Мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау қабілеттерінің даму ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 55 бет
Таңдаулыға:

Ө. Сұлтанғазин атындығы Қостанай мемлекеттік педагогикалық университеті

Психология және педагогика факультеті

Мектепке дейінгі және бастауыш білім беру кафедрасы

Қорғауға жіберілді «___»2019 ж

Қолы Ли Е. Д

(каф. меңгерушісі)

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Логикалық, қызықты тапсырмаларды қолдану арқылы, балалардың ойлау қабілеттерін арттыру

5В010100 «Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу»

Орындаған:

Ғылыми жетекші: Султанбекова Ж. Х

аға оқытушы, магистр

Қостанай, 2020ж

МАЗМҰНЫ

Кіpіcпе . . .

І. ЛОГИКАЛЫҚ, ҚЫЗЫҚТЫ ТАПСЫРМАЛАРДЫ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ, БАЛАЛАРДЫҢ ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1. 1 Мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау қабілеттерін дамыуда педагог- . . .

1. 2 Мектепке дейінгі жастағы балалардың таным процесі ретінде ойлаудың өзіндік ерекшеліктері . . .

1. 3 Логикалық, қызықты тапсырмалар негізінде мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау қабілеттерін дамыту . . .

ІІ. МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ЛОГИКАЛЫҚ, ҚЫЗЫҚТЫ ТАПСЫРМАЛАР АРҚЫЛЫ ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТТЕРІН АРТТЫРУҒА БАҒЫТТАЛҒАН ТӘЖІРИБЕЛІК-ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫҚ

2. 1 Мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау қабілеттерінің жалпы даму деңгейін анықтау . . .

2. 2 Қалыптастыру кезеңінде мектепке дейінгі балаларда жүргізілген оқу іс-әректінің үлгісі . . .

2. 3 Қорытынды эксперименттің барысы, нәтижесі . . .

Қорытынды . . .

Пайдаланылған әдебиеттер . . .

Қоcымшa . . .

Қостанай мемлекеттік педагогикалық университеті

Психология және педагогика факультеті

Мектепке дейінгі және бастауыш білім беру кафедрасы

мамандығы

Бекітемін:

МД және ББ кафедрасының меңгерушісі

«» 20___ ж.

Дипломдық жұмысты орындау үшін

ТАПСЫРМА

Студент

(Т. А. Ә. )

Жұмыс тақырыбы

20___ жылдың «» № ЖОО-ның бұйрығы бойынша бекітілді

Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі

Жұмысқа қажетті соңғы мәліметтер

Дипломдық жұмыстың әзірлемесіне қажетті сұрақтар тізімі немесе дипломдық жұмыстың қысқаша мазмұны:

а)

ә)

б)

Ұсынылатын негізгі әдебиеттер

Жұмыс бөлімдері бойынша жүргізілетін кеңес беру жұмыстары

Бөлімдері

Кеңес беруші

Тапсыру мерзімі

Қолы

Бөлімдері: Дипломдық жұмыстың жоспарын құру үшін әдебиеттерді іріктеу.

Кеңес беруші:

Тапсыру мерзімі:

Қолы:

Бөлімдері: Бірінші тараудың әзірлемесі және оны тексеруге ұсыну.

Кеңес беруші:

Тапсыру мерзімі:

Қолы:

Бөлімдері: Екінші тараудың әзірлемесі және оны тексеруге ұсыну.

Кеңес беруші:

Тапсыру мерзімі:

Қолы:

Бөлімдері: Қорытынды мен ұсынысты ғылыми жетекшімен келісу.

Кеңес беруші:

Тапсыру мерзімі:

Қолы:

Бөлімдері: Қорғауға арналған баяндама тезисінің әзірлемесі, пікір және сын-пікірмен танысу.

