Дене тәрбиесі бағдарламасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

БАИШЕВ УНИВЕРСИТЕТІ
Педагогика және психология кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Мектеп жасына дейінгі балаларды салауатты өмір салтына тәрбиелеу

Мамандығы: 6В01211 - Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу
Орындаған: Болат Аякөз Болатқызы
Ғылыми жетекші : Педагогика және психология магистрі, аға оқытушысы С.Ш.Изтлеуова

Ақтөбе, 2020

Тапсырма формасы
БАИШЕВ УНИВЕРСИТЕТІ
Білім берудің жоғары мектебі
6В01211 - Мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу білім беру бағдарламасы
Курстық жұмысты орындауға
тапсырма
Студент : Болат Аякөз Болатқызы
Жұмыс тақырыбы: Мектеп жасына дейінгі балаларды салауатты өмір салтына тәрбиелеу
Студенттің аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі _ __ 2020ж.
Жұмыс туралы бастапқы мәлімет
Қосымшалар мен графикалық материалдар тізімі

Ұсынылатын әдебиеттер:
Тапсырманың берілген уақыты ___ _______________ 20____ ж.
Кафедра меңгерушісі______________ _________________________
(қолы) (АЖТ)
Курстық жұмыстың
жетекшісі _____________ ________________________
(қолы) (АЖТ)
Тапсырманы орындауды қабылдаған студент (қолы) (АЖТ)

МАЗМҰНЫ

Кіріспе 4
1. Мектеп жасына дейінгі балаларды салауатты өмір салты 6
1.1 мектепке дейінгі жастағы балалардың дене тәрбиесі жағдайын ұйымдастыру 6
1.2. Дене тәрбиесі құралдарының жалпы сипаттамасы 8
2. Мектеп жасына дейінгі балаларды салауатты өмір салтына тәрбиелеу. 10
2.1 Мектепке дейінгі балалардың физикалық денсаулығын диагностикалау әдістемесі 10
2.2 Дене тәрбиесі бағдарламасы 16
Қорытынды 23
Пайдаланған әдебиеттер 24

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: Мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыстағы негізгі міндеттердің бірі - дене тәрбиесін дұрыс жүргізу болып табылады. Қазақстан Республикасының Конститутциясында жазылған Орта білім алу міндеттілігі қоғамның дарынды адамдарға деген қажетін қанағаттандыру талабыноқыту, білім беру жүйесінің алдына баланың жеке қабілеті мен әлеуметтік белсенділігінің дамуына жол ашу шығармашыл тұлға қалыптастыруын қойып отыр.
Елбасы Н. Ә. Назарбаев өзінің "Қазақстан - 2030" стратегиялық бағдарламасында халықты салауатты өмір салтына ынталандыруды басым бағыттың бірі ретінде атап көрсетті. Сондай - ақ Президентіміздің қолдауымен 2003 жыл - денсаулық жылы болып жарияланған. Расында да, бүгінгі таңда еліміздің ақсақалдарынан кішкентай баласына дейін дене тәрбиесіне ерекше мән беруде.
Бұл турасында Президент жолдауында: Көптеген елдер бұл кеселге тиым салғанымен, табысқа жете алмады. Осыған қарамастан кейбір елдер ұтымды ақпараттық және түсіну саясатын жүргізу, мәдениет пен білім арқылы едәуір табыстарға қол жеткізді[1].
Ден тәрбиесі білімі - дене тәрбиесі салаларының бірі; ол арнаулы білімді, қимыл-қозғалыс дағдылары мен іскерліктерді меңгеріп қамтиды.
Дене тәрбиесі мәдениеті - жалпы мәдениеттің бір бөлігі, қоғамның адам денесін жетілдіру саласында қоғамдық -- тарихи практика процесінде жиналған табыстарының жиынтығы. Ден тәрбиесімәдениеті - дене тәрбиесі теориясының барлық ұғымдарының ішіндегі ең кең ұғым. Ол оғарыда қарастырылған ұғымдардың бәрінің мазмұнын қамтиды.
Дене тәрбиесі теориясы - адам денесін жетілдіру процесін басқарудың жалпы заңдары туралы ғылым. Ол педагогикалық ғылымдар жүйесіне енеді, психологиямен және педагогикамен, спорттың жекелеген түрлерінің теориясы және методикасымен тығыз байланыста болады.
Дене тәрбиесі теориясы спорттың жекелеген түрлерінің жалпы және өзіндік заңдылықтарын спортпен айналысатындардың әр түрлі құрамындағылармен сабақтар оқу және өткізу методикасын талдап жасау кезінде ескеріп отырады. Мәселен, спорттың жекелеген түрлері бойынша жүргізілген зерттеулердің мәліметтері мектеп жасына дейінгі балалармен сабақ өткізу методикасын талдап жасауға көмектеседі[2].
Мектеп жасына дейінгі балалар дене тәрбиесінің теориясы - коммунистік қоғамның болашақ құрылысшысы - баланың дене тәрбиесінің жалпы заңдылықтары жайындағы ғылым. Балалар дене тәрбиесінің теориясы дене тәрбиесі жүйесінің жалпы идеологиялық және методологиялық негіздерінен шығады және оның бір бөлігі болып табылады.
Курстық жұмыстың мақсаты: Мектепке дейінгі балалардың дене тәрбиесі жүйесіне сипаттама беру.
Курстық жұмыстың міндеттері: Мектепке дейінгі балалардың дене мүмкіндіктерімен қозғалыс қимылдарын ескере отырып дене тәрбиесі жүйесін жүзеге асыру.
Зерттеудің болжамы: Егер, мектепке дейінгі қйымдарда дене тәрбиесі дұрыс жоспарланса онда олардың мән-мәнісін ұғындыру арқылы жас жеткіншектерді жан-жақты тәрбиелеуге, нақтырақ айтқанда баланың қабылдауын дамытуға болады.
Зерттеу объектісі: Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесін қалыптастыру жүйесі.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, 2 бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиет тізімінен тұрады
Курстық жұмыстың құрлымы. Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды мен пайдаланған әдебиеттер тізімі, қосымшадан тұрады.

1. Мектеп жасына дейінгі балаларды салауатты өмір салты
1.1 мектепке дейінгі жастағы балалардың дене тәрбиесі жағдайын ұйымдастыру
Мектепке дейінгі мекемелердегі дене тәрбиесі - бұл балалардың денсаулығын нығайтуға және жан-жақты дене бітімін дамытуға бағытталған жұмыстың мақсаты, міндеттері, құралдары, нысандары мен әдістерінің бірлігі. Ол бір мезгілде кіші жүйе болып табылады, көрсетілген компоненттерден басқа дене тәрбиесін жүзеге асыратын және бақылайтын мекемелер мен ұйымдарды қамтитын жалпы мемлекеттік дене тәрбиесі жүйесінің бір бөлігі болып табылады. Әрбір мекеме өзінің ерекшелігіне байланысты жұмыста жалпы мемлекеттік және жалпы халықтық мүдделерге жауап беретін өзінің нақты бағыттары бар [34, c. 98].
Дене тәрбиесінің мақсаты балаларда салауатты өмір салтының негіздерін қалыптастыру болып табылады.
Дене тәрбиесі процесінде сауықтыру, білім беру және тәрбие міндеттері жүзеге асырылады.
Сауықтыру міндеттерінің ішінде балалардың өмірін қорғау және денсаулығын нығайту, жан-жақты дене дамуы, ағзаның қызметін жетілдіру, белсенділікті және жалпы жұмысқа қабілеттілікті арттыру ерекше орын алады.
Жас ерекшеліктерін ескере отырып, сауықтыру міндеттері неғұрлым нақты түрде анықталады: омыртқаның иілуін қалыптастыруға, табан күмбезінің дамуына, байлау-буын аппаратының нығаюына көмектесу; бұлшық еттің барлық топтарының, әсіресе, жазу-бұлшық етінің дамуына ықпал ету; дене бөліктерінің дұрыс арақатынасы; жүрек-тамыр және тыныс алу жүйесінің қызметін жетілдіру[3].
Сонымен қатар, балалар ағзасының даму ерекшеліктерін ескере отырып, балалардың жалпы жұмысқа қабілеттілігін арттыру маңызды, міндеттер нақты түрде анықталады: дұрыс және уақтылы қабаттануға, омыртқаның бүгілуін қалыптастыруға көмектесу, терморегуляцияның дұрыс дамуына ықпал ету. Орталық жүйке жүйесінің қызметін жетілдіру: қозу және тежелу үдерістерінің тепе-теңдігіне, олардың қозғалуына, сондай-ақ қозғалыс анализаторын, сезім органдарын жетілдіруге ықпал ету [4].
Білім беру міндеттері балаларда қимыл-қозғалыс дағдылары мен дағдыларын қалыптастыруды, дене қасиеттерін дамытуды, оның тыныс-тіршілігіндегі дене жаттығуларының рөлін, өз денсаулығын нығайту тәсілдерін көздейді. Балалардың жүйке жүйесінің икемділігінің арқасында қозғалыс дағдылары салыстырмалы түрде оңай қалыптасады. Олардың көпшілігі (жүзу, жүгіру, жүру, шаңғымен жүру, велосипедпен сырғанау және т.б.) балалар күнделікті өмірде қозғалыс құралы ретінде пайдаланылады. Қозғалыс дағдылары қоршаған ортамен байланысты жеңілдетеді және оны тануға көмектеседі: бала өзі жүгіріп, оны қызықтыратын пәндерге жақындап, олармен танысады. Дене жаттығуларын дұрыс орындау бұлшық еттердің, байламдардың, буындардың, сүйек жүйесінің дамуына тиімді әсер етеді. Мектепке дейінгі жастағы балаларда қалыптасқан қозғалыс дағдылары оларды мектепте одан әрі жетілдіру үшін іргетасты құрайды және одан әрі спортта жоғары нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Балалардың қозғалыс дағдыларын қалыптастыру барысында күрделі қозғалыстарды және осы қозғалыстарды (еңбек операцияларын) қамтитын түрлі қызмет түрлерін оңай меңгеру қабілеті қалыптасады. Жас бойынша қозғалыс дағдыларының көлемі бағдарламада. Мектепке дейінгі жастағы балалардың саптық, жалпы дамыту жаттығуларын, негізгі қимылдарды, спорттық жаттығуларды орындау дағдыларын қалыптастыру қажет. Бұдан басқа, балаларды спорттық ойындар (қалашықтар, үстел теннисі) ойнауға және спорттық ойындар (баскетбол, хоккей, футбол және т.б.) элементтерін орындауға үйрету керек. Бұл жаста жеке және қоғамдық гигиенаның бастапқы дағдыларын дарыту маңызды мәнге ие (қолды жуу, костюмге, аяқ киімге және т.б. қамқорлық). Алған білім балаларға дене жаттығуларымен саналы және толыққанды айналысуға, балабақша мен отбасында дене тәрбиесі құралдарын өз бетінше пайдалануға мүмкіндік береді.
Тәрбие міндеттері балалардың жан-жақты дамуына (ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық, еңбек), олардың дене жаттығуларымен жүйелі түрде айналысуға деген қызығушылығы мен қажеттілігін қалыптастыруға бағытталған. Мектепке дейінгі мекемелердегі дене тәрбиесі жүйесі балалардың жас және психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып құрылады.
Бала өмірінің алғашқы жеті жылында барлық органдар мен жүйелердің қарқынды дамуымен сипатталады. Бала белгілі бір биологиялық қасиеттерімен, соның ішінде негізгі нерв процестерінің типологиялық ерекшеліктерімен (күш, тепе-теңдік және қозғалыс) туады. Бірақ бұл ерекшеліктер одан әрі дене және психикалық дамудың негізін құрайды,ал алғашқы айдан бастап баланың қоршаған ортасы мен тәрбиесі айқындаушы фактор болып табылады. Сондықтан мұндай жағдайларды жасау өте маңызды және баланың сергек, оң эмоционалдық жағдайын, толыққанды дене және психикалық дамуын қамтамасыз ету үшін тәрбиелеуді ұйымдастыру қажет [2].
Дене тәрбиесі эстетикалық тәрбиені жүзеге асыруға қолайлы. Дене жаттығуларын орындау барысында эстетикалық ләззат алу, сезіну қабілетін дамыту, сұлулықты, нәзіктікті, қозғалыстардың мәнерлілігін түсіну және дұрыс бағалау керек. Балалар сондай-ақ үй-жайдың жабдықтарымен байланысты Еңбек дағдыларын меңгереді (ұзындыққа секіруге арналған құмы бар шұңқыр құрылғысы, мұз айдыны мен т.б. Құю).
Дене тәрбиесінің мақсаты балаларда салауатты өмір салты дағдыларын қалыптастыру болып табылатындықтан, мектепке дейінгі жастағы балалардың дене тәрбиесі міндеттерін шешу үшін: гигиеналық факторлар, табиғаттың табиғи күші, дене жаттығулары және т.б. қолданылады. Гигиеналық факторлар (сабақ, демалыс, тамақтану, ұйқы және т.б. тәртібі) дене тәрбиесі міндеттерін шешу үшін міндетті шарт жасайды.
Олар жаттығулардың шұғылданушылардың ағзасына әсер ету тиімділігін арттырады. Мысалы, дене жаттығуларымен айналысу сүйек және бұлшық ет жүйесінің дамуына жақсы ықпал етеді. Үй-жайлардың, дене шынықтыру мүкәммалының, ойыншықтардың, киімдердің, аяқ киімдердің тазалығы аурудың алдын алу болып табылады. Гигиеналық факторлардың өзіндік маңызы бар: олар барлық органдар мен жүйелердің қалыпты жұмыс істеуіне ықпал етеді. Мысалы, тұрақты және сапалы тамақтану ас қорыту органдарының қызметіне оң әсер етеді және басқа органдарға қажетті қоректік заттармен уақтылы жеткізуді қамтамасыз етеді, яғни баланың қалыпты өсуі мен дамуына ықпал етеді. Толық ұйқы демалыс қамтамасыз етеді және жүйке жүйесінің жұмыс қабілетін арттырады. Дұрыс жарықтандыру көз ауруының пайда болуын ескертеді. Күннің қатты тәртібін сақтау ұйымшылдыққа, тәртіптілікке және т. б. үйретеді. Табиғаттың табиғи күші (күн, ауа, су) дене жаттығуларының ағзаға оң әсерін күшейтеді және адамның жұмысқа қабілеттілігін арттырады. Ауада физикалық жаттығуларда күн сәулесі кезінде немесе суда (жүзу) оң эмоциялар пайда болады, ағзаның жеке органдары мен жүйелерінің функционалдық мүмкіндіктері артады (оттегі көп тұтынылады, зат алмасу және т. б.күшейді) [14, с. 32].
Табиғаттың табиғи күші дербес құрал ретінде де пайдаланылуы мүмкін. Су теріні тазарту, адамның денесіне механикалық әсер ету үшін қолданылады. Ормандардың, бақтардың, парктердің ішіндегі ауа микробтардың жойылуына ықпал етеді, қанды оттегімен байытады, адам ағзасына жағымды әсер етеді. Күн сәулесі Д витаминінің тері астына жиналуына ықпал етеді, түрлі микробтарды өлтіреді және адамды РАХИТ ауруынан қорғайды. Ағзаға жан-жақты әсер ету үшін табиғаттың барлық табиғи күшін, оларды біріктірген жөн.
Дене жаттығулары-адамға жан-жақты әсер ететін дене тәрбиесінің негізгі ерекше құралы. Олар дене тәрбиесінің міндеттерін шешу үшін қолданылады: ақыл-ой, еңбек, сондай-ақ көптеген ауруларда емдеу құралы болып табылады[5].

1.2. Дене тәрбиесі құралдарының жалпы сипаттамасы
Мектепке дейінгі балалардың дене тәрбиесінің міндеттерін шешу үшін әр түрлі құралдар қолданылады: гигиеналық факторлар, табиғаттың табиғи күші, физикалық жаттығулар және т.б. барлық осы құралдарды кешенді пайдалану ағзаға жан-жақты әсер етеді, балалардың дене тәрбиесіне ықпал етеді.
Гигиеналық факторлар дене тәрбиесінде маңызды рөл атқарады. Олар күн, сабақ, ұйқы, сергектік, тамақтану режимін, киім, аяқ киім гигиенасын, топтық бөлмелерді, залдарды, дене шынықтыру снарядтарын және құралдарды жинауды қамтиды.

Адам денсаулығы дұрыс, ғылыми негізделген, толыққанды тамақтанусыз мүмкін емес. Асқазан-ішек жолының жұмыс істеуі, ағзадағы энергия алмасу осыған байланысты. Қалыпты тамақтану алатын бала өсіп, дұрыс, үйлесімді дамиды.
Өте ұзақ, сау ұйқы демалыс қамтамасыз етеді және жүйке жүйесінің жұмыс қабілетін арттырады.
Дұрыс жарықтандыру, сәйкесінше, таңдалған жиһаз көз ауруларын, ұрықтың бұзылуын ЕСКЕРТЕДІ.
Күн тәртібін сақтау және қимыл белсенділігі баланы ұйымшылдыққа, тәртіптілікке, дайындыққа және одан әрі мектепте жұмыс және демалыс режимін сақтауға үйретеді.
Гигиеналық болу шарттары баланың мектепке дейінгі мекемеде және үйде анықталған медициналық ұсынымдар.
Табиғаттың табиғи күші (күн, ауа, су) ағзаның функционалдық мүмкіндіктері мен жұмысқа қабілеттілігін арттырады. Олар ағзаны шынықтыруға, термореттеу механизмдерін жаттығуда үлкен маңызға ие. Табиғи факторларды физикалық жаттығулармен ұштастыра отырып пайдалану бала ағзасының алмасу процестерін, бейімделу және қорғау функцияларын арттырады. (Гигиеналық факторларды, табиғаттағы күштерді балалармен жұмыста пайдалану туралы толығырақ: "мектепке дейінгі жастағы балалардың Педиатрия және гигиенасы негіздері", педагогикалық жоғары оқу орындарында оқитын арнайы курс).

2. Мектеп жасына дейінгі балаларды салауатты өмір салтына тәрбиелеу.
2.1 Мектепке дейінгі балалардың физикалық денсаулығын диагностикалау әдістемесі

Мектепке дейінгі жас немесе бірінші балалық кезең барлық органдар мен жүйелердің қарқынды дамуымен сипатталады. Бала өмірінің алғашқы күнінен бастап белгілі бір мұраға қалған биологиялық қасиеттерге ие, оның ішінде негізгі жүйке процестерінің типологиялық ерекшеліктеріне (күш, тепе-теңдік және қозғалушылық) ие. Бірақ бұл ерекшеліктер одан әрі дене және психикалық дамудың негізін құрайды ,ал анықтайтын факторлар баланың қоршаған ортасы мен тәрбиесі болып табылады[6, C. 98].
Біз Соликамск қ. № 45 МДҰ-да физикалық денсаулықты сақтау жағдайында физикалық денсаулық деңгейін анықтайтын қорытынды эксперимент өткіздік.
Біздің зерттеулер барысында медициналық карталарды қарау және талдау арқылы оқу жылы бойы суық тию сипатындағы аурулар статистикасы зерттелді.
Балалардың аурушаңдығы деңгейін бағалау критериясы ретінде екі көрсеткіш қолданылған [11]:
1) суық тию сипатындағы аурулардың саны (бір жыл ішінде);
2) ауруы бойынша өтіп кеткен күндер саны (бір жыл ішінде).
Ата - аналар мен педагогтарға ұсынылған балаларды тексерудің медициналық карталарына сүйене отырып, № 45 МДҰ - да мектепке дейінгі жастағы балалардың сырқаттанушылығын талдау бірінші орынды тыныс алу органдарының аурулары (жіті респираторлық инфекциялармен сырқаттанушылық деңгейі-63% жоғары), екінші орында паразиттік және инфекциялық аурулар, содан кейін-аллергиялық аурулар және ас қорыту органдарының аурулары тұрғанын көрсетеді. Балалардың 34%-ы тірек-қимыл аппараты тарапынан ауытқушылыққа ие; 27% - ы мұрын жұтқыншақ тарапынан; невротикалық көріністер мектепке дейінгі жастағы балалардың 32% - ында және ересек балалардың 29% - ында байқалады. Мектепке дейінгі балалардың 24%-да аллергиялық реакциялардың болуы байқалады; 17%-да жүрек-қантамыр жүйесі тарапынан ауытқулар бар (артериялық қысымның жоғарылауы және т.б.), 6-7 жастағы балалардың жартысында артериялық қысымның тұрақты жоғарылауы байқалады. Ас қорыту, сүйек-бұлшықет (арқа, сколиоз және т.б. бұзылуы), несеп-жыныс, эндокриндік жүйе ауытқулары және аурулары бар балалар саны өсуде. Кариес пайызы өте жоғары.
Қазіргі уақытта халықтың децелирациясына назар аударылады, яғни Ресейде соңғы 10 жылда төмен қабатты балалар төрт есе көп болды. Ал баланың өсуі, медиктердің пікірінше, ұлт денсаулығының маңызды көрсеткіштерінің бірі[19].
Бұл ереже біздің зерттеулермен де расталады. Соликамск қ. № 45 ОБМ эксперимент барысында соңғы онжылдықтағы салмақ-өсім көрсеткіштеріне талдау жүргізілді. В. Ю. Давыдов әзірлеген және жариялаған мектепке дейінгі балалардың физикалық дамуын жеке бағалау шкаласы негізге алынды.
2002 ж.ұлдардың дене ұзындығының деректерін бағалау (В. Ю. Давыдова шкаласы бойынша) барлық жас топтарында 4 баллды, 2004 ж. - 4 және 6 жастағы балалар үшін - 5 балл және 5 жастағы балалар үшін - 4 баллды құрады. 2008 жылға қарай бұл көрсеткіш айтарлықтай төмендеп, барлық жас топтарында 3 балға ғана бағаланады. Осындай өзгерістер балалардың дене салмағын өлшеу кезінде де байқалады.
Елеулі артта қалу барлық зерттелетін параметрлерде байқалды. Соңғы бес жылда балаларда ЖЕЛ, динамометрия көрсеткішінің төмендеу үрдісі байқалады, соның салдарынан - 200 м жүгіру (төзімділік) және доп лақтыру (жылдамдық күші) нәтижелері байқалады, мектепке дейінгі балалардың қысқа қашықтыққа жүгірудегі нәтижелері де айтарлықтай төмендеді.
Осылайша, қолда бар деректер қазіргі уақытта балалардың дене дамуы жағдайында да, дене дайындығы деңгейінде де айтарлықтай нашарлау байқалғаны туралы гипотезаны растайды. Осының барлығы дене шынықтыру, ағарту және медицина саласындағы мамандардың алдына ғылыми негізделген бағдарламаларды әзірлеу міндетін қояды.
Психологтардың айтуынша, мектепке дейінгі дене тәрбиесінде мақсатқа жетудің уәждерін қалыптастыру нақты болып табылады.
Соликамск қ. № 45 МББМ жетістіктерінің нақты уәждерін зерттеу үшін л. К. Максимов пен М. В. Матюхина мотивтерінің соқтығысу әдістемесі қолданылды. Балаларға екі тапсырманың бірін таңдау ұсынылды:
- сабақта игермеген қозғалысты қайталау немесе ойнау;
- қол жеткен нәтижені жақсартқысы келетіндер үшін қиын тапсырманы орындауға тырысу немесе бұрын орындалған жұмысты тағы да қайталап көріңіз;
- балаларға тапсырмалар орындаудың қиындығы бойынша бірдей екенін айтты, бірақ бірінші тапсырманы қалайтын адам оны өз бетінше орындауы тиіс, ал екіншісі - педагогтың көмегіне сене алады.
Дене жаттығуларының мазмұны, ең алдымен, олардың сауықтыру мәніне негізделеді. Дене жаттығуларын орындау ағзаның бейімделгіш морфологиялық және функционалдық қайта құрылуын тудырады, бұл денсаулық көрсеткіштерінің жақсаруына әсер етеді және көптеген жағдайларда емдік әсер етеді.
Адам денсаулығына арналған дене жаттығуларының рөлі бұрыннан белгілі. Ежелгі грек философы Платон "медицинаның емшілік бөлігі"қозғалысын санады. Ұлы орыс ғалымы М. В. Ломоносов Ресейде Денсаулық сақтауды дамытудың кең бағдарламасын ұсына отырып, "Ресей халқының сақталуы мен көбеюі туралы" белгілі хатында дене шынықтыру мен спортты дамыту қажеттілігіне назар аударады. Ұлы орыс жазушысы Л. Н. Толстой былай деп жазды: "дені сау адамгершілік болу үшін өзіңізді физикалық шайқау керек".
Дене жаттығуларының сауықтыру маңызы әсіресе қазіргі уақытта, жүрек-қантамыр аурулары, гипертония, невроздар және т.б. аурулар санының ұлғаюына байланысты қайта құру кезінде аса баға жетпес. Бұл шын мәнінде дене жаттығуларының сауықтыру мәні.
Дене жаттығуларының әсерінен дененің пішінін айтарлықтай өзгертуге болады. Дене жаттығуларын орындаудың тиісті әдістемесін таңдай отырып, бір жағдайларда бұлшық ет массасын ұлғайтады, басқа жағдайларда - азаяды. Бұлшықеттерде болатын өзгерістер арқасында май массасының бұлшық етке қайта бөлінуі болады. Бұлшық ет серпімді, жұмысқа қабілетті болады. Дене пішіні жетілдіріледі, әдемі кескіндерді алады.
Нәтижесінде, осының бәрі адамның физикалық жағдайын оңтайландыруға әкеледі. Оның көңіл-күйі жақсарады, шығармашылық белсенділігі артады, ағзаның әртүрлі жүйелерінің жұмыс істеуі жақсы сапалы деңгейде жүзеге асырылады.
Дене жаттығуларының көмегімен адамның физикалық қасиеттерін тәрбиелеуге мақсатты түрде ықпал етуге болады, бұл адамның физикалық дамуы мен дене дайындығын жақсарта алады, ал бұл өз кезегінде денсаулық көрсеткішіне әсер етеді. Мысалы, төзімділік сапасын жетілдіре отырып, қандай да бір қалыпты жұмысты ұзақ орындау қабілеті ғана емес, сонымен қатар жүрек-қантамыр және тыныс алу жүйелері де жетілдіріледі.
Денсаулық көрсеткіштерінің жақсаруы қандай да бір физикалық қасиеттерді тәрбиелеу немесе адам ағзасының қандай да бір жүйелерін жетілдіру мақсаты көзделетін жағдайларда да байқалады. Гигиеналық гимнастиканың қарапайым дене жаттығуларын күн сайын шынықтыру процедураларымен үйлесімде орындау денсаулықты сақтауға, көңіл-күйді және психикалық процестерді жақсартуға мүмкіндік береді. Жалпыкондициялық мақсаттағы жаттығулар кешенін өз бетінше орындау да адамның денсаулығына әсер етеді, жұмыс қабілетін жақсартады, өмір сүру және шығармашылық ұзақ өмір сүрудің ұзаруына ықпал етеді.
Осылайша, дене жаттығуларының сауықтыру мәні баға жетпес. Дене жаттығуларын дұрыс таңдау кезінде және жасына, жынысына, дене бітімінің дамуы мен дене дайындығының есебімен адам денсаулығының деңгейін айтарлықтай арттыруға болады. Сонымен қатар, тиісті жағдайларда олардың жалпы сауықтыру, ал жекелеген жағдайларда ерекше маңызы бар.
Дене жаттығуларының мазмұны да олардың білім беру рөліне негізделеді. Дене жаттығуларының көмегімен денені жақсы меңгеру қабілеті пайда болады, адам неғұрлым епті болады. Физикалық жаттығулар арқылы қоршаған ортадағы және өз денесіндегі қозғалыс заңдары және оның бөліктері танылады.
Физиолог К. М. Быков: "бұлшық ет қимылынсыз қоршаған ортаны тану, өзін тану мүмкін емес, жаттығулар арқылы қозғалыс заңдары танылады"деп айтқан.
Үнемі орындалатын дене жаттығулары өмірлік маңызды қимыл-қозғалыс дағдылары мен дағдыларын меңгеруге, дене күшін тиімді пайдалануға мүмкіндік береді. Физикалық жаттығулар қозғалыстың үйлестірілуін, кеңістіктегі қозғалыстың дәлдігін, уақытты және күш-жігерді жақсартады.
Мектептегі дене тәрбиесі бағдарламасында, мысалы, өмірлік маңызы бар бірқатар қозғалу әрекеттерін меңгеру қарастырылған: жүгіре білу, секіру, лақтыру, шаңғымен жүру және т.б. Әр түрлі спорт түрлерінен: волейбол, баскетбол, күрес, спорттық гимнастика және т. б. қимыл-қозғалыс әрекеттерін меңгеру дәрежесіне дейін игеріледі[9].
Дене шынықтыру жаттығуларымен айналысу барысында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.