Қазақ мифтері мен мифтік аңыздары турал

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: I МИФ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

КІРІСПЕ: 1. 1 Антикалық және қазақ мифтер типологиясы

2: 5

КІРІСПЕ: 1. 2 Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифологиялық образдар типологиясы

2: 11

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: II АҒЫЛШЫН ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ЭПОСТАРЫНДАҒЫ МИФТІК ОБРАЗДАР

КІРІСПЕ: 2. 1 Ағылшын және қазақ эпостарындағы ортақ сюжеттер

2: 25

КІРІСПЕ: 2. 2 Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік бейнелердің ұқсастықтары мен ерекшеліктері

2: 55

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: Қорытынды

2: 70

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

2: 73

КІРІСПЕ:

Кіріспе

Жұмыстың жалпы сипаттамасы . Ғылымның дамуына байланысты миф туралы тұжырымдар қайтадан жандануда. Әлемдік өнерде, әсіресе ежелгі және классикалық кезеңдерде миф негізгі тақырыптардың бірі болған. Жарты ғасырдан астам уақыттан бері Батыс ғалымдары мифке «ертегі», «ойдан шығарылған оқиға» немесе «фантастика» деп қарамай, архаикалық қоғамдары сияқты қабылдады. Осылайша, миф ойдан шығарылған оқиға немесе ертегі емес, керісінше «шынайы оқиға» болып есептеледі.

Қазақ мифологиясы ХХ ғасырдың басына дейін фольклортанудан бөлек зерттелмеген. Алғашында ғалымдар мифтік оқиғаларды зерттеуге және талдауға аз көңіл бөлді. Ұлттық идеологияны насихаттайтын мұндай дүниетаным болашақ перспективасының қайнар көзі болды, ал мифология ежелгі халықтық нанымдармен тікелей байланысты болды. Мифологияға арналған алғашқы зерттеулер Қазақстан Тәуелсіз ел ретінде танылғаннан кейін басталды.

Сонымен, Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың бастамасы бойынша "Ғасырлар бойы қалыптасқан рухани мәдениетті қалпына келтіру және дамыту мақсатында, сондай-ақ Қазақстандық қоғамның қазіргі өмірін, діни-білім беру саласын дамытудың қазіргі заманғы үрдістерін, елдің мәдени мұрасын сақтау және тиімді пайдалануды ескере отырып "Мәдени мұра " ұлттық бағдарламасы әзірленді. Қазіргі уақытта, ол қазақ халқының мәдени мұрасы саласындағы ғылыми зерттеулер арқылы іске асырылуда. Н. Ә. Назарбаев: " . . . Мәдени мұра бағдарламасының негізгі міндеттерінің бірі: туған өлкенің мәдени дәстүрлері және тарихымен жақсы таныс ұрпақты тәрбиелеу болып табылады" деген. Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік образдарды зерттеуде, алдымен әлемнің жаратылуы, одан кейін мифтік кейіпкерлердің ғайыптан пайда болуын қарастырамыз.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі . Ағылшын және қазақ эпостарында мифтік бейнелерге қатысты ғылыми жұмыстар болса да, екі ел эпостарындағы мифтік бейнелерді салыстыра отырып ғылыми зерттеу жұмысын жазу тұңғыш рет қарастырылып отыр. Зерттеу жұмысында ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік бейнелер және ортақ сарындарының екі ел эпосынан орын алуы айқындалады.

Бұл диссертациялық жұмыста ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік бейнелерге қатысты ғалымдардың ғылыми жұмыстары және ортақ сюжеттерге қатысты пікірлері назарға алынды.

Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік бейнелерді зерттеу барысында талдау, байқау, тарихи-салыстырмалы және тарихи генетикалық зерттеу әдістері қолданылды. Екі ел эпостарындағы мифтік бейнелер тұралы мағлұматтар жиналып талдау жасалынды.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері . Зерттеудің негізгі мақсаты - ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік образдардың типологиялық ұқсастықтары, ерекшеліктері мен айырмашылықтарын айқындау болып есептеледі. Бұл мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер орындалды, яғни ағылшын және қазақ мифтер типологиясы туралы ғылыми шолу жасалынды. Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік образдар салыстырмалы түрде зерттелінді, сараланды және сипатталды.

Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік бейнелерді зерттеу барысында келесідей ғылыми жаңалықтар анықталды:

1. Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифологиялық бейнелердің екі ел эпостарынан орын алу ерекшеліктері қарастырылды.