Кеңес беруші:

Тапсыру мерзімі:

Қолы:

Тапсырманың берілу күні

Кафедра меңгерушісі

(қолы) (Т. А. Ә. )

Ғылыми жетекшісі

(қолы) (Т. А. Ә. )

Тапсырманы орындауға алған студент

(қолы) (Т. А. Ә. )

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: Елбасымыз - Н. Ә. Назарбаев өз жолдауында «Бізге қоғам қажеттіліктеріне сай келетін осы заманға лайықты азамат, азаматша тәрбиелеу-балабақшадан басталады» деген болатын.

Сондықтан да бүгінгі өскелең ұрпаққа уақыт талабына сай білім беруді одан әрі жетілдіру мәселесі, толассыз күн сайын өзгеріп тұрған әлеммен бірге қатар жүрері анық. Балабақшада берілген тәрбие - барлық тәрбиенің бастамасы әрі жан - жақты тәрбиемен дамыту ісінің түпкі негізін қалайтын орын. Қазақстан Республикасының білімді дамыту тұжырымдамасында «Мектепке дейінгі тәрбие- үздіксіз білім берудің алғашқы сатысы. Ол баланың жеке бас ерекшелігін ескере отырып дамытатын орталық» делінген. Демек, бала - біздің болашағымыз болса, баланың болашағы біздің қолымызда. Сондықтан да заман талабына сай жан-жақты, білімді жас ұрпақты тәрбиелеуде таным ұғымына үңіліп, оны дамыту жұмыстарын қолға алдым. Ойлау - оқытудың негізі, сондықтан ойлау мен ақыл-ой операцияларының әр түрлі түрлерін дамыту дәстүрлі түрде оқу іс-әрекетінің негізін даярлау ретінде қарастырылады.

Мектеп жасына дейінгі кезеңде ойлаудың бейнелі формаларының (көрнекі-тиімді және көрнекі-бейнелі) басым болуы тән. Осы кезде интеллекттің негізі қаланады. Тұжырымдамалық ойлау да дами бастайды. Баланың психикалық дамуындағы қабылданған жас классификациясына сәйкес үш кезеңді бөліп алу әдетке айналған: сәбилік шақ (0-ден 1 жасқа дейін), ерте балалық шақ (1 жастан 3 жасқа дейін) және мектепке дейінгі жас (3 жастан 7 жасқа дейін) . Баланың ақыл-ой дамуының осы кезеңдерінің әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері бар. Жетекші іс-әрекеттің өзгеруі баланың бір кезеңнен екінші кезеңге өтуін белгілейді. Мектепке дейінгі жас - бұл барлық психикалық функцияларды дамытудағы маңызды кезең: сөйлеу, ойлау, эмоциялар, ерікті қозғалыстарды басқару тетіктері, ол үшін мидың жоғарғы құрылымдары жауап береді - бұл кортекс. Мұның бәрі ойынға байланысты. Мектеп жасына дейінгі балалардың ақыл-ой дамуы бейнелі ойлаудың қалыптасуымен сипатталады, бұл оған объектілер туралы ойлауға, оларды өз көздерінде көрмесе де салыстыруға мүмкіндік береді. Алайда, логикалық ойлау әлі қалыптасқан жоқ. Бұған өзімшілдік пен объектінің өзгеруіне назар аудара алмау кедергі жасайды. Балада ойлаудың пайда болуы мен даму проблемасы психологияда бірнеше рет және әр түрлі көзқарастар бойынша талқыланды. Алайда, соңғы жылдары кең таралған идея - ойлаудың генезисі оның алғашқы формаларынан анағұрлым жетілдірілген жолға айналу идеясы, ол вербалды-логикалық (дискурсивтік) ойлау. Выготский Л. С. бойынша, мектепке дейінгі жастағы балалардың жетекші әрекеті баланың жан-жақты даму құралы ретінде ойын болып табылады, ол одан әрі психикалық дамудың, соның ішінде визуалды-бейнелі ойлаудың іргелі негізін құрайды. Алайда, орыс психологтары мектепке дейінгі баланың танымдық іс-әрекетінде жетекші рөлді визуалды-бейнелі ойлауға жүктейді. Адамның ойлауына тән әмбебап психикалық операциялар - талдау, синтез, салыстыру, жалпылау және жіктеу. Мектеп жасына дейінгі балаларда ойлаудың дамуын анықтайтын осы операцияларды қолдану мүмкіндігі. Бұл психикалық операция мектепке дейінгі жастағы балаға 6-7 жасында қол жетімді болады. Ойлаудың бұл тәсілі талданған затты, құбылысты оның құрамдас бөліктеріне «бөлшектеуге» немесе бірқатар бөлек, тән белгілер мен белгілерді ашуға мүмкіндік береді. Талдауға қарама-қарсы ойлау әрекеті. Егер бала талдау арқылы затты, құбылыс ұғымын «естен шығарса», онда синтез талдау нәтижесінде оған алынған белгілерді бөлек біріктіруге мүмкіндік береді. Бұл операция мектеп жасына дейінгі баланың дәйекті оқу дағдыларын игеруімен өте жақсы суреттелген. Жеке элементтерден (әріптер мен дыбыстардан) ол буындарды қосуды, буындардан - сөздер, сөздер сөйлемдер мен мәтін құруды үйренеді.

Бала сөйлей бастағанда; сөйлеуді меңгереді, ол біртіндеп шындықтың жоғарғы деңгейіне - вербальды ойлау деңгейіне ауысады. 5-7 жаста ойлаудың келесі типі мектеп жасына дейінгі балаларда белсенді дами бастайды - вербалды-логикалық. Фактілерді жеткізіп қана қоймай, оларды ауызша формада егжей-тегжейлі талдауға баулу жақсы дамыған вербалды-логикалық ойлау туралы айтады. Ойлаудың бұл түрі шығармашылық қабілетті - яғни жаңа, стандартты емес шешімдерді құруды сипаттайды. Баланың шығармашылық қабілеттерін ойдағыдай дамыту көбінесе ата-ананың бойында шығармашылық қабілетін дамытуға байланысты болады. Баланың 5-6 жасындағы ойлауы оның күнделікті тәжірибесінің «тұтқында» болады: ол заттардың байланыстары мен байланыстарын логикалық жолмен орната алмайды.

Ойлау қабілеті мыналарды білдіреді: объектінің маңызды белгілерін бөліп көрсету; әр түрлі ерекшеліктерді тақырыптың тұтас идеясына синтездеу; объектілерді салыстыру және олардағы айырмашылықтарды анықтау және т. б. Логикалық ойлау бейнелі ойлау негізінде қалыптасады және кең ауқымды мәселелерді шешуге, ғылыми білімді игеруге мүмкіндік береді. Дамыған қиялдық ойлау баланы логиканың табалдырығына жеткізеді, оған тұжырымдаманы қалыптастыру процесі негізінен құрылатын жалпыланған модельдік көріністер жасауға мүмкіндік береді.

Бейнелі ойлау - бұл барлық шығармашылықтың негізі, ол интуицияның ажырамас бөлігі, онсыз бірде-бір ғылыми жаңалық жасай алмайды. Қиялдық ойлау максималды дәрежеде мектеп жасына дейінгі баланың өмірі мен қызметінің жағдайына, ойында, сурет салуда, құрылыста, басқалармен қарым-қатынаста оның алдында туындайтын міндеттерге сәйкес келеді. Сондықтан мектеп жасына дейінгі жас имидждік оқытуға барынша сезімтал.

Логикалық ойлауды қалыптастыру мүмкіндіктерін баланы алғашқы ғылыми білімнің кейбір негіздерімен (мысалы, санды толық меңгеруді қамтамасыз ету) таныстыру қажет болған жағдайда ғана, оның ойлау құрылымының барлық құрылымын логикалық етуге тырыспай-ақ пайдалану керек.

Леонтьев А. Н. мектепке дейінгі балалық шақ - бұл тұлғаның бастапқы нақты қалыптасу кезеңі, мінез-құлықтың жеке «механизмдерінің» даму кезеңі деп атап көрсетеді. Баланың мектепке дейінгі жасында алғашқы түйіндер байланады, субъектінің жаңа, жоғары бірлігі - тұлғаның бірлігін құрайтын алғашқы байланыстар мен қатынастар орнатылады. Мектеп жасына дейінгі балалық шақ тұлғаның психологиялық тетіктерінің осындай нақты жиналатын кезеңі болғандықтан, бұл өте маңызды.

Сонымен, мектеп жасына дейінгі баланың ойлауының даму ерекшеліктерін қорытындылай келе, біз осы жас кезеңінде: бала психикалық дамудың, оның ішінде бөлшектенген қабылдаудың, ойлаудың жалпыланған түрлерінің, мағыналық есте сақтаудың жеткілікті жоғары деңгейімен ерекшеленеді; жеті жасқа дейін ойлаудың әр түрлі түрлері қалыптасады: көрнекі-тиімді, көрнекі-бейнелі, дерексіз, олар ассоциативті процестерге, жалпылау жүйесін құруға негізделген.

Зерттеу тақырыбы: Логикалық, қызықты тапсырмаларды қолдану арқылы, балалардың ойлау қабілеттерін арттыру.

Зерттеу мақсаты: Логикалық, қызықты тапсырмаларды қолдану арқылы, балалардың ойлау қабілеттерін арттыруды теориялық жағынан негіздеп, әдістемелік жолдарын қамтамасыз ету.

Зерттеу нысаны: Логикалық, қызықты тапсырмаларды қолдану арқылы, балалардың ойлау қабілеттерін арттыру үрдісі.

Зерттеу пәні: Мектеп жасына дейінгі балалардың тілдік қабілеттерін дамыту.

Зерттеу міндеттері:

Зерттеу мәселесі бойынша психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді оқып үйрену.
Диагностикалық тексеру әдістерін таңдау.
Диагностикалық тексеру жүргізу.

Зерттеудің ғылыми болжамы: егер, балаларға тіл дамыту ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде логикалық және қызықты тапсырмаларды тиімді қолданатын болсақ, балалардың ойлау қабілетері мен ойлау ерекшеліктері дамиды.

Зерттеу әдістері: зерттеу мәселесі бойынша әдебиеттерді теориялық талдау; мектепке дейінгі жастағы балалардың ойлау қабілеттері туралы материалдарды зерттеу; мектепке дейінгі жастағы балалардың ойлауын диагностикалық тексеру.

Зертеуді ұйымдастыру және зерттеудің тәжірибелік-эксперименттік базасы: Қостанай қаласы әкімдігінің, №61 бөбекжай балабақшасы.

Зерттеудің теориялық маңыздылығы:

1. Ойлау қабілет және оның мәселелеріне байланысты қарастырған ғалымдардың еңбектеріне шолу жасалды;

2. Балалардың ойлау қабілеттерінің даму ерекшеліктері нақтыланды;

3. Балалардың ойлау қабілеттерінің каталог әдісі арқылы қарастырылуы талданды.

4. Ойлауды дамытудан ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің негізінде балалардың тілдік қабілеттерін каталог әдісі арқылы дамытудың жолдары тәжірибеде іске асырылды.

Зерттеудің тәжірибелік маңыздылығы :

Зерттеу жұмысындағы еңбектерді жоғары және арнаулы оқу орындарының оқытушылары мен студенттеріне, балабақша тәрбиешілеріне оқу-тәрбие процесінде колдануларына болады.

Зерттеу жұмысының құрылымы: кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, қосымшадан және пайдаланылған әдебиеттердің тізімінен тұрады.

І. ЛОГИКАЛЫҚ, ҚЫЗЫҚТЫ ТАПСЫРМАЛАРДЫ ҚОЛДАНУ АРҚЫЛЫ, БАЛАЛАРДЫҢ ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІН АРТТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

Мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау қабілеттерін дамыуда педагог

психологтардың зерттеулері

Бүгінгі күннің басты талабы -баланың ақыл-ойын дамыту, ойлау қабілетін жетілдіру, өзіндік іскерлік қабілеттерін қалыптастыру, заман талабына сай ойын жүйрік тәрбиелеу. Сондықтан, үздіксіз білім берудің алғашқы сатысы -мектепке дейінгі мекемелерде осы мәселеге жан -жақты көңіл бөлінуде. Мектепке дейінгі жастағы балалардың ойлау қабілетін дамыту күрделі процесс және өзіндік ерекшеліктері бар.

Әлемдік психолог-педагогикалық әдебиеттерде баланың ойлауын мәселелерді А. Н. Монтьев, С. П. Рубинштейн, М. В. Занков т. б. атақты ғалымдар теориялық тұрғыдан құрастырған.

Қызықты логикалық тапсырмалар арқылы балалардың жеке қасиеттері дамиды. Осы тапсырмаларды орындау барысында мектеп жасына дейінгі жастағы балалар айналаны тани бастайды, жеке ойы қалыптасады және ойын нақты айтуға дағдыланады. Сондықтанда балалардың танымын қалыптастырудың басты құралы - ойын және қызықты логикалық тапсырмалар. Балаларға берілетін тапсырма тек босқа уақыт өткізетін емес, балаға берілетін тәрбие мен білімнің құнды негізі болу керек. Демек, оқыту жүйесінде тиімді тапсырмалар және логикалық ойындарды ұйымдастыра отырып, баланың ойлау қабілетін дамыту керек. Бүгінгі күнгі баланың интеллектуалды дамуы өзекті мәселе болып отыр.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті білім беру стандартында «Жалпы ережелер» бөлімінде: мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту ұйымдарына арналған логикалық және қызықты тапсырмаларды, әдістемелік нұсқауларды әзірлеу деп айтылған.

Тәрбиешінің алдында балалардың жалпы танымдық ( сөйлеу, ойлау, есту, көру ) қасиеттерін дамытуда тиімді тапсырмалар, ойындар жәнге логикалық тапсырмаларды меңгерту міндеттері тұр. Сол себепті мектепке дейінгі мекемелерде балалардың ойлау, зейін, есте сақтау, елестету қабілеттерін дамытуға көп көңіл бөледі. Логикалық тапсырмалар арқылы балалардың ойлау қабілеттері дамиды, оқу іс -әрекетіне деген қызығушылықтары артады. Логикалық тапсырма барысында балалар тәрбиешімен бірлесіп, ереже бойынша қызықты тапсырмаларды орындап, қарым -қатынас жасау эмоциясын меңгереді.

«Ойлау логикалық заңдылықтары мен формаларына бағынады. Көптеген балалар логикалық ойлайды, бірақ өздерінің ойлауы логика заңдылықтары мен формалары арқылы болып жатқанын білмейді» - дейді В. Кириллова.

Балалардың ойлауын дамыту туралы М. Жұмабаев былай деген:«Ойлауды өркендету жолдары. Ойлау - жанның өте бір қиын, терең ісі. Жас балаға ойлау тым ауыр. Сондықтан тәрбиеші баланың ойлауын өркендеткенде, сақтықпен басқыштап іс істеу керек. Оқулықтағы берілген тапсырмалар, суреттер баланың жанына дұрыс әсер ететіндей, оқушының оқуға, білімге деген ынта - ықыласы, құштарлығы болуы керек».

Психолог ғалымдар: Н. Н. Поспелов, Ю. А. Петров, А. Н. Леонтьев, «логикалық ойлау» ұғымына нақты анықтама берген. Олардың пікірінше «логикалық ойлау» дегеніміз логика заңдылықтарын пайдалана отырып ой-пікірлерді, тұжырымдарды қолдануға негізделген ойлаудың бір түрі.

Балабақша балалары күн сайын жаңа құбылыстар мен бейтаныс заттармен танысады, олар туралы өздігінен ой түйгісі келеді. Бірақ, тәрбиешінің көмегінсіз өздері меңгерген білімдер жүйесіз болғандықтан, кейде таяз, қате болады. Сол себепті тәрбиешінің бала өмірінде алатын орны ерекше. Алған білімдерін жүйелеп отыруына көмектеседі. Баланың түйсік, қабылдау, ес, зейін қабілеттерін дамыту ақыл-ой тәрбиесінің бір саласы. Балалардың ойлау қабілетін дамытуда логикалық ойындар мен қоса өызықтыда ерекше тапсырмаларды қолдану арқылы мақсатамызға тікелей жете аламыз. «Балалардың ойлау қабілетінің деңгейі ойындар мен қызықты тапсырмаларда айқын көрінеді. Себебі, бала үшін тапсырманы орындау бір жұмыс. Тапсырма барысында балалар жан -жағындағы адамдарды қайталаумен болады».

(М. Жұмабаев)

Кез -келген тапсырма балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып жасалынады. Ойлау қабілеттерін арттырып, соны практикада қолдана алу деңгейіне жеткізу. Логикалық тапсырмалар -балалардың интеллектуалдық қабілетін дамытады. Ойлаудың үздіксіз жұмысы - баланың айналадағы әлемді танып-білуінің және игеруінің маңыздылығы, бұл жеке тәжірибе аумағынан шығудың әдісі. В. С. Мухина теориясы бойынша өзінің бастамалары жағынан баланың ойлау қабілеті сәбилік шақтың соңында пайда бола бастайтын сананың белгілер функциясымен байланысты. Белгілер функциясын дамытудың бір желісі заттарды басқа баламалармен және олардың бейнелеулерімен алмастырудан тілдік, математикалық және басқа белгілерді пайдалануға, ойлаудың логикалық формаларын меңгеруге әкеледі. Екінші желі нақтылы бұйымдарды, оқиғаларды ойлау арқылы толықтыру мен алмастыру мүмкіндігінің пайда болуы мен кеңеюіне, жинақталған түсініктердің материалынан жаңа бейнелер құруға жетелейді. Баланың қиялдауы ойын үстінде қалыптасады. Алғашқы кезде ойлау заттарды қабылдаудан және ойын іс-әрекеттерін орындауынан ажыратылмайтындай. Тапсырма барысында қалыптасқан ойлау мектепке дейінгі бала іс-әрекеттерінің түрлеріне де ауысады. Бала сурет салғанда, ертегілер мен тақпақтарды ойлап шығарғанда ойлау қабілеті неғұрлым айқын байқалады. Сондай-ақ мектепке дейінгі шақта зейіннің, естің, қиялдың, ойлаудың дамуында ұқсастықтар бар. Егер сәбилік шақта өзінде қабылдау мен ойлау іс-әрекеттері ретінде анықтауға болатын бағдарлау іс-әрекеттерінің ерекше формалары ретінде бөлінсе, мектепке дейінгі кезеңде мұндай іс-әрекеттер үздіксіз күрделілене және жетіле түседі, ал зейін, ес, қиял ұзақ уақыт жеке сипат ала алмайды. Бала бірдеңеге назар аударарлықтай, көргені мен естігенін жадында сақтарлықтай, бұрын қабылдағанының аумағынан шығарлықтай арнайы іс-әрекеттерді игере білмейді. Мұндай іс-әрекеттер тек мектепке дейінгі кезеңде қалыптаса бастайды. В. С. Мухина бойынша мектепке дейінгі бала әрекетінің жаңа түрлерін, үлкендердің оған қойған жаңа талаптарын игерудің ықпалымен баланың алдында бір нәрсеге зейінін шоғырландыру және оған зейін қою, материалды есте ұстау және оны жаңғырту, ойынның, суреттің т. б ой желісін құру сияқты жаңа ерекше міндеттер пайда болғанда ғана бетбұрыс жасалады. Осы міндеттерді шеше білу үшін бала үлкендерден үйренген тәсілдердің қандай да біреуін пайдаланады. Міне, сонда ғана зейіннің, естің, қиялдың арнайы іс-әрекеттері қалыптаса бастайды

Ойлау - логикалық сөйлеудің негізі, ал мұны - логикалық сөйлеуді ұстаз дамытуға тиіс», деп көрсетті К. Д. Ушинский.

Жоғарыдағы авторлардың пікірлерінше «Ойлауды дамыту» дегеніміз: барлық логикалық ойлау операцияларын (талдау, жинақтау, салыстыру, жалпылау, саралау) арнайы жүйелі түрде қалыптастыру; ойлау белсенділігін, өзбеттілігін дамыту. Мектепке дейінгі кезеңде баланың зейіні төңіректегі заттарға және осылар арқылы орындалатын іс-әрекеттерге қатысты ынтамен сипатталынады. Бала бір нәрсеге ынтасы өшпей тұрған кезде ғана зейінін шоғырлайды. Жаңа бір нәрсе пайда болысымен-ақ баланың ойы лезде соған ауады. Сондықтан балалардың ұзақ уақыт бір іспен шұғылдануы сирек болады. Д. Б. Эльконин пікірінше, мектепке дейінгі кезеңде балалар іс-әрекетінің күрделенуіне жалпы ақыл-ой дамуының ілгеруіне байланысты. Зейін күшті шоғырланып, тұрақтылыққа ие болады. Мысалы, мектепке дейінгі кезеңдегі кішкентайлар бір ойынды 30-50 минут ойнайтын болса, 5-6 жасқа жеткенде ойынның ұзақтығы 1, 5 сағатқа дейін созылады. Мұны ойында адамдардың күрделірек іс-әрекеттері мен қарым-қатынастарының бейнеленуімен және ойынға үнемі енгізілетін жаңа ахуалдардың қолдау табуымен түсіндіруге болады. Балалар суреттерді көргенде, әңгіме, ертегі тыңдағанда зейін тұрақтылығы арта түседі. Мысалы, мектепке дейінгі шақтың соңында суретті көру ұзақтығы екі есе артады, мектепке дейінгі кішкентайға қарағанда алты жасар бала суретті жақсырақ түсінеді, оның өзіне қызықты жақтары мен егжей-тегжейлерін бөліп алады. Бірақ мектепке дейінгі кезеңде зейіннің негізгі өзгеруі баланың алғаш рет өз ойлау қабілетін меңгере білуінде, оны саналы түрде белгілі заттарға құбылыстарға бағыттай білуінде және кейбір тәсілдерді пайдалана отырып, соларға зейін қоя білуінде. Мектепке дейінгі шақ ішінде өз зейінін ұйымдастыру үшін сөзді пайдалану күрт өседі. Мұны, атап айтқанда, мектепке дейінгі ересектер үлкеннің нұсқауы бойынша тапсырманы орындағанда мектепке дейінгі кішкентайларға қарағанда нұсқауды 10-12 рет жиі қайталады. Сонымен, баланың мінезқұлқын реттеуде сөздің маңызының жалпы өсуіне байланысты мектепке дейінгі шақта ықтиярлық зейін қалыптасады. Мектеп жасына дейінгі бала ойлаудың ерекшелігі мектепке дейін оқыту ықтиярлы зейінге үнемі күш салуды талап ететін тапсырмалар бойынша құрылуы мүмкін емес себептердің бірі болып саналады. Балалардың жылдың соңына дейін абстрактылы логикалық ойлауы жақсы дами түседі. Бірақ тәжірибе түрінде, бала затты көрмей тұрса, берген сұраққа толық жауап бере алмайды. Бала ойлаудың барлық операцияларын жақсы қабылдауға тиіс.

Балалардың ақыл-ой дамуының детерминизмі туралы (Д. Б. Эльконин, В. В. Давыдов, А. П. Усова) ;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.