіштер мынадай: 2013 жылы Мақтаарал ауданында мақтаның егіс 94,1 мың га, 282,5 мың тонна мақта жиналды, әр гектардан орта есеппен 30 центнерден шикізат жиналды. Бұл соңғы онжылдықтағы облыстық өнімділіктің ең жоғары көрсеткіштерінің бірі. 2014 жылы 86,0 мың га мақта егілді, бұл 2013 жылдың деңгейінен 8,1 мың га аз.
2016 жылы ОҚО-да 272 мың тонна мақта жиналды, бұл өткен жылғы көрсеткіштен 8 мың тоннаға артық, бұл ретте мақтаға арналған егіс алқабы 4,2 мың гектарға қысқартылды. Әр гектардан орта есеппен 27 центнерден шикізат жиналды. Бұл облыстағы соңғы он жылдағы ең жоғары өнімділік көрсеткіштерінің бірі, Мақтаарал ауданында барлық қазақстандық мақтаның 80 пайызы егіледі, орташа өнімділік гектарына 28,8 центнерден жоғары [1].
Мақта-бұл көп уақытты қажет ететін дақыл. Қазіргі уақытта мақта шикізатын өсіру операциялары механикаландырылған, ал еңбекті механикаландыру деңгейі өте төмен. Ең көп еңбекті қажет ететін процесті механикаландыру деңгейі әсіресе төмен-мақта жинау, ал 50 га дейінгі шағын шаруа қожалықтарында мақтаны механикаландырылған жинау шамамен 5% құрайды. Ірі шаруашылықтарда 1 га мақта егуге 800 сағсағ, ал ұсақ шаруашылықтарда 1480-1500 - ге жуық қаражат жұмсалады. 1 ц шитті мақтаға тікелей еңбек шығындары ірі шаруашылықтарда-27,3 асағ, ал ұсақ шаруа қожалықтарында - 67,6 асағ құрайды.
Әр түрлі шаруашылықтардағы 1 шитті мақтаның өзіндік құны:
- егіс алаңы 500 га ірі шаруашылықтар - 2984 теңге,
- шамамен 200 га орта шаруашылықтар-3110 теңге;
- көлемі 10 га дейінгі ұсақ шаруашылықтар - 3728-3730 теңге.
5 га-дан кем алқапта мақта өндірісінің 1 га-ға шаққандағы жалпы табысы ең төмен және 12,9 түсім кезінде 64500 теңгені құрайды және сату бағасы 5000 теңге ц, ал рентабельділік деңгейі 34,2% - ға тең.
Өндірістік шығындардың көп бөлігі жалақы мен жерді өңдеуге арналған жабдықты жалға беруден тұрады. Таза жылдық кіріс (пайда) және рентабельділік деңгейі экономика көлемінің ұлғаюымен айтарлықтай артады.
Шағын шаруашылықтары бар фермерлердің өз қаражаты есебінен кеңейтілген өсімін молайтуды жүргізуге мүмкіндігі жоқ, сондықтан фермерлердің едәуір бөлігі өз телімдерінің бір бөлігін кооперативтерге, акционерлік қоғамға тұқым, ЖЖМ, химикаттар, тыңайтқыштар сатып алуға заттай кредиттер үшін кепілге жалға беруге мәжбүр.
Қазақстанда мақтаның орташа өнімділігі басқа көрші мемлекеттермен салыстырғанда аса жоғары емес, алайда мақта егетін 68 елдің арасында әлемдік рейтингте Қазақстан мақтаның шығымдылығы бойынша 15-орынды алады.
Өнімділіктің өсуін тежеудің басты себебі-топырақтың тұздануы бір уақытта аймақта тік дренаждың 884 ұңғымасы жұмыс істеді, минералданған жер асты суларын жер бетінен 2,5-3,0 м тереңдікте ұстауға мүмкіндік берді. Жер асты суларының жоғарылауы көктемгі су тасқынына әкеліп, топырақтың екінші рет тұздануына әкелді.
Жер реформасынан кейін бұрынғы ірі мақта егетін шаруашылықтардың жер учаскелері бөлініп, 3-10 га жер алаңы бар ұсақ фермерлік шаруашылықтар құрылды.осы шаруашылықтардың басшыларында мақта өсіру мен ауыспалы егістің тиімділігі жоғары технологияларын қолдану туралы білімнің болмауына байланысты топырақтың құнарлылығы мен мақта өнімділігі қатаң әлемдік бәсекелестік жағдайында отандық мақта өнімдерінің бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық әлеуетін арттыру бірінші кезектегі міндет болып табылады. Облыстың мақта егістерін суармалы сумен қамтамасыз ету жөніндегі проблеманы шешу үшін мақтаны тамшылатып суаруды қолдану, республиканың оңтүстігі жағдайында басқа да перспективалы шетелдік технологияларды қарызға алу және бейімдеу, сондай - ақ қысқа мерзімді мақта ауыспалы егістерінің жаңа схемаларын әзірлеу, мақта өнімінің шығымдылығы мен бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін маңызы бар мелиорациялық іс - шаралар мен мақта өсірудің агротехникалық тәсілдерін жетілдіру қажет.
Мақтаның шығымдылығын және оның сапасын арттыру көптеген ішкі факторлар мен құралдарға байланысты, оларды шешуге бірқатар проблемалар кедергі келтіреді:
- топырақ құнарлылығын жақсарту және егіншілік мәдениетінің деңгейі;
- топырақ құнарлылығын арттыру, ғылыми негізделген мақта- жоңышқа ауыспалы егістерін енгізу және дамыту бірінші орындардың бірі болып табылады.
Ұсынылатын ауыспалы егістерді өндіріске енгізуге мүдделілік мақсатында мемлекеттік бейімділікті тек мақта егетін ауыспалы егістердің әзірленген схемаларын қолданатын фермерлік шаруашылықтар мен басқа да агроқұрылымдарға көрсету қажет.
Мақтаның тұқым шаруашылығы мемлекеттік органдардың бақылауындағы бірыңғай жүйе болуға тиіс. Мақта бойынша тұқым өсіру жұмысын селекциялық және тұқым станциялары мен ғылыми мекемелердің бөлімдері, алдын ала көбейту тұқым шаруашылықтары, элиталық шаруашылықтар, сорттық - сынақ учаскелері, тұқым өсіру мақта зауыттары мен тұқымдық мақта зертханалары жүргізуге тиіс. Барлық аталған ұйымдардың тұқым өсіру іс-шараларын жүзеге асыру жөніндегі жұмысы өзара байланысты және мемлекеттік жоспарларға, элиталық тұқым өсіру жұмысы, мемлекеттік сорт сынау және коитроль-отбасы ісі жөніндегі негізгі ережелер мен нұсқаулықтарға сәйкес жүргізіледі.
Тұқым шаруашылығының жолға қойылған жүйесі болмаса, мақта сорттары механикалық және биологиялық қоқыстанудың, табиғи өзін-өзі ұрықтандыру кезінде гетероздың төмендеуінің және тұқым қуалаушылығына сәйкес келетін жағдайларда сорттардың өсуінің салдарынан өзінің табиғи қасиеттері мен себу сапасын жоғалтады.
Сондай-ақ республикада мақта шаруашылығын дамытудың неғұрлым өзекті проблемаларының бірі- бірінші дәрежелі маңызы бар міндет болып табылатын мақтаның жаңа, бәсекеге қабілетті сорттарын шығару болып табылады.
Қазақстанда мақта шаруашылығын дамыту мен қарқындатуда мақтаның селекциясы мен тұқым шаруашылығы, өнімділігі жоғары емес сорттарды жүйелі түрде ауыстыру үлкен рөл атқарады. Аурулар кешеніне төзімді және шаруашылық-бағалы белгілері бойынша жоғары сапалы.
Жыл сайын қазақ мақта шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының селекционерлері өсірген сапалы егіс тұқымына, отандық сорттарға сұраныс артып, өнімділігі төмен мақтаның басқа да сорттарын ығыстыра отырып, алқап ұлғайып келеді.

Осы Стандартта тиісті анықтамалары мен қысқартулары бар келесі термин қолданылады:
Мақта матасы: 100% мақта талшығынан немесе 10% - дан аспайтын вискозды немесе вискозды жоғары модульді талшықтан тұратын мақта талшығынан тұратын иірімжіптен өндірілетін мата.

2 Сапаны басқарудың жүйелі қатыстылығы және оны қолданудың тәжірибесі

3 Өнім сапасының техникалық деңгейі және оны бағалау әдісі
Мақта-табиғи талшық. Антистатикалық қасиеттері бар. Синтетикалық талшықтардан айырмашылығы, мақтада жадтың әсері жоқ, бұл өнімнің тұтынушылық қасиеттеріне теріс әсер етеді. Мақта өнімдері оңай ұсақталады, нашар боялады, түсі тез жоғалады (күйіп кетеді, ериді). Мақтаның көп мөлшері бар мата кішірейуі мүмкін. Мақта талшықтарының тозуға төзімділігі синтетикалық талшықтарға қарағанда төмен.
Мақта-мата қатты ширатылған иірімжіп белгіленген тәртіппен бекітілген технологиялық регламент бойынша ГОСТ 6904-83 стандарттың талаптарына сәйкес дайындалуы тиіс.
Физикалық және механикалық көрсеткіштерге және қолданылатын шикізатқа байланысты бұралған иірілген жіп сорттарға бөлінеді:
жоғары, бірінші, екінші-мақтаның жұқа талшықты сорттарының 1-3 типті мақта талшығынан, мақтаның жұқа талшықты сорттарының 3-ші түрінен;
бірінші, екінші, үшінші - мақтаның жіңішке талшықты сорттарының 3-типті мақта талшығымен қоспадағы мақтаның орташа талшықты сорттарының 4-типті мақта талшығынан, мақтаның орташа талшықты сорттарының 4-7-типті мақта талшығынан.
Физикалық-механикалық көрсеткіштер бойынша мақтаның жіңішке талшықты сорттарының 1-3 типті мақта талшығынан өндірілетін бұралған тарақ иірімжіп 1-кестеде көрсетілген талаптарға сәйкес келуі тиіс.
1 кесте

Жіп құрылымы
Алынған шартты сызықтық тығыздықтың алынған номиналдыдан рұқсат етілген салыстырмалы ауытқулары,%
Сұрып
Бір жіптің үзілу әдісімен меншікті (салыстырмалы) үзілу жүктемесі
Үзілмелі жүктеме бойынша вариация коэффициенті,%
Сапа көрсеткіші кем емес
Айналдыру коэффициенті артық емес

cHтекс
Гстекс

5 текс х 2
(N 2002)
+1,5
жоғарғы
18,2
18,6
9,4
1,98

R 10,1 текс
-2,5
бірінші
16,8
17,1
11,2
1,53
47,4

екінші
15,9 кем емес
16,2 кем емес
12,5 артық емес
1,30

5,9 текс х 2(N 1702)
+1,5
жоғарғы
18,6
19,0
9,9
1,92

RH 12 текс
-2,5
бірінші
17,4
17,8
1-кесте жалғасы
1-кесте жалғасы
11,21,59
47,4

екінші
16,3 кем емес
16,6 кем емес
12,5 артық емес
1,33

RH 12 ерекше крутка текс
-2,5
бірінші
18,0
18,3
11,2
1,64
73,0

екінші
17,0 кем емес
17,3 кем емес
12,5 артық емес
1,38

RH маркизетқа арналған текс
-2,5
бірінші
18,0
18,3
12,9
1,42
74,5

екінші
17,0 кем емес
17,3 кем емес
14,2 артық емес
1,22

6,7 текс х 2(N 1492)
+1,5
жоғарғы
19,7
20,1
9,4
2,14

RH 13,6 текс
-2,5
бірінші
18,0
18,3
11,2
1,64
47,7
7,5 текс х 2(N 1332)

екінші
17,0 кем емес
17,3 кем емес
12,5 артық емес
1,38

8,5 текс х 2(N 1182)
+1,5
жоғарғы
20,0
20,4
9,4
2,17

RH 17,2 текс
-2,5
бірінші
18,4
18,8
11,2
1,68
47,7

екінші
16,8 кем емес
17,1 кем емес
12,6 артық емес
1,37

9 текс х 2(N 1112)
+1,5
жоғарғы
20,3
20,7
9,4
2,20

RH 18,3 текс
-2,5
бірінші
18,8
19,2
11,2
1,71

10 текс х2 (N 1002)

екінші
17,3 кем емес
17,6 кем емес
12,5 артық емес
1,41

RH 20,2 текс
+1,5
жоғарғы
20,8
21,2
+9,4 артық емес
2,26

* Крутка -ширатылған күйдегі олардың ұзындығының бірлігіне алынған бұралулар (айналымдар) санымен анықталатын тоқыма жіптердің ширатылуының сипаттамасы. "К." термині көбінесе "бұралу"терминімен синоним ретінде қолданылады.
* Текс- (лат. texo тоқу, тоқу), талшықтардың немесе жіптердің сызықтық тығыздығының жүйеден тыс бірлігі, яғни олардың массасының ұзындығына қатынасы. Яғни, материалдардың қалыңдығын сипаттайды.
Физикалық-механикалық көрсеткіштер бойынша мақтаның орташа талшықты сорттарының 4-7-типті мақта талшығынан өндірілетін бұралған тарақ иірімжіп 2-кестеде көрсетілген талаптарға сәйкес келуі тиіс.
2-кесте

Жіп құрылымы
Алынған шартты сызықтық тығыздықтың алынған номиналдыдан рұқсат етілген салыстырмалы ауытқулары,%
Сұрып
Бір жіптің үзілу әдісімен меншікті (салыстырмалы) үзілу жүктемесі
Үзілмелі жүктеме бойынша вариация коэффициенті,%
Сапа көрсеткіші кем емес
Айналдыру коэффициенті артық емес

cHтекс
Гстекс

14 текс х 2
(N 71,42)
+1,5
бірінші
16,1
16,4
8,8
1,86

RH 28,6 текс
-2,5
екінші
15,0
15,3
11,2
1,37
47,4

үшінші
13,5 кем емес
13,8 кем емес
13,1 артық емес
1,05

15,4 текс х 2(N 64,92)
+1,5
бірінші
15,9
16,2
8,8
1,84

RH 31,3 текс
-2,5
екінші
14,8
15,1
11,2
1,35
47,7

үшінші
13,4 кем емес
13,7 кем емес
13,1 артық емес
1,04

18,5 текс х 2(N 542)
+1,5
бірінші
16,4
16,7
8,8
1,90

үшінші
13,9 кем емес
14,2 кем емес
13,1 артық емес
1,08

RH 37,0 текс
-2,0
екінші
15,0
15,3
11,2
1,37
47,7
18,5 текс х 2(N 542)
+1,5
бірінші
15,9
16,1
8,8
1,83

Иірімжіптің сортын жеке жіптің гстекс үзілу жүктемесі бойынша вариация коэффициентіне бөлу әдісімен меншікті (салыстырмалы) үзілу жүктемесінің бөліндісі ретінде алынған сапа көрсеткіші бойынша анықтайды.
Өнім бірліктерінің түрі мен мөлшері (иірілген жіптің массасы немесе ұзындығы) тұтынушымен келісіледі.
Өнімнің әрбір бірлігінде мынадай ақауларға жол берілмейді:
-иірімжіптің сапасы бойынша:
-бұралған,
-үгітілген,
-майланған жіптер (маркизетке арналған иірімжіптен басқа),
-лас жіптер,
-аралас сызықтық тығыздық,
-көгерген,
-әр түрлы түсті,
-жуылмайтын түсті жіптермен;
иірімжіпті орау бойынша:
-әлсіз және дұрыс емес орау;
-айқын білінетін бұраулар;
-өнімнің жұлынған, түсірілген және тозған бірліктері;
-ақаулы орауыштарға, картридждерге, катушкаларға және т. б.;
-қабаттасуы бар өнім бірліктері (хордасы 40 мм-ден астам),
-орамасыз және байланыссыз ұштары бар орамалар.

Көркем-эстетикалық көрсеткіштері бойынша дайын маталар ГОСТ 15.007 талаптарына сәйкес бекітілген үлгі-эталондарға сәйкес келуі тиіс. Заттай мүлік бұйымдарын сыртқы түрі бойынша дайындауға арналған дайын маталар белгіленген тәртіппен бекітілген үлгі-эталондарға сәйкес келуге тиіс.
Өнімді әзірлеу жалпы жағдайда келесі негізгі кезеңдерді қамтиды:
1) өнімнің тәжірибелік үлгісін дайындау және оны бағалау;
2) нормативтік-техникалық және техникалық құжаттама жобаларын әзірлеу;
3) тәжірибелік партияны дайындау және байқаудан өткізу;
4) өнімнің үлгі-эталондарын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.