Қазақ мифтері мен мифтік аңыздары турал

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 72 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

КІРІСПЕ
2

I МИФ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК

1.1 Антикалық және қазақ мифтер типологиясы
5
1.2 Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифологиялық образдар типологиясы
11

II АҒЫЛШЫН ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ЭПОСТАРЫНДАҒЫ МИФТІК ОБРАЗДАР

2.1 Ағылшын және қазақ эпостарындағы ортақ сюжеттер
25
2.2 Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік бейнелердің ұқсастықтары мен ерекшеліктері
55

Қорытынды
70

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
73

Кіріспе

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Ғылымның дамуына байланысты миф туралы тұжырымдар қайтадан жандануда. Әлемдік өнерде, әсіресе ежелгі және классикалық кезеңдерде миф негізгі тақырыптардың бірі болған. Жарты ғасырдан астам уақыттан бері Батыс ғалымдары мифке ертегі, ойдан шығарылған оқиға немесе фантастика деп қарамай, архаикалық қоғамдары сияқты қабылдады. Осылайша, миф ойдан шығарылған оқиға немесе ертегі емес, керісінше шынайы оқиға болып есептеледі.
Қазақ мифологиясы ХХ ғасырдың басына дейін фольклортанудан бөлек зерттелмеген. Алғашында ғалымдар мифтік оқиғаларды зерттеуге және талдауға аз көңіл бөлді. Ұлттық идеологияны насихаттайтын мұндай дүниетаным болашақ перспективасының қайнар көзі болды, ал мифология ежелгі халықтық нанымдармен тікелей байланысты болды. Мифологияға арналған алғашқы зерттеулер Қазақстан Тәуелсіз ел ретінде танылғаннан кейін басталды.
Сонымен, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың бастамасы бойынша "Ғасырлар бойы қалыптасқан рухани мәдениетті қалпына келтіру және дамыту мақсатында, сондай-ақ Қазақстандық қоғамның қазіргі өмірін, діни-білім беру саласын дамытудың қазіргі заманғы үрдістерін, елдің мәдени мұрасын сақтау және тиімді пайдалануды ескере отырып "Мәдени мұра " ұлттық бағдарламасы әзірленді. Қазіргі уақытта, ол қазақ халқының мәдени мұрасы саласындағы ғылыми зерттеулер арқылы іске асырылуда. Н. Ә. Назарбаев: "...Мәдени мұра бағдарламасының негізгі міндеттерінің бірі: туған өлкенің мәдени дәстүрлері және тарихымен жақсы таныс ұрпақты тәрбиелеу болып табылады" деген. Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік образдарды зерттеуде, алдымен әлемнің жаратылуы, одан кейін мифтік кейіпкерлердің ғайыптан пайда болуын қарастырамыз.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Ағылшын және қазақ эпостарында мифтік бейнелерге қатысты ғылыми жұмыстар болса да, екі ел эпостарындағы мифтік бейнелерді салыстыра отырып ғылыми зерттеу жұмысын жазу тұңғыш рет қарастырылып отыр. Зерттеу жұмысында ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік бейнелер және ортақ сарындарының екі ел эпосынан орын алуы айқындалады.
Бұл диссертациялық жұмыста ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік бейнелерге қатысты ғалымдардың ғылыми жұмыстары және ортақ сюжеттерге қатысты пікірлері назарға алынды.
Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік бейнелерді зерттеу барысында талдау, байқау, тарихи-салыстырмалы және тарихи генетикалық зерттеу әдістері қолданылды. Екі ел эпостарындағы мифтік бейнелер тұралы мағлұматтар жиналып талдау жасалынды.
Жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Зерттеудің негізгі мақсаты - ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік образдардың типологиялық ұқсастықтары, ерекшеліктері мен айырмашылықтарын айқындау болып есептеледі. Бұл мақсатқа жету үшін келесідей міндеттер орындалды, яғни ағылшын және қазақ мифтер типологиясы туралы ғылыми шолу жасалынды. Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік образдар салыстырмалы түрде зерттелінді, сараланды және сипатталды.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы. Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік бейнелерді зерттеу барысында келесідей ғылыми жаңалықтар анықталды:
1.Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифологиялық бейнелердің екі ел эпостарынан орын алу ерекшеліктері қарастырылды.
2.Екі ел эпостарындағы мифологиялық бейнелерге қатысты ойлар сабақталды.
3.Зерттеу нәтижелері болашақ мұғалімдерінің сыни ойлау процесін қалыптастыруда, қазақ және ағылшын филологиясы студенттеріне салыстыра зерттеу тәсілдерін шындауға әдістемелік талдау ретінде қолдануға мүмкіндік береді.
Теориялық және методологиялық негіздері. Диссертациялық жұмысты жазу барысында фольклортану ғылымында көптеген зерттеулер жасаған ғалымдардың теориялық тұжырымдары есепке алынды. Мифтік бейнелер туралы ағылшын және қазақ ғалымдары бұрыннан зерттеп келеді. Ағылшын және қазақ эпосиарындағы мифтік бейнелерге қатысты пікірлер қалдырған ғалымдар қатарында Е.М.Мелетинский, А.Н.Афанасьев, В.М.Сидельников, қазақ зерттеушілерден М.Әуезов, Р.Әлмұханова, М.Ғабдуллин, Т.Алпысбаев, Ш.Керім, Т.Баялиева, А.Айдашев т.б. еңбектері ғылыми бағдар берді.
Сонымен қатар мифтік бейнелердің шетел зерттеушілері тарапынан зерттелу тарихы да қарастырылды. Мифтік бейнелер туралы ғылыми зерттеулер жасаған шетелдік ғалымдар қатарында Ураз Мурат, Ф.С.Робинсон, Э.Коннар, С.Шамиса, Өгел, Уиллиам Е.Барнетті айтуға болады.
Зерттеу әдістері.
Ағылшын және қазақ эпостарындағы мифтік образдарды зерттеу барысында талдау, байқау, тарихи-салыстырмалы және тарихи генетикалық зерттеу әдістері қолданылды. Екі ел эпостарындағы мифтік бейнелер тұралы мағлұматтар жиналып талдау жасалынды.
Талдау әдісі - зерттеу объектілерін олардың құрамдас бөліктеріне бөлу немесе ыдырату арқылы таным әдісі. Зерттеу барысында екі нұска кейіпкерлерімен танысу барысында бұл әдісітің пайдасы зор.
Байқау әдісі - зерттеушіге процеске кедергі келтірмей, сезімдердің көмегімен заттар мен құбылыстарды тікелей қабылдауға негізделген объективті әлемді білудің тәсілі.
Тарихи-салыстырмалы әдісі - материалдық әлемнің объектілері арасындағы айырмашылықты белгілеу немесе оларда жалпыға ортақ табу. Бұл әдіс екі нұсқаның бірдей кейіпкерлерінің айырмашылықтарын табу мақсатында қолданылды.
Тарихи генетикалық әдісі - әлеуметтік құбылыстар мен үрдістерді, олардың шығу тегі мен дамуын талдау арқылы зерттеу тәсілі. Бұл әдіс ағылшын және қазақ фольклорындағы жалмауыз кемпірдің шығу тегін талдауда көмегін тигізді.
Зерттеу нәтижелерінің жариялануы. Зерттеу нәтижелері бойынша жазылған мақалалар Қазақстан Республикасы Білім және ғылым саласында бақылау комитеті белгілеген ғылыми басылымдарда жарияланды. 2 ғылыми мақала Қазақстан Республикасы басылымдарынды жарық көрді және 2 мақала халықаралық ғылыми-теориялық конференцияларда жарияланды.
Жұмыстың құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспе, екі бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I МИФ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
0.1 Антикалық және қазақ мифтер типологиясы

Ғаламның пайда болуы. Миф (mythos) - грек тілінен аударылғанда сөйлеу, сөз, аңыз, ертегі деген мағыналарды білдіреді. Ол әлемнің және ондағы барлық тіршіліктің пайда болуы, ондағы адамның орны, құдайлар мен батырлар туралы түсініктерді баяндайды. Мифтер, әлемді және табиғи құбылыстарды бейнелеу арқылы, әлі күнге дейін құпиясы ашылмаған ғаламның түрлі өмір салтын түсiндіру қажеттілігінен туындаған әңгімелер жинағы. М.Элиаденің айтуынша, миф - қандайда бір оқиғаны, ертегілер кезеңдегі оқиғалардың қалай жасалынғанын және адамдардың қалай пайда болғанын түсіндіреді. Шын мәнінде болған оқиғалар туралы айтады, шығармашылық белсенділікті тудырады [1; 13].
Миф - ойдан шығарылған оқиға емес, архаикалық қоғамдардың болмысын сүреттейтін қасиетті хикаялар болып саналады. Адам баласы мифті үйрену арқылы объектілердің шығу тегін біле алады. Осылайша, сол объектілерді басқарғысы немесе оған үстемдік еткісі келетін адамдар өз тарихын үйренуге мәжбүр болады [1; 23-24].
Мифтердің құрылымы мен функцияларын түсіну адамдардың ой тарихын түсінуді білдіреді. Мифтер әлемнің, адамдардың, жануарлар мен өсімдіктердің пайда болуы туралы ғана емес, сонымен бірге адамзат тарихында болып жатқан барлық маңызды оқиғалар туралы да айтады. Тарихы, адамзаттың білімі, тәжірибесі мен әдістері болашақ ұрпаққа негізделген жанрлар арқылы беріледі. Осы контексте "Мың бір түн" ертегісиндегі өз тарихының арқасында өмірде қалған Шехразат шынайы және бейнелі мағынада үлгі болады.
Мифтер көбінесе құдайлар мен табиғаттан тыс тіршілік иелерін басты кейіпкерлер ретінде есептейді.. Бірақ кейбір мифтік әңгімелерде адамдар басты кейіпкерлер ретінде есептеледі деп айтуға болады. Үнді мифтерінде Рама-рух болуына қарамастан адамның ерекшеліктерін бейнелейтін кейіпкер.
Мифология (гректің "мифос" - халықтың тарихы, ал "логос"- сөз немесе сөйлеу, яғни халықтың ауызша тарихы) - бұл мифтер деп аталатын мәдениетте жиі кездесетін ертегілерін зерттеу және түсіндіру, адам жағдайының әртүрлі аспектілерімен айналысатын әңгімелер жиынтығы: жақсылық пен жамандық; азаптың мағынасы; адамның шығу тегі; географиялық атаулардың, жануарлардың, мәдени құндылықтар мен дәстүрлердің шығу тегі; өмір мен өлімнің мәні; өмірден кейінгі өмір. Мифтер белгілі бір мәдениеттің осы тақырыптар туралы ұстанатын сенімдер мен құндылықтарын білдіреді.
Мария Лич пен Джером Фрид мифологияны келесідей анықтайды: Миф - бұл ежелгі дәуірде нақты болған оқиғалар, халықтың космологиялық және табиғаттан тыс дәстүрлерін, оның құдайларын, кейіпкерлерін, мәдени ерекшеліктерін, діни сенімдерін және т.б. түсіндіретін оқиға. Осылайша, мифтер адамның, жануарлардың, нұсқаулықтардың пайда болуы туралы айтады; олар белгілі бір жануардың неге өзіндік ерекшеліктері бар екенін (мысалы, жарғанат неге тек түнде ұшады), белгілі бір табиғи құбылыстардың не үшін немесе қалай пайда болғанын айтады (мысалы, неліктен кемпірқосақ пайда болады немесе Орион шоқжұлдызы аспанға қалай түсті), рәсімдер қалай және неге басталды және олар неге жалғасуда...
Грек Мифтеріндегі Кейіпкерлердің Мәртебесі. Адам ерекшеліктерін алдынғы қатарға қойған грек мифтерінде құдайлар мен құдайшылдар ерекше күш пен қасиеттерге ие, бірақ адам бойында кездесетін көптеген эмоциялар мен мінез-құлықтарды игерген. Осыған байланысты Зевс, Гера мен Афродита мәртебесі бойынша зерттеу жұмыстары жасалынды.
1. Зевс. Ол Рейна мен Кроностың ұлы. Ол өзінің егемендігін жеребе арқылы алады. Зевстің көп әйелі болады, әр әйелінен бір неше баласы болады. Зевс әрқашан өте ақылды және күшті болған деп айтуға болмайды. Зевсте көптеген адами қасиеттер болады, ал бұл қасиеттері Гераны қатты ашуландырады. Зевс әлемдегі тәртіпті сақтаушы ретінде, жасалған келісімдерді күзетип, одан көмек сұрайтындарды қорғайды [2; 332-336].
Зевс - құдайлардың құдайы, құдайлардың әкесі және ең үлкені есептеледі. Құдайлардың құдайы-Зевс, аспан-Құдайы, аспанмен байланысты барлық табиғи күштерді бейнелейтін тіршілік иесі. Жарытық, бұлт, күн күркіреуі, найзағай, Зевстің қол астында. Уранос ғаламына қарапайым көзқараспен қарайтын Зевс-бұл аспан құдайы деп аталатын табиғаттың өзі емес, табиғатты адам тәртібіне ұқсас етіп қоятын және оны басқаратын адам құдайы. Барлық патшалар Зевстен туады және тәрбиеленеді [3; 293-297]. Зевстің күші барлық құдайлардың күштерінен үлкен. Бұл басқа құдайлардың оған бағынуы керек дегенді білдіреді. Оған қарамастан Зевске қарсы болған және оны алдағандар да болды. Зевс ғашық болады, әйелдердің артынан жүреді, бірақ махаббат пен әйел үшін өз атағын жоғалтпайды [4; 12-14].
Троян соғысының құпия кейіпкері Зевс қандай да бір жолмен Ида тауының Горгарос шыңынан шайқасты басқарады. Ештеңе байқаусызда және Оның бұйрығынсыз болмайды. Басқа құдайлардың өсиеттерін адамдарға жеткізу міндеті- Зевстің құсы бүркітке жүктелген еді [3; 294].
Одиссеяда Зевстің құдыреті құрбандық шалғанда, дұға еткенде және ант еткен кезде ғана байқалады. Оның бар екенін құсы бүркіт, күн күркіреуі немесе найзағай көмегімен білдіреди. Зевс- қонақжай, байсалды, жанашыр, заңға негізделген адамгершілік тәртіптің негізін қалаушы және сақтаушысы. Зевстің күші жетпейтін бир күш бар, ол оның тағдыры [3; 296].
Найзағай қаруы бар Зевс дауыл, жаңбыр, өнімділікке байланысты Омбрия және Хеттиос (жаңбырлы), Уриос (жақсы жел жібереді), Астрапиос (найзағай жібереді), Бронтон (дауыл), Георгос (фермер), Хтониос (жерде отырады) сияқты атауларды ашады. Зевс жаңбырды басқарады және өрістердің құнарлылығын арттырады [5; 95-96]. Зевстің сын есімдері фамилияның орнына қолданылады Гипсибремет (аспандағы дауыл), Астеропет (найзағай), Терпикераунос (найзағай), Эригдупос (алыстан дауыл, күн күркіреуі, алыстан естілген Жаңғырық), Айгиохос (қалқан), Кроносоглу және Олимпос. Бұл Зевстің белгілі бір ұрпақтан және Құдайдың ұрпағынан шыққанын көрсетеді
Көптеген жақсы қасиеттер мен ерекшеліктерге ие Зевс, грек мифтеріндегі ең үлкен құдайлардың бірі болып саналады. Оның орны-аспан мен биік жерлер. Оның жақсы қасиеттері оны аспанда ізгі Құдай ретінде өмір сүруге мәжбүр етеді. Алайда, өмір салтынан Зевстің адамның әлсіз жақтары көп екенін көруге болады. Зевс күшті және батыл Құдай бола отырып, шыдамсыз және сабырсыз. Бұл оның кейде бар нәрсесін жоғалтуына әкеледі.
2.Гера. Гера - Кронос пен Рейидің қызы, Зевстің әйелі және Зевс пен басқа Олимп құдайларының қарындасы. Өзінің күйеуімен ұйықтаудан, өсектен қорқатын бір құдай [3; 136-137]. Арес, Гефестос, Эйлейтия және Хебенің анасы. Оның күйеуі Зевстің қашуына қатты ашуланады, онымен бірге болғандарды және Зевстің балаларын жек көреді [2; 131]. Гомер эпостарында "сиыр көздері", "қолы ақ" немесе "алтын тақты" деп сипатталатын Гераның жеке өмірі күрес, ренішке толы зұлым бір құдай.
Қызғанышақ, соғысқұмар, қыңыр, әдепті, оның сүйіспеншілігі мен жеккөрушілігінің себебі қандайда бір логикаға негізделмеген, қару мен өкілеттіктерін теріс пайдаланудан қорықпайтын құдай. Бұл қасиеттердің сипаттамасын оған Гомер берген. Алайда, Гера Неке және үйленген әйелдер институтының қамқоршысы болғандықтан үлкен беделге ие [4; 15].
3.Афродита. Әкесі - Уранос. Орақпен кесіліп, Кронос теңізге лақтырылған Уранос жыныс мүшелерінің көбігінен пайда болған. Сондықтан оны "көбіктен туған" деп атайды [2; 49-51]. Махаббат- Афродитаның ең маңызды жұмысы [6; 22]. Афродита- өлгендердің де, өлмейтіндердің де санасында махаббат пен сұлулық құдайы.
Онсыз қуаныш та, бақыт та болмайды. Гомер бұл құдайды Алтын Афродита деп сипаттайды, ал ақындар Афродитаны әдемі, іскер, нәзік және мейірімді деп сипаттайды. Махаббат символы саналатын бұл құдай, сиқырды өзінен емес, айналасындағы басқа құдайлар арқылы орындайды. Ақындар мен суретшілер шабыт алатын Афродитаның ашулы, кек алу кезінде қорқынышты болады.
Афродитаның өмірге келуі оған мәртебе береді. Бірақ ол ерекшеліктерін теріс пайдалануы басқаларды ашуландырады. Бұл оларды ренжітуге мәжбүр етеді. Ол өзінің керемет ерекшеліктеріне қарамастан, қоғамның санасында жоғары орынға ие деп айтуға болмайды, өйткені оның ашуланшақтық пен кек алу сияқты әлсіздіктері басым болады.
Египет мифтеріндегі кейіпкер. Мысырдың мифтік әңгімелерінде құдайлар бата төңірегінде қарастырылады. Кейде дастан кейіпкері, ал кейде аңыз кейіпкері болып сипатталады. Осыған байланысты Египет мифтерінен орын алған Исис, Осирис пен Хорусты қарастырамыз.
1. Исис. Жасыл өнімдердің құдайы және Ұлы Исис құдайдың әкесі. Исис - Осирис патшаның қарындасы, сонымен қатар оның әйелі, күн құдайы Хорустың да анасы. Басында айды алып жүрген сиыр ретінде бейнеленген Исис, жер, жер өнімдері, теңіз және өмір мен өлімді сақтайтын, сонымен қатар табиғат күштерін сиқыр арқылы басқаратын Құдай [7; 244]. Исис құдай қызметшілермен ақылдасады, олардың шаштарын өріп, хош иістендіреді [7; 246-247]. Исис өндіріс пен ыдырау, өмір мен өлім арасындағы жұқа сызықтағы мәртебе тұрғысынан өте маңызды орын алады. Басындағы ай, құнарлылықтың көрінісі болып табылады. Бұл басқа мәдениеттерде әйелдер мен балаларды қорғайтын құдайларға тән қасиет. Бұл оған күш береді және оны кішіпейілділікпен адам сияқты болуын қамтамасыз етеді. Исис, Құдай болса да, ол мәртебесі төмен деп саналатын қызметшілермен уақыт өткізді және оларға қамқорлық жасайды.
2. Осирис. Осиристің әкесі - Гебеб. Әкесі өз өкілеттіктерін ұлы Осириске қалдырады. Осирис Исидаға үйленген. Осирис дүниеге келген кезде "Барлығының иесі дүниеге келді" деген дауыс тарады, осылайша Осирис төменгі және жоғарғы Египеттің патшасы болды. Ол керемет патша. Египет өзінің ең жарқын уақытын, Осирис патша болған кезде жасады. Ол адамдарды өз ойларын музыкамен жеткізу арқылы, ән айтуға көндірді. Ол адамзаттың игілігі үшін жұмыс істеді, оларға топырақтан жақсы өнім алу үшін ауыл шаруашылығы, жүзім шаруашылығы және түрлі қолөнерді үйретті. Ол тайпа тайпа болып өмір сүретін халқын біріктірді, оларға өркениетті қоғам болуға мүмкіндік берді, әлемде өмір сүру, жұмыс істеу үшін түрлі ережелер мен заңдар жасады. Ол өзінің құдайларына өсиеттерін құрметтеуді және ғибадат етуді үйретті [7; 244]. Ерекше белгілері бар Осирис даналық пен ізгілік сияқты қасиеттерге ие, өз халқына әлемдік тәртіпті қамтамасыз ететін көптеген ережелер мен әдістерді үйретті. Көпшіліктің санасында Осирис жоғары мәртебеге ие.
3. Хорус - Исис пен Осиристің ұлы. Осиристен кейін ол жоғарғы және төменгі Египеттің патшасы болды. Ол медицина ғылымында өте дарынды, қабілетті жасөспірім болды. Тіпті улы жылан немесе ең күшті арыстан Хорусты өлтіре алмайды, өйткені оны Ре мен Исис қорғайды. Ол адамнан жануарға айнала алатынымен қатар, өлмейтін көзге ие. Қайтыс болған әкесінің тұқымынан дүниеге келгендіктен, Хорус, өлілер мен тірілер арасындағы делдал ретінде таңдалды. Әйелдер мен еркектер, тірі кездерінде жасаған игі істерін жазуы үшін Хорусқа дұға етеді, ал қайтыс болғаннан кейін өмірге қайта оралу үшін Осириске дұға етеді. Құдайлар Хорусты, әкесі сияқты бүкіл жердің иесі ретінде қабылдайды. Хорус Мысырда қайтадан әділеттілік пен тәртіпті орнатқандықтан , еліне қайтадан бақ береке оралады [7; 251-252]. Әділдікті қамтамасыз етуші Хорус, ақылды жасөспірім ретінде сипатталады, оған адами қасиеттер де жүктелген. Сонымен қатар өмір мен өлімнің арасында жүретін, өлмейтін көзі бар Хорус, өзінің ерекше және құдайлық ерекшеліктерімен маңызды орын алады. Оның өлмес көзі, адамдардың Хорусты құрметтеуін қамтамасыз етеді.
Қоғамда өмір сүретін әрбір адам өз орнын табады. Бұл тақырыпты көтеретін жағдайлар қоғамның өмірге деген көзқарасына тікелей пропорционалды. Әлеуметтік ұғымдармен үйлескен мәдени элементтерге сенім, отбасы құрылымы, мәртебесі мен білім деңгейі, кәсіби топтар және т.б. кіреді. Қазіргі уақытта қоғамның өмірді қабылдау және түсіну әрекеттері туралы ойлар, мифтік әңгімелер арқылы жеткізіледі.
Адамзат әлемі, күші жетпейтін, кейде түсіндіре алмайтын оқиғаларға тап болғанда, үмітсіздікті өзінен гөрі күшті деп санайтын тіршілік иелеріне жатқызады. Көптеген сенім жүйелерінде жоғары күшке ие Құдай, күшті және ұлы. Ол әрқашан ең жоғарғы позицияда орналасады. Ғаламды құру және негіздеу тұрғысынан Құдайдың маңызы зор. Бұл процесстегі көптеген мифтік әңгімелерде, Құдай мәңгілік болу, ғаламды құру, реттеу, басқару, адамдарды жарату, олардың өмірін реттеу, өлімнен кейінгі жағдайды анықтау сияқты міндеттерді орындау үшін шешуші фактор болып табылады.
Ежелгі ғасырдың дерлік барлық сенімдерінде, әлемді жаратқан, мәңгілік даналық пен үстемділікке ие, жерге жіберген жаңбырлармен батасын беретін көктегі тіршілік туралы айтылады. Бұл жаратылыс тайпаның моральдық нормаларын, салт-жораларын орнатты, ережелерді сақтамағандарды найзағайларын жіберу арқылы жазалады. Қасиетті және күшті болмыстың орны болып саналатын аспан, мәңгіліктің символы болып табылады. Мәртебесі жағынан ең жоғары болу, әрине, құдайларға ғана тән. Құдайлардың аудандардарына адамдар аспанға көтерілу рәсімі арқылы жетеді. Шынында да, аспанда өмір сүретіндер, үлкен күштерге ие. Жоғары болу, биік болу күшті және қасиетті болуға тең деп саналады.
Ежелгі түріктерде қағандарды таққа көтеріп, түріктерге жеңіс сыйлаған, оларды апаттардан қорғаған Аспан Құдайы. Басқарушы үшін Құдайдың ұрпағы болу, әлемдегі ең үлкен билеуші болуды білдіретіндіктен, бұл күшке ие болғысы келетін билеушілер қасиетті күшті қолдана отырып, күшті бір әулетке айналдыруға тырысады. Бұл жағдайдың ауызша әңгімелерге негізделген мифтік мәтіндерде жиі кездеседі.
Билеуші Құдайдың жоғары күшке және билікке ие екенін айтады. Сенім мен біріккен бұл күш, белгі ретінде кез-келген адамға мәртебеге жетуді білдіреді. Әлем үш қабаттан тұрады деп есептелді: аспан, жер және жер асты әлемі. Құдайлардың орны саналатын аспан кеңістігі, ең жоғары құндылыққа ие. Адамдар тұратын аймақ-бұл жер. Жердегі қызмет "аспан" бақылауында. Жер асты әлемі - зұлым тіршілік иелері мен өлілер әлемі.
Мифтерде, әдетте аспан әлемінде өмір сүретін бірінші ретті кейіпкерлер, кейде эпостарда, кейде жерде, ал халық ертегілеріндегі кейіпкерлер жер бетінде өмір сүреді деп айтуға болады. Бұл құрылымда бірінші ретті кейіперлердің эпостардағы мәртебесін анықтау үшін Түрік, Грек, Египет, эпикалық мәтіндердегі мәртебесін анықтау үшін Оғыз қағандағы, Гилгамеш, Манас эпостарындағы және халық ертегілеріндегі кейіпкерлердің мәртебесін анықтау үшін, мифтік әңгімелердегі бірінші ретті кейіпкерлердің мәртебесін анықтау үшін Керем мен Аслы, Тахир мен Зухре, Ферхат және Ширин әңгімелері зерттелінді.
Қорытынды
Мифтердегі Құдай кейіпкерлер ақылды, батыл, күшті, шыдамды, мейірімді, бірақ кейде қызғаншақ, жек көру сияқты эмоциялармен, кейде алдау, азаптау және кек сияқты адами әлсіздіктермен сипатталады. Эпос кейіпкерлері - үлкен күшке ие, бірақ сонымен бірге көптеген адамди және құдайлық қасиеттерге ие. Бұл кейіпкерлер күшті, ақылды, харизматикалық адамдар, олар қоғамға үстемдік ете алады. Сонымен қатар, олардың өмір салты мен орналасқан жері құдайлардан ерекшеленеді.
Туркі халқының мифтік әңгімелерінде мифтер әлемнің жаратылысы, жер формаларының пайда болуы туралы көптеген сұрақтарға жауап беретін ерекшеліктерін сақтап қалған. Осы тұрғыда таңдалған үш құдайдың Ка(й)ра-хан, Ерлікк хан, Ұмай-Ана) мәртебесі анықталды.
1. Ка(й)ра хан
Жер пайда болған кезде, бәрі сумен қапталған кезде, тек Құдай бар еді және ол аспанда ұшатын еді. Ешқашан шаршамайды. Өйткені тұрақты жері жоқ және ол құдайлардың әкесі. Еш нәрсе болмаған кезде де бар болған. Ка(й)ра хан, бәрін жасаушы, мейірімді Құдай еді. Әрбір жаратылыстың мәні болу тиіс. "Ақ инеден" алған шабытпен барлық тіршілікті жаратты [8; 44]. Ка(й)ра хан өзі жаратқан жердің ортасынан тоғыз қолымен қарағай ағашын жаратты. Оның әр талынан мен адам баласын жасады. Бұл адамдар-адам баласының аталары. Үлген, Қызаған және Мерген атты үш ұлы бар. Адал және әділ қорғаушы. Оның бұйрығына бас иетін бір ұлт бар[9; 451-465].
Ка(й)ра хан-күшті, батыл, шыдамды және әр нарсеге күші жететін, құдіретті, дана, сабырлы, адамның әлсіздігін көрсетпейтін Құдай. Оның бұл ерекшеліктері адамдардың санасында әр нарсеге күші жететін және барлық жағымды қасиеттерді өзінде жинаған бір жаратылыс ретінде ең жоғарғы дәрежеде қалды.
2. Ерлік хан
Кейбір қарапайым құдайлардың денесі жоқ. Олардың есімдері ғана белгілі, олар көрінбейді, қолдарында үлкен күш бар. Бірақ кейбір Құдайлардың денесі бейнеленген, Ерлік те осы құдайлардың бірі. Бұл адамға ұқсайтын "антропоморфты құдайлардың" бірі. Олар басқа құдайлармен салыстырғанда адамдармен көбірек қарым-қатынаста болады [10; 45-47].
Ол жер астында өмір сүретін зұлым құдайлар мен рухтардың басшысы. Ерлік адамдарды аурудың барлық түрлерімен қудалап, олардың зардап шегуін қалайды. Құрбандар берілмеген жағдайда, жер асты әлемінде құл ретінде жұмыс істейді. Шаманның дұғаларында құбыжық ретінде бейнеленген Ерлік дәу денелі қарт адам болып саналады. Шаштары, қасы мен көздері қара және бұйра, шанышқы тәрізді ұзартылған сақалы бар, қабан тәрізді, жылан тәрізді және қара атқа мінген Ерлік, кейбір жерлерде темір қылыш және қалқанмен бейнеленген [8; 54].
Ерлік хан жер астында қара күн жасап, жердің түбін сол күннің қара жарығымен жарықтандырады. Жер астында шатыры темірден жасалған, ошағы балшықтан жасалған сарайы бар. Бұл сарайдың қақпасында күміс тақ орнатылған. Оның қылышы мен қалқаны темірден жасалған. Жер астында өмір сүретін Ерлік Хан ағасы Үлгенге ұқсамаған. Ка (й)РА ханның ұлы болса да, зұлым құдайлармен және екінші дәрежелі рухтарымен бірігіп адамдарға зұлымдық жасайды және бұл жаман істер оны бақытты етеді. Барлық зұлым рухтар оның қол астында қызмет етеді. Ерліктің бес ұлы және екі қызы бар.
Ерліктің әлемі тоғыз қабатқа бөлінеді. Осы қабаттардың әрқайсысында зұлым рухтардың өкілдері болып табылатын құдайлар бар және бұл құдайлар Ерліктің қол астында қызмет етеді. Адамдар оның қаһарынан қорқады, өздерін ханның ашуынан қорғау үшін құрбан кеседі [10; 58-59]. Өйткені Ерлік хан қызғаншақ. Ка (й)ра ханның мүлкін иемдегісі келеді. Хан болса да, оған қанағаттанбай, одан да көп нәрсені қалайды. Осылайша, Ка (й)ра ханға қарсы шығып, адамдарды әділдік пен ізгіліктен тоқтатц үшін қолдан келгеннің бәрін жасайды [9; 451-455].
Ерлік хан мифтік әңгімелерде физикалық қасиеттері белгілі, бейнелеуге болатын Құдай ретінде берілген. Физикалық қасиеттерімен де нашар жер асты тіршілік иесі ретінде қарастырылған. Ол зұлымдық пен алдаудың символы есептелетін еді.
3. Ұмай-Ана
Етене мен құнарлылықтың құдайы есептелетін Ұмай, беделді және қоғамда құрметті орынға ие. Оны императрица (ханым) деп атайды. Барлық монархтардың әйелі оған ұқсайды. Жәшігін Умайдан алған "Ханым" оның көмегімен баласын дүниеге әкеледі [8; 39]. Аспан бір саналады. Бұл оның беделін арттырады [11; 1102].
Балалар мен жануарларға қамқорлық жасайтын, қорғайтын ұлы құдай [10; 81]. Умай әдетте балалармен бірге болады, бірақ кейде оларды тастап кетеді, бұл жағдайда бала ауырып қалады. Қырғыздардағы Ұмай, мол өнім алуға, сонымен қатар мал мүліктің артуына да көмектеседі.
Асыл тұқымды сабақтастықтың символы болып табылатын Ұмай ана, ұрпақтың сабақтастығын қамтамасыз етуге көмектескені үшін ол қоғам арасында үлкен беделге ие болды. Түркияның көптеген қалаларында зұлым рухтар жаңа туған нәресте мен анасына зиян тигізеді деп сеніп, лохус әйелімен бірге бала жалғыз қалмайды, олар әртүрлі әдістерді пайдаланып, өздерін зұлымдықтан қорғайды. Мұнда Ұмай Ана әйелдер мен балалар рухының сақтаушысы ретінде қарастырылады [12].
Мифология сөзінің анықтамасы. Сөздің шығу тегіне назар аударатын болсақ, 'Мифология' сөзі гректің "mythos" ертегілердің бір түрі және "logos" сөз деген мағыналардан тұратын екі сөздің қосындысы. Мифология - жер жүзіндегі адам баласы өзінің жаратушысы және тіршілік ету себебін дәлелдеу үшін ойлап тапқан ойдан құрастырылған оқиғалар мен қиялдардың жиынтығы. Осылайша, ежелгі дәуірде өмір сүрген адамдар мен қауымдастықтардың табыну үшін жаратқан құдайлар, перілер, алыптар, батырлар және олардың хикаялары мифологияны құрайды
17-18 ғасырлардағы ғалымдардың пікірі бойынша мифтер - діни сенімнің морфталған түрі.
Миф - мәдениеттің өте күрделі құбылысы және оны бірнеше тұрғыдан түсіндіруге болады. Кең мағынада миф - қандай да бір қасиетті оқиғаны баяндайды. Мұнда ертеде болған оқиғаны сипатталады. Басқаша айтқанда, миф, табиғаттан тыс жаратылыстардың жетістіктері арқасында, мейлі ол толық шындық болсын, космостық болсын немесе оның бір бөлігі болсын (мысалы: арал, өсімдік түрлері, адамның мінез-құлқы) шындықтың қалай өмірге келгенін баяндайды . Яғни, миф әрқашан аңыз болып қалады. Онда бір нәрсе қалай жасалғандығы, қалай пайда болғандығы айтылады.
Әр қоғамның өз мифологиясы болады. Бізге белгілі түрік, мысыр, грек, үнді, қытай немесе иран мифологиялары болғаны сияқты, басқа ұлттардың, тіпті артта қалған қауымдастықтар мен тайпалардың да әлі күнге дейін сенетін мифологиялары бар.
Бүкіл әлем мифология кейіпкерлері мен құдайлары, оларға тән мәдениеттің өнеріне әсер етеді және оның қоғамдағы рөлін анықтайдыМысалы, Египет өнері, грек өнері, Рим өнері, Қиыр Шығыс өнері немесе Оңтүстік Америка өнері мифологиялық әңгімелер мен фигуралар негізінде құрылған. Осылардың ішінен ең көп зерттелінген және зерделенген үнді және грек мифологиялары. Ал Еуропа өнері мен әдебиетіне ең көп ықпалын тигізген грек мифологиясы болып есептеледі. Сондықтан, қазіргі заманғы өнерді зерттегенде, көбінесе грек мифологиясы туралы айтылады.
Қазіргі заман өнеріндегі мифологияның іздерін үш түрлі түрде көруге болады. Олардың біріншісі диониссиялық философияның әсерінен туындаған деп айтуға болады. Тағы бір көрінісі - мифологиялық оқиғалардың тікелей сипаттамасы. Соңғысы , мифтерді өздері құратын суретшілер деп есептелетін.

Қазіргі заман өнеріндегі мифология

Дионисос грек құдайы ретінде өнерге үлкен ықпалын тигізген. Дионис және оның әңгімелері рельефтерде, мүсіндерде, фрескаларда бейнеленген. Мұнда өнер тарихындағы белгілі Дионис бейнелері емес, жан мен экспрессияны дамытудың анархист және авангардтық әсері бейнеленген.
Дионистың басқа құдайлар мен мифологиялық кейіпкерлерден ерекшелігі оның ой мен өнер тарихы үшін сенім культінің болуы. Дионис адам санасындағы түйсік, эмоция, рационал әлемдегі жындылық және қарапайым өнер. Бұлжердеөнердіңтарихындағы белгіліДионисбейнелеріемесөнердің дамуындағыанархистікжәнеавангардтық қатынасқадионисийлік рух пен көріністің әсері.
Дионис - табиғат құдайы. Ол өсімдіктерді және адамдарға ең көп әсер ететін өсімдіктерді бейнелейді. Бірақ оның нышан ететін нағыз ұлы күші - табиғаттан гөрі адам мен табиғат арасындағы қатынас; бұл адамды табиғаттың құпияларын ашуға әкелетін сиқырлы күш. Бұл грек тілінде 'mainomai' немесе 'enthousiasmos'. Дионистің пікірінше, табиғаттың құпияларын ашып құдайға айналу, шарап және маскүнемдік жолы арқылы жүзеге асады: Шарапты алғаннан кейін ғана адам шығармашылықта өзгеріс жасау күшіне ие болды. Майномайда энтузиасмос сөздері құдайға жету, құдаймен араласып, құдайға айналу мүмкіндігін білдіреді .
Сонымен, Дионистағы ең маңызды тұжырымдама - бұл шығармашылық және шығармашылықты туғызатын өзгеріс күші. Өнердегі барлық авангардтық белгілердің қайнар көзін осы өзгеріс күшінен табуға болады. Дионисос, бостандықты, жаңашылдықты, ынта-ықыласты, толқуды, өзгерісті және тіпті заңсыздықты бейнелейді. Дионисоста ешбір Олимп құдайында табылмайтын еркіндік бар.
Дионистың қасиетті мерекелерінің ерекше рәсімдері бар. Оған табынушылар оның жабайы аңдар сияқты көрінетініне сенеді. Сондықтан күзде әйелдер мен қыздар, майнаддар, шарап ішіп, орман мен тауға топ болып шығады. Ол түні шерулер өте үлкен және шулы болады. Әйелдер шырмауық бұтақтарынан жасалған шамдарды немесе таяқшаларды сермеп жүреді. Аспаптар ойналады және ойындар ойнатылады. Жаяу серуендеп жүріп Дионисостың әртүрлі атауларын айқайлап айтады. Сонымен қатар, құдайдың құрметіне гимностарда айтылады. Майнадтар кезіп жүргенде, алдынан шыққан жануарларға бас салып, оларды шикідей майдалап жейді. Осылайша, олар Құдайды іштеріне салған болып есептеледі. Іштерінде құдайдың бар екендігіне деген сенім одан әрі қозады. Сол сәтте олар мүйізді және агрессивті һәлде болады.
Олимптің құдайлары рәсімдерде тәртіптің болғанын жақсы көреді. Диониске табынатын бұл әйелдердің храмдары жоқ. Олар табиғат аясында, тауларда, терең ормандарда және тоғайларда өмір сүреді және ғибадат етеді. Бұл дионисиялық мифтің ерекше табиғаты, дәстүрлі емес ынта-жігері мен еркіндігінің белгісі. Гректердің драмалық әдебиеті мен трагедиясы осы барлық фестивальдардан және Дионис атымен қойылған спектакльдерден пайда болды. Дионисос Театрдың Құдайы болады. Философияның қазіргі заманғы өнерге әсері туралы айтқан кезде Дионисостың бұл ерекшелігінің маңызы зор.
Фридрих Ницшенің Қасіреттің туындауы атты еңбегінде грек болмысын түсіндіруі бүгінгі күнге дейін өз күшін жойған жоқ деп айтуға болады. Трагедияда ғана емес, ежелгі грек шығармашылығында да екі бөлек элемент бар. Бұл шығарма екі бөлек құдай бейнеленген екі қарама-қарсы философияның бірігуінен туындайды. Бұл екі құдай - Аполлон мен Дионис.
Аполлон - жарықты бейнелейтін, табиғатты көреалатын, тіршілікті парасаттылықпен қабылдайтын және зияткерлікке негізделген әдістермен тіршілікті қалыптастыра алатын қабілетті бейнелейді. Аполлон - бұл пластикалық өнер болып есептеледі. Сонымен бірге көрегенділік қабілеті бар, табиғатты түсіне алатын , табиғатты проектор сияқты жарықтандырып, қараңғыда қалған құпияларын ашады. Табиғатпен араласу, қара күштердің құпиясына жету үшін тағы бір ынта қажет. Бұл құдірет сонымен қатар шарап құдайы Дионисосты бейнелейді. Дионисос табиғаттың өзі емес, құдай да емес, адамның табиғатпен бірігуіне мүмкіндік беретін құрал сияқты. Бұл адам үшін жаратылған құдай. Шын мәнінде, адамдар әйелдерден туады, олар адамдармен араласып, әр түрлі азап шегулерге душар болады.
Егер шығармашылық адамның табиғатқа араласуын көздейтін болса, Дионис өнердің басты қайнар көзі ретінде қарастырылады: Жануарлар сөйлейтін сияқты, топырақ сүт, бал береді - адамнан ерекше ойлар туындайды. Адам өзін Құдай деп санайды... Енді адам суретші емес, ол бір өнер туындысына айналды .
Дионисос - өзгеріс, жаңашылдық, серпіліс пен шығармашылықты сүреттейді. Мәнерлі және қарама-қайшы өнерді құрайтын ол барлық нарсе. Бұл тұрғыда Дионис өнердегі барлық ынта-ықылас, қызғаныш, экспрессионистік және жаңашыл көзқарастар үшін шешуші болып табылады. Егер өмір логика және эмоция болып екіге бөлінсе, өнер - эмоция болса, онда ол сөзсіз Дионисос. Бұл жағдайда, егер бейнелеу өнерінің құдайы Аполлон болса, қазіргі заманғы өнердің құдайы Дионисос болуы керек.
Эпос дамуының тарихын зерттеген ғалымдардың ең маңызды тақырыптарының бірі - эпос және мифологияның өзара байланысы туралы еді. Зерттеушілердің пікірінше, эпостар эпикалық әңгімелерден туындайды. Нотроп Фрай осы тақырып бойынша ең маңызды ақпаратты ұсынады. Фрай эпостың даму тарихын зерттей отырып, мифологияға да еніп, былай дейді: Батырлық туралы жазылған эпос, адамдар туралы жазылған роман және қудайлар туралы жазылған аңыздың (мифтиң) ортасындағы бір шығарма. Прозалар алдымен классикалық мифологияның дамуының соңғы кезеңі ретінде пайда болады ... Эпос - тарихи оқиғаларға қиялмен қараудың нәтижесі .
Жазушылардың мифологиялық образдарды суреттеу тәсілдері әр түрлі екендігі сөзсіз. Бұл айырмашылық стильден, негізгі тақырыптан немесе қазіргі заманмен байланысы бар контрасттан туындауы мүмкін. Бұған жазушының мінезін де қосу керек. Зерттеушілер қандай да бір оқиғамен жумыс істеген кезде әр түрлі мифологиялық кейіпкерлерге жүгінеді және бір нәрсені тусіндіруге әрекет жасайды.
Ван Тигем еңбегінде көптеген зерттеушілердің пікірінше, мифологиялық образдар бір ақыннан екінші ақынға ауысқан кезде өзгеріске ұшырайды. Ал зерттеушшілер бұл өзгерісті зерттейді және бұл сараптаманың нәтижесі көршілерінің талғамының өзгеруі және сол қоғамның басым идеалын айқын түсінуге мүмкіндік береді дейді. Промета - әр түрлі жазушылардың шығармаларында түрлі ұғымдардың бейнесі немесе символы болуындағы үлкен айырмашылықты көрсететін мифологиялық образдардың бірі.
Мифологиялық белгілерді қолдануда әртістер әр түрлі тәсілдерді қолданады. Кейбір суретшілер өз шығармаларында дәстүрге негізделген мифтік фигураларды пайдаланады, ал басқалары мифтік фигураларды өздері ойлап табады. Жоғарыда біз дәйексөз келтірген Пол ван Тигем Файрон, Кабул және Исаны дәстүрге негізделген мифтік тұлғалар деп атайды, ал Байронның Манфред кейіпкерін Байрон ойлап тапқан тұлға деп атайды.
Барлық жазушылардың туындыларын ескере отырып, олар қолданатын мифтік образдардан басқа, Ахмет Хамди Танпинар mythe personnel (жеке миф) деп атайтын ақыл-ойдың нәтижесінде, бейсаналықтан пайда болатын мифтік ерекшеліктер де бар. Тиісінше, әр суретшінің бірінен соң бірі жүретін ерекше бір мифі бар. Мұнда миф жазушының ортақ тақырыбына сәйкес келеді.
0.2 Ағылшын және қазақ эпостарындағы ортақ сарындар
Әдебиет ауызша және жазбаша болып екіге бөлінеді. Гудидің айтуынша "ауызша әдебиет - бұл қоғамда кездесетін, жазусыз стандартты форма " [1]. Әрбір әдеби-көркем шығарманың өз авторы бар .Мифтің шығу тегі бір авторға байланысты емес, миф қоғам арқалы құрылады. Алғашында миф ауызша түрде ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырды. Содан кейін ол қолмен жазылып, жазбаша әдебиетте қолданылды. Гудидің айтуынша, " мифтер ауызша мәдениетке тән және жазудың пайда болуымен өзгеретін жанр ретінде қарастырылады. Іс жүзінде, мифтер жазу пайда болғанға дейін халықтың дәстүрінде сақталған.
Олар діннің бір бөлігі болды, сондықтан олар діни қызметкерлер коллегиясының қасиетті рәсімінде сақталды. Сонымен қатар, олар бір орыннан екінші орынға ауысып отырды.
Мифтер ежелгі дәуірлерден және әртүрлі жазушылардың шығармаларынан сақталып келеді. Мифтің қайнар көзі тек қана ақындар емес, сонымен қатар лириктер және мифтік пайғамбарлар болып саналады. "Ағылшын әдебиетіндегі классикалық мифтер" кітабында Гейли ағылшын әдебиетіне әсерін тигізген мифтерді жазуда үлкен рөл атқарғандарды атап өтеді. Ол өзінің қарсыласының аяқтарын жалап тұрған жыланды құтқарған Меламп сияқты мифтік пайғамбарлардың әңгімесінен бастайды. Осы жалау арқылы, ол жануарлардың тілін түсінуге қабілетті болады. Ол пайғамбарлық қасиеті бар алғашқы грек адамы ретінде танылған; Гелен мен Кассандра да осындай пайғамбарлық күшке ие. Олар троян әскерлерлеріне пайғамбарлық етті.
Сонымен қатар, лирика кейбір мифтерді жазуда үлкен рөл атқарады. Ежелгі дәуірде кейбір ақындар өлеңдерін лирамен шырқады. Олардың музыка мен өлеңдерде таланттары бар. Мысалы, Орфей-грек лиригі және оның әңгімелері жазылған. Оның танымалдығы - бәрін музыкамен баурап алу қабілетіне байланысты. Оның шығармаларында "барлық нарсенің шығу тегі және жанның өлмейтіндігі" туралы кейбір шындықтар бар. Ол орфикалық гимндердің авторы ретінде танымал.
Классикалық мифологияның ең алғашқы қайнар көзі- керемет минстрель болған соқыр адам туралы жазылған Гомердің өлеңі. Ол бір жерден екінші жерге серуендеп, ертегілер айтады. Ол хандар мен шаруалардың алдында ән шырқайды. Адамдардың қайырмалдықтары оның табыс көзі болып табылады. Кейбір ғалымдар оны танымал тұлға деп санамайды және оның бар екендігіне күмән келтіреді. Оның "Илиада" және "Одиссея" атты ұзақ эпикалық поэмалары батыс әдебиетінің негізін қалады. Олар алфавиттер жасалғанға дейін ауызша құрастырылады және оқылады, бірақ б.з. д. 537 жылы Афиналық Писистрат бір топ ғалымдарға Гомер өлеңдерін жинап, қайта қарауды бұйырады.
Гесиод - тағы бір ұлы грек ақыны. Гомер эпикалық поэзияның атасы ретінде танылса, Гесиод дидактикалық поэзияның атасы ретінде танылады. Жас кезінде ол шопан болды, ал әкесі қайтыс болғаннан кейін кедей фермер болды. Гомер сияқты, оның екі ұлы өлеңі бар: "Теогония" және "жұмыс және күндер". Бірінші еңбегі әлемді, құдайларды және олардың отбасыларын, құдайлардың соғыстарын және олардың қарапайым адамға деген көзқарасын бейнелейтін әңгіме ретінде ұйымдастырылған. Екіншісі ауылшаруашылық өнері, қасиетті күнтізбе туралы жазылған. Онда фермерлердің өміріне қатысты грек дәстүрі бейнеленген. Гомерден осы екі өлеңнің авторы болып саналады. Алайда кейбіреулер бұл шығармалардың кейбір үзінділерін кейінірек басқа ақындар қосқанына күмән келтіреді.
Гейли мифологияны сақтауда маңызды рөл атқаратын кейбір лирикалық ақындарға сілтеме жасайды, мысалы Сафо, Арион, Симонид Кеосский және Пиндер; Сапфо құмарлық пен махаббат туралы өлеңдер жазды. Арион дифирамба өнертапқышы ретінде танымал. Оның музыкасы соншалықты әдемі, ол теңіз құбыжықтарын да қызықтыра алады. Симонид Олимпиада ойындары мен жеңімпаздарына әнұрандар жазады. Пиндар эпиниция шебері ретінде танымал. Эпиниция - эллиндік ойындардың жеңімпазын мадақтауға арналған әндер. Құдайларға және эпиницияға арналған әнұрандарында ол грек кейіпкерлері туралы мифтерден әртүрлі жағдайларға сәйкес келетін кейбір моральдарды шығара алды.
Сонымен қатар, эпос- мифтерді сақтауда және мифтік материалды ұсынуда маңызды рөл атқарады. Атақты грек трагедияшылары Эсхил, Софокл және Еврипидтер өздерінің трагедияларында мифтік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.