Қарым - қатынас стилдері
Мазмұны
Кіріспе бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Негізгі бөлім
I - тарау. Тұлғааралық қарым-қатынас психологисының алғышарттары
1.1.Тұлғааралық қарым-қатынас дағдыларын меңгерту ... ... ... ..
1.2.Қарым-қатынас стилдері
1.3.Тұлғааралық қарым-қатынаста ықпал ұғымын маңызы
II-тарау. Тұлғааралық қарым-қатынас психологиясында ажырасу мәселесін қаратыруда психолг ролі
2.1.Жан-жал сәтіне қарым-қатынасқа түсушілерге психологиялық талдама
2.2.Отбасылық қарым-қатынасты реттеу және жасөспірімдер психологиясы
Қорытынды бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Кіріспе бөлім
Өзектілігі: Қиындық неде? Неліктен білім беретін оқу мекемелерінде, кәсіпорындарда және кеңселерде жұмыскерлердің өзара қарым-қатынасы кезінде деструктивті қарым-қатынас әлі де басым? Неліктен мектептегі педагогикалық ұжымдар қарама-қайшылыққа толы? Неліктен жасөспірімдер мен жастар агрессивті сөйлесіп, сленг және балағат сөздерді пайдаланады? Және де неліктен ешкім түсінбейтін жалғыз балалар соншалықты көп және көбінесе мұғалімдер мен ата-аналар өздері шыдамдылық танытпайды?
Мақсаты: қарым-қатынас теориясының негізгі түсініктерін сипаттау және қарастыру, тұлға аралық және іскерлік байланыстарды сәтті құру және функциялар, үлгілер, стильдер, стратегиялар, құралдар, нысандар мен әдістер, техникалар мен технологиялар сияқты конструктивті қарым-қатынас құрушылардың тиімді өзара әрекеттесуі үшін маңыздылығын көрсету;
Міндеті:
-оқырманды арнайы білімдермен, біліктіліктермен және дағдылармен байыта отырып, оның жеке психологиялық, коммуникативтік, интерактивті және түсінікті құзыреттігін кеңейту немесе дамыту, себебі, И.Гёте айтқандай, адам түсінбеген нәрсені иелене алмайды;
-тәжірибелік өзара әрекеттесу кезінде коммуникативтік техникаларды, үлгілерді, стильдерді, біліктіліктер мен дағдыларды пайдаланудың күмәнсіз артықшылықтарын көрсетеді;
-басқа адамдармен қарым-қатынас кезінде тәжірибелік әрекетте өз әлеуетін түсіну және оны оңтайлы пайдалану үшін, өзін-өзі түзету және болашақ мақсаттар үшін жеткілікті қалыптаспаған қасиеттерді дамыту үшін коммуникативтік практикумды жүзеге асыруды үйрету;
Зерттеу нысаны:Тұлғааралық қарым-қатынас психологиясын зерттеу
Зерттеудің әдіс-тәсілдері:болжау,жинақтау, экспиремент, тест.
Құрылымы: Кіріспе бөлім мен негізгі бөлімнен тұрады.Негізгі бөлім
I - тарау. Тұлғааралық қарым-қатынас психологисының алғышарттары Тұлғааралық қарым-қатынас дағдыларын меңгерту, Қарым-қатынас стилдері, Тұлғааралық қарым-қатынаста ықпал ұғымын маңызы тақырыптарын қамтиды. II-тарау. Тұлғааралық қарым-қатынас психологиясында ажырасу мәселесін қаратыруда психолг ролі Жан-жал сәтіне қарым-қатынасқа түсушілерге психологиялық талдама, Отбасылық қарым-қатынасты реттеу және жасөспірімдер психологиясы тақырыптарын қамтиды.Қорытынды бөлім мен пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
I - тарау. Тұлғааралық қарым-қатынас психологисының алғышарттары
1.1.Тұлғааралық қарым-қатынас дағдыларын меңгерту
Адамның қазіргі заманғы кəсіби қызметі айтарлықтай түгелдей ақпарат алмасу үшін өзара әрекеттесуге, яғни коммуникативтік құзыреттікке (әңгімелер, келіссөздер, пікірталастар, сөз сөйлеулер, кездесулер, презентациялар немесе Интернеттегі виртуалды байланыс және т.б.) негізделген.
Әңгімелесу
Қарым-қатынасқа түсу барысында екі немесе оданда көп адамның тілдесуі
Келіссөз
Қарым қатынасқа түсу барысында ортақ шешімге келу
Пікірталас
Адамдардың қарым-қатынасөа тұұсу барысында пікір алмасуы және қорғауы
Қажетті қарым-қатынас дағдыларын меңгеру үшін мамандар (мұғалімдер, дәрігерлер, менеджерлер, заңгерлер, банкирлер, сауда өкілдері, қоғаммен байланыс жөніндегі мамандар, диспетчерлер, салық қызметкерлері, хатшылар және т.б.) арнайы тренингтерден өтуге, интерактивті ойындарға қатысуға, келіссөздер жүргізу және жанжалды жағдайларды шешу үшін ұйымға психологтар мен консультанттарды шақыруға мәжбүр болады. Осының барлығы өте қымбат рақат. Балалық шақта коммуникативтік құзыреттікті дамыту әлдеқайда тиімді. Бүгінгі күні бұл үшін барлық жағдайлар бар: мамандардың, психологтардың, қарым-қатынасты үйрете алатын адамдардың жеткілікті саны, - кез келген жағымсыз және жағымды мысалдарды көрсетуге болады.
Қарым-қатынассыз топтың да, ұйымның да, қоғамның да болуы мүмкін еместігі мәлім. Өзара қарым-қатынас жасай алу - адамзаттың эволюция барысындағы басты жетістіктерінің бірі болып саналады. Мамандардың мәлімдеуінше, қарым-қатынас - ақпарат алмасу, өзара әрекеттесудің бірегей стратегиясына дағдылану, басқа адамды қабылдау және түсінуден құрылған және бірлескен қызметтің қажеттіліктерінен туындаған, адамдар арасындағы байланыстың орнауы мен дамуының көп жоспарлы, әрі қиын процессі. [Қысқаша психологиялық сөздік А.В.Петровсийдің, М.Г.Ярошевскийдің редактырлығымен,. -- М., 1985. -- 213 б.]
Әлеуметтік психологтар біртұтас қарым-қатынас процесінің (Б.Д. Парыгин, Г. М. Андреева) үш бағытын немесе қызметін бөледі:
коммуникативті (ақпарат беру, алу және алмасу);
интерактивную (өзара әрекеттесу);
перцептивную (қабылдау, түсіну және өзара түсіністік).
Бұдан, қарым-қатынасты бірнеше қырдан құралатын ерекше пирамида ретінде елестетуге болады. Олардың әрқайсысының жеке мағынасы бар және әр түрлі уақытта, әр түрлі жағдайда басым болуы мүмкін. Алайда, толыққанды қарым-қатынас тек барлық қырлар бір мезгілде пайда болғанда ғана түзіледі: ақпарат алмасу, басқа адамдармен өзара әрекеттестік, оларды түсіну және тану, сонымен қатар қарым қатынас барысында туындайтын уайымдау. Дәл осы психикалық байланыс қарым-қатынасты әр түрлі мәселелерді шешу үшін жасалатын өзара байланыс пен әрекеттестік қана емес, өзара эмоция алмасу, бірге қуану, уайымдау және қайғыруды шамалайтын екіжақты қызмет ретінде сипаттайды.
Қарым-қатынастың пән саласын анықтау маңызды. Психологиялық әдебиеттерде қарым-қатынасқа кіретін ұғымдардың нақты бөлінуі жоқтың қасы, бұл белгілі түсінбестікке әкеледі. Қарым-қатынастың пән саласының құрылымы қарым-қатынас терминінің келесідей белгілі мағыналарына байланысты:
бірлестіру, ортақтық пен тұтастықты құру;
хабарлама беру, вербалды және вербалды емес ақпаратпен алмасу
өзара түсіністікке ықпал ететін қарсы қозғалыс пен өзара сіңісу.
Бұл сипаттамалардың топтық және жаппай қарым-қатынас пәнін, оның құрылымын анықтауға ғана емес, тұлға аралық байланысқа да маңыздылығын атап өтпеу мүмкін емес.Оған қоса, қарым-қатынас ұғымы, өзара әрекеттесудің тұлға аралық сипатын көрсетіп қана қоймай, нәтижесінде қарым-қатынас қатысушыларының арасында психологиялық байланыс орнайтын ерекше қызмет түріне жатады.
Бір-бірімен қарым-қатынас жасай отырып, яғни өзара әрекеттесу арқылы адамдар әдетте нақты мақсаттарды көздейді
■ ақпарат алмасу немесе беру;
■ кәсіби дағдыларды қалыптастыру, жеке және іскерлік қасиеттерді дамыту;
■ өзін-өзі, басқа адамдарға, жалпы алғанда қоғамға деген қарым-қатынасты қалыптастыру;
■ қызметтің алмасуы, инновациялық техника мен әдістер, құралдар мен технологиялар;
■ түзетуді жүзеге асыру, мінез-құлықты мотивациялауды өзгерту;
■эмоционалды күйлер мен сезімдермен алмасу.
Достық қарым-қатынасқа қарағанда іскерлік қарым-қатынас - бұл объективті келісімге, кәсіби мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге бағытталған тұлға аралық қарым-қатынас. Іскерлік қарым-қатынас үш негізгі коммуникативтік түрде жүзеге асырылады:
монологтық
онда коммуникативтік іс-қимыл басым - субьект - қарым - қатынасқа қатысушылар басқа субьектілерден тыңдау процесін ұйымдастырушы ретінде адамның айтқандары (мысалы, дәрістер, баяндама, халық алдында сөйлеу);
Диалогтық
онда субъектілер өзара әрекеттеседі және өзара белсенді (әңгімелесу, келіссөздер, кеңес беру);
полилогиялық, коммуникативтік
бастаманы игеру үшін күрестің өзіндік сипаты жиі кездесетін және оның тиімді іске асырылуын (пікірталас, іскерлік ойындар және т.б.) барынша кеңейту ниетімен тікелей байланысты, көпжақты қарым-қатынастарды ұйымдастырады.
Адамдар арасындағы қарым-қатынастар, негізінен, адамның жеке басына қатысты психологиялық мәселелерге, мүдделерге және қажеттіліктерге шоғырланған. Жеке қарым-қатынастар оң (жағымды, достық, сүйіспеншілік) және жағымсыз (жек көру, антипатия, жеккөрушілік, араздық) болуы мүмкін. Олар өзара қарым-қатынас процесінде туындайтын адамға деген қайғы-қасіретті, антипатияны, құрмет пен сыйластықты, сенімділік және сенімсіздікті білдіреді.
Психологияда тұлға аралық қарым-қатынастың үш негізгі түрі бар: императивті, манипуляциялық және диалогтық.
субъективті өткерілетін, әрдайым нақты өзара әрекеттесуде көріне бермейді және сұхбаттас үшін анық емес;
объективті, яғни тікелей байланыстар жағдайында көрінеді және олармен қанағаттануды азайтады.
СЕНСОРЛЫҚ АРНАЛАР, ОЛАРДЫҢ ДИАГНОСТИКАСЫ ЖӘНЕ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТА ПАЙДАЛАНУЫ
Қарым-қатынас мақсаттарына қол жеткізу үшін ақпарат қабылдаудың көрнекі жүйелерінің ерекшеліктері туралы білу және оларды өзара әрекеттесу процесінде пайдалану өте маңызды. Жүйкелингвистика саласындағы зерттеулер адамға көрнекі жүйемен байланысты кем дегенде үш ойлау түрі тән екенін көрсетті, олар оның айналадағылармен қарым-қатынас әдетін анықтайы, себебі ақпаратты қабылдау және беруге, ұғыну және түсінуіне әсер етеді.
1.2.Қарым-қатынас стилдері
Барлық адамдар қарым-қатынас стилі бойынша - әртүрлі жағдайларда коммуникацияның тұрақты сипаттамасымен ерекшеленеді. Қарым-қатынас стилі басқа адамдармен қарым-қатынас жасағанда адамның мінез-құлқын айтарлықтай анықтайды. Байланыстың белгілі бір стилін нақты таңдауы өзара қарым-қатынас нысанын, оның жүзеге асырылу жағдайын, әңгімелесушінің мәртебесін және жеке қасиеттерін, оның дүниетанымын және қоғамдағы орнын, сондай-ақ өзара әрекеттесудің өзіндік сипатын анықтайтын бірқатар факторлармен анықталады.
Кәсіби сөздік қарым-қатынаста, әдетте, коммуникативтік өзара әрекеттесудің келесі стилдері қолданылады: ресми-іскерлік, ғылыми, журналистік, күнделікті (әңгімелесу).
Сөйлеудің ресми және іскерлік стилі. Ресми және іскерлік стиль өмірдің және кәсіптік қызметтің практикалық талаптарына байланысты. Ол құқықтық, басқарушылық, әлеуметтік қатынастар саласында қызмет етеді және жазбаша түрде (іскерлік хат-хабарлар, нормативтік актілер, есепке алу және т.б.) және ауызша түрде (жиналыста баяндама, іскерлік кездесулерде сөз сөйлеу, қызметтік диалог, сөйлесу, келіссөздер).
Қабылданым (лат. perceptio -- психологиялық қабылдау) -- қарым-қатынас қатысушыларының өзіндік түсінуіне ықпал ететін қабылдау процесі.
Қарым-қатынастың қабылданым функциясы келесі мәселелерді шешуге бағытталған:
■тұлға аралық қабылдау мазмұнын қалыптастыру;
■өзара түсіністіктің қалыптасуына ықпал ету;
■қарым-қатынас қатысушыларының бір-біріне әсерін қамтамасыз ету.
Қарым-қатынас кезінде қабылданым функциясы коммуникацияны реттеуші ретінде жұмыс істейді және әр нақты жағдайда мінез-құлықтың белгілі бір жолын таңдауды қабылдауды қабылдайды, оның негізгі элементтерін бағалауды көрсетеді. ұлға аралық қабылданым бұл қабылдау процесі және адамдардың бір-бірін түсінуі. Әңгімелесушіні адекватты бағалау дағдылары, әдетте, ауызша және ауызша емес мінез-құлқы арқылы серіктестің көңіл-күйін түсіну қабілетін көрсетеді. Фактор превосходства. Көптеген адамдар өздеріне елеулі құндылықтардан асатын адамдардың әр түрлі психологиялық қасиеттерін жүйелі түрде бағалайды. Сонымен қатар, ол қандай да бір жолмен адаммен қарым-қатынас жасағанда, керісінше, оның қабілеттерін бағаламауға, тіпті оны кемітіп алуға тырысады. Бұл ретте маңыздысы артықшылық бір параметр арқылы белгіленеді, ал адамды асыра. Статус факторы. Көптеген жағдайларды адамның жеке қасиеттерін бағалау оның әлеуметтік мәртебесіне байланысты. Белгілі тәжірибе (Л. Уилсон): мұғалім аудиторияға олар үшін таныс емес адаммен кірді және көзді бағалау үшін эксперимент жүргізіліп жатқанын хабарлады. Бұл тұлғаның бойын көзбен бағалап, оларға өз бағасын қағазға жазып алу керек болды. Каузалды атрибуция. Күнделікті өмірде, адамның нақты ақпараты болмаған кезде, көпшілігі оған сезімін, ниетін, ойы мен мінез-құлқының себептерін түсіндіру арқылы басқалардың себептері мен әрекеттеріне қатысты өз жорамалдарын жасауға мәжбүр болады. Бұл себеп каузалды атрибуция немесе себеп-салдардың аудармасы деп аталады (атрибуция - лат. attribuo - тағайындаймын, каузалды causa лат. - себеп).Өзара қарым-қатынас кезінде туындайтын қиындықтар қарым-қатынас жолындағы елеулі кедергі болуы мүмкін. Жоғарыда талқыланған коммуникативтік кедергілерден басқа, қарым-қатынас қатысушыларының арасында психологиялық жағы эгоизм, күдік, авторитарлық, жасандылық, бетпақтық, албырттық сияқты жеке қасиеттермен байланысты қарым-қатынастардың екі жақты. Қарым-қатынас мәселелері жөніндегі маман В.Н.Куницына қиындықтардың екі тобын бөледі:
өрнекі жүйе (сенсорлық арна) - бұл субъект сыртқы әлемнен келетін ақпаратты қабылдайтын, өңдейтін және пайдаланатын жүйе. Барлық сенсорлық арналары бар әрбір адам, әдетте, ең қолайлы бір ғана арнаны барынша пайдалануға тырысады, бұл арна негізгі деп аталады.
Ақпаратты қабылдаудың және өңдеудің қандай да тәсілінің басым болуына байланысты негізгі көрнекі жүйе үш санатта берілуі мүмкін
визуалды (оптикалық)
көру бейнелері арқылы қабылдау, осындай типтің типтік көрінісі: қалай көресіз;
аудиалды (акустикалық)
есту әсері арқылы қабылдау, типтік сөздер: қалай естіледі немесе маған солай сияқты;
кинестетикалық (қозғалыс-эмоционалдық)
сезімдер арқылы қабылдау, типтік сөз: төзімсіз атмосфера.
Сенсорлық арна диагностикасында олар әсіресе айқын, себебі адамның ойы көзқарасының қозғалысына әсер етеді. Сұхбаттасқа қарама-қарсы отырып, оны бақылау арқылы, мысалы, оның көзқарасы солға қарай жылжитынын көруге болады. Бұл серіктестің мидың сол жақ жартысын қосқанын көрсетеді. Бұл ақпарат біздің сұхбаттасымыз талқыланған мәселе туралы жақсы хабардар екендігін және өз дәлелдерін келтіру үшін маңызды деректері мен дәлелдерін келтіруге тырысатынын, егжей-тегжейлерге тоқталатынын, айтылғандарды қорытындылауға тырысатындығын білдіреді.
Индивидуалисті немесе нонконформисті - бітім-болмысы өзгелерге кереғар адам деп, конформисті командалық ойыншы деп те айтуымызға болады. Қалай болғанда да, бітім-болмысы өзгелерге кереғар жандар - шың басындағы Даниел Бунмен, ал командалық ойыншылар бюрократ шабарман бейнесімен қабыса қоймайды. Бажайлап қарасақ, біздің қоғамымызда конформдылық (командалық ойын) пен нонконформдылыққа (кереғарлыққа) қатысты пікір қайшылығы барын байқауға болады. Айта кететін нәрсе, егер адамдарға плацебо берілсе (ешқандай симптом тудырмайтын қатерсіз ерітінді) немесе оларға берілген дәрінің симптомдары туралы алдын ала ескертілсе, олар жалған қатысушының іс-әрекетіне тіпті назар аудармас еді. Енді эксперимент қорытындысын шығарайық: Болған жайды нақпа-нақ біліп тұрған қатысушылардың эмоциясы іс-әрекетіне аса тәуелді болмайды.
Идентификацияның маңызды компоненті - тартымдылық, өзіміз ұқсағымыз келетін адамның сүйкімділігі. Себебі біз өзімізді үлгілі жанға ұқсатамыз, сондықтан сол адамның көзқарасын ұстанғымыз келеді. Сізге ұнайтын адамның белгілі бір мәселе бойынша қатаң ұстанымы бар деп есептейік.
Жаһандық ауыл интернеттен басталған жоқ. АҚШ-та әрбір үйде кем дегенде бір теледидар бар. Егер баламалы ақпараттық шектеу іске қосылса, халық қажет жағдайда сондай диетаға отырғызылуы мүмкін. Осы құбылыстың бірнеше графикалық мысалын және оның кейбір салдарын көрсетуге рұқсат етіңіз
Киберкеңістікте бұл үдерістер түрліше өріс алады, өйткені сіз әсер қалыптастыру үшін пайдаланатын басқа адамдардың кеңестері және өз пікіріңізді қалыптастыру үшін қолданатын құралдар күнделікті өмірде қолданатын нәрселерімізден мүлде бөлек. Адамдардың үш өлшемді кеңістікте аватар ашып, бір-бірімен өзара үйлесімді қатынас жасайтын виртуал әлемі интернет қолданушыларына басқа орта қалыптастырады. Оның MUD деп аталған бұрынғы нұсқасы толықтай мәтінді еді, ойыншылар әрі қарай жылжу үшін жоғары немесе төмен командаларын енгізетін. Мысалы, жекежайдағы бөлмеге кірген соң бағдарлама сондағы аватарлардың атымен қоса бөлмені мәтінмен бейнелеп береді, содан кейін ойыншы аватарлармен сөйлесеКелесі күні фильмі туындыны көрмеген, әншейін дабыр-дұбырдан құлағы шалған адамдарға да ықпал етті. Фильм тұсаукесерінен соң адамдар ядролық соғыс туралы жиі ойлана бастады, оның туындап кетуі мүмкін екенін айтып жүрді, ал одан аман қалатынына көпшілігі сенбеді. Бұдан бөлек, фильмді көргендер де, көрмегендер де ядролық соғысты болдырмау үшін ядролық қаруды өндіруді тоқтатуды қолдауға және басқа да антиядролық қозғалыстарға қатысуға әзір екенін білдірді. Бұл ниет, әрине, Келесі күні фильмін көрген адамдарда күштірек болды. Небары екі сағаттық премьера америкалықтардың басым бөлігіне ерекше
Өмірдің ең титімдей актыларын нағыз византиялық пошымдармен байлап-матап отыратын осындай шек қоятын заңдар мен қаулыларды ұдайы ойлап тауып отыру азаматтардың емін-еркін өмір сүру аясының тарыла түсуіне барынша жетелейді. Осындай заңдарды көбейту арқылы теңдік пен бостандықты жақсарта түсеміз деп ойлауға мәжбүр ететін елестің құрбаны болып табылатын халықтар күн сайын өзіне барған сайын ауыр бұғау сала береді.
Қатынасудың жетекші функцияларының бірі коммуникативтік функция болып табылады. Ол серіктестер арасында өзара ақпарат алмасуда, білімді, пікірлерді, сезімдерді, қандай да бір сұраққа қатысты ұсыныстарды жіберуде және қабылдауда байқалады.
Ақпарат (лат. informatia -- түсіндіру, баяндау) -- адамдар бір біріне жеткізетін мәлімет. Егер ақпаратты адамдар алмасатын мәлімет ретінде ғана қарастырса, қатынасу шын мәнінде, бұрын айтылғандай, кең сипатқа ие, себебі оның адамдардың қатынасуының ақпараттық жағымен қатар, оның интерактивті (өзара әрекеттесу) және перцептивті (естілім) жағы (өзара түсіністік) да бар.
Коммуникативтік үдерістің айнымалы шамалары. Коммуникация үдерісі өзара байланысқан және өзара тәуелді бір қатаркезеңдерден тұрады. Коммуникацияның толық жеке циклі немесе оның құрылымының қарапайым схемасы үш элементтен тұрады (1схема):
Сөйлеу қызметі -- адамдар арасында қатынасу үдерісінде тілді сөйлеу кезінде арнайы пайдалану, қызмет пен қатынасудың жеке жағдайы, ал сөйлеу коммуникациясы - сөйлеу қызметінің ақпараттық және коммуникативтік жақтары. Тілмен салыстырғанда сөйлеуді жақсы немесе жаман, анық немесе түсініксіз, экспрессивті немесе мәнерлі емес деп бағалауға болады.
Сөздік қатынасқа екі және одан көп адам қатысады. Өзімен өзі қатынасу аутокоммуникация деп аталады және қатынасу үдерісі әрқашан серіктестің болуын тұспалайтындықтан, ол өзара әрекеттесу, өзара түсіністік, ақпарат алмасу үдерісі болып табылатындықтан жат болып саналады
Қиын-қарым қатынас психологиясы сәтінде психологтің рөлі
Әрбір топ формальдылық дәрежесіне қарамастан, дамудың бірнеше сатысынан өтеді. Оларды толығырақ қарастырайық.
1-кезең - бастапқы топты қалыптастыру. Бұл сенімсіздіктің кезеңі (бағдарлау және тәуелділіктер). Бұл кезеңде қажетті қарым-қатынастар орнатылып, нормалар әзірленуде және топ өміріне қажеттімақсатты рөлдер бөлінеді: көшбасшы, сот төрешісі, бітімгер және басқалар. Осы кезеңнің барысында қатысушылар жиі өзін-өзі танытудан бас тартады.
2 - кезең - дағдыларды игеру. Белсендендіру сатысы (қақтығыстар мен наразылық). Бұл кезеңде қызмет түрлерінің анықтамалары және рөлдерді соңғы бөлу жүзеге асырылады. Топ шамамен жалпы шешім талап ететін өте күрделі жұмыс тағайындалған сәттен бастап осы кезең басталады. Жеке пікірлер ерекше маңызды емес, өйткені топтық шешім қабылдау маңызды болып келеді.
Коммуникативті практикум
1. Тестілік сұрақтарға жауап беріңіз және нәтижелерді өңдеңіз.
Тест Өз ойыңызды айта аласыз ба?
Нұсқаулық. Осы сұрақтардың әрқайсысына иә немесе жоқ деп жауап беру керек.
Сіз түсінікті болуға тырысасыз ба?
Әңгімелесушінің жасына, біліміне, интеллектіне және жалпы мәдениетіне сәйкес келетін сөздерді таңдайсыз ба?
Сіз пікірлер мен фактілерді айыра аласыз ба?
Әңгімелесушінің ойларын жоққа шығаруға тырысасыз ба?
Сұхбаттасушылардың әрдайым сізбен келісетініне көз жеткізуге тырысасыз ба?
Сіз барлығына дерлік түсінікті болмайтын, кәсіби терминдерді қолданасыз ба?
Сіз мейірімді, достық қалыппен сөйлесесіз бе?
Сөздеріңіздің әсерін бақылайсыз ба?
Ойлану үшін кідіртесіз бе?
1 баллдан қойып, есептеңіз:
№ 5, 11, 12, 13 сұрақтарға жоқ деген жауапқа;
Басқа сұрақтардың иә деген жауаптарына.
... жалғасы
Кіріспе бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Негізгі бөлім
I - тарау. Тұлғааралық қарым-қатынас психологисының алғышарттары
1.1.Тұлғааралық қарым-қатынас дағдыларын меңгерту ... ... ... ..
1.2.Қарым-қатынас стилдері
1.3.Тұлғааралық қарым-қатынаста ықпал ұғымын маңызы
II-тарау. Тұлғааралық қарым-қатынас психологиясында ажырасу мәселесін қаратыруда психолг ролі
2.1.Жан-жал сәтіне қарым-қатынасқа түсушілерге психологиялық талдама
2.2.Отбасылық қарым-қатынасты реттеу және жасөспірімдер психологиясы
Қорытынды бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...24
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Кіріспе бөлім
Өзектілігі: Қиындық неде? Неліктен білім беретін оқу мекемелерінде, кәсіпорындарда және кеңселерде жұмыскерлердің өзара қарым-қатынасы кезінде деструктивті қарым-қатынас әлі де басым? Неліктен мектептегі педагогикалық ұжымдар қарама-қайшылыққа толы? Неліктен жасөспірімдер мен жастар агрессивті сөйлесіп, сленг және балағат сөздерді пайдаланады? Және де неліктен ешкім түсінбейтін жалғыз балалар соншалықты көп және көбінесе мұғалімдер мен ата-аналар өздері шыдамдылық танытпайды?
Мақсаты: қарым-қатынас теориясының негізгі түсініктерін сипаттау және қарастыру, тұлға аралық және іскерлік байланыстарды сәтті құру және функциялар, үлгілер, стильдер, стратегиялар, құралдар, нысандар мен әдістер, техникалар мен технологиялар сияқты конструктивті қарым-қатынас құрушылардың тиімді өзара әрекеттесуі үшін маңыздылығын көрсету;
Міндеті:
-оқырманды арнайы білімдермен, біліктіліктермен және дағдылармен байыта отырып, оның жеке психологиялық, коммуникативтік, интерактивті және түсінікті құзыреттігін кеңейту немесе дамыту, себебі, И.Гёте айтқандай, адам түсінбеген нәрсені иелене алмайды;
-тәжірибелік өзара әрекеттесу кезінде коммуникативтік техникаларды, үлгілерді, стильдерді, біліктіліктер мен дағдыларды пайдаланудың күмәнсіз артықшылықтарын көрсетеді;
-басқа адамдармен қарым-қатынас кезінде тәжірибелік әрекетте өз әлеуетін түсіну және оны оңтайлы пайдалану үшін, өзін-өзі түзету және болашақ мақсаттар үшін жеткілікті қалыптаспаған қасиеттерді дамыту үшін коммуникативтік практикумды жүзеге асыруды үйрету;
Зерттеу нысаны:Тұлғааралық қарым-қатынас психологиясын зерттеу
Зерттеудің әдіс-тәсілдері:болжау,жинақтау, экспиремент, тест.
Құрылымы: Кіріспе бөлім мен негізгі бөлімнен тұрады.Негізгі бөлім
I - тарау. Тұлғааралық қарым-қатынас психологисының алғышарттары Тұлғааралық қарым-қатынас дағдыларын меңгерту, Қарым-қатынас стилдері, Тұлғааралық қарым-қатынаста ықпал ұғымын маңызы тақырыптарын қамтиды. II-тарау. Тұлғааралық қарым-қатынас психологиясында ажырасу мәселесін қаратыруда психолг ролі Жан-жал сәтіне қарым-қатынасқа түсушілерге психологиялық талдама, Отбасылық қарым-қатынасты реттеу және жасөспірімдер психологиясы тақырыптарын қамтиды.Қорытынды бөлім мен пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
I - тарау. Тұлғааралық қарым-қатынас психологисының алғышарттары
1.1.Тұлғааралық қарым-қатынас дағдыларын меңгерту
Адамның қазіргі заманғы кəсіби қызметі айтарлықтай түгелдей ақпарат алмасу үшін өзара әрекеттесуге, яғни коммуникативтік құзыреттікке (әңгімелер, келіссөздер, пікірталастар, сөз сөйлеулер, кездесулер, презентациялар немесе Интернеттегі виртуалды байланыс және т.б.) негізделген.
Әңгімелесу
Қарым-қатынасқа түсу барысында екі немесе оданда көп адамның тілдесуі
Келіссөз
Қарым қатынасқа түсу барысында ортақ шешімге келу
Пікірталас
Адамдардың қарым-қатынасөа тұұсу барысында пікір алмасуы және қорғауы
Қажетті қарым-қатынас дағдыларын меңгеру үшін мамандар (мұғалімдер, дәрігерлер, менеджерлер, заңгерлер, банкирлер, сауда өкілдері, қоғаммен байланыс жөніндегі мамандар, диспетчерлер, салық қызметкерлері, хатшылар және т.б.) арнайы тренингтерден өтуге, интерактивті ойындарға қатысуға, келіссөздер жүргізу және жанжалды жағдайларды шешу үшін ұйымға психологтар мен консультанттарды шақыруға мәжбүр болады. Осының барлығы өте қымбат рақат. Балалық шақта коммуникативтік құзыреттікті дамыту әлдеқайда тиімді. Бүгінгі күні бұл үшін барлық жағдайлар бар: мамандардың, психологтардың, қарым-қатынасты үйрете алатын адамдардың жеткілікті саны, - кез келген жағымсыз және жағымды мысалдарды көрсетуге болады.
Қарым-қатынассыз топтың да, ұйымның да, қоғамның да болуы мүмкін еместігі мәлім. Өзара қарым-қатынас жасай алу - адамзаттың эволюция барысындағы басты жетістіктерінің бірі болып саналады. Мамандардың мәлімдеуінше, қарым-қатынас - ақпарат алмасу, өзара әрекеттесудің бірегей стратегиясына дағдылану, басқа адамды қабылдау және түсінуден құрылған және бірлескен қызметтің қажеттіліктерінен туындаған, адамдар арасындағы байланыстың орнауы мен дамуының көп жоспарлы, әрі қиын процессі. [Қысқаша психологиялық сөздік А.В.Петровсийдің, М.Г.Ярошевскийдің редактырлығымен,. -- М., 1985. -- 213 б.]
Әлеуметтік психологтар біртұтас қарым-қатынас процесінің (Б.Д. Парыгин, Г. М. Андреева) үш бағытын немесе қызметін бөледі:
коммуникативті (ақпарат беру, алу және алмасу);
интерактивную (өзара әрекеттесу);
перцептивную (қабылдау, түсіну және өзара түсіністік).
Бұдан, қарым-қатынасты бірнеше қырдан құралатын ерекше пирамида ретінде елестетуге болады. Олардың әрқайсысының жеке мағынасы бар және әр түрлі уақытта, әр түрлі жағдайда басым болуы мүмкін. Алайда, толыққанды қарым-қатынас тек барлық қырлар бір мезгілде пайда болғанда ғана түзіледі: ақпарат алмасу, басқа адамдармен өзара әрекеттестік, оларды түсіну және тану, сонымен қатар қарым қатынас барысында туындайтын уайымдау. Дәл осы психикалық байланыс қарым-қатынасты әр түрлі мәселелерді шешу үшін жасалатын өзара байланыс пен әрекеттестік қана емес, өзара эмоция алмасу, бірге қуану, уайымдау және қайғыруды шамалайтын екіжақты қызмет ретінде сипаттайды.
Қарым-қатынастың пән саласын анықтау маңызды. Психологиялық әдебиеттерде қарым-қатынасқа кіретін ұғымдардың нақты бөлінуі жоқтың қасы, бұл белгілі түсінбестікке әкеледі. Қарым-қатынастың пән саласының құрылымы қарым-қатынас терминінің келесідей белгілі мағыналарына байланысты:
бірлестіру, ортақтық пен тұтастықты құру;
хабарлама беру, вербалды және вербалды емес ақпаратпен алмасу
өзара түсіністікке ықпал ететін қарсы қозғалыс пен өзара сіңісу.
Бұл сипаттамалардың топтық және жаппай қарым-қатынас пәнін, оның құрылымын анықтауға ғана емес, тұлға аралық байланысқа да маңыздылығын атап өтпеу мүмкін емес.Оған қоса, қарым-қатынас ұғымы, өзара әрекеттесудің тұлға аралық сипатын көрсетіп қана қоймай, нәтижесінде қарым-қатынас қатысушыларының арасында психологиялық байланыс орнайтын ерекше қызмет түріне жатады.
Бір-бірімен қарым-қатынас жасай отырып, яғни өзара әрекеттесу арқылы адамдар әдетте нақты мақсаттарды көздейді
■ ақпарат алмасу немесе беру;
■ кәсіби дағдыларды қалыптастыру, жеке және іскерлік қасиеттерді дамыту;
■ өзін-өзі, басқа адамдарға, жалпы алғанда қоғамға деген қарым-қатынасты қалыптастыру;
■ қызметтің алмасуы, инновациялық техника мен әдістер, құралдар мен технологиялар;
■ түзетуді жүзеге асыру, мінез-құлықты мотивациялауды өзгерту;
■эмоционалды күйлер мен сезімдермен алмасу.
Достық қарым-қатынасқа қарағанда іскерлік қарым-қатынас - бұл объективті келісімге, кәсіби мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізуге бағытталған тұлға аралық қарым-қатынас. Іскерлік қарым-қатынас үш негізгі коммуникативтік түрде жүзеге асырылады:
монологтық
онда коммуникативтік іс-қимыл басым - субьект - қарым - қатынасқа қатысушылар басқа субьектілерден тыңдау процесін ұйымдастырушы ретінде адамның айтқандары (мысалы, дәрістер, баяндама, халық алдында сөйлеу);
Диалогтық
онда субъектілер өзара әрекеттеседі және өзара белсенді (әңгімелесу, келіссөздер, кеңес беру);
полилогиялық, коммуникативтік
бастаманы игеру үшін күрестің өзіндік сипаты жиі кездесетін және оның тиімді іске асырылуын (пікірталас, іскерлік ойындар және т.б.) барынша кеңейту ниетімен тікелей байланысты, көпжақты қарым-қатынастарды ұйымдастырады.
Адамдар арасындағы қарым-қатынастар, негізінен, адамның жеке басына қатысты психологиялық мәселелерге, мүдделерге және қажеттіліктерге шоғырланған. Жеке қарым-қатынастар оң (жағымды, достық, сүйіспеншілік) және жағымсыз (жек көру, антипатия, жеккөрушілік, араздық) болуы мүмкін. Олар өзара қарым-қатынас процесінде туындайтын адамға деген қайғы-қасіретті, антипатияны, құрмет пен сыйластықты, сенімділік және сенімсіздікті білдіреді.
Психологияда тұлға аралық қарым-қатынастың үш негізгі түрі бар: императивті, манипуляциялық және диалогтық.
субъективті өткерілетін, әрдайым нақты өзара әрекеттесуде көріне бермейді және сұхбаттас үшін анық емес;
объективті, яғни тікелей байланыстар жағдайында көрінеді және олармен қанағаттануды азайтады.
СЕНСОРЛЫҚ АРНАЛАР, ОЛАРДЫҢ ДИАГНОСТИКАСЫ ЖӘНЕ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСТА ПАЙДАЛАНУЫ
Қарым-қатынас мақсаттарына қол жеткізу үшін ақпарат қабылдаудың көрнекі жүйелерінің ерекшеліктері туралы білу және оларды өзара әрекеттесу процесінде пайдалану өте маңызды. Жүйкелингвистика саласындағы зерттеулер адамға көрнекі жүйемен байланысты кем дегенде үш ойлау түрі тән екенін көрсетті, олар оның айналадағылармен қарым-қатынас әдетін анықтайы, себебі ақпаратты қабылдау және беруге, ұғыну және түсінуіне әсер етеді.
1.2.Қарым-қатынас стилдері
Барлық адамдар қарым-қатынас стилі бойынша - әртүрлі жағдайларда коммуникацияның тұрақты сипаттамасымен ерекшеленеді. Қарым-қатынас стилі басқа адамдармен қарым-қатынас жасағанда адамның мінез-құлқын айтарлықтай анықтайды. Байланыстың белгілі бір стилін нақты таңдауы өзара қарым-қатынас нысанын, оның жүзеге асырылу жағдайын, әңгімелесушінің мәртебесін және жеке қасиеттерін, оның дүниетанымын және қоғамдағы орнын, сондай-ақ өзара әрекеттесудің өзіндік сипатын анықтайтын бірқатар факторлармен анықталады.
Кәсіби сөздік қарым-қатынаста, әдетте, коммуникативтік өзара әрекеттесудің келесі стилдері қолданылады: ресми-іскерлік, ғылыми, журналистік, күнделікті (әңгімелесу).
Сөйлеудің ресми және іскерлік стилі. Ресми және іскерлік стиль өмірдің және кәсіптік қызметтің практикалық талаптарына байланысты. Ол құқықтық, басқарушылық, әлеуметтік қатынастар саласында қызмет етеді және жазбаша түрде (іскерлік хат-хабарлар, нормативтік актілер, есепке алу және т.б.) және ауызша түрде (жиналыста баяндама, іскерлік кездесулерде сөз сөйлеу, қызметтік диалог, сөйлесу, келіссөздер).
Қабылданым (лат. perceptio -- психологиялық қабылдау) -- қарым-қатынас қатысушыларының өзіндік түсінуіне ықпал ететін қабылдау процесі.
Қарым-қатынастың қабылданым функциясы келесі мәселелерді шешуге бағытталған:
■тұлға аралық қабылдау мазмұнын қалыптастыру;
■өзара түсіністіктің қалыптасуына ықпал ету;
■қарым-қатынас қатысушыларының бір-біріне әсерін қамтамасыз ету.
Қарым-қатынас кезінде қабылданым функциясы коммуникацияны реттеуші ретінде жұмыс істейді және әр нақты жағдайда мінез-құлықтың белгілі бір жолын таңдауды қабылдауды қабылдайды, оның негізгі элементтерін бағалауды көрсетеді. ұлға аралық қабылданым бұл қабылдау процесі және адамдардың бір-бірін түсінуі. Әңгімелесушіні адекватты бағалау дағдылары, әдетте, ауызша және ауызша емес мінез-құлқы арқылы серіктестің көңіл-күйін түсіну қабілетін көрсетеді. Фактор превосходства. Көптеген адамдар өздеріне елеулі құндылықтардан асатын адамдардың әр түрлі психологиялық қасиеттерін жүйелі түрде бағалайды. Сонымен қатар, ол қандай да бір жолмен адаммен қарым-қатынас жасағанда, керісінше, оның қабілеттерін бағаламауға, тіпті оны кемітіп алуға тырысады. Бұл ретте маңыздысы артықшылық бір параметр арқылы белгіленеді, ал адамды асыра. Статус факторы. Көптеген жағдайларды адамның жеке қасиеттерін бағалау оның әлеуметтік мәртебесіне байланысты. Белгілі тәжірибе (Л. Уилсон): мұғалім аудиторияға олар үшін таныс емес адаммен кірді және көзді бағалау үшін эксперимент жүргізіліп жатқанын хабарлады. Бұл тұлғаның бойын көзбен бағалап, оларға өз бағасын қағазға жазып алу керек болды. Каузалды атрибуция. Күнделікті өмірде, адамның нақты ақпараты болмаған кезде, көпшілігі оған сезімін, ниетін, ойы мен мінез-құлқының себептерін түсіндіру арқылы басқалардың себептері мен әрекеттеріне қатысты өз жорамалдарын жасауға мәжбүр болады. Бұл себеп каузалды атрибуция немесе себеп-салдардың аудармасы деп аталады (атрибуция - лат. attribuo - тағайындаймын, каузалды causa лат. - себеп).Өзара қарым-қатынас кезінде туындайтын қиындықтар қарым-қатынас жолындағы елеулі кедергі болуы мүмкін. Жоғарыда талқыланған коммуникативтік кедергілерден басқа, қарым-қатынас қатысушыларының арасында психологиялық жағы эгоизм, күдік, авторитарлық, жасандылық, бетпақтық, албырттық сияқты жеке қасиеттермен байланысты қарым-қатынастардың екі жақты. Қарым-қатынас мәселелері жөніндегі маман В.Н.Куницына қиындықтардың екі тобын бөледі:
өрнекі жүйе (сенсорлық арна) - бұл субъект сыртқы әлемнен келетін ақпаратты қабылдайтын, өңдейтін және пайдаланатын жүйе. Барлық сенсорлық арналары бар әрбір адам, әдетте, ең қолайлы бір ғана арнаны барынша пайдалануға тырысады, бұл арна негізгі деп аталады.
Ақпаратты қабылдаудың және өңдеудің қандай да тәсілінің басым болуына байланысты негізгі көрнекі жүйе үш санатта берілуі мүмкін
визуалды (оптикалық)
көру бейнелері арқылы қабылдау, осындай типтің типтік көрінісі: қалай көресіз;
аудиалды (акустикалық)
есту әсері арқылы қабылдау, типтік сөздер: қалай естіледі немесе маған солай сияқты;
кинестетикалық (қозғалыс-эмоционалдық)
сезімдер арқылы қабылдау, типтік сөз: төзімсіз атмосфера.
Сенсорлық арна диагностикасында олар әсіресе айқын, себебі адамның ойы көзқарасының қозғалысына әсер етеді. Сұхбаттасқа қарама-қарсы отырып, оны бақылау арқылы, мысалы, оның көзқарасы солға қарай жылжитынын көруге болады. Бұл серіктестің мидың сол жақ жартысын қосқанын көрсетеді. Бұл ақпарат біздің сұхбаттасымыз талқыланған мәселе туралы жақсы хабардар екендігін және өз дәлелдерін келтіру үшін маңызды деректері мен дәлелдерін келтіруге тырысатынын, егжей-тегжейлерге тоқталатынын, айтылғандарды қорытындылауға тырысатындығын білдіреді.
Индивидуалисті немесе нонконформисті - бітім-болмысы өзгелерге кереғар адам деп, конформисті командалық ойыншы деп те айтуымызға болады. Қалай болғанда да, бітім-болмысы өзгелерге кереғар жандар - шың басындағы Даниел Бунмен, ал командалық ойыншылар бюрократ шабарман бейнесімен қабыса қоймайды. Бажайлап қарасақ, біздің қоғамымызда конформдылық (командалық ойын) пен нонконформдылыққа (кереғарлыққа) қатысты пікір қайшылығы барын байқауға болады. Айта кететін нәрсе, егер адамдарға плацебо берілсе (ешқандай симптом тудырмайтын қатерсіз ерітінді) немесе оларға берілген дәрінің симптомдары туралы алдын ала ескертілсе, олар жалған қатысушының іс-әрекетіне тіпті назар аудармас еді. Енді эксперимент қорытындысын шығарайық: Болған жайды нақпа-нақ біліп тұрған қатысушылардың эмоциясы іс-әрекетіне аса тәуелді болмайды.
Идентификацияның маңызды компоненті - тартымдылық, өзіміз ұқсағымыз келетін адамның сүйкімділігі. Себебі біз өзімізді үлгілі жанға ұқсатамыз, сондықтан сол адамның көзқарасын ұстанғымыз келеді. Сізге ұнайтын адамның белгілі бір мәселе бойынша қатаң ұстанымы бар деп есептейік.
Жаһандық ауыл интернеттен басталған жоқ. АҚШ-та әрбір үйде кем дегенде бір теледидар бар. Егер баламалы ақпараттық шектеу іске қосылса, халық қажет жағдайда сондай диетаға отырғызылуы мүмкін. Осы құбылыстың бірнеше графикалық мысалын және оның кейбір салдарын көрсетуге рұқсат етіңіз
Киберкеңістікте бұл үдерістер түрліше өріс алады, өйткені сіз әсер қалыптастыру үшін пайдаланатын басқа адамдардың кеңестері және өз пікіріңізді қалыптастыру үшін қолданатын құралдар күнделікті өмірде қолданатын нәрселерімізден мүлде бөлек. Адамдардың үш өлшемді кеңістікте аватар ашып, бір-бірімен өзара үйлесімді қатынас жасайтын виртуал әлемі интернет қолданушыларына басқа орта қалыптастырады. Оның MUD деп аталған бұрынғы нұсқасы толықтай мәтінді еді, ойыншылар әрі қарай жылжу үшін жоғары немесе төмен командаларын енгізетін. Мысалы, жекежайдағы бөлмеге кірген соң бағдарлама сондағы аватарлардың атымен қоса бөлмені мәтінмен бейнелеп береді, содан кейін ойыншы аватарлармен сөйлесеКелесі күні фильмі туындыны көрмеген, әншейін дабыр-дұбырдан құлағы шалған адамдарға да ықпал етті. Фильм тұсаукесерінен соң адамдар ядролық соғыс туралы жиі ойлана бастады, оның туындап кетуі мүмкін екенін айтып жүрді, ал одан аман қалатынына көпшілігі сенбеді. Бұдан бөлек, фильмді көргендер де, көрмегендер де ядролық соғысты болдырмау үшін ядролық қаруды өндіруді тоқтатуды қолдауға және басқа да антиядролық қозғалыстарға қатысуға әзір екенін білдірді. Бұл ниет, әрине, Келесі күні фильмін көрген адамдарда күштірек болды. Небары екі сағаттық премьера америкалықтардың басым бөлігіне ерекше
Өмірдің ең титімдей актыларын нағыз византиялық пошымдармен байлап-матап отыратын осындай шек қоятын заңдар мен қаулыларды ұдайы ойлап тауып отыру азаматтардың емін-еркін өмір сүру аясының тарыла түсуіне барынша жетелейді. Осындай заңдарды көбейту арқылы теңдік пен бостандықты жақсарта түсеміз деп ойлауға мәжбүр ететін елестің құрбаны болып табылатын халықтар күн сайын өзіне барған сайын ауыр бұғау сала береді.
Қатынасудың жетекші функцияларының бірі коммуникативтік функция болып табылады. Ол серіктестер арасында өзара ақпарат алмасуда, білімді, пікірлерді, сезімдерді, қандай да бір сұраққа қатысты ұсыныстарды жіберуде және қабылдауда байқалады.
Ақпарат (лат. informatia -- түсіндіру, баяндау) -- адамдар бір біріне жеткізетін мәлімет. Егер ақпаратты адамдар алмасатын мәлімет ретінде ғана қарастырса, қатынасу шын мәнінде, бұрын айтылғандай, кең сипатқа ие, себебі оның адамдардың қатынасуының ақпараттық жағымен қатар, оның интерактивті (өзара әрекеттесу) және перцептивті (естілім) жағы (өзара түсіністік) да бар.
Коммуникативтік үдерістің айнымалы шамалары. Коммуникация үдерісі өзара байланысқан және өзара тәуелді бір қатаркезеңдерден тұрады. Коммуникацияның толық жеке циклі немесе оның құрылымының қарапайым схемасы үш элементтен тұрады (1схема):
Сөйлеу қызметі -- адамдар арасында қатынасу үдерісінде тілді сөйлеу кезінде арнайы пайдалану, қызмет пен қатынасудың жеке жағдайы, ал сөйлеу коммуникациясы - сөйлеу қызметінің ақпараттық және коммуникативтік жақтары. Тілмен салыстырғанда сөйлеуді жақсы немесе жаман, анық немесе түсініксіз, экспрессивті немесе мәнерлі емес деп бағалауға болады.
Сөздік қатынасқа екі және одан көп адам қатысады. Өзімен өзі қатынасу аутокоммуникация деп аталады және қатынасу үдерісі әрқашан серіктестің болуын тұспалайтындықтан, ол өзара әрекеттесу, өзара түсіністік, ақпарат алмасу үдерісі болып табылатындықтан жат болып саналады
Қиын-қарым қатынас психологиясы сәтінде психологтің рөлі
Әрбір топ формальдылық дәрежесіне қарамастан, дамудың бірнеше сатысынан өтеді. Оларды толығырақ қарастырайық.
1-кезең - бастапқы топты қалыптастыру. Бұл сенімсіздіктің кезеңі (бағдарлау және тәуелділіктер). Бұл кезеңде қажетті қарым-қатынастар орнатылып, нормалар әзірленуде және топ өміріне қажеттімақсатты рөлдер бөлінеді: көшбасшы, сот төрешісі, бітімгер және басқалар. Осы кезеңнің барысында қатысушылар жиі өзін-өзі танытудан бас тартады.
2 - кезең - дағдыларды игеру. Белсендендіру сатысы (қақтығыстар мен наразылық). Бұл кезеңде қызмет түрлерінің анықтамалары және рөлдерді соңғы бөлу жүзеге асырылады. Топ шамамен жалпы шешім талап ететін өте күрделі жұмыс тағайындалған сәттен бастап осы кезең басталады. Жеке пікірлер ерекше маңызды емес, өйткені топтық шешім қабылдау маңызды болып келеді.
Коммуникативті практикум
1. Тестілік сұрақтарға жауап беріңіз және нәтижелерді өңдеңіз.
Тест Өз ойыңызды айта аласыз ба?
Нұсқаулық. Осы сұрақтардың әрқайсысына иә немесе жоқ деп жауап беру керек.
Сіз түсінікті болуға тырысасыз ба?
Әңгімелесушінің жасына, біліміне, интеллектіне және жалпы мәдениетіне сәйкес келетін сөздерді таңдайсыз ба?
Сіз пікірлер мен фактілерді айыра аласыз ба?
Әңгімелесушінің ойларын жоққа шығаруға тырысасыз ба?
Сұхбаттасушылардың әрдайым сізбен келісетініне көз жеткізуге тырысасыз ба?
Сіз барлығына дерлік түсінікті болмайтын, кәсіби терминдерді қолданасыз ба?
Сіз мейірімді, достық қалыппен сөйлесесіз бе?
Сөздеріңіздің әсерін бақылайсыз ба?
Ойлану үшін кідіртесіз бе?
1 баллдан қойып, есептеңіз:
№ 5, 11, 12, 13 сұрақтарға жоқ деген жауапқа;
Басқа сұрақтардың иә деген жауаптарына.
... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz