Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің құрылымы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Бизнