Люминесценттік белгілер

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

$C:\Users\USER\Downloads\WhatsApp Image 2020-10-30 at 13.06.42.jpeg$

БӨЖ #12

Эссе

“Люминесценттік белгілер мен зондтар және олардың биология мен медицинада қолданылулары ”

Орындаған: Касымхан Самал

Курс: 1-курс

Мамандығы: Жалпы медицина

Тобы: 102-A

Қабылдаған: Ботагоз Актан

Алматы, 2020

$C:\Users\USER\Downloads\WhatsApp Image 2020-10-30 at 13.06.42.jpeg$

Жоспар:

I. Кіріспе

1. 1 Люминесценция туралы ұғым.

II. Негізгі бөлім

2. 2 Люминесценттік белгілер.

2. 3 Люминесценттік зондтар.

2. 4 Люминесценттік белгілер мен зондтардың биологияда қолданылулары.

2. 5 Люминесценттік белгілер мен зондтардың медицинада қолданылулары.

III. Қорытынды

IV. Пайдаланған әдебиеттер

$C:\Users\USER\Downloads\WhatsApp Image 2020-10-30 at 13.06.42.jpeg$

Люминесценттік белгілер мен зондтар және олардың биология мен медицинада қолданылулары.

Люминесценция (лат. lumen - жарық, escent - әлсіз) - табиғатта кездесетін кейбір заттардың сыртқы факторлар себебінен сәуле шығару құбылысы. Қысымы азайған заттардан электр тоғы өткенде немесе кейбір заттарға электрондық сәуле түскенде олардың сәуле шығару құбылысы катодолюминесценция деп аталады. Бұлардың біріншісі "күндізгі жарық" шамдарында пайдаланылса, екіншісі теледидар экранында бейнесигналды жарық сигналына өзгерту үшін пайдаланылады.

Табиғатта люминесценцияны кейбір жәндіктердің түнде жарқырауы, шіріген ағаштардың, минералдардың жарық шығаруы, солтүстік шұғыла (полюстік шұғыла) құбылыстарында бақылауға болады.

Ең алғаш рет люминесценция туралы XVIII ғ. жазылған. Бастапқы кездерде люминесценция жарық шығаратын бояуларды жасауда қолданылды. 1948 жылы С. И. Вавилов люминесценттік лампаларды жасауды және люминесценцияны химиялық заттардың анализінде қолдануды ұсынды. Тұрмыстық жағдайда люминесценция лю минесценттік лампаларды жасауда қолданылды.

Люминесценцияның физикалық табиғаты атомдар мен молекулалардың электрондарының сәуле шығару өткізгіштігінің қозған күйден қалыпты күйге өтуі. Қозған күйіне тән факторлар: Температура, ішкі сәуле шығару, химиялық реакция және т. б. Бастапқы уақытта люминесценция жайлы түсінік көзге көрінетін жарыққа қатысты болған. Бірақ қазіргі уақытта люминесценция инфрақызыл, көзге көрінетін, ультракүлгін және ретгендік диапазондағы сәуле шығаруда қолданады. Люминесценцияның көптеген табиғатты формалары адамдарға өте ерте кезден белгілі болды. Мысалы бунақденелілердің, балықтардың, планктондардың жарық шығаруы және т. б. Қазіргі уақытта табиғаттық формаларға люминесценцияның пайда болуына әкелетін жасанды тәсілдер қосылды. Мысалы люминесценцияның тууына әкелетін қатты және сұйық заттар болады. Оларды люминофорлар деп атайды. Қандай да бір зат люминесценция тудыруы үшін, оның спектрі дискретті болуы тиіс, яғни оның энергетикалық деңгейі тиым салынған

$C:\Users\USER\Downloads\WhatsApp Image 2020-10-30 at 13.06.42.jpeg$

энергия шекарасымен бөлінуі керек. Сондықтан үздіксіз энергетикалық спектрі бар сұйық және қатты металдар люминесценцияны бермейді. Металдарда қозған энергия үздіксіз түрде жылуға айналады.

Қатты заттарда люминесценцияның үш түрі ажыратылады: Мономолекулалық люминесценция жарық шығару бір атом немесе молекула есебінен болады; Метастабильді люминесценция жарық шығару бір атом немесе молекула есебінен, бірақ қосымша метастабильді жағдайда болады; Рекомбинациялық люминесценция жарық шығару әртүрлі жерде болады.

Люминесценцияның қоздыру әдістеріне байланысты бірнеше түрі бар:. Фотолюминесценция -көзге көрінетін және ультракүлгін сәулелердің әсерінен пайда болады. Фотолюминесценцияға мысал ретінде кейбір люминофорлармен боялған сағат циберблетаның жарқырауын келтіпуге болады.

Хемилюминесценция - заттардағы химиялық процестердің нәтижесінде пайда болатын құбылыс. Оған мысалға ақ фосфордың, жәндіктердің, өзен жануарларының жарқырауын келтіруге болады.

Катодолюминесценция - электрондық сәулемен шығарылады. Оны телевизордың, осциллографтың және тағы басқа электрон сәулелік құралдардың экранынан бақылауға болады. Катодолюминесцентное изображение зонального циркона, полученное с помощью JXA-8200. На картинке хорошо видны следы от количественного анализа зон роста кристалла. Тёмные зоны соответствуют повышенному содержанию оксида иттрия (порядка 0. 1% весовых) . Түсті катодолюминесценция.

Сонолюминесценция - құбылысы кейбір сұйықтардың ерітінділерінен ультрадыбыс толқындары өткенде пайда болады Сонолюминесценция принципі.

Рентгенолюминесценция - рентгендік сәулелерінің әсерінен пайда болдаы. Оны ретген аппаратының экранынан бақылауға мүмкіндік береді.

Радиолюминесценция - деп заттардың және сәулелердің әсерінен жарқырауын айтады. Люминесценцияның бұл түрі сцинтилляциялық есептеуштердің экранында пайда болады.

Фотолюминесценцияда бір затта жұтылған жарық сәулесінің энергиясы сол заттан суық шығарады. Шыққан сәуленің толқын ұзындығы жұтылған сәуленің толқын ұзындығынан үлкен болады. Көп заттарда мысалы, газдарда,

$C:\Users\USER\Downloads\WhatsApp Image 2020-10-30 at 13.06.42.jpeg$

сұйықтарда, әсер етуші жарық өшкен кезде суық жарық шығару да бірден тоқтайды. Осындай жарық шығару флуоресценция (латын сөзінен fluor - ағын, тез өшіа қалатын люминесценция) дейді. Ал кейбір қатты денелер әсер етуші жарық өшкеннен кейінде ұзақ уақыт жарқыл шығара береді. Ондай жарық шығару кейде бірнеше сағатқа созылуы мүмкін. Осындай жарық шығаруды фосфоресценция ( грек сөзінен phos - тасымалдау, ұзақ жарқырайтын люминесценция) дейді.

Жарықтың жұтылуынан пайда болатын флуоресценттік процесс толығымен молекуланың ішінде өтеді. Люминесценттік жарық шығару түмскен сәуленің әсерінен қозған күйге өткен электронның бастапқы қалыпты энергетикалық деңгейге өту процесінде болады. Молекулалырдың флуоресценциясы кезінде фотон нақты жұтылады және фотонды жұту және сәуле шығару арасында, аздаған болса да уақыт өтеді. Флуоресценцияда молекулада жұтылған фотонның энергиясы қозған молекуланың энергетикалық деңгейлерінің айырмасына тең болуы керек.

Фосфоресценция құбылысы өтетін кристаллдарда (оларды фосфор дейді) келіп түскен жарықтың әсерінен электрон жарықталу центрінен бөлініп шығады. Жарықталу центрлері иондар, атомдар, иондар жиынтығы мен атомдар маныңда топтасқан басқа заттар болуы мүмкін. Оларды белсендірушілер ( активаторлар) дейді. Бөлініп шыққан электрон өзінің орнына қайтып кедгенде немесе сол орынға басқа бір электрон келгенде бөлініп шығады. Кристаллдарда электрондардың қозғыштығы да аз болады, сондықтан олардың қозу уақыты да аз болады.

Резонанстық люминесценцияны көбінесе резонанстық флуоресценция деп атайды. Резонанстық флуоресценцияды флуоресценцияның толқын ұзындығы өзін пайда қылатын жарық толқынының ұзындығымен бірдей болады. Егер атомдар негізгі энергетикалық күйден қозған күйге өтетін болса, онда резонанстық люминесценция байқалады. Резонанстық люминесценция газдарды, сұықтарда және қатты денелерде байқалады. Әсіресе резонанстық люминесценцияны сиретілген атом буларында жақсы байқауға болады. Спонтанды люминесценция кезінде сәуле шығару қозумен бірге жүреді. Қозған деңгейден негізгі деңгейге өту бір қадамды, сатылы болуы мүмкін. Алғашқысы резонанстық деп аталады. Соңғысында кейбір сатылар сәуле шығармауы да мүмкін.

Люминесценттік микроскопиямен меншікті флуоресценциясы бар препараттар зерттеледі. Құрылысы : арнайы [О] жары қтандырғыш сынапты лампа, тек ультракүлгін сәулелерд і өткізуші [Ф] фильтр ( тол қын ұзындығы 320 - 400 нм ), жылулық фильтр [Т], кварцтық призма [П] және кварцтық линзалы конденсордан [К] тұрады

$C:\Users\USER\Downloads\WhatsApp Image 2020-10-30 at 13.06.42.jpeg$

Люминесценттік әдіс қатты денелер физикасында кеңінен қолданылады. Кейбір биологиялық объектілердің люминесценциясының зерттеудің нәтижесінде клеткаларда болып жатқан процестерді зерттеп білуге мүмкіндік туды. Люминесценциялық жарықтың және люминесценция шығымының әжептеуір болуы жарықтың люминесценттік көздерін жасауға мүмкіндік береді. Ядролық физикада радиолюминесценция кеңінен пайдаланылады.

Люминесценттік бояулармен жол бойына қойылатын белгілерді, маталарды бояйды. Сонымен қатар Люминесценция дефектоскопияда кеңінен қолданылады.

Люминесценттік технология - люминесценция құбылыстарымен және олардың заңдылықтарымен байланысты технология. Люминесценцияның жарықтылығы және оның бірқатар заттар үшін энергетикалық шығымының жоғарылығы пайдалы әсер коэффициенті жоғары жарық көздерін ( газразрядтық және люминесценттік шамдарды ) жасауға мүмкіндік берді. Бірқатар заттардың жарық люминесценциясы қоспалардың аз мөлшерін байқау, олардың люминесценциясы бойынша сұрыптау қоспаларды ( мысалы, мұнайды ) зерттеу әдісінің дамуына себепші болды; қазіргі флуоресценттік талдаудың сезімталдығы жекелеген иондарды детекторлауға мүмкіндік береді. Катодтық люминесценция осциллограф, теледидар, локатор экрандарын және тағы басқа жарқыраудың негізі болып табылады. Көптеген шала өткізгішті жарық диодтары электрлік люминесценцияға негізделген; рентгеноскопияда рентгендік люминесценция пайдаланылады. Люминесценция дефектоскопияда, криминалистикада қолданылады, люминесценттік бояулармен маталарды, жол белгілерін бояйды, қағазды ағартады және тағы басқа.

Люминесценттік шамдарда электр энергиясының көрінетін сәулеге айналуы екі кезеңде өтеді:

Сынап буларындағы электр разрядында электр энергиясын ультракүлгін сәуле энергиясына айналдыру;
Люсинофор қабатында ультракүлгін сәулені көрінетін жарық сәулеге айналдыру.

Көрінетін сәуле шығарудың аз бөлігі (5-7%) электродтар арасында өтетін электр разрядының өзімен шығарылады.

Қазіргі уақытта өнеркәсіп шығаратын люминесценттік шамдар сәулеленуінің түсіне қарай бөлінеді. Осы қасиетіне байланысты, люминесценттік шамдар түрлерінің мынадай әріптік белгілері болады:

Д (дневной) - күндізгі- абсолюттік қара дененің 6500К температурадағы сәуле шығару түсіне сәйкес; Б (белый) - ақ - 4200К температурадағы; ХБ (холодно-белый) - салқын ақ - 4800К темп; ТБ (тепло-белый) - жылы ақ -

$C:\Users\USER\Downloads\WhatsApp Image 2020-10-30 at 13.06.42.jpeg$

2800К темп; ЛДЦ (дневной улучшенной цветности) - түс берілісі жақсартылған; Е (естественный) - табиғи; ХЕ (холодно-естественный) - салқын табиғи; БЕ (бело-естественный) - ақ табиғи.

Электродтар арасындағы газды ортада разряд пайда болуына қажетті кернеуі шамның іске қосылу кернеуінен кем болмайды. Шамның іске қосылу кернеуі электр желісінің кернеуінен бірнеше есе көп болуы мүмкін. Разряд пайда болу кернеуінің мәнін кеміту және электродтардың жұмыс істеу қабілетін сақтау үшін оларды алдын ала электр тогымен 110-1200 ⁰ С-қа дейін қыздырады. Осы жағдайда электродтардың тотығу қаптамасында термоэлектондық эмиссия кезеңі өтеді. Іске қосылғаннан кейін шам доғалық разряд тәртібінде жұмыс істейді. Электр энергиясын көрінетін сәуле шығаруға айналдыру жоғарыда айтылғандай өтеді. Көп жағдайда шам оталдырғыш (стартер) және дроссель арқылы автоматты түрде іске қосылады. Негізінде солғын разрядты оталдырғыш пайдаланылады. Ол шам электродтарын ток көзіне белгілі уақытқа автоматты қосуға және олар (электродтар) қызғаннан кейін тізбекті бірден ажыратуға қолданылады. Дроссель орамы бір магниттік өзекке оралған екі тең бөліктен тұрады. Олар электр желісіне радио бөгеулер өтуін шектеу үшін шамның әр түрлі электродтарына қосылады. Қондырғының қуат коэффициентін жоғарылату үшін схемаға қарама-қарсы конденсатор қосылады.

Люминесценттік шамды іске қосуда дроссель келесі міндеттерді атқарады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.