Тәрбие процесын ұйымдастыру

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Тәрбие процессіндегі сынып жетекшінің ролі
Мазмұңы
1. Кіріспе

Кіріспе

Бәрімізге белгілі, біздің қоғам аса күрделі жағдайларды бастан кешірді. Өтпелі кезеңге тән өмірдің ауыртпалықтарын ешкім жоққа шығара алмайды. Бірақ адам қандай жағдайда да өзінің биік адамгершілік сипаттарын, кісілік қасиеттерін сақтап қалуға тиіс. Тәрбиенің осы жақтарын қазақ жастарының санасына кішкентайынан терең енгізу қажет. Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында мектеп оқушылары бойында адамгершілік және тұрмыс негіздерін қалыптастыру, азаматтыққа тәрбиелеу және олардың ақыл - ойын айқындау басты міндет екендігі айтылған. Олай болса, қоғам болашағы- жас ұрпақтың бойына адамгершілік, ізгілік, мейірімділік, ақыл-ой, сана-сезім қалыптастыратын салауатты тәрбие беру болып тұрғаны айдан анық. . Жасөспірімдерді азамат етіп тәрбиелеу, қоғамдық пайдалы еғбекке даярлау процессі қоғамның барлық азаматтырының міндеті, отбасы, мектеп пен барлық жұртшылық бірлесіп атқаратын ортақ мүдде.Дегенмен де ата-аналар мен жұртшылық әрекетін қадағалап , бағыт бағдар, олардың бала тәрбиесіндегі жұмыстарын бірынғай бағытта ұйымдастырып отыратын ол- ұстаздар тобы. Оның орталығы- мектеп. Мектеп құрылымындағы ең негізгі буын ол - сынып.Мұнда оқушылардың таным әрекеті ұйымдастырылып, олардың өзара әлеуметтік қатынасы қалыптасады.Балалардың болашақ әлеуметтік жағдайға бейімделуі, олардың демалысына қатысты міселелері, алғашқы ұжым болып қалыптасу дәрежесі, соған сәйкес сыныптың жағымды көңіл күй жағдайы жүзеге асырылады.Яғни, бұл жұмыста, оқушылардың оқу- тәрбие әрекетін ұйымдастыру, тәрбиелік шараларды үйлестіру сынып жетекшілердің құзырындағы өзекті мәселеге айналғанын жан - жақты, тыңғылыкты көрсетілмек.
Жұмыстың мақсаты:
1. Сынып жетекшісінің оқу- тәрбие процессіндегі негізгі міндеттерін, жұмыс жүйесін айқындау
2. Сынып жетекші - жалпы адамзаттық мәдениетті меңгеруде оқушы мен қоғамның арасындағы рухани жалғастырушы тұлға екенін көрсету.
3. Сынып жетекші, сонымен бірге, оқушы тұлғасының қалыптасуына жағдай жасау мен бірге,олардың дамуын бақылаушы, қажет болған жағдайда өзгеріс еңгізуші, мектеп психологімен бірігіп,оқушының қоғамдық өміріне кейбір түзетулер еңгізуші екенін дәлелдеу.

Тарихтан
Дұрыс тәрбие балаға өмір бойы азық. Сол дұрыс тәрбиені ұйымдастыратын мектептегі басты тұлға сынып жетекшісі
Кеңес өкіметі орнағанға дейін патшалық Ресейдегі оқу мекемелерінде арнайы тәрбие жұмысын ұйымдастырушылар болмады. Ол тек 20-шы ғасырдың 70-ші жылдары ғана пайда болды. Дегенмен, тәрбие мәселесімен кәсіби айналысушы адамдар ертерек пайда болды. Олар ақсүйек және ауқатты отбасыларында бастапқы кезде күтушілер няньки, кейінен гувернанткалар ретінде қызмет етті.Ал оқу мекемелерінде , 1804 жылғы Университеттік мекеме Жарғысына сәйкес оқушыларды тәрбиелеу ісі үйретуші ұстаздарға (ерлер гимназиясында), ханымдарға (әйелдер гимназиясында) өз оқушыларын бақылап, олардың тәртібіне жауап беру міндеті жүктелген.1818 жылы гимназия және училище туралы Жарғыда , оқушыларды таңдау мақсатында олардың жеке басын танып білу қажеттілігі де баса көрсетілген. Дегенмен, орта оқу ұйымдарында балаларды тәрбиелеу ісін ұйымдастыру мәселесі оқытушылармен қатар, оқушыларды қадағалаушыларға да надзиратели жүктелген. Олардың негізгі міндеттері тәрбиеленушілердң тәртібін қатаң бақылау. Оқушылардың жетістіктерін, теріс қылықтарын, не нәрсеге бейімділігін, мнез-құлықтарын белгілеу үшін кунделік жүргізу тапсырылған.Сонымен қатар, олар тәрбиенушілердің бос уақытында кітап оқуын қадағалауға міндетті болатын.
Сынып тәрбиешісі қызметі 1871 жылғы Гимназиядағы сынып тәрбиешісі Жарғысында ресми түрде бекітілді. Соған сәйкес сынып тәрбиешілері мұғалімдер есебінен тағайындалып,олар білім беруменде айналысты.Сынып тәрбиешілерінің міндеттерінің ауқымы кең болды: сабақта тәртіпті сақтау, сабаққа қатысуды қадағалау, мектеп іс-қағаздарын жүргізу, оқушылардың дамуын, таным қабілеттерін бақылап зерттеу, сол сыныптағы оқушылармен ай сайын мәжіліс өткізу. Сонымен қатар мемлекеттік заңдарды сыйлауға, Отанға және мемлекетке берілгендік сезімдерін тәрбиелеуге міндетті болды.Бірақ, іс жүзінде сынып жетекшілерінің әрекеті тек тәрбиеленушілерді бақылау және тәртіп сақтаумен ғана шектелді.Себебі, оқу мекемелеріндегі мұндай қызметтің мәртебесі онша жоғары болмады. Негізінен көңіл оқуға көбірек бөлінетін, сондықтан сынып жетекшілерінің тәрбие жұмысымен айналысуға уақыттары аз болды.