2. Екі ел эпостарындағы мифологиялық бейнелерге қатысты ойлар сабақталды.

3. Зерттеу нәтижелері болашақ мұғалімдерінің сыни ойлау процесін қалыптастыруда, қазақ және ағылшын филологиясы студенттеріне салыстыра зерттеу тәсілдерін шындауға әдістемелік талдау ретінде қолдануға мүмкіндік береді.

Теориялық және методологиялық негіздері. Диссертациялық жұмысты жазу барысында фольклортану ғылымында көптеген зерттеулер жасаған ғалымдардың теориялық тұжырымдары есепке алынды. Мифтік бейнелер туралы ағылшын және қазақ ғалымдары бұрыннан зерттеп келеді. Ағылшын және қазақ эпосиарындағы мифтік бейнелерге қатысты пікірлер қалдырған ғалымдар қатарында Е. М. Мелетинский, А. Н. Афанасьев, В. М. Сидельников, қазақ зерттеушілерден М. Әуезов, Р. Әлмұханова, М. Ғабдуллин, Т. Алпысбаев, Ш. Керім, Т. Баялиева, А. Айдашев т. б. еңбектері ғылыми бағдар берді.

Сонымен қатар мифтік бейнелердің шетел зерттеушілері тарапынан зерттелу тарихы да қарастырылды. Мифтік бейнелер туралы ғылыми зерттеулер жасаған шетелдік ғалымдар қатарында Ураз Мурат, Ф. С. Робинсон, Э. Коннар, С. Шамиса, Өгел, Уиллиам Е. Барнетті айтуға болады.

Зерттеу әдістері.

Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік образдарды зерттеу барысында талдау, байқау, тарихи-салыстырмалы және тарихи генетикалық зерттеу әдістері қолданылды. Екі ел эпостарындағы мифтік бейнелер тұралы мағлұматтар жиналып талдау жасалынды.

Талдау әдісі - зерттеу объектілерін олардың құрамдас бөліктеріне бөлу немесе ыдырату арқылы таным әдісі. Зерттеу барысында екі нұска кейіпкерлерімен танысу барысында бұл әдісітің пайдасы зор.

Байқау әдісі - зерттеушіге процеске кедергі келтірмей, сезімдердің көмегімен заттар мен құбылыстарды тікелей қабылдауға негізделген объективті әлемді білудің тәсілі.

Тарихи-салыстырмалы әдісі - материалдық әлемнің объектілері арасындағы айырмашылықты белгілеу немесе оларда жалпыға ортақ табу. Бұл әдіс екі нұсқаның бірдей кейіпкерлерінің айырмашылықтарын табу мақсатында қолданылды.

Тарихи генетикалық әдісі - әлеуметтік құбылыстар мен үрдістерді, олардың шығу тегі мен дамуын талдау арқылы зерттеу тәсілі. Бұл әдіс ағылшын және қазақ фольклорындағы жалмауыз кемпірдің шығу тегін талдауда көмегін тигізді.

Зерттеу нәтижелерінің жариялануы. Зерттеу нәтижелері бойынша жазылған мақалалар Қазақстан Республикасы Білім және ғылым саласында бақылау комитеті белгілеген ғылыми басылымдарда жарияланды. 2 ғылыми мақала Қазақстан Республикасы басылымдарынды жарық көрді және 2 мақала халықаралық ғылыми-теориялық конференцияларда жарияланды.

Жұмыстың құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспе, екі бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I МИФ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

Антикалық және қазақ мифтер типологиясы

Ғаламның пайда болуы. Миф (mythos) - грек тілінен аударылғанда сөйлеу, сөз, аңыз, ертегі деген мағыналарды білдіреді. Ол әлемнің және ондағы барлық тіршіліктің пайда болуы, ондағы адамның орны, құдайлар мен батырлар туралы түсініктерді баяндайды. Мифтер, әлемді және табиғи құбылыстарды бейнелеу арқылы, әлі күнге дейін құпиясы ашылмаған ғаламның түрлі өмір салтын түсiндіру қажеттілігінен туындаған әңгімелер жинағы. М. Элиаденің айтуынша, миф - қандайда бір оқиғаны, ертегілер кезеңдегі оқиғалардың қалай жасалынғанын және адамдардың қалай пайда болғанын түсіндіреді. Шын мәнінде болған оқиғалар туралы айтады, шығармашылық белсенділікті тудырады [1; 13] .

Миф - ойдан шығарылған оқиға емес, архаикалық қоғамдардың болмысын сүреттейтін қасиетті хикаялар болып саналады. Адам баласы мифті үйрену арқылы объектілердің шығу тегін біле алады. Осылайша, сол объектілерді басқарғысы немесе оған үстемдік еткісі келетін адамдар өз тарихын үйренуге мәжбүр болады [1; 23-24] .

Мифтердің құрылымы мен функцияларын түсіну адамдардың ой тарихын түсінуді білдіреді. Мифтер әлемнің, адамдардың, жануарлар мен өсімдіктердің пайда болуы туралы ғана емес, сонымен бірге адамзат тарихында болып жатқан барлық маңызды оқиғалар туралы да айтады. Тарихы, адамзаттың білімі, тәжірибесі мен әдістері болашақ ұрпаққа негізделген жанрлар арқылы беріледі. Осы контексте "Мың бір түн" ертегісиндегі өз тарихының арқасында өмірде қалған Шехразат шынайы және бейнелі мағынада үлгі болады.

Мифтер көбінесе құдайлар мен табиғаттан тыс тіршілік иелерін басты кейіпкерлер ретінде есептейді. . Бірақ кейбір мифтік әңгімелерде адамдар басты кейіпкерлер ретінде есептеледі деп айтуға болады. Үнді мифтерінде Рама-рух болуына қарамастан адамның ерекшеліктерін бейнелейтін кейіпкер.

Мифология (гректің “мифос” - халықтың тарихы, ал “логос”- сөз немесе сөйлеу, яғни халықтың ауызша тарихы) - бұл мифтер деп аталатын мәдениетте жиі кездесетін ертегілерін зерттеу және түсіндіру, адам жағдайының әртүрлі аспектілерімен айналысатын әңгімелер жиынтығы: жақсылық пен жамандық; азаптың мағынасы; адамның шығу тегі; географиялық атаулардың, жануарлардың, мәдени құндылықтар мен дәстүрлердің шығу тегі; өмір мен өлімнің мәні; өмірден кейінгі өмір. Мифтер белгілі бір мәдениеттің осы тақырыптар туралы ұстанатын сенімдер мен құндылықтарын білдіреді.

Мария Лич пен Джером Фрид мифологияны келесідей анықтайды: Миф - бұл ежелгі дәуірде нақты болған оқиғалар, халықтың космологиялық және табиғаттан тыс дәстүрлерін, оның құдайларын, кейіпкерлерін, мәдени ерекшеліктерін, діни сенімдерін және т. б. түсіндіретін оқиға. Осылайша, мифтер адамның, жануарлардың, нұсқаулықтардың пайда болуы туралы айтады; олар белгілі бір жануардың неге өзіндік ерекшеліктері бар екенін (мысалы, жарғанат неге тек түнде ұшады), белгілі бір табиғи құбылыстардың не үшін немесе қалай пайда болғанын айтады (мысалы, неліктен кемпірқосақ пайда болады немесе Орион шоқжұлдызы аспанға қалай түсті), рәсімдер қалай және неге басталды және олар неге жалғасуда . . .

Грек Мифтеріндегі Кейіпкерлердің Мәртебесі. Адам ерекшеліктерін алдынғы қатарға қойған грек мифтерінде құдайлар мен құдайшылдар ерекше күш пен қасиеттерге ие, бірақ адам бойында кездесетін көптеген эмоциялар мен мінез-құлықтарды игерген. Осыған байланысты Зевс, Гера мен Афродита мәртебесі бойынша зерттеу жұмыстары жасалынды.

1. Зевс. Ол Рейна мен Кроностың ұлы. Ол өзінің егемендігін жеребе арқылы алады. Зевстің көп әйелі болады, әр әйелінен бір неше баласы болады. Зевс әрқашан өте ақылды және күшті болған деп айтуға болмайды. Зевсте көптеген адами қасиеттер болады, ал бұл қасиеттері Гераны қатты ашуландырады. Зевс әлемдегі тәртіпті сақтаушы ретінде, жасалған келісімдерді күзетип, одан көмек сұрайтындарды қорғайды [2; 332-336] .

Зевс - құдайлардың құдайы, құдайлардың әкесі және ең үлкені есептеледі. Құдайлардың құдайы-Зевс, аспан-Құдайы, аспанмен байланысты барлық табиғи күштерді бейнелейтін тіршілік иесі. Жарытық, бұлт, күн күркіреуі, найзағай, Зевстің қол астында. Уранос ғаламына қарапайым көзқараспен қарайтын Зевс-бұл аспан құдайы деп аталатын табиғаттың өзі емес, табиғатты адам тәртібіне ұқсас етіп қоятын және оны басқаратын адам құдайы. Барлық патшалар Зевстен туады және тәрбиеленеді [3; 293-297] . Зевстің күші барлық құдайлардың күштерінен үлкен. Бұл басқа құдайлардың оған бағынуы керек дегенді білдіреді. Оған қарамастан Зевске қарсы болған және оны алдағандар да болды. Зевс ғашық болады, әйелдердің артынан жүреді, бірақ махаббат пен әйел үшін өз атағын жоғалтпайды [4; 12-14] .

Троян соғысының құпия кейіпкері Зевс қандай да бір жолмен Ида тауының Горгарос шыңынан шайқасты басқарады. Ештеңе байқаусызда және Оның бұйрығынсыз болмайды. Басқа құдайлардың өсиеттерін адамдарға жеткізу міндеті- Зевстің құсы бүркітке жүктелген еді [3; 294] .

Одиссеяда Зевстің құдыреті құрбандық шалғанда, дұға еткенде және ант еткен кезде ғана байқалады. Оның бар екенін құсы бүркіт, күн күркіреуі немесе найзағай көмегімен білдіреди. Зевс- қонақжай, байсалды, жанашыр, заңға негізделген адамгершілік тәртіптің негізін қалаушы және сақтаушысы. Зевстің күші жетпейтін бир күш бар, ол оның тағдыры [3; 296] .

Найзағай қаруы бар Зевс дауыл, жаңбыр, өнімділікке байланысты Омбрия және Хеттиос (жаңбырлы), Уриос (жақсы жел жібереді), Астрапиос (найзағай жібереді), Бронтон (дауыл), Георгос (фермер), Хтониос (жерде отырады) сияқты атауларды ашады. Зевс жаңбырды басқарады және өрістердің құнарлылығын арттырады [5; 95-96] . Зевстің сын есімдері фамилияның орнына қолданылады Гипсибремет (аспандағы дауыл), Астеропет (найзағай), Терпикераунос (найзағай), Эригдупос (алыстан дауыл, күн күркіреуі, алыстан естілген Жаңғырық), Айгиохос (қалқан), Кроносоглу және Олимпос. Бұл Зевстің белгілі бір ұрпақтан және Құдайдың ұрпағынан шыққанын көрсетеді

Көптеген жақсы қасиеттер мен ерекшеліктерге ие Зевс, грек мифтеріндегі ең үлкен құдайлардың бірі болып саналады. Оның орны-аспан мен биік жерлер. Оның жақсы қасиеттері оны аспанда ізгі Құдай ретінде өмір сүруге мәжбүр етеді. Алайда, өмір салтынан Зевстің адамның әлсіз жақтары көп екенін көруге болады. Зевс күшті және батыл Құдай бола отырып, шыдамсыз және сабырсыз. Бұл оның кейде бар нәрсесін жоғалтуына әкеледі.

2. Гера. Гера - Кронос пен Рейидің қызы, Зевстің әйелі және Зевс пен басқа Олимп құдайларының қарындасы. Өзінің күйеуімен ұйықтаудан, өсектен қорқатын бір құдай [3; 136-137] . Арес, Гефестос, Эйлейтия және Хебенің анасы. Оның күйеуі Зевстің қашуына қатты ашуланады, онымен бірге болғандарды және Зевстің балаларын жек көреді [2; 131] . Гомер эпостарында "сиыр көздері", "қолы ақ" немесе "алтын тақты" деп сипатталатын Гераның жеке өмірі күрес, ренішке толы зұлым бір құдай.

Қызғанышақ, соғысқұмар, қыңыр, әдепті, оның сүйіспеншілігі мен жеккөрушілігінің себебі қандайда бір логикаға негізделмеген, қару мен өкілеттіктерін теріс пайдаланудан қорықпайтын құдай. Бұл қасиеттердің сипаттамасын оған Гомер берген. Алайда, Гера «Неке және үйленген әйелдер» институтының қамқоршысы болғандықтан үлкен беделге ие [4; 15] .

3. Афродита. Әкесі - Уранос. Орақпен кесіліп, Кронос теңізге лақтырылған Уранос жыныс мүшелерінің көбігінен пайда болған. Сондықтан оны "көбіктен туған" деп атайды [2; 49-51] . Махаббат- Афродитаның ең маңызды жұмысы [6; 22] . Афродита- өлгендердің де, өлмейтіндердің де санасында махаббат пен сұлулық құдайы.

Онсыз қуаныш та, бақыт та болмайды. Гомер бұл құдайды Алтын Афродита деп сипаттайды, ал ақындар Афродитаны әдемі, іскер, нәзік және мейірімді деп сипаттайды. Махаббат символы саналатын бұл құдай, сиқырды өзінен емес, айналасындағы басқа құдайлар арқылы орындайды. Ақындар мен суретшілер шабыт алатын Афродитаның ашулы, кек алу кезінде қорқынышты болады.

Афродитаның өмірге келуі оған мәртебе береді. Бірақ ол ерекшеліктерін теріс пайдалануы басқаларды ашуландырады. Бұл оларды ренжітуге мәжбүр етеді. Ол өзінің керемет ерекшеліктеріне қарамастан, қоғамның санасында жоғары орынға ие деп айтуға болмайды, өйткені оның ашуланшақтық пен кек алу сияқты әлсіздіктері басым болады.

Египет мифтеріндегі кейіпкер. Мысырдың мифтік әңгімелерінде құдайлар бата төңірегінде қарастырылады. Кейде дастан кейіпкері, ал кейде аңыз кейіпкері болып сипатталады. Осыған байланысты Египет мифтерінен орын алған Исис, Осирис пен Хорусты қарастырамыз.

1. Исис. Жасыл өнімдердің құдайы және Ұлы Исис құдайдың әкесі. Исис - Осирис патшаның қарындасы, сонымен қатар оның әйелі, күн құдайы Хорустың да анасы. Басында айды алып жүрген сиыр ретінде бейнеленген Исис, жер, жер өнімдері, теңіз және өмір мен өлімді сақтайтын, сонымен қатар табиғат күштерін сиқыр арқылы басқаратын Құдай [7; 244] . Исис құдай қызметшілермен ақылдасады, олардың шаштарын өріп, хош иістендіреді [7; 246-247] . Исис өндіріс пен ыдырау, өмір мен өлім арасындағы жұқа сызықтағы мәртебе тұрғысынан өте маңызды орын алады. Басындағы ай, құнарлылықтың көрінісі болып табылады. Бұл басқа мәдениеттерде әйелдер мен балаларды қорғайтын құдайларға тән қасиет. Бұл оған күш береді және оны кішіпейілділікпен адам сияқты болуын қамтамасыз етеді. Исис, Құдай болса да, ол мәртебесі төмен деп саналатын қызметшілермен уақыт өткізді және оларға қамқорлық жасайды.

2. Осирис. Осиристің әкесі - Гебеб. Әкесі өз өкілеттіктерін ұлы Осириске қалдырады. Осирис Исидаға үйленген. Осирис дүниеге келген кезде "Барлығының иесі дүниеге келді" деген дауыс тарады, осылайша Осирис төменгі және жоғарғы Египеттің патшасы болды. Ол керемет патша. Египет өзінің ең жарқын уақытын, Осирис патша болған кезде жасады. Ол адамдарды өз ойларын музыкамен жеткізу арқылы, ән айтуға көндірді. Ол адамзаттың игілігі үшін жұмыс істеді, оларға топырақтан жақсы өнім алу үшін ауыл шаруашылығы, жүзім шаруашылығы және түрлі қолөнерді үйретті. Ол тайпа тайпа болып өмір сүретін халқын біріктірді, оларға өркениетті қоғам болуға мүмкіндік берді, әлемде өмір сүру, жұмыс істеу үшін түрлі ережелер мен заңдар жасады. Ол өзінің құдайларына өсиеттерін құрметтеуді және ғибадат етуді үйретті [7; 244] . Ерекше белгілері бар Осирис даналық пен ізгілік сияқты қасиеттерге ие, өз халқына әлемдік тәртіпті қамтамасыз ететін көптеген ережелер мен әдістерді үйретті. Көпшіліктің санасында Осирис жоғары мәртебеге ие.

3. Хорус - Исис пен Осиристің ұлы. Осиристен кейін ол жоғарғы және төменгі Египеттің патшасы болды. Ол медицина ғылымында өте дарынды, қабілетті жасөспірім болды. Тіпті улы жылан немесе ең күшті арыстан Хорусты өлтіре алмайды, өйткені оны Ре мен Исис қорғайды. Ол адамнан жануарға айнала алатынымен қатар, өлмейтін көзге ие. Қайтыс болған әкесінің тұқымынан дүниеге келгендіктен, Хорус, өлілер мен тірілер арасындағы делдал ретінде таңдалды. Әйелдер мен еркектер, тірі кездерінде жасаған игі істерін жазуы үшін Хорусқа дұға етеді, ал қайтыс болғаннан кейін өмірге қайта оралу үшін Осириске дұға етеді. Құдайлар Хорусты, әкесі сияқты бүкіл жердің иесі ретінде қабылдайды. Хорус Мысырда қайтадан әділеттілік пен тәртіпті орнатқандықтан, еліне қайтадан бақ береке оралады [7; 251-252] . Әділдікті қамтамасыз етуші Хорус, ақылды жасөспірім ретінде сипатталады, оған адами қасиеттер де жүктелген. Сонымен қатар өмір мен өлімнің арасында жүретін, өлмейтін көзі бар Хорус, өзінің ерекше және құдайлық ерекшеліктерімен маңызды орын алады. Оның өлмес көзі, адамдардың Хорусты құрметтеуін қамтамасыз етеді.

Қоғамда өмір сүретін әрбір адам өз орнын табады. Бұл тақырыпты көтеретін жағдайлар қоғамның өмірге деген көзқарасына тікелей пропорционалды. Әлеуметтік ұғымдармен үйлескен мәдени элементтерге сенім, отбасы құрылымы, мәртебесі мен білім деңгейі, кәсіби топтар және т. б. кіреді. Қазіргі уақытта қоғамның өмірді қабылдау және түсіну әрекеттері туралы ойлар, мифтік әңгімелер арқылы жеткізіледі.

Адамзат әлемі, күші жетпейтін, кейде түсіндіре алмайтын оқиғаларға тап болғанда, үмітсіздікті өзінен гөрі күшті деп санайтын тіршілік иелеріне жатқызады. Көптеген сенім жүйелерінде жоғары күшке ие Құдай, күшті және ұлы. Ол әрқашан ең жоғарғы позицияда орналасады. Ғаламды құру және негіздеу тұрғысынан Құдайдың маңызы зор. Бұл процесстегі көптеген мифтік әңгімелерде, Құдай мәңгілік болу, ғаламды құру, реттеу, басқару, адамдарды жарату, олардың өмірін реттеу, өлімнен кейінгі жағдайды анықтау сияқты міндеттерді орындау үшін шешуші фактор болып табылады.

Ежелгі ғасырдың дерлік барлық сенімдерінде, әлемді жаратқан, мәңгілік даналық пен үстемділікке ие, жерге жіберген жаңбырлармен батасын беретін көктегі тіршілік туралы айтылады. Бұл жаратылыс тайпаның моральдық нормаларын, салт-жораларын орнатты, ережелерді сақтамағандарды найзағайларын жіберу арқылы жазалады. Қасиетті және күшті болмыстың орны болып саналатын аспан, мәңгіліктің символы болып табылады. Мәртебесі жағынан ең жоғары болу, әрине, құдайларға ғана тән. Құдайлардың аудандардарына адамдар аспанға көтерілу рәсімі арқылы жетеді. Шынында да, аспанда өмір сүретіндер, үлкен күштерге ие. Жоғары болу, биік болу күшті және қасиетті болуға тең деп саналады.

Ежелгі түріктерде қағандарды таққа көтеріп, түріктерге жеңіс сыйлаған, оларды апаттардан қорғаған Аспан Құдайы. Басқарушы үшін Құдайдың ұрпағы болу, әлемдегі ең үлкен билеуші болуды білдіретіндіктен, бұл күшке ие болғысы келетін билеушілер қасиетті күшті қолдана отырып, күшті бір әулетке айналдыруға тырысады. Бұл жағдайдың ауызша әңгімелерге негізделген мифтік мәтіндерде жиі кездеседі.

Билеуші Құдайдың жоғары күшке және билікке ие екенін айтады. Сенім мен біріккен бұл күш, белгі ретінде кез-келген адамға мәртебеге жетуді білдіреді. Әлем үш қабаттан тұрады деп есептелді: аспан, жер және жер асты әлемі. Құдайлардың орны саналатын аспан кеңістігі, ең жоғары құндылыққа ие. Адамдар тұратын аймақ-бұл жер. Жердегі қызмет "аспан" бақылауында. Жер асты әлемі - зұлым тіршілік иелері мен өлілер әлемі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.