Табиғаттағы сұлулық және өнердегі сұлулық

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

1-Семинар Оразбай Назгүл ҚТӘ-43
Тақырыбы: Эстетика туралы негізгі тұжырымдар
Сұрақтар: Гегель. 1 том
Жалпы эстетика дегеніміз не? Соған тоқтала кетсек, жеке ұлттық және жалпы адамзаттық арналардан нәр алатын әдеп тамыры тым әрі де жатыр. Біздің бүгінде әдеп, инабат нормалары деп жүргеніміз, сайып келгенде, адамдар арасындағы осынау күрделі өзара қарым - қатынастарды жарасымдылық, ұнамдылық, бір сөзбен айтқанда, адамгершілік - имандылық тұрғыдан реттеудің шартты қағидалары болып табылады. Осыларды тұтас күйінде атайтын әдеп ұғымы, келе-келе, философия ғылымының адамгершілік құлық жөніндегі саласы - әдептанудың (этиканың) арнайы зерттейтін пәніне айналды. Бұл термин (ethike - этика) тұңғыш рет осы мағынада ғылымға ежелгі заманның ұлы философы Аристотель тарапынан енгізілген. Соған дейін де, одан бері де қоғамдық сана мен қарым-қатынастың, мінез-құлықтың аса маңызды формасы ретінде әдеп жайында төрткүл дүниенің шартарабында талай-талай әдеби, дидактикалық жәдігерліктер дүниеге келген.
Этика сияқты нақты ғылымдар өлшеміне сай келмейтін, философиялық ілім - эстетика. Кейбіреулер философияны ғылымнан гөрі өнерге жақындастырады. Ол рас та, өйткені оларға негізгі ортақ нәрсе жеке тұлғаның, даралықтың үлкен орын алатындығы. Бірақ көркемөнер үшін тұлға тағдырының басқаларға ұқсамайтын кездейсоқтығы, бірегейлігі маңызды болса, философия үшін жалқылық жалпылықтың көрінуі мен жүзеге асуының формасы ретінде маңызды.
Эстетика ұғымын ғылыми қолданысқа XVIII ғ. орта шенінде неміс философы Александр Баумгартен енгізді. Ол эстетиканы грек тіліндегі айстетикос сөзінен құрастырып шықты. Этимологиялық тұрғыдан алғанда айстетикос - сезім, сезіммен қабылданатын деген мағынаға ие. Этимологиялық түбір әлі күнге дейін анестезия сөзінде кездеседі.
Өнер - мәдениеттің маңызды саласының бірі. Сондықтан болар, өнер - мәдениеттің айнасы деген қанатты сөздің қалыптасқандығы...
Өнердің шынайы мәнінің діңгегі - сұлулық, әсемдік болып табылады. Сұлулық, әсемдік адамды ерекше бір жан ләззатына бөлейтін сезім тудырар қасиет. Соның нәтижесінде,өнер көңіл-күйді, сезімді білдіреді, соларға тікелей байланысты. Өнер адамды имандануға, жан дүниесімен біртұтас нұрлануға бастайды. Өнердің басты мақсаты - қандайда бір жетілу, кемелдену үлгісін,мұратын беру әрі соған дамды талпындыру, құштар ету.
Эстетика мен этика, өнер мен өнегелік қалай байланысты болса олай тығыз байланысты, өйткені өнер сезімге әсер ете отырып, адамгершілік, ізгілікке тәрбиелейді. Көркемдікке сүйсіну, соны тамашалаған сәтте сезімге бөлену барысында жанымыз тазарады. Жан тазалығы - ар тазалығы. Олай болса, эстетикалық тәрбие - имандылық, ғибраттылық тәрбиесінің бір тарауы.
Гегель Эстетика
1968жылы - "эстетика бойынша дәрістердің" бірінші томы жарық көрді.
"Эстетика "ұғымы грек тілінен алынған" ασσσησι " - "сезім сезімдік қабылдау". Оның қазіргі мағынасында - "Сұлулық формалары туралы ілім, өнер туралы ғылым" - "эстетика" термині XVIII ғасырдың ортасында ғана қолданыла бастады. Сұлулықты не анықтайды? Құдайдың еркі немесе суретшінің шығармашылық энергиясы? Неліктен сұлулық бізді соншалықты қызықтырады, неге өмірдің қиын сәттерінде суреттер, табиғи ландшафттар туралы ойлау бізді құтқарады, неге біздің жанымыз музыканы тыныштандырады?
Георг Гегель, әрине, бұл мәселелерден өте алмады. ХІХ ғасырдың бірінші үштен бірінде ол неміс университеттерінде эстетика бойынша бірнеше дәріс курстарын оқыды, бірақ оларды жариялауға уақыт болмады - тек дайындық жазбалары мен жобалары қалды. Ұлы ойшыл қайтыс болғаннан кейін оның студенттері мен пікірлестері осы материалдарды бірге жинады - енді Гегельдің эстетика туралы философиялық категория ретінде, сұлулықтың мәні, өнердің мақсаты және оның адам өміріндегі орны туралы зерттеулерінің үзіндісімен танысамыз. Уақыт өте келе "Сұлулық"ұғымы өзгерді ме? Ұлы шедеврлерді ежелгі грек немесе ағартушы адам көргеннен өзгеше қабылдай бастадық па?
Бұл дәрістер эстетикаға арналған; оның тақырыбы - сұлулықтың кең саласы, дәлірек айтсақ, өнер саласы, дәлірек айтсақ, көркем шығармашылық.
Рас, "эстетика" термині біздің пәнімізге мүлдем сәйкес келмейді, өйткені эстетика сезім, сезім туралы ғылымды білдіреді. Осылайша эстетика Вольф мектебінде жаңа ғылым ретінде немесе, кем дегенде, болашақ философиялық пәннің тұжырымдамасы ретінде пайда болды. Содан кейін Германияда көркем шығармаларды олар тудыруы керек сезімдерге байланысты қарастыру әдетке айналды - мысалы, жағымды сезім, таңдану, қорқыныш, жанашырлық және т. б.
"Эстетика" атауы сәтсіз және үстірт болғандықтан, басқа терминді құруға талпыныс пайда болды. Мысалы, каллистика сөзін ұсынды. Алайда, бұл атау да қанағаттанарлықсыз болып көрінеді, өйткені бұл ғылым мүлдем әдемі емес, тек өнердегі сұлулықты қарастырады. Дегенмен, біздің ғылымның мазмұнына сәйкес келетін жалғыз өрнек - " өнер философиясы "немесе одан да айқын - "көркем шығармашылық философиясы".
1. Табиғаттағы сұлулық және өнердегі сұлулық
Осы анықтаманы қабылдай отырып, біз табиғаттағы әдемі тақырыпты бірден алып тастаймыз. Мұндай шектеу ішінара ерікті болып көрінуі мүмкін-өйткені әр ғылымның өз саласының шекараларын өз қалауы бойынша анықтауға құқығы бар деп саналады. Алайда, бұл мағынада эстетиканы көркемдік сұлулық саласымен шектеуді түсіну қажет емес. Кәдімгі өмірде адамдар әдемі түс, әдемі аспан, әдемі өзен, әдемі раушандар, әдемі жануарлар және одан да жиі әдемі адамдар туралы айтуға дағдыланған. Мұндай заттарға әдеміліктің сапасын жатқызуға және сол арқылы табиғаттағы сұлулықты өнердің сұлулығына жақын қоюға қаншалықты рұқсат етілетіні туралы пікірталасқа әлі терең үңілмейінше, көркемдік әдеміліктің табиғаттан жоғары екенін атап өтуге болады. Өнердің сұлулығы-рухтың негізінде туылған және жанданған сұлулық, оның рухы мен туындылары табиғаттан және оның құбылыстарынан қаншалықты жоғары болса, өнердегі табиғи сұлулықтан да әдемі.
Сонымен қатар: ресми түрде айтқанда, адамның басына кез-келген табиғат жаратылысынан жоғары болған кейбір жалған фантастика, өйткені кез-келген қиялда әлі де рухани нәрсе бар, еркіндік бар. Әрине, оның мазмұны бойынша күн, мысалы, өте қажет сәт, ал кездейсоқ және өтпелі нәрсе ретінде абсурдтық фантастика тез жоғалады. Бірақ табиғи болмыстың осындай үлгісі, өзі үшін-болу тұрғысынан алынған күн сияқты, немқұрайлы, өз ішінде еркін емес және өзін-өзі танудан айырылған нәрсе бар. Біз күнді басқа ұқсас тіршілік иелерімен қажетті байланыста қарастырған кезде, біз оны өзіміз үшін-болмыс тұрғысынан қабылдамаймыз және сол арқылы оны әдемі нәрсе ретінде қарастырмаймыз.
Рух пен онымен байланысты көркем сұлулықтың табиғаттағы сұлулықтан жоғары екендігі туралы жалпы шындықты айтады. Бұл табиғаттағы әдемі және өнердегі әдемі идеяның бір кеңістігінде болады деп болжайды, сондықтан олардың арасында тек сандық және, демек, сыртқы айырмашылық бар. Алайда, рухтың табиғаттан артықшылығы (және ол жасаған көркем шығарманың сұлулығы) мағынасында ең жоғары-бұл таза салыстырмалы ұғым емес. Тек рух шындықты жан-жақты бастама ретінде білдіреді, және барлық әдемі тек шын мәнінде әдемі, өйткені ол ең жоғары және ол дүниеге келген. Бұл мағынада табиғаттағы әдемі-тек рухқа жататын сұлулық рефлексі. Міне, біздің алдымызда сұлулықтың жетілмеген, толық емес түрі бар және оның субстанциясы тұрғысынан ол өзі рухта болады.
2. Эстетикаға қарсы кейбір дәлелдерді жоққа шығару
Біріншіден, ғылыми талдаудың көркемдік шығармашылығы лайықты ма деген сұрақ туындауы мүмкін. Рас, өнер мен сұлулық, мейірімді данышпан сияқты, біздің барлық өмірлік іс-әрекеттерімізде өзін сезінеді; адамның сыртқы және ішкі әлемін безендіре отырып, олар біз өмір сүретін ортаға жарқын және қуанышты сипат береді. Өнер жағдайлардың ауырлығын және нақты өмірдің күрделі бағытын жұмсартады, ол біздің бос сағаттарымыздың скучностарын тездетеді, тіпті жақсы ештеңе болмаса да, ол кем дегенде зұлымдықтың орнына түседі, бұл зұлымдықтан жақсы. Бірақ егер оның тартымды формалары бар өнерді жабайы киімдерден бастап, әдемі безендірілген ғибадатхананың әсемдігіне дейін табуға болатын болса, онда бұл формалар өмірдің шынайы мақсаттарынан тыс қалады. Суретшінің бейнелері осы мақсаттардың ауырлығына кедергі жасамаса да, кейде тіпті бізді кем дегенде жаман нәрселерден аулақ ұстаса да, өнердің ішкі жеңілдету, рухтың босаңсуы минуттарымен байланысты екенін мойындау керек, ал субстанциялық мүдделер рухани шиеленісті қажет етеді.
Осындай көзқарас бойынша, егер тіпті қабылдауға, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.