20-шы ғасырдың басында оқушылардың сабақтан тыс жұмыстарын,демалысын, әртүрлі пәндер бойынша қосымша сабақтарын және әдеби кештер мен дене қимылы үйірмесін ұйымдастыру жұмысына көңіл бөліне бастады, оқушылармен тәрбие жұмысын ұйымдастыру мұғалімдердің бәріне бірдей жүктелді. Кеңес дәуірінің алғашқы кезеңдерінде де сынып жетекші деген қызмет болмады. Оларды топ жетекшілері деп атады. Негізігі міндет- коммунистік идеология аясында оқушылардың саяси тәрбиесіне көптеп көңіл бөлу болатын. Оқушылардың бастауыш ұжымдарында жалпы мектептің өзін-өзі басқаруды ұйымдастыруды көздеді.Бірақ іс жүзінде тәрбие жұмысына айтарлыұтай көңіл бөлінбеді. Мұғалімдердің қызметі оқушылар және олардың ата-анасы жайында мәліметтер жинастыру сабаққа қатысуын қадағалау т.с.с. б
1928 жылы сынып тәрбиешісі қызметі ресми түрде жойылып,оқушылардың өзін-өзі басқару ұйымына басымдылық берілді. Дегенменде бұл бағытта оң нәтижеге қол жеткізу мүмкін болмады. 20-шы жылдардың ортасында оқушылар ұйымы дағдарыс жағдайында болды, ондағы себеп, балаларды ұйымдастыру жұмыстарына қатысты тәжірибенің жетіспеушілігі, олардың мүмкіндігін артық бағалау және өзін-өзі басқару ұйымдарына жетекшілік ету, оқу-тәрбие процессін ұйымдастыру, оқушылардың жеке басын және өмір жағдайын зерттеу, ата аналармен жұмыс істеу болды.
1930 жылдары отандық мектепте өте маңызды өзгеріс болды: оқу процессіне сыныптық сабақ жүйесін еңгізу, оқушылардың жеке дара білімдерін жүйелі түрде есепке алу, тұрақты оқу бағдарламалары мен оқулықтарды жасау, т.б. Осыған байланысты топ жетекшілерінің де жағдайы өзгерді. 1934 жылы Жалпы еңбек мектебінің Жарғысы мен Ережесінің қабылдануы, мектептердің оқу-тірбие процесін топтап оқыту тіртібіне көшіруі,сыныптық сабақ жүйесіне өтуге байланысты, топ жетекшісі, сынып жетекшісі деп өзгертіліп, олардың тәрбиешілік қызметтірінің міндеттері мен мазмұңы, формалары мен әдістері жаңа сипатқа ие болды. Соған байланысты сынып жетекші туралы Ережені 1934 жылы 28 маусым күні РСФСР Халық ағарту Комиссариаты бекітті. Осы ережемен сынып жетекшісінің қызметі бекілді. 1947 жылы сынып жетекшісі туралы жаңа ереже қабылданды. Онда сынып жетекшілерін тағайындаудың жаңа тәртібі белгіленіп, олардың қызметі нақтыланды. Сонымен бірге тәрбие жұмысын жоспарлау және есеп беру формалары туралы нұсқау берілді. Бастауыш сынып ұжымын ұйымдастыру және оны қалыптастыруға, ондағы тәрбие жұмысының негізі оқушылардың идеялық-саяси тәрбиесіне аса мән берілді. Пионер және комсомол ұйымдарымен жұмыс істеу, оқушылардың Оқушылар ережесін үйренуі міндеттелді. Осыдан 1971 жылғы сынып жетекшісінің ережесіне дейінгі мерзімде сынып жетекшілерінің міндеттеріне айрықша өзгеріс болмады.Соңғы жылдары кейбір мектептерде сынып жетекшісінің орнына тек тәрбие мәселерімен айналысатын дербес Сынып тәрбиешісі деген қызмет пайда болуда. Оның себебі, біріншіден, бүгінгі таңдағы әлеуметтік өмірдің барлық саласындағы маңызды өзгерістердің ықпалы. Олар қоғамдық және тұлғалық қатынастарға кең көлемде ықпал етуде.Бір жағдайда бұл қатыстар субъект ретінде бәсекеге төтеп бере алатын барлық оған қатысушыларға тым қатаң талап қойса, екінші жағдайда, адамның қоғамдағы өз тағдырын өзі еркін шешуге, әлеуметтік міселелердің тәсілдерін таңдауға оған мүмкіндік береді. Мұндай көзқарас мектептегі педагогикалық процеске қатысушылардан жаңа іздемпаздыздықты талап етеді. Соған орай, тек білім беру саласында ғана емес, сонымен бірге ұсаздар мен оқушылар, мектеп әкімшілігі мен педагогикалық ұжым арасында қызықты жобаларды қарастыру, оларды педагогикалық процеске ендіру қажеттілігі басымдылық танытуда. Олардың негізінде ынтымақтастық және тең құқықтық серіктестікті жатқызу көзделіп отыр. Екіншіден, білім беру жүйесінде жаңа сипаттағы оқу орындарының пайда болуы: гимназия, лицей, т.с.с. Соның барсында кейбір классикалық тұрғыдағы білім беретін жалпы орта мектептерінің педагогикалық әрекеті өзгеріске ұшырауда. Соған сәйкес сынып жетекшісі қызметінің мазмұңы мен сипаты өзгеруде:
oo Пән мұғалімі, бір мезгілде сынып жетекшісінің қызметін атқарушы
oo Сынып жетекшісі, аз мөлшерде оқу жүктемесі бар пән мұғалімі
oo Сынып жетекшісі, тек тәрбие жұмысымен айналысатын адам
oo Сынып жетекшісі кейбір оқу мекемелерінде пайда болған жаңа қызмет
Осындай жүктеуге қарамастан, сынып жетекшілерінің, тәрбиешісінің қызметі,құқығы мен міндеттері өзгеріссіз қалып отыр. Себебі, мектептің педагогикалық қызметі оның Жарғысы бойынша әрекет етеді, яғни сынып жетекшісінің тәрбие қызметі де осы құжатқа негізделген. Дегенмен, баланы тәрбиелеу қызметі оның әлеуметтік ортамен өзара тікелей белсенді әрекеті жағдайында жүзеге асады. Мұндай жағдайда сынып жетекшісінің қызметі оқушылардың әлеуметтік өмірде өздерін-өздері тани білуіне көмектесе отырып олардың дамуына қолайлы жағдай жасау.
Бүгінде қоғамды реформалау жағдайында мектепке оқушылар мен мұғалімдерге қойылатын талаптар да жаңа сипатқа ие. Дегенмен сынып жетекшісі қызметінің маңыздылығы жойылған жоқ. Ол жаңа жағдайға сай өзара байланысты 3 қызметті орындайды: әр бағытта сыныптағы оқушылардың әрекетін ұйымдастыру, ондағы әрбір тұлғаның дамуына жағдай жасау, сыныпта туындаған мәселелерді шешуге балаларға көмектеседі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
70-80-шы жылдардағы мектептің өзгешелігі, тәрбиенің ықпал ету күші негізінен баладан тысқары байланыста болғаны. Бүгінде көптеген сынып жетекшілер ол жөнінде көзқарасы басқаша. Яғни, тәрбиені баланың ішкі жан дүниесін дамытуға жағдай жасау деп түсінеді. Осыдан барып тәрбие жұмысының бағыты мен жүйесі өзгереді. Мұндай көзқараста баламен жеке жұмыс жасау мұмкіндігі күшейеді. Ол әрбір баланың дене және психикалық дамуын қамтамасыз етумен байланысты болады. Мұндай жағдайда , бірінші кезекте, негізінен сыныптың ішкі көңіл күйін көтеруге, онда жағымды психологиялық жағдай туғызуға, балалардың өзін-өзі басқаруын қалыптастырып , дамытуға, әрбір жеке баланың өзін-өзі танып, қоршаған ортаға қатысты ашылуына жағдай жасау, оқушылардың шынайы әлеуметтік өмірімен қарым-қатынас жасауға аса көңіл бөлінеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мектеп өмірінде мұғалім - басты тұлға. Мектеп мұғалімі балаларды оқытып қана қоймайды, сонымен бірге оларды тәрбиелейді, Ол белгілі бір сыныпта оқушылардың оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырушысы әрі ұстазы, ақылшысы, кеңесшісі болып саналады. Тәрбие - күрделі әрі ұзақ процесс.Оған белгілі бір дәрежеде білім, тәжірибе, шеберлік қажет. Ондай болмаған жағдайда тәрбие саласында белгілі бір нәтижеге қол жеткізу қиындық тудырады. Сондықтан да ол қиын әрі жауапты іс. Соған қарамастан мұғалімдердің кейбіреуі бұл міндетті өздерінің білім беру қызметіне қосымша іс ретінде қараса, ал басқалары оны негізгі педагогикалық әрекетретінде қарастырады. Дегенмен , сынып жетекшінің тәрбиелік қызметі қаншалықты қиын болғанымен де, әрине ол балаларға өте қажет. Тәрбие педагогикада бірнеше қырларымен танылған: - әлеуметтік мағнада- бұл аға буын жинақтаған тәжірибені жас ұрпақ өкілдеріне өткізу. Тәжірибе дегеніміз - адамзаттың өз тарихи даму барысында жасаған рухани мұрасы, дәлірек айтсақ, адамдарға белгілі болған білімдер, ептіліктер, ойлау тәсілдері,адамгершілік, құқықтық және б.с. нормалар.
Тәрбиенің мәнісі, біріншіден қоғам үшін саналы, ізгіленген, белсенді, іскер азаматты қалыптастыру, екіншіден жеке адам үшін - оны өмір сүре білуге,өзін қоршаған ортамен қарым- қатынас жасай білуге үйрету. Олай болса тәрбие процессі деп қоғамның талап- тілектеріне сай әр бір тұлғаның ақыл ойын, сана-сезімін, ерік-жігерін, мінез-құлық ерекшеліктерін жүйелі түрде қалыптастырып, дамытудағы тәрбиешілермен тәрбиеленушілердің өзара бірлескен әрекетін айтамыз. Сынып жетекшісі жұмысының негізгі мақсаты - мектеп оқушыларының қоғамның белсенді және саналы азаматы етіп тәрбиелеуге барынша ықпал жасау. Сыныптағы әрбір жеке тұлғаның ғылыми дүние танымының қалыптасуын, адамгершілік қасиеттерін, еңбекке деген сүйіспеншілігін қамтамасыз етіп, жан-жақты жарасымды дамуына жағдай жасау.Сондықтан оның жұмысының мазмұны мен тәрбиелік шараларының бәрі осы мақсатқа бағытталуы тиіс. Атап айтқанда тәрбиенің негізгі салалары: ақыл - ой, адамгершілік, эстетикалық, еңбек және дене тәрбиесіне, елжандылық т.б. тәрбие міндеттерін мектеп пен сыныптың нақтылы өмір жағдайларына байланысты қарастыру.
Тәрбие мақсатты процесс. Тәрбие мақсаты нақты әрі айқын берілсе ғана нәтижелі болмақ.
Тәрбие бітұтас процесс.Себебі тұлға жеке адам ретінде тәрбиеленеді.Тұлғаның кісілік қасиеттерін қалыптастыру жеке - дара атқарылмайды, керісінше бір мезгілде, бірінғай жағдайда жүзеге асырылады.
Тәрбие ұзақ әрі күрделі процесс.Жеке адамның қалыптасуы ұзақ уақытты қажет етеді.Адам баласы туылғанынан бастап ержеткенше тәрбиенің ықпалында болса, кейінгі уақытта ол өзін өзі тәрбиелеу процесімен жалғасып отыратын болады. Қойылған мақсаттың нәтижесін жуық арада байқауға болмайды, себебі әр бір жеке дараның мінез-құлқында дара ерекшеліктері, қабілеттері, дүниетанымы бірынғай қалыптасып дамымайды Оған әсер ететін ішкі және сыртқы факторлардың да ықпалы зор
Сынып жетекшінің міндеті - сан алуан. Сол себепті ол жүргізетін тәрбие жұмысы өзінің психологиялық мазмұны жағынан өте күрделі әрі көп ізденісті талап етеді.
Сынып жетекшінің негізгі міндеттері:
1. Сыныптағы оқушылардың талап-тілектері мен мүдделеріне және олардың жеке басының ерекшеліктерін жан-жақты зерттеп білу
2. Сыныптағы оқушылардың не нәрсеге бейімділігін анықтап, оларды ынтымағы жарасқан, белсенді, саналы ұжымға ұйымдастыру
3. Сыныптағы пән мұғалімдері мен мектеп әкімшілігінің және оқушылардың ата-аналарының тәрбиелік ықпалын үйлестіру, оқушыларға міндеттейтін педагогикалық талаптардың бірлігін қамтамасыз ету
4. Тәрбие үрдісіне мектептің, отбасы мен жұртшылықтың тығыз қарым-қатынасын қамтамасыз ету
5. Оқушылардың ата-аналарымен үнемі байланыс жасап, отбасындағы бала тәрбиесіне педагогикалық оқу, насихат жұмыстарын жүргізу.
6. Оқушыларды тәрбиелеуде сыныптан және мектептен тыс түрлі бағыт тәрбие жұмыстарын ұйымдастыру.
7. Тәрбие мен өзін-өзі тәрбиелеудің бірлігін қамтамасыз ету.
8. Тәрбие қызметінің тұтастығын, жүйелігін, тәрбиелік шаралардың бірлігін қамтамасыз ету.
9. Тәрбиенің негізгі бастауы - ұлттық тәлім тәрбиені сынып жетекшісі қызметінің мағызды бір саласы ретінде қарастыру.
Тәрбие процессін дұрыс , нәтижелі ұйымдастыру үшін алдымен тәрбие заңдылықтарын жете түсінуді қажет етеді.
Тәрбие заңдылықтары:
1. Баланың үнемі жетілуі, даму жағдайында болуы бұл- табиғи процесс
2. Баланың түрлі әрекетінсіз және оның сыртқы орта мен табиғи қарым-қатынасынан тыс тәрбиенің болмауы
3. Тәрбие мен дамудың бірлігі жіне өзара байланыстылығы
4. Тәрбие мен өз өзін тәрбиелеудің бірлігі
5. Тәрбиеде бірінғай рецептің болмауы және оны қолдану мүмкін еместігі
6. Қоғамның үнемі өркендеп дамуы, онда өмір сүріп жатқан әрбір жеке адамның күш-қуатымен өмірлік ұстамына тәуелді екендігіне, сондықтан тұлға тәрбиесі, заңды құбылыс
Сынып жетекшісінің қызметі.
Мұғалім белгілі бір сыныпқа балалар ұжымының жетекшісі ретінде тағайындалып, жұмысқа кіріскен жағдайда, өзінің қызметін сынып ұжымына әрі жекелеген оқушыға қатысты жүзеге асырады. Соған сәйкес онық қызметі 3 бағытта қарастыруға болады
1. Педагогикалық және әлеуметтік- гуманитарлық. Оның бұл қызметі балаға барлық бағытта көмектесу: оның әлеуметтік қалыптасуы мен дамуына жағдай тудыруға, баланың тұлғалық өзекті мәселесін шешуге, оны әлеуметтік өмірге араластыру және өз бетінше өмір сүре білуіне көмектесуге бағытталған.
2. Ұйымдастырушылық қызметі. Тәрбие процесын ұйымдастыру. Балалардың орынды талап-тілектерін қолдай отырып, ынтымағы жарасқан, саналы да белсенді , әрі іскер сынып ұжымын қалыптастыру. Олардың танымдық, еңбек, эстетикалық әрекеттерін және демалыс мен еркін қарым-қатынасын ұйымдастыру. Сыныптағы өзін-өзі басқаруды дамыту.
3. Оқушылардың жалпы әрекетін атқару. Оған: диагностикалық мақсат қоюшылық, жоспарлау, болжам жасау немесе жобалау, бақылау және түзету еңгізіп отыру қызметін жатқызуға болады.

Сынып жетекшісі іс-әрекетінің мазмұңы оқушылардың белгілі бір тобындағы педагогикалық үрдістің жетекшісі ретіндегі қызметімен анықталады. Р.Х. Шакуров жасаған басқару тұжырымдамасына сәйкес үш деңгейлі функция бөліп көрсетілген. Бірінші деңгей педагогиканың және әлеуметтік гуманитарлық функциялары жатқызылады. Бұл функциялар оқушыларды әлеуметтік тұрғыдан дамыту үшін жағдай жасауға бағытталған, балалардың қезекті жеке тұлғалық мәселелерін шешу, оларды өз беттерінше өмір сүруге даярлау бағытында көмек көрсетуге бағдарланған. Олардың ішінде оқушыларды дамыту; балаларды қоршаған ортаның қолайсыз әсерінен әлеуметтік тұрғыдан қорғау, қойылған тәрбиелік мәндеттерді орындау үшін барлық педагогтердің күшін біріктіру деп аталатын сынып жетекшісінің іс-әрекетінің негізгі мазмұңын анықтайтын үш түрге бөліп көрсету қажет. Ал оның баланы әлеуметтік тұрғыда қорғау функциясы шешуші болып табылады.
Баланы әлеуметтік қорғау бойынша сынып жетекшісінің іс-әрекеті тікелей орындаушы ғана емес,, балаларға және олардың ата-аналарына әлеуметтік көмек және әлеуметтік қызмет етуге көмектесетін үйлестіруші.
Сынып жетекшісінің іс-әрекетіндегі әлеуметтік қорғауды кең және тар мағнада қарастырған орынды. Бұл іс-әрекет ерекше қиын жағдайға қалған балаларды қорғауға бағытталады. Ондайларға басқаларға қарағанда шұғыл әлеуметтік қамқорлықты қажет ететін көп балалы отбасынан шыққан балалар, мүгедек балалар, жетім балалар, босқын балалар және т.б. жатады. Ал кең мағнада әлеуметтік қорғауды, әлеуметтік кепілдіктің белгісі ретінде шығу тегіне, ата-аналардың және жағдайларының болу-болмауына тәуелсіз барлық балалар алынады. Біраз балалардың әр түрлі категорияларына саралау ұстанымы қолданылатыны даусыз.
Балаларды тәрбиелеу және әлеуметтік қорғау мақсатында жету үшін сынып жетекшісі оқушылардың құрбыларымен дұрыс қарым-қатынас жасауына қатысты жеке мәселелерді шешіп алуы тиіс (ұжымды құру, оны ұйымдастыру, белсенділігі, өзін-өзі басқарудың дамуы) . Бұл міндеттерді оны ұйымдастыру деп аталатын екінші деңгейлі әлеуметтік- психологиялық ұызметі анықтайды.
Сынып жетекшілердің оқушылармен атқаратын жұмыстарының түрлерін әр түрлі негіздемелер бойынша жәктеуге болады:
-іс-әрекет бойынша - оқу, еңбек, спорт, көркем және т.б.
-педагогтық ықпал ету тәсілі бойынша - тікелей және жанама
-өткізу мерзімі бойынша- қысқа (бірнеше минуттан бірнеше сағатқа дейін) , ұзақ мерзімді (бірнеше күннен бірнеше аптаға дейін), дәстүрлі (үнемі қайталанып отыратын)
- дайындау мерзімі бойынша - алдын-ала дайындықсыз оқушылармен өткізілетін жұмыс, даярлау жұмыстары, оқушылардың дайындығы ескерілетін жұмыс түрлері
- ұйымдастыру субъектілері бойынша - балаларды ұйымдастыруға педагогтер, ата-аналары және басқада ересек адамдар қатысады, балалар іс-әрекеті ынтымақтық негізінде ұйымдастырылады, бастама және оны жүзеге асыру балалар тарапынан болады.
- нәтиже бойынша- түрлері, нәтижелері ақпараттық алмасу, жалпы шешім қабылдау, қоғамдық маңызды өнім болуы мүмкін
-қатысушылар саны бойынша- жеке (тәрбиеші-тәрбиеленуші), топтық (тәрбиеші- балалар тобы), көпшілік (тәрбиеші- бірнеше топтар, сыныптар)

Жеке жұмыс түрі топтық ұжымдық түрлерге әсер етеді және соңында олардың табыстылығын анықтайды. Бұған әнгімелесу, сырласу, ақыл кеңес, пікір алмасу, тапсырманы бірігіп орындау, нақты бір жұмыста жеке көмек көрсету, мәселенің шешімін бірлесіп іздестіру жатады. Әрбір оқушымен тығыз өзара қарым-қатынастың жеке жұмыс түрлерінің тәрбиелеу мүмкіндіктері мол.
Жұмыстың топтық түріне іс кеңестеріне, шығармашылық топтарды, өзін-өзі басқару ұйымдарын, микроүйірмелерді жатқызуға болады. Бұл түрлерінде сынып жетекшілері өздерінің қатардағы қатысушы немесе ұйымдастырушы ретінде көрсетеді. Сынып жетекшінің топтық жұмысқа ықпалы балалардың арасындағы өзара ізгілікті қарым-қатынасты дайындауға бағытталады.
Сынып жетекшінің оқушылармен жүргізген жұмысының ұжымдық түрлеріне әр түрлі байқаулар, спектакльдер, концерттер, үгіт бригадаларының жұмыстары, саяхаттар, турлар, слеттер, спорттық жарыстарды т.б. жатқызуға болады.
Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес және басқа да жағдайларға байланысты сынып жетекшілері қатысушыларды алып жүруші, ұйымдастырушы, өзі жеке үлгі көрсететін қатардағы қатысушы, білімді адамдардың тәжірибесін игеруде оқушыларға үлгі болатындай әрекеттерімен ықпал ететін жаңа қатысушы, тиісті іс-әрекеттерді ұйымдастыруда кеңес беруші, көмекші сияқты ролдерді атқаруы мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жұмыс түрлерінің әрқилылығы және оларды жиі жаңарту қажеттілігі сынып жетекшілерінің алдына оларды таңдау мәселесін қояды. Педагогикалық әдебиеттерден сынып сағаттарын,байқауларды, т.б. өткізудің әр түрлі сипаттамасымен табуға болады.Олардың идеялары мен жеке элементтері бір-біріне ауыстырылуы мүмкін, әрбір нақты жағдайдабелгілі бір жұмыс түрі қолданылады. Қйткені, әрбір баланың және әрбір балалар бірлестігінің өзіндік орны бар, соған сәйкес жұмыс түрлерінің мазмұңы мен ұүрылысы бойынша өзіндік ерекшеліктері бар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

Тәрбие жұмысының формалары мен тәсілдері
Диагностикалық қызметі сыныпта оқу-тәрбие процесін нәтижелі ұйымдастыру үшін , оның жетекшісі оқушылар тәрбиесінің деңгейі мен өзгеру барсын анықтап отыруды, соған сәйкес оқушылардың тұлғалық және жеке дара ерекшеліктерін зерттеу және оған талдау жүргізуді, сыныптағы келеңсіз жағдайдың себебін іздестіріп, анықтап, оның болдырмаудың тәсілдері мен жолдарын қарастыруды көздейді.
Сынып жетекшісі осындай жұмыстарды атқару барысында, біріншіден өзінің педагогикалық әрекетінің жемісін көре алады.Екіншіден, диагностика, яғни, зерттеу жұмысының нәтижесін пайдалануда, оның баланың жеке тұлғасын қалыптастыру және дамыту құралына айландыру мүмкіндігі туады. Бұл процесс оқушылардың жас ерекшелігі және сынып ұжымының қалыптасу дәрежесіне байланысты жұзеге асады.
Тәрбие жұмысының баланың жеке тұлғасының даму процессін басқару міндеттерін анықтайды. Сондықтан, сынып жетекшінің мақсат қоюшылық қызметі тәрбие жұмысын жоспарлауда көрініс табады.
Жоспарлау - бұл сынып жетекшісінің педагогикалық және ұжымның оқу-тәрбие процессіндегі әрекеттерін нәтижелі ұйымдастырудағы маңызды буын. Жоспардың қызметі - педагогикалық ықпалды жүйеге келтіру, педагогикалық талаптарды орындауды қамтамасыз етуді көздейді. Жоспарлау мақсатқа жетудің бірден-бір негізгі жолы.
Тұлғаны тәрбиелеуде оның ертеңгі қуаныш күнін, болашағын болжау, оны жобалаудың да маңызы ерекше. А.С.Макаренко адамдағы жақсы қасиет әркезде оны жобалау арқылы келетіндігіне үнемі назар аударған. Сол секілді В.А.Сухомлинский де тәрбиені ғылыми тұғыдан алдын ала болжамау, онда ол қарапайым көрініске: тәрбиеші - сауатсыз күтушіге, педагог - балгерге айналар еді - дейді. Сондықтан, тәрбие процесінің нәтижесін алдын ала жобалау, болжау, сынып жетекшісі қызметінің маңызды бір буыны болады. Онсыз тәрбиедегі, біріншіден мақсаттылықтың, екіншіден тәрбие прцесінің өзі де болжаған болар еді.
Сынып жетекшісінің оқушылардың оқу және тәрбие процессіне бақылау жүргізіп және оны түзетіп отыруы - бұл оның нәтижесін, сапасын қадағалауға мүмкіндік беріп, оны үнемі жетілдіріп отыруды қамтамасыз етеді. Бақылаудың нәтижесіне талдау жасау барысында сынып жетекшіссі қажет болған жағдайда балалар ұжымы немесе жекелеген оқушылардың іс-әрекеттеріне түзету еңгізуді жүзеге асырады. Дегенмен де сынып жетекшісінің оқу-тәрбие процесін бақылауы және түзетіп отыру қызметі тек оқушылармен және пән мұғалімдерімен бірлескен жұмыстары барысында ғана іске асады. Сынып жетекшісінің жоғарыда көрсетілген қызметі оның педагогикалық әрекетнінің мазмұңын анықтайды.
Сынып жетекшісі қызметінің үшінші деңгейі тәрбиелеу іс-әрекетін басқару субъектісінің өзінің іс-әрекетінің логикасынан шығатын талаптар бейнелейді. Бұл диагностикалау, мақсат қою, жоспарлау, бақылау және түзету қызметтері қамтылатын басқару қызметі.
Диагностикалық қызметін атқаруда сынып жетекшісі оқушылардың тәрбиелігіне бастапқы деңгейінен өзгеруін үнемі бақылайды. Ол баланың жеке тұлғасын және өзіндік қасиеттерін зерттеуге және талдауға, нәтижелердің тиімсіздігінің себептерін іздестіруге және тұтас педагогикалық үрдісті сипаттауға бағытталады.
Мақсат қою қызметін оқушылармен тәрбиелеу іс-әрекетінің мақсатын бірігіп анықтау деп қарастыруға болады. Сынып жетекшісінің бұл үрдіске қатысу деңгейі оқушылардың жас ерекшелігіне және сынып ұжымының қалыптасу деңгейіне тәуелді.
Мақсат қою логикасы сынып жетекшісінің іс-әрекетті жоспарлау барысында кқрініс береді. Жоспарлау міндеті - педагогикалық іс-әрекетті реттеу педагогикалық үрдісте нәтижелердің жоспарға сәйкестігі және жүйелілігі, басқарылуы және сабақтастығы сияқты талаптарды орындауын қамтамасыз ету.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тәрбие жұмысының формасында оның мазмұңы жүзеге асады. Сондықтан,, сыныптан тыс тәрбие жұмыстарының мазмұңы оқушылардың теориялық білімін кеңейте, толықтыра түсуге лайықтап, оқушылардың жеке қабілетін дамыта түсерліктей болғаны жөн. Ондағы материалдық мазмұңдылығы, идеялық және әдістемелік сапасы мұғалімнің шеберлігіне, ұйымдастыру тәсіліне байланысты.

Сынып жетекшінің тәрбие жоспары
Сынып жетекшінің тәрбие жоспары - міндетті педагогикалық құжат. Жоспар оқушылар ұжымының қалыпты дамуына мақсатты және жүйелі түрде ықпал етеді, тәрбие міндеттерін дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік туғызады. Тәрбие - қиын да күрделі процесс. Жоспар болмаған жағдайда тәрбие процессінде көп қиыншылықтар туады.
Жоспар - тәрбие жұмысының айнасы. Ол сынып жетекшісі мен оқушылар ұжымының бірлесе атқаратын жұмысын айқындайды. Сынып жетекшінің тәрбие жоспарындағы оның мақсат-міндеттері және мазмұңымен танысу барысында , белгілі бір сыныптағы оұушылардың тәрбиелік деңгейінің сапасын, адамгершілік қасиеттерін, қызығушылығы мен жеке бастарындағы кемшілігін т.б. қасиеттерін байқауға болады. Ол үшін тәрбие жоспары объективтік тұрғыда сыныптағы оқушылардың нақты жағдайларын ескере отыра жасалуы тиіс. Сонда ғана мектеп оқушыларын тәрбиелеу қоғамның талабына сай нәтижелі жүргізіледі. Жоспар - ұжымдық еңбектің жемісі.Сынып жетекшісі тәрбие жұмысын жоспарлау барысында , оған оқушыларды қатыстыруы міндетті.Жоспарлау барысында оған балаларды тартудың нақтылығын, мектеп пен оқушылар өмірін тығыз байланыстыруға, сынып жетекшісінің тәрбиелік қызметін нәтижелі ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
Сынып жетекшісі мектептегі оқу-тәрбие үрдісін жоспарлау барысында оқушылармен қарым қатынас орнатпаған жағдайда, тәрбие жоспарындағы шаралар оқушыларды қызықтырмауы мүмкін, нәтижесінде ынтымағы жарасқан, белсенді, жауапкершілігі мол оқушылар ұжымын құруға кері әсерін тигізеді. Бұл кұнде баланы сырттай билеп, бәрінде ол үшін шеше беруге болмайды. Балада өз мүддесін өзінше шеше алмайды. Тәрбиедегі даналықтың бір белгісі- бала болашағын оның өзімен бірге шешу. Бұл педагогикалық тағылым. Әрбір баланың өзі сүйетін істері болады. Біреуі сурет салуға әустенсе, екіншісі ойын сауықты, үшіншісі спортты, төртіншісі мәдени жорықты ұнатып, кейбіреулері ұйымдастыру ісіне ыңғайлы болып келеді. Мұндай жағдайда, тәртібі нашар балалардың да басынан табылатын осындай жақсы қасиеттерді тауып алып, оларды сынып ұжымының ісімен ұштастыру, бірден-бір педагогикалық тәсіл болып табылады.тәрбие жұмысын жоспарлау оқушылар ұжымының бүгінін ойлауға, ертеңінің негізін қалауға көмектеседі.
Жоспарлауда тәрбиенің жүйелілік және бірізділік ұстанымдары да барлық жағдайда бірдей ескерілмейтін кездері де болады. Баланың жан-жақты үйлесімді қалыптасуына әсер ететін тәрбиелік шаралар, олардың мазмұңы мен ұйымдастыру тісәлдері жылма-жыл бірізділікпен жүйелі түрде құрылмай, керісінше жеке - дара, үздік-үздік әрекеттер басым болып келеді. Өткенмен салыстыра отыра шығармашылықпен , ғылыми тұрғыда нақты міндеттерді белгілеудің орнына, тіпті сол сынып өміріне қатысы жоқ саны көп, сапасы аз міндеттерді ойша, жылма-жыл өзінің тәрбие жоспарына көшіріп отырды.
Тәрбие жоспары - сынып жетекшісінің шығармашылық лаболаториясы. Олай дегеніміз, жоспар бір күннің немесе бір оқу жылының нәтижесі емес. Бала тәрбиесі қиын болса, оны қоғамның , жеке тұлғаның талабымен ұштастыра құру- оданда қиындық туғызады. Мұндай жағдайда сынып жетекшісінен ерінбей, талмай ұзақ мерзімді зерттеу жұмыстарын жүргізуді қажет етеді.
Жоспар жарты жылға немесе тоқсанға арнап жасалынады. Тәжірибелі сынып жетекшісі тоқсандық жоспардан айлық немесе апталық жоспар құрып алады. Бұлай жұмыс жасау жоспардың икемділігімен тиімділігін арттырады.Мектеп тәжірибесінде бүгінгі күні тәрбие жоспарларының түрі көп. Олардың ішінде сынып өміріне тиімдісі де тиімсізі де бар. Кеңестік дәуірде тәрбие жұмысының мазмұңы коммунистік тәрбиенің салаларына негізделген. Бүгінгі күні олай емес. Жеке адам әрекет үстінде қалыптасып, дамитындығы бізге мәлім. Олай болса тәрбиенің мазмұңы оқушылар ұжымы мен жеке түлғаның қалыптасуындағы, олардың сан алуан түрлерімен байланысты. Мектептегі қолданылып жүрген және ғылыми педпгогикалық әдебиеттер мен журналдарда шыққан еңбектердегі жоспардың түрлі формаларымен таныс бола отыра, тәрбие жоспарының төмендегі түрі болады. Жоспардың бұл түрі сынып жеткшісіне тәрбие үрдісінде оқушылардың, пән мұғалімдері мен ата-аналардың әрекетін үйлесімді ұйымдастыруға, оның тұтастығы мен тиімділігін арттыруда әрі қарапайым, әрі ыңғайлы формасы деп есептейміз.

Тәрбие жоспарының үлгісі
1. Сынып жайлы мәлімет: сынып, сынып белсенділері, балалардың тәртібі,, денсаулығы, сабақ үлгерімі, қабілеттері, олардың ата-аналары, белгілі бір ұйымға қатысты, қоғамдық тапсырмасы, тұрғылықты мекен жайы туралы қысқаша сипаттама беріледі.
2. Өткен оқу жылына сай атқарылған тәрбиелік шаралардың нәтижесіне қысқаша талдау.
3. Жаңа оқу жылына белгіленген тәрбие жұмысының мақсаты мен міндеттерін анықтау.
4. Сынып жайлы мәлімет, өткен оқу жылында атқарылған тәрбие жұмыстарының міндеттері негізінде оқушылармен, ата-аналармен, қоғамдық ұйымдар және пән мұғалімдерімен бірлесе атқарылатын іс-әрекеттердің түрімен, әр тараптағы атқарылатын тәрбиеләк шаралар мазмұңы және формалары төмендегідей бөлімдерде көрсетіледі.
Апта аралығын көрсету
Негізгі бөлімдер
Тәрбиелік шаралардың мазмұңы
Формасы мен тәсілі
Жауапты адамдар
Өтілген туралы белгі
1. Сынып ұжымын ұйымдастыру
2. Оқушылардың өзін-өзі басқару ұйымдары және балалардың бірлестіктері мен өзара әрекеттері
3. Пән мұғалімдері және мектеп әкімшіліктерімен байланыс
4. Отбасы және жұртшылықпен жұмыс
5. Жеке оқушымен жұмыс

1. Сынып ұжымын ұйымдастыру (формасы - сынып сағаты), тақырыптық әнгімелер, саяси хабарлама,, оқырмандар конференциясы, пікірталас, сұрақ-жауап кеші, олимпиада,көңілділер мен тапқырлар клубы, еңбекке қатысты істер, спорттық және мәдени шаралар, кездесулер т.б. бұқаралық шаралар жатады.
2. Бұл бағытта ыныпқа қатысты ұйымдастыру шаралары белгіленеді (ұйымдастыру формасы- сынып жиналысы) Онда оқушылардың оқу, тәрбие және пайдалы қоғамдық істеріне қатысты ұжымдық шараларды жоспарлау, оларды ұйымдастыру жұмыстары көрсетіледі. Оқушылардың өзін-өзі басқару ұйымдарына қатысты сынып жиналысының тақырыбын , олардың күн тәртібін белгілейді, сонымен қатар, сынып жетекшісі әр түрлі үйірмелер мен клубтар жұмыстарының тақырыбын жоспарға кіргізе отыра көмек көрсету, ақыл-кеңес беру т.с.с. оларға өзінің тікелей қатынасын көрсетеді.
3. Сол сыныпта істейтін барылқ пән мұғалімдері, пәндіқ үйірмелерінің жетекшілерімен байланыс орнатып, олардың жоспарлауында оқу-тәрбие жұмыстарына арналған бұқаралық шаралары белгіленіп,, өзара жауапкершіліктері анықталады т.с.с. өзара әрекеттері көрсетіледі.Мектеп жоспары бойынша сыныпқа қатысты шаралар еңгізіледі.
4. Отбасы және жұртшылықпен жұмыс: оқушылардың ата -- аналарымен байланыс орнату, ата-аналар лекториясының тақырыптарын белгілеу. Мектеп ата-аналар комитетінің жоспарын: ата-анлар жиналыстарының ақырыбын, мерзімін,, олардың отырыстарын т.с.с. шараларды өзінің жоспарында кһрсете отырып, олардың өзара байланысын қамтамасыз ету сияқты жұмыстар белгіленеді.

Тәрбие жоспарына қойылатын негізгі талаптар
1.Жоспар ұжымдық еңбектің белгісі. Сондықтан тірбие жоспарын құру барсында оқушылардың белсенділігін арттыра отырып, олардың өздерін қатыстыруды қамтамасыз ету.
2.Тәрбие жұмысының мақсаты, міндеттері айқын болсын.
3.Тәрбие жұмысының жоспарының мазмұңы оның мақсатымен бірлікте болуы қажет
4.Оқушылардың жеке басының, жас ерекшеліктерін және мүмкіншіліктерін ескеру.
5.Тәрбие жоспары ықшамды, әрі ондағы көрсетілген шаралар орындалатын болсын.
6. Тәрбие жоспарындағы атқарылатын шаралар саны жағынан емес, сапасы жағынан анықталатын болсын
7.Тәрбиелеу шараларды атқаруда қолданылатын шаралар бір сарынды емес, әр тарапты және әржақты болуын ескеру керек.
8.Жоспар құру барысында сынып жетекшісі оқушылардың не нәрсеге қызығатынын, олардың қандай істерді өткізгісі келетінін, ұсынылған шараларға қарай қарайтынын анықтауы қажет.
9. жоспардағы тәрбиелік шаралар жүйелі, бірізділікпен құрылуы тиіс.
10.Тәрбиенің салаларына қатыстыбелгіленген шаралар жеке-дара емес, біртұтастық ұстанымға сай құрылуын ескеру.
Тәрбие жоспарын қалай құруға болады?
І.Мектеп өміріне қатысты және казіргі кездегі мектеп пен тірбие міндеттерін анықтайтын мемлекеттік құжаттармен танысу; білім және ғылым министірлігінің оқу-әддістемелік журналдармен танысу; тәрбиенің, жоспарлаудың әдістемесі мен технологиясының өзекті мәселесіне қатысты психологиялық және педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді оқу.
ІІ. Балалардың жас ерекшелігі, сынып жұмысының даму деңгейі, мектеп, мұғалімдер ұжымы, отбасы және тұрғылықты жердегі тәрбие мекемелерінің ерекшеліктерін ескере отырып мақсат мен міндеттерін анықтау. Мақсатқа сәйкес оның стратегиялық міндеттері белгіленеді. Мысалы: Мақсат: мәдениет құндылықтарын меңгеру арқылы жоғары сынып оқушыларының (9-11 рухани дамуын ынталандыру) Оның міндеттеріне:
1. Оқушылардың сабақтан тыс зияттық- танымдық (интелектуалдық) әрекеттерін ұйымдастыру.
2. Салауатты өмір салтына ынталандыру, ол үшін өздерінің бағдарламасын құру.
3. Оқушылардың мәдениет құндылықтарымен тығыз қарым-қатынас жасауға ынталандыру
4. Оқушыларды қарым-қатынас мәдениетіне тәрбиелеу, өздерінің қолдары бос уақыттарын тиімді пайдалануға және демалыстарын қызықты өткізуге сай әртүрлі әрекеттерін ұйымдастыру.

ІІІ. Мектептің, тәрбие мекемелері мен бірлестіктерідің және пән үйірмелерінің болашақ тәрбие жоспарымен танысу, алдағы озық сынып жетекшілерінің тәжіриббелерімен танысып, пән мұғалімдері және ата-аналармен пікір алмасу.
ІV. Оқушылардың жеке тұлғасы мен сынып ұжымын зерттеп, тану
V . Алдағы мерзімде болатын айтулы даталы күндер мен мерекелерді анықтау, солардың ішінде ең қажеттісін таңдау.
VІ. Болашақта балалармен баратын мәдени ошақтарды айқындау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
VІІ. Жоспарлау. Оқушышыларды немесе олардың белсенділерін жоспарлауға, оны талқылауға тарту. Жоспардың жобасын жалпы сынып жиналысында талқылау және бекіту. Мектептің сыныптың ерекшелігі, сипатына байланысты тағы басқа қосымша әрекеттің болуы мүмкін. Дегенмен, жоғарыда келтірілген әрекеттер барысында жоспарлау процесі тоқсанға немесе жарты жылға, тіпті бір жылға құрылуы мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------

----------------------------------- ----------------------------------- ----------

Сыныптан және мектептен тыс тәрбие жұмысы
Жеке тұлғаның қалыптасып дамуы үздіксіз сипатта болуы бәзге мілім. Оның жүзеге асуы тек сабақ жүйесінде емес, сабақтан тыс жүргізілетін әртүрлі тәрбиелік әрекеттермен ұштасады. Ол әдетте сыныптан тыс тәрбие жұмысы болып бөлінеді.
Сыныптан тыс тәрбие жұмысы - тұлғаның әлеуметтік қалыптасуын қамтамасыз етуге оған жағдай туғызатын мұғалімдердің басшылығымен ұйымдастырылған және сабақтың мақсатымен өзара байланысты болып келетін тәрбие жұмысының дербес түрі. Ол әртүрлә тәрбие әрекеттерәнің жиынтығы ретінде балаға кең көлемде ықпал ете алады.
Біріншіден, оқудан тыс әртарапты әрекет баланың сабақта мүмкін болмайтын жан-жақты дара қабілетін ашуға әқпал етеді.
Екіншіден, сыныптан тыс әртүрлі тәрбие жүмысының түрімен айналысу баланың жеке әлеуметтік тәжірибесін жандандырып, жетілдіреді, оның адамзат құндылықтарына негізделген білімдерін байытып, қажетті практикалық іскерлігі мен дағдыларын қалыптастырады.
Үшіншіден, сыныптан тыс түрлі тәрбие жұмысы оқушыларда әрекеттің әртүріне қатысты қызығушылығынығ дамуына, оған белсенді қатысуға деген құлшынысын тәрбиелеуге нәтижелі ықпал етеді. Егерде балада еңбеккке тұрақты қызығушылық және белгілі бір практикалық дағды қалыптасқан болса, онда ол өз бетінше тапсырманы нәтижелі орындауды қамтамасыз ете алады.Бүгінде бала өзінің бос уақытын қандай іске арнауды білмей жатса, соның негізінде жастар арасында қылмыстың көбеюіне әкеледі. Сондықтан бұл өте өзекті мәселеге айналуда.
Төртіншіден, сыныптан тыс әртүрлі тәрбие жұмысының формасы тек қана баланың өзіндікдара қабілетін ашуға ықпал етпейді, сонымен бірге оқушылар ұжымында өмір сүруге үйретеді. Яғни, оқу, еңбек әрекеттерінде және қоғамдық пайдалы істерді атқаруда өзара ынтмақтастықта, бір-біріне қамқор болуға, өзін басқа жолдастарының орнына қоя білуге тәрбиелейді. Тіпті оқудан тыс әрекеттәң қандайда бір түрі болмасын, танымдық, спорттық, еңбек пайдалы қоғамдық оқушылардың өзара ынтымақтастық тәжірибесін байытады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.