Амортизациялық саясаттың және негізгі қордың теориялық негіздері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
Амортизациялық саясаттың және негізгі қордың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1.1. Амортизацияның түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.2. Амортизациялық саясат ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.3. Негізгі қорлардың түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.4. Амортизациялық саясаттың негізгі қорларды жаңартуды жеделдету үшін маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
"Дихан-Сауда" ЖШС амортизациялық саясаты және оны жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. "Дихан-Сауда" ЖШС жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Кәсіпорын активтерін амортизациялау мәні мен міндеттері ... ... ... ..
2.3. Салық салу мақсаттарына арналған активтер амортизациясы ... ... ...
2.4. Тиянақталған активтерді амортизациялау үрдісі ... ... ... ... ... ... ... . ...
2.5. Кәсіпорынның материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
IV. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

КІРІСПЕ
Нарықтық қатынастарға өтумен байланысты əрбір қоғам даму жолдарын таңдау алдында тұрады. Нарықтық экономикада шынайы экономикалық процестердің қиындығы, олардың қайшылығы жəне біртекті еместігі қоғамның прогрессивті тенденциялардың дамуына жауап беретін экономикалық саясаттың бағыттарын таңдау үшін айтарлықтай қиындықтар туғызады.
Қазіргі экономика - бұл бір-біріне қайшы келетін топтар қатынасы: нарықтық қатынастар жүйесі және барлық экономикалық реттеу саналығы.
Бұл мəселелерді шешу үшін кəсіпорынды тек қана техникалық потенциалмен қамтамасыз етіп қоймай сонымен қатар оларды пайдаланудың тиімділігін көтеру қажет. Өнім өндірісі жəне қызмет көрсету процессінде келесі экономикалық ресурстардың түрлерін пайдаланылады: табиғи ресурстар (жер, сулы жəне тоғайлы, жер қойнауы); еңбек ресурстары (адамдар жəне олардың қызмет көрсету жəне та-уарларды шығару мүмкіндігі); өндіріс қорлары (өндірістік ғимараттар, құрылыстар, станоктар, тасымал құралдары, материалдар, шикізат, энергия, запас бөлшектер жəне т.б.), адамдардың кəсіпкерлік қабілеттілігі.
Өндірістің заттанған құралдары кəсіпорын капиталы деп аталады. Капитал өндіріс құралы ретінде өнімді шығаруға қатысатын, бірақ өндіріс процесінде олардың функциясы бойынша ажыратылатын еңбек құралдары жəне еңбек заттары болып бөлінеді. Еңбек құралдары негізгі өндірістік қорлардың заттай мағынасын құрайды, яғни негізгі капиталды, ал еңбек заттары айналым капиталын құрайды.
Негізгі қорлар өндіріс сферасында функцияналады жəне республиканың ұлттық байлығының басты бөлігін құрайды. Олар республиканың, кəсіпорынның техникалық потенциалын анықтайды, олардың құрамының сапалығынан жəне жағдайынан өндіріс темпінің өсуі байланысты. Нарықтық жағдайда кəсіпорын меншік формасына байланыссыз өзінің меншілігінің, амортизациясының, пайдасының, кредиттерінің есебінен құрал жабдықтарды алады, цехтер салады. Өндіріс тиімді болу үшін, ал негізгі өндірістік қорларды құруға жəне сатып алуға жұмсалған қаражаттар бекерге жоғалтылмауы үшін негізгі қорлар толық жəне тиімді пайдалануы қажет. Кəсіпорын негізгі қорларын қалай пайдалануына қарай олардың пайдасы байланысты болады, демек кəсіпорынның ары қарай дамуы да осыған байланысты.
Курстық жұмыс тақырыбының өзектілігі айқын, өйткені нарықтық экономикаға көшу және өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне қойылатын талаптар әр түрлі салалардың кәсіпорындарын техникалық қайта жарақтандыруды, негізгі қорларды жаңартуды және қайта құруды, қолданыстағы қуаттарды пайдалануды жақсартуды, ескірген жабдықтарды ауыстыруды жеделдетуді және жаңадан пайдалануға берілген объектілерді игеруді көздейді.

I. Амортизациялық саясаттың және негізгі қордың теориялық негіздері
1.1. Амортизацияның түсінігі
Амортизация - латын тілінде amortisatio - өтеу, ал француз тілінде arnortir - бәсеңдет дегенді білдіреді. Амортизация - жалпы ұлттық өнімді өндіру барысында тозған немесе пайдаланылған (тұтынылған) капиталдың көлемін бағалау; негізгі қорлардың тозуына қарай олардың құнын өндірілетін өнімге (орындалатын жұмысқа, көрсетілетін қызметке) бірте-бірте көшіру жолымен олардың құнын өтеу үдерісі.
Амортизация аударымының сомасы амортизация нормаларына сәйкес өндіріс пен айналыс шығынына енгізіледі, негізгі қорлардың тозуы дәрежесін сипаттайды және олардың толық қалпына келтірілуі (ұдайы өндірілуі) үшін ақшалай өтемпұл қорын құрады. Амортизация бейматериалдық активтердің тозуын есептеу кезінде де есептеледі.
Амортизация термині басқа мағыналарда да қолданылады, мысалы, жеке адамның немесе ұйымның мерзімдік жарналарын төлеу немесе міндеттемелерді сатып алу жолымен борышты бірте-бірте өтеуі; борышқорлық міндеттеменің ұрлануы, жоғалуы, тб. себепті оны жарамсыз деп тану; машиналарда, құрылғыларда - машиналардың конструкцияларындағы арнаулы қондырғылар, оларды салмақтан қорғайтын құрылғылардың көмегімен соққының, серпудің күшін жұмсарту, бәсендету.
Амортизация - бұл қызмет мерзімі ішінде активтің амортизацияланатын құнын жүйелі бөлу түрінде тозудың құнмен көрсетілуі, басқалай айтсақ, есептелген амортизация сомасы белгілі бір кезең ішінде пайдаланған немесе тұтынған негізгі құралдардың құнын көрсетеді.
Амортизациялық аударымдар амортизация нормалары бойынша жасалынады. Амортизация нормасы - бұл амортизациялық аударымдардың жылдық сомасының негізгі құралдардың жылдық орташа құнына қатынасы. Негізгі құралдарға амортизация (тозуын) есептеудің басты мақсаты олардың құнын өтеу көзін таба білуден тұрады. Бұл көз амортизацияны шығыстарға, шығындарға қосу есебінен жасалады (есептелмейді өнім беретін малдарға, кітапхана қорларына, консервацияға салынған негізгі құралдарға). Амортизациялық жарналардың сомасын көбейту немесе азайту шығыстарды бұрмалауға алып келеді, мұнан жиынтық жылдық кірістің көлемін, кірістерді бұрмалау орын алады, демек, салық салудағы дəлсіздіктерге əкеліп соғады. Жұмыс істеген бүкіл кезең ішіндегі амортизациялық жарналардың жалпы мөлшері амортизацияланатын құнға немесе бастапқы жəне тарату құндары арасындағы айырмаға теңестірілуі тиіс.
Амортизацияның объективті негізі болып өндірістік процесте жəне бағаның қалыптасуында еңбек құралдарының қатысу ерекшеліктері табылады. Осыдан негізгі қорлардың жұмыс уақытының ұзақтығы олардың құны бір өндірістік циклда өнімге түгел емес бөлшектен ауыстырылады, олардың физикалық жəне моральдық тозу шамасына байланысты. Амортизация өнім құнының бір бөлігі есебінде бірнеше кезеңдерден өтеді: бітпеген өндіріс элементі ретінде, дайын жəне шығарылған өнім ретінде. Бітпеген өндіріс жəне дайын өнім кезеңдерінде оның қозғалысы айналым құралдарының аванс беруін қажет етеді.
Амортизацияның міндеті - негізгі қорлардың тозу орнын толтыруға байланысты амортизациялық қор оның орнын толтыру құнына сəйкес болуы тиіс. Осылайша, амортизация өндірісті бұрынғы қалпында ұстап тұратын жай ұдайы өндіріс көзі болып табылады. Бірақ, амортизациялық аударымдар негізгі қорлар қызметін аяқтаған соң ғана қалпына келтіруге жұмсалады.

Сол себепті, осы кезең ішінде көрсетілген төлемдер резервтік қор түрінде сақталып, толығымен тозған еңбек құралдары табиғи түрде қалпына келтіруді кажет еткенше тұрады. Бұл уақыт жеткенге дейін машиналар құны резервтік ақша қоры түрінде жинала береді. Демек, амортизациялық қордың өзі жинақтау көзі болып табылады.
Бірақ, амортизация, ең алдымен, негізгі қорлар тозуының орнын толтыруға кұрылғандықтан, оның сомалық мөлшері қор құнынан аспауы тиіс.

1.2. Амортизациялық саясат
Амортизациялық саясат - бұл өндіріске қайта инвестициялау мақсатында пайдаланылған негізгі құралдар мен материалдық емес активтерден амортизациялық аударымдарды басқарудан тұратын компанияның өзіндік қаржылық ресурстарын қалыптастыру саясатының ажырамас бөлігі. Кәсіпорынның амортизациялық саясатын қалыптастыру кезінде келесі факторлар ескеріледі:
:: амортизацияға жататын пайдаланылған негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің көлемі;
:: амортизацияға жататын пайдаланылған негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің құнын бағалау әдістері;
:: кәсіпорында амортизацияланатын активтерді күтілетін пайдалану кезеңі;
:: заңмен рұқсат етілген негізгі құралдар мен материалдық емес активтердің тозу әдістері;
:: пайдаланылған негізгі құралдардың құрамы мен құрылымын;
:: елдегі инфляция деңгейі;
:: алдағы кезеңдегі кәсіпорынның инвестициялық қызметі.
Белгілі болғандай, амортизациялық саясат мемлекеттің экономикалық саясатының ажырамас бөлігі болып табылады және ел экономикасын реттеу мен макродеңгейде оның дамуын ынталандырудың қуатты тұтқасы ретінде қызмет етеді. Амортизациялық саясаттың оң мәні бүкіл ұлттық экономикалық жүйеге мультипликативті әсер туғызады.
Амортизациялық саясаттың мақсаты - шаруашылық жүргізуші субъектілердің негізгі капиталын молайту және жаңарту үшін қолайлы жағдайлар жасау және қамтамасыз ету, өндіріс тиімділігін арттыру, жандандыру. инновациялық және инвестициялық қызмет. Амортизациялық саясаттың, басқалары сияқты, өзіндік стратегиясы мен тактикасы бар. Оның стратегиясы ұзақ мерзімді сипаттағы мақсаттар мен әдістерді біріктіреді және негізгі капиталды өтеу мен ұдайы өндіру процесінде кемшіліктердің пайда болуына себеп болған себептерді жоюға бағытталған. Амортизациялық стратегияның мақсаты жылдамдықты өзгерту және экономикадағы инвестициялық процестің бағыттары және оны ұзақ мерзімді экономикалық өсу траекториясына жеткізу. Егер негізгі капиталды молайту процесі қолданыстағы технологиялық құрылымдардың талаптарына сәйкес келмеген жағдайда, тактикалық енгізу қажет болады амортизациялық саясаттың әлеуеті. Тактикалық мақсаттар мен әдістер, ең алдымен, оны қаржыландыру көзі ретінде жүзеге асырылатын стратегияны қалыптастырудың материалдық негізін құрайды, бұл олардың көрінуінің қысқа мерзімді сипатымен байланысты, сонымен қатар реформалардың жағымсыз салдарын жоюға бағытталған. Амортизация әдістері әр түрлі болуы мүмкін.

Бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес кәсіпорын амортизацияның практикаланған әдістерінің бірін қолдану үшін өзінің есеп саясатын дербес қамтамасыз етуге құқылы.

Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
- Қазақстан Республикасының амортизациялық саясатының теориялық негіздерін зерттеу;
- Қазақстан Республикасының амортизациялық саясатын анықтау және амортизациялық есепті ұйымдастыру
негізгі құралдар және оларды есепке алу;
- тозу әдістерін қарастыру;
- амортизацияны есептеу мен есепке алуды талдау;
- есептегі амортизация туралы ақпаратты ашып көрсетуге.
Жинақталған амортизациялық аударымдар есебінен қалыптасатын амортизациялық қордың қаражаттары келесі мақсатқа бағытталған және пайдаланылады:
:: негізгі құралдарды күрделі жөндеу;
:: негізгі қорларды қайта құру, жаңарту, техникалық қайта жарақтандыру және жетілдірудің басқа түрлері;
:: материалдық емес активтердің жаңа түрлерін сатып алу (ең алдымен инновациямен байланысты).
1.3. Негізгі қорлардың түсінігі
Негізгі қорлар - бұл табиғи формасын сақтай отырып, өндіріс процесіне қатысатын еңбек құралдары. Олар ұйымның негізгі қызметінің қажеттіліктеріне арналған және пайдалану мерзімі бір жыл ішінде болуы керек. Ол тозған сайын негізгі қорлардың құны азаяды және амортизация арқылы өзіндік құнға ауысады.
Негізгі қорлар - кәсіпорында оларды күтіп тұрған пайдалы пайдалану (пайдалану) мерзімі бір жылдан асатын тауарларды өндіру немесе жеткізу, қызметтер көрсету, басқаларға жалға беру процесінде немесе әкімшілік және әлеуметтік-мәдени функцияларды жүзеге асыру үшін пайдалану мақсатында сақтайтын материалдық құндылықтар ( немесе егер ол бір жылдан ұзаққа созылатын болса, жұмыс циклі). Жиналған амортизацияны шегергендегі негізгі құралдардың құны таза негізгі құралдар немесе қалдық құн деп аталады.
Ұйымның бухгалтерлік есебінде актив негізгі құралдар ретінде танылуы үшін, мұндай объектіге қатысты келесі шарттардың орындалуы қажет:
:: объект келесі мақсаттардың кез-келгенінде пайдалануға арналған:
:: өнім өндірісі;
:: жұмысты орындау;
:: қызмет көрсету;
:: ұйымның басқару қажеттіліктері;
:: уақытша иелену немесе пайдалану үшін ақы төлеуді қамтамасыз ету.
:: объект 12 айдан астам уақытқа пайдалануға арналған;
:: ұйым активтің келесі сатылымын болжамайды;
:: объект болашақта ұйымға экономикалық пайда әкеле алады.
Жоғарыда айтылғандар олардың негізгі құралдардың объектілері емес екендігін білдіреді, атап айтқанда:
:: өндірушілердің қоймасында дайын өнім ретінде немесе сауда ұйымының қоймасында тауар ретінде тізімделген машиналар, жабдықтар және басқа осыған ұқсас заттар;
:: орнатуға тапсырылған немесе орнатылуға жататын, сондай-ақ жолда тұрған объектілер;
:: күрделі және қаржылық инвестициялар.

1.4. Амортизациялық саясаттың негізгі қорларды жаңартуды жеделдету үшін маңыздылығы
Экономикасы жоғары инновациялық белсенділікпен сипатталатын дамыған елдердің көпшілігінде амортизациялық саясат негізгі капиталды жаңартуға, ғылыми сыйымды технологияларға, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға инвестицияларды ынталандырудың маңызды құралдарының бірі болып табылады.
Кәсіпорынның негізгі құралдарының айналымы үш кезеңді қамтиды: тозу, амортизация және қалпына келтіру. Негізгі құралдардың амортизациясын экономикалық өтеу үшін олардың амортизациялық аударымдар түріндегі өзіндік құны өнімнің өзіндік құнына қосылады. Көптеген авторлар мұндай экономикалық категорияны негізгі құралдардың тозуы (латыннан amortisatio - қайтару) деп әр түрлі анықтайды.
Енді олардың кейбіріне тоқталайық:

1. Шығындар түрі бойынша:
Амортизация - бұл жобаны іске асыру кезеңінің басында фирма бұрын жасаған негізгі құралдарды құрудың тиісті құны;
Амортизация - бұл тозудың ақшалай мәні олардың өндірістік процесінде негізгі құралдар жұмыс істейді ;
Амортизация - бұл салық базасын (және салықты) төмендететін шығындар.
2. Көбею тәсілі бойынша:
Амортизация - бұл біртіндеп аудару өндірілген өнімге арналған негізгі құралдардың құны ;
Амортизация - бұл негізгі құралдардың және материалдық емес активтердің құнын өндірілген және сатылған өнімдерге олардың тозуына қарай беру процесі, қарапайым және ішінара кеңейтілген ұдайы өндірісті қаржыландыру көзі, өнімді сатудан түскен қаражат есебінен өндіріс және айналым шығындары ретінде өтеледі.

II."Дихан-Сауда" ЖШС амортизациялық саясаты және оны жетілдіру
2.1. "Дихан-Сауда" ЖШС жалпы сипаттамасы
Дихан-Сауда ЖШС күрішті экспорттау мақсатымен 2000 жылы ашылды. Ұйым құқықты заңды тұлға болып табылады. Серіктестік ҚР - ның Азаматтық Кодексі нормасы, ЖШС заңы, жарғысы ұйымдастырушы құжаттар және басқа да заңды актілер негізінде жұмысын жүргізеді.
Дихан-Сауда ЖШС ауыл шаруашылығы саласындағы үздіксіз дамушы компаниялардың бірі болып табылады. Қазақстандық күріш өндіруші компаниялардың үштігіне сенімді түрде енеді. Дихан-Сауда ЖШС Қазақстан мен ТМД мемлекеттерінің аумағында өзінің нарықтағы позициясын дамыта отырып, едәуір ауқымға ие болып отыр. 2013 жылы өнімнің 30%-ы экспортқа шығарылса, бұл Компания өндірген жалпы күріш өнімінің 5000 тоннасын құрайды.
Компанияның бүгінгі жайы:
Дихан-Сауда ЖШС қазақстандық күріш шаруашылығы нарығында көшбасшы мәртебесін абыроймен көтеріп келеді:
:: 17 жылдан астам уақыт күріш нарығында;
:: әлемдік стандарттарға сәйкес өнім;
:: жоғары сапалы транспорттық қызмет;
:: әлемнің 7 мемлекетінен астам елге экспортқа шығару;
:: өнімдерді ТМД халықтарының 12 000 000 тұтынады;
:: 130-дан аса жоғары білікті мамандар.
Бірегей тәжірибе. 2016 жылы Дихан-Сауда ЖШС 16 жыл толды. Компания өз қызметін күріш сатудан бастап күрішті өз егістігінде өсіру және өз заводтарында ақтап өндіру дәрежесіне дейін көтерілді.
Компанияның басты құндылығы - сапалы өнім өндіру үшін үздіксіз күрес арқылы жылдар бойы қалыптасқан ерекше бірегей білім мен тәжірибе, өндірістің тұрақтылығын жоғарылату және Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы саласын дамыту.
Жыл сайын 20 000 - 23 000 тонна күріш өнімі жоғары технологиялық Қытайлық және Корейлік өндірістегі құрылғыларда өңделеді. Корей өндірісінен шыққан күріш заводы 2005 жылдан бастап пайдаланылып келеді, қуаттылығы 5 тоннасағат. Қуаттылығы осыған ұқсас Қытай өндірісінен шыққан күріш заводы 2010 жылдан бастап іске қосылып, пайдаланыып келеді.
Қызылорда облысы елімізде негізгі күріш өндіруші болып табылады (90%). Облысымызда келешек мал шаруашылығын, оның ішінде жоғары экспорттық әлеуеті бар ет бағытындағы мал шаруашылығын, балық аулау және балық өңдеуді дамытудың күшті бағдары бар. Алайда ауыл шаруашылығының шағын тауарлылығы, ет пен сүт өндірудың негізгі бөлігінің жеке жұртшылық үлесінде болуы (90%), ауыл шаруашылығы техникасының физикалық және моральдық тозуы, экономиканың аграрлық секторына инвестиция тартудың төмен деңгейі облысымыздың АӨК-нің тиімді дамуын шектеуде.
2015 жылы облыстың ЖӨӨ-дегі ауыл шаруашылығының жалпы үлесі 2,6% құрады (35,5 млрд. тенге). 2016 жылдың 1 қаңтарына ауылдық елді мекендерде тұратын халық саны 428,1 мың адамды құрады немесе Қызылорда облысының жалпы халық санының 56,8% құрайды. Жеке шаруалықпен айналысатын азаматтарды қоспағанда ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылғандардың орташа жылдық саны 5,0 мың адамды немесе облыс бойынша барлық жалдамалы жұмысшылардың 2,3% және ауыл тұрғындарының 1,2% құрайды.
Облыс бойынша ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірумен және өңдеумен 243 ауыл шаруашылығы кәсіпорыны, 33 тамақ және өңдеу өнеркәсібі, 2759 шаруа немесе фермерлік шаруашылықтар, 75,7 мың үй шаруашылығы айналысады.
Облыстың ауыл шаруашылығы құрылымында өсімдік шаруашылығының үлесі басым (57%), мал шаруашылығы 43% құрайды.
Өсімдік шаруашылығы. Облыс аумағында дәнді дақылдар, мал азықтық дақылдар, картоп, көкөніс, бақша және майлы дақылдар өсіріледі. Аймақтағы негізгі дақыл - күріш болып табылады.
Облыстың жалпы жер қоры 24041,4 мың га құрайды, оның ішінде егістік жерлер көлемі 1958,2 мың га (8,1%), тыңайған жерлер 58,8 мың га, шабындық жерлер және жайылымдық жерлер 11930,8 мың га (49,6%).
Облыстың ауыл шаруашылығы өнімдерінің өндірісінде соңғы үш жылда төмендеу 2012 жылғы 48 505,2 млн. теңгеден 2014 жылы 48 238,1 млн. теңгеге құрады. Төмендеудің себебі өсімдік шаруашылығы өнім көлемінің 2012 жылы 28 980,6 млн. теңгеден 2014 жылы 27 538,2 млн. теңгеге немесе 5,0% кемуі әсер етті.
Сонымен бірге, ауа-райының қолайсыз жағдайымен қатар, 2014-2016 жылдары өсімдік шаруашылығы өндірісі көлемінің төмендеуіне, егіс көлемінің азаюы (атап айтқанда картоптың егіс көлемі 38,1%, көкөніс - 29,0%, бақша дақылдары 17,6%), сонымен қатар, ауыл шаруашылығы дақылдары өнімділігінің төмендеуі (картоптың өнімділігі 13,2%, бақша дақылдары - 5,4%, көкөніс - 8,2%) әсер етті.
Ауыл шаруашылығы дақылдарының егісін әр тараптандыру бойынша 2014-2016 жылдары мал азығы дақылдарының көлемі 1,8 мың гектарға көбейіп, 2016 жылы 52,3 мың гектарды құраса, 2016 жылы майлы дақылдар егісі 1,1 гектарды құрады.
Аймағымызда Қазақстан бойынша жалғыз Ы. Жақаев атындағы күріш ғылыми-зерттеу институты бар. Облыста өндірілетін күріш ішкі нарыққа және Орталық Азия елдеріне (Өзбекстан, Түркіменстан, Тәжікстан) тасымалдауға бағытталған.
2014 жылы жоғарыда аталған институтта күріштің КАЗ Ер-5, 2015 жылы KAЗ НИИР-5 жаңа сұрыптары шығарылды.
Облыста 231,4 мың гектар суармалы жер бар, оның ішінде инженерлік жүйеге келтірілгені 178,1 мың гектар, осыдан күріштің ауыспалы егісі 159,4 мың гектар, мал азығы және көкөністің ауыспалы егісі 17,0 мың гектарды құрайды. Облыстың Арал ауданынан басқа барлық аудандары күріш шаруашылығымен айналысады. Облыс бойынша негізгі күріш егушілер Жалағаш, Сырдария және Қармақшы аудандары болып табылады, бұл аудандардың үлесіне облыста егілетін барлық күріш егісінің 66,9% тиесілі.
Нарықтық ортада кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы зор. Бұл кәсіпорынның жұмысшылар коммерциялық серіктестер және басқа да контрагенттер алдында өзінің өндірістік коммерциялық қызметінің нәтижесі үшін толық жауапкершілікті блуымен байланысты.
Кәсіпорын активтерінің құрамы мен құрылымын талдау - кәсіпорынның барлық мүліктерінің және оның жекелеген түрлерінің абсолютті арту немесе кему мөлшерін белгілеуге мүмкіндік береді.

Кесте 1
Дихан-Сауда ЖШС - ның активтерінің құрамы мен құрылымы (мың. тг)

Жоғарыда келтірілген 2-кесте мәліметтеріне талдау жасайтын болсақ, 2016 жылы 2015 жылмен салыстырғанда активтер құны 14291 мың. теңгеге артқан. Активтер құнындағы ұзақ мерзімді активтер (негізгі құралдар) үлесі 2015 ж.- 62,2 % болса, 2016 ж. 27 % құрап, 35,2 пунктке төмендеді. Бірақ негізгі құралдар құны 2343 мың теңгеге артып отыр: 2016ж. 145 мың тг., 2015ж. 853 мың тг. құрал - жабдықтары енгізілді. Ал олардың үлесінің төмендеуі жалпы активтер құнының 4 еседен аса артқанымен түсіндіріледі.
Ағымдық активтердің актив құнындағы үлесі 2013ж. - 37,8 %, 2014ж. - 73 % болып 35,2 пунктке артты. Оның себебі: материалдар құнының 8689 мың тг, дебиторлық борыштардың 2235 мың тг., ақша қаражаттарының 1024 мың тг. артуы. Жалпы ағымдық активтер 11948 мың тг. артқан. Оның ішінде тауарлық материалдық қорлардың үлесі ең жоғары 2015ж. - 78,9 % (12921637), 2016ж. - 73,5 % (998113585), олардың құны 8689 мың тг. артқан. 2015 - 2016 жж. өнім өндіру көлемінің артуы салдарынан шикізат - материалдарға деген қажеттіліктің артуымен түсіндіріледі.
Дайын өнім қалдығы екі есепті жылы да болмаған, жыл аяғына дейін өндірілген өнім көлемі толық өткізіліп отырған. Ақша қаражаттарының үлесі (айналым қаражаттарының мобильдік коэффициенті) 2014 ж. - 3,3% - ға (541637). 2015 ж. - 7,9% - ға (107813585) тең болады. Осы аспект дебиторлық борыштардың күрт өсуіне өз әсерін тигізді. Жалпы ақша қаражаттары және өндірістік қорлардың артуы тартылған қаржы қаражаттарының көп бөлігінің осы айналым активтеріне салынғанымен түсіндіріледі.
Негізгi өндiрiстiк қорлардың тозу және ескіру деңгейi көлiктiң жұмыс істеу қабiлетiнiң басты көрсеткіші болып табылады. Сарапшылардың бағалауы бойынша, негізгі өндірістік қорлардың тозу және ескіру деңгейiнiң шектi мәнi 50-55%-ды құрайды, сол уақытта олардың қалыпты жағдайы 30-40%-дан артпайтын тозу деңгейімен сипатталуы тиіс. Қазіргі уақытта Қазақстан темір жол саласының негізгі қорларының тозу және ескіру деңгейінің дәрежесі дағдарысты белгі - 60%-ға жетті. Компанияның күрделі қаржы салымдарының негiзгi көзi - амортизациялық аударымдар, олар өткен он жылдағы тасымалдар және кiрiстер көлемiнiң төмендеуi жағдайында жаңа құрылыстар және тозған негiзгi құралдарды жаңарту мiндеттерiн бір мезгілде шешу үшін жеткілiксiз.

2.2 Кәсіпорын активтерін амортизациялау мәні мен міндеттері

Қазақстандық мекемелердің негізгі қорлары құлдырауда. 2014 жылдың басында негізгі құралдардың тозу деңгейі орташа алғанда 29,7% құрады. Бірқатар салаларда негізгі құралдардың физикалық тозуы 50%-ға жақын және одан асады.
Мекеме қарамағында қалатын табыстың көмегімен негізгі құралдарды жаңартуға қажет қазіргі таңдағы қаржылық ресурстарды жинау тәртібі моральдық ескірген жабдықты алмасыруға ықпал етпейді және оны жаңарту бөгет болып табылады. Негізгі құралдарды жаңарту коэффициенті 2014 жылы 8%, ал 2015 жылы 13,8% құрады. Мұнай мен табиғи газды шығаруға арналған инвестициялар көмегімен өрлеу жүзеге асты.
Негізгі құралдар құрылымында машиналар мен жабдықтар ең тозған құралдар болып табылады. Олардың тозу деңгейі 2014 жылы 42,1% құрады. Көлік құралдары 41%, құрылыс нышандары 36,5% тозды.
Мұнай шығарумен және металл өндірумен байланыссыз салаларда жабдықтың тозу деңгейі соңғы үш жылда 45-тен 62% құрады. Өңдеу өнеркәсібінің мекемелеріндегі толық тозған машиналардың, жабдықтың және көлік құралдарының меншікті салмағы 12%-ға жетті.
Амортизациялық саясат - мемлекеттің жалпы ғылыми-техникалық саясатының құрамдас бөлігі. Амортизация нормаларын, оны есептеу және қолдану тәртібін орната отырып, мемлекет қайта өндірудің қарқыны мен сипатын, ал, бірінші кезекте, негізгі қорларды жаңарту жылдамдығын реттейді.
КСРО-дағы амортизация жүйесі келесі сипаттамаларға ие болды: амортизацияның бірыңғай нормалары; түзу сызықты біркелкі есептеу әдісі; амортизацияның екі нормасы - күрделі жөндеуге және алмастыруға (реновацияға); амортизациялық аударымдарды өнімнің өзіндік құнына қосу; амортизацияны еңбек құралдарының нақты қызмет көрсету мерзімінде есептеу; мемлекеттің амортизациялық аударымдарды мекемелер арасындағы реновацияға орын толтырусыз негізде қайта таратуы.
Амортизациялық саясатты әзірлеу кезінде мемлекет келесі принциптерді ұстану керек: -негізгі қорларды, әсіресе инфляция кезінде, қайта бағалауды уақытында жүргізу;

-амортизация нормалары негізгі қорларды қарапайым және кеңейтіп өайта өндіру үшін жеткілікті болу керек;
-амортизациялық аударымдарды мекемелерде тек функционалдық қолданысына қарай пайдалану керек;
-амортизация нормалары негізгі қорлардың функционалдық қолданысына қарай және олардың моральдық және физикалық тозу мерзімін ескерумен дифференциациялану керек; -мекемелердің жеделдетілген амортизацияны жүзеге асыру мүмкіндігі;
-амортизациялық саясат негізгі қорлардың жаңаруына және ҒТП үдеуіне ықпал ету керек.
Амортизациялық саясаттағы маңызды сәт - негізгі қорларды, әсіресе инфляция кезінде, қайта бағалауды уақытында жүргізу. ҚР Үкіметінің 1994 жылдың 19 тамызындағы №967 Қаулысына сәйкес мекемелерге формасына қарамастан, істегі баға мен өндіріс шарттарына сәйкес баланстық құнын индексациялау жолымен негізгі қорларды қайта бағалауға рұқсат берілген. Мұндай қайта бағалаулар мен индексациялар дыл сайын жүргізіледі. Үкіметтің бұл шаралардың барлығы негізгі қорларды қарқынды жаңарту мен ғылымитехникалыұ прогресті жаңарту үшін қолайлы жағдай жасау керек. Дұрыс амортизациялық саясат жүргізе отырып, мемлекет мекемелердің негізгі қорларды қарапайым және кеңейтіп қайта өндіруге амортизациялық аударымдар түрінде жеткілікті қаражаты болуына мүмкіндік береді.
Бұл жабдықтың мерзімдік және моральдық тозуына, ел экономикасының бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуіне әкеледі. Егер Қазақстанда 1 доллар ІЖӨөндіруге 2,8 киловатт-сағат жұмсалса, Ұлыбритания, Германия, Италия және Жапония мемлекеттерінде бұл көрсеткіш 0,22-0,3, АҚШ-та, Францияда, Түркия, Кореяда 0,4-0,6, Канада мен Қытайда 0,8-1,2 киловатт-сағатты құрайды.
Соңғы жылдары Қазақстанда салық мөлшерлемесін төмендету саясаты жүргізілуде және көлеңкелі өндіріспен қоса салықты төлемеу қатаң жазаланбайды, ең көп дегенде айыппұл төленеді. Осыған орай, жағын уақытта табысты салық салудан жасыруға қарсы шараларды күшейту керек.
Мемлекеттік бюджетке келетін түсімді салық мөлшерлемесін көтерусіз арттыру үшін қатаң салық дисциплинасын ескеру, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитетінде арнайы құрылым жасау қарастырылуда. Салықтық және кедендік басқару облысында өзгерістер енгізіледі; салық төлеушілер үшін электрондық қызметтер кеңейтіледі, жалған кәсіпкерлікке, банкротқа тех ұшырайтын фирмалардың қызметіне және көлеңкелі айналымға жол бермеу әдістері енгізіледі.
Амортизациялық саясатты жетілдіру жолында 2008 жылдан бастап құндық топтардың саны төртке дейін қысқартылды, топшаларды құру жойылды, жөндеуге жұмсалатын шығынды шегеру нормалары кеңейтілді, бұл ретте шығыннан еш шектеусіз шегерілетін, негізгі құралдың техникалық күйін сақтау мен бір қалыпта ұстау мақсатында өндірілетін негізгі құралдардың бір бөлігін алмастырумен байланысты пайдалану шығындары бөлінеді, жабдықты пайдаланудың бірінші жылында екі жақты амортизация нормасы сақталды.
Бұл шаралар экономикадағы негізгі құралдарды жетілдіруге және сапалы жаңартуға мүмкіндік береді.
Тиянақталған активтерді амортизациялау механизміндегі осы өзгерістер олардың жылдам модернизициялануына мүмкіндік береді және копоративтік кіріс салығының міндеттерін төмендетуге әсер етеді.
Амортизациялық саясатты жетілдіру мақсатында инвестицияның өсуіне ынталандыру мен негізгі қорлардың нақты күйін анықтау үшін елімізде 2014 жылы негізгі құралдарды зерттеу жоспарлануда, оның нәтижелерінің негізінде салық салу мақсаттары үшін амортизацияның шекті нормаларын нақтылау бойынша ұсыныстар енгізіледі.
Инвестициялық преференциялар (салықтық және кедендік жеңілдіктер, мемлекеттік заттай гранттар) мемлекеттік инвестициялық саясаттың маңызды құралы болады. Шетел және отандық инвесторларды мемлекеттік қолдау жүйесі инвестициялық преференцияларды алудың инвесторлардың инвестицияларды негізгі құралдарға бөлу міндеттерін қатаң орындауға қатаң тәуелділікті, сонымен қатар салық төлеуден босатуды мерзімді ұзартумен (жеделдетілген амортизация) алмастырудың және жер салығының жеңілдіктерін жоюдың арқасында бәсекеге қабілетті ортаны сауықтыру қарастырады.
Амортизациялық саясатты жетілдіру жолында 2015 жылдан бастап құндық топтардың саны төртке дейін қысқартылды, топшаларды құру жойылды, жөндеуге жұмсалатын шығынды шегеру нормалары кеңейтілді, бұл ретте шығыннан еш шектеусіз шегерілетін, негізгі қралдың техникалық күйін сақтау мен бір қалыпта ұстау мақсатында өндірілетін негізгі құралдардың бір бөлігі алмаструмен байланысты пайдалану шығындары бөлінеді, жабдықты пайдаланудың бірінші жылында екі жақты амортизация нормасы сақталды.
Бұл шаралар экономикадағы негізгі құралдарды жетілдірды және сапалы жаңартты.
Шағын кәсіпорындарға пайдаланудың бірінші жылында өндіріс шығындарын қызмет көрсету мерзімі 3жылдан аспайтын негізгі қорлардың 50% құнына дейін қосымша шығынға жазуға рұқсат берілді.
Жылжымайтын мүлік, ғимараттар және жабдықтар өндіріс процесінде ұзақ уақыт бойы қатыса отырып, бара-бара тозады. Тозу - физикалық және моральдық сипаттамаларды жоғалту процесі.
Физикалық тозу жылжыматын мүлік, ғимарат және жабдық объектілерін қолданудың және оларға сыртқы факторлардың әсер етуінің нәтижесі болып табылады.
Моральдық тозу нәтижесінде активтер ғылым мен техника дамуының заманауи талаптарға сай келмейтін процесс болып табылады.
Жылжыматын мүлік, ғимарат және жабдық объектілерінің әр маңызды бөлігі жеке-жеке амортизациялану керек. Бірақ тиімді қызмет көрсету мерзімі мен амортизациялау әдісі бірдей бөліктер амортизация шығындарын есептеу мақсатында топтарға біріктірілуі мүмкін.
Жылжымайтын мүлік, ғимарат және жабдық объектілерін амортизациялау - активтің амортизацияланатын құнын оның тиімді қызмет көрсету мерзіміне жүйелі түрде үлестіру, оның нәтижесінде объект құны тиімді қызмет көрсету мерзімі кезінде экономикалық табыстың қолданылу шамасы бойынша объект құнының бір бөлігін шығынға жұмсау әсерінен бара-бара шығынға жазылады. Актив амортизациясы актив қолданылуға дайын болған кезден бастап, істен шыққанға дейін, тіпті актив белгілі бір уақыт бойы іске қосылмаса да, есептеледі. Мысалы, мекеме жаңа технологияларды тамыз айында алды, ал оларды орнату мен жөндеу қыркүйекте жүргізілді. Жұмыскерлер осы жабдықта жұмыс істеуді үйрену үшін үш айлық оқу курстарына жіберілді. Жаңа технологиялар қараша айында іске қосылды. Амортизация жабдық қолданылуға дайын болған уақытта, қыркүйек айынан бастап есептеледі.
Негізгі құралдардың амортизациясын есептегенде келесі талаптарды басшылыққа алу керек:
- амортизацияланатын объект құны тиімді қызмет көрсету мерзімі бойы жүйелі түрде шығынға жазылу керек;
- қолданылатын амортизация тәсілі мекеме объектіге тән экономикалық табысты қолдану процесінде көріну керек;
- амортизациялық аударымдар әр кезеңде, бірақ олар басқа активтің баланстық құнына кірмеген жағдайда, шығын деп танылу керек.
Жылжымайтын мүлік, ғимарат және жабдық объектілерінің қалдық құны, оларды амортизациялай тәсілі және олардың тиімді қызмет көрсету мерзімі кем дегенде әр қаржылық жылдың соңында қайта қаралу керек. Егер нәтижесі алдындағы бағалаудан өзгеше болса, ол айырмашылық Есептеу саясаты, бухгалтердік бағалаудағы өзгерістер және қателіктер МСБУ (IAS) 8 сәйкес бухгалтерлің бағалаудағы айырмашылық ретінде ескерілу керек.
Негізгі құралдар құнын өтеу шегін, яғни амортизация есептелетін шекті анықтау есепке алудағы маңызды мәселе болып табылады. Бұл мәселені шешетін екі жол бар:
- амортизация негізгі құралдар объектісінің құнын толық өтегенге дейін, яғни негізгі құралдың қалдықты құны нөлдік шамаға жеткенге дейін есептеледі;
- амортизация негізгі құралдың қалдықты құн ликвидациялық құнға жеткенге дейін есептеледі. Бұл жағдайда ликвидациялық құн (salvage value) дегеніміз негізгі құралды тиімді қолданылу мерзімі аяқталғаннан кейін пайдаланудан шығарған кезде алынуы ықтимал сома (мысалы, негізгі құралдарды ликвидациялау кезінде алынатын материалдар құнвы ретінде).Бұл жол IAS пен US GAAP-та жалғыз ғана пайдалануға болатын жол.
Егер негізгі құрал жоғарыда аталған амортизацияны есептеу шегіне жеткенге дейін істен шығарылса, онда амортизация негізгі құралды істен шығарғанға дейін есептеледі.
Амортизация - тозудың құндық көрінісі. Бухгалтерлік есеп принциптеріне сәйкес негізгі құралдардың құны олардың қолданылуы ықтимал мерзімінде оларды есеп беру кезеңдеріне қайта тарату (шығынға жазу) жолымен үлестірілу керек, есеп беру кезеңі кезінде бұл объектілер олардың иесіне табыс әкелетін қызмет атқара алады. Амортизация процесінің міндеті - ұзақ қолданылатын материалдық активтер құнын өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құнына немесе қолданылуы ықтимал мерзіміндегі компания шығындарына үлестіру.
Активті амортизациялау актив қолданысқа дайын болғанда, яғни ол субъект басшылығы жоспарлағандай қызмет көрсету үшін қажет орын мен күйде болған кезде есептеледі. Активті амортизациялау келесі даталардан бұрын тоқтатылады: НСБУ2 626-628 пункттеріне сәйкес актив сатылымға (сатылымға арналған деп жіктелген шығарылатын топқа жазылған) қажет ретінде жіктелетін дата және активті мойындау тоқтайтын дата. Яғни амортизация актив тоқтап қалғанда немесе белсенді қолданылудан шыққанда тоқтамайды да, актив толық амортизацияланған жағдайда ғана тоқтайды. Алайда амортизация әдістері жүктеу негізінде қолданылса, амортизациялық аударымдар өндіріс тоқтап тұрған жағдайда нөлге тең болады.
Жерден басқа, барлық ұзық қолданылатын материалдық активтер шектеулі пайдалану мерзіміне ие. Қызмет көрсету мерзімі шектеулі болатындықтан, бұл активтердің құнын пайдалану кезеңінде үйлестіру керек. Физикалық және моральдық тозу активтердің шектеулі қызмет көрсетуінің себебі болып табылады. Жүйелі жөндеу мен тиянақты күту объектілерді жақсы күйде сақтауға және олардың қызмет көрсету мерзімін ұзартуға септігін тигізеді, бірақ ақыр аяғында әр негізгі құрал объектісі жарамсыз күйге келеді. Үнемі жөндеу жүргізу амортизацияның қажеттілігін жоққа шығармайды.
Амортизациялық аударымдар - өнімнің, жұмыстың және қызметтің өзіндік құнын құрайтын негізгі элементтердің бірі болып табылады. Амортизациялық аударымдар сомасын жоғарылату немесе төмендету өндірістегі шығындар қателігіне әкеледі.
НСБУ2 сәйкес, амортизация - активтің амортизацияланатын құнын оның тиімді қолданылу мерзімі бойы жүйелі үйлестіру. Амортизацияланатын құн бастапқы және ликвидациялық құн арасындағы айырмашылық болып табылады. Амортизациялық аударымдар әр есеп беру кезеңінде шығын ретінде есептеледі.
Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерді амортизациялау калькуляциялық шығындардың бір түрі болып табылады және мекеменің жалпы шығынында ерекше орын алады. Шикізат, материал, еңбекақы және басқа ағымдық процестерге кететін шығындарға қарағанда, мекемеде бұл шығындар есеп беру кезеңінде болмайды, тек ертеректе жұмсалған шығындарды активтерді алуға жұмсайды.
Шетелде амортизацияны есептеу баланс құру мерзіміне айналымнан тыс активтердің ағымдық нарықтық құнын өлшеу ретінде емес, олардың бастапқы құнын пайдалану кезеңдері бойынша шығынға жүйелі түрде үлестіру процесі ретінде түсіндіріледі. Айналымнан тыс активтерді нақты нарықтық құнының баланста көрсетілген есептік (қалдық) құнынан айырмашылығы болуы мүмкін.
Амортизация мекеменің құралдары мен қаражаты айналымындағы орны мен ролі жағынан басқа шығын топтарынан ажыратылады. Айналымнан тыс активтерді сатып алу мекеменің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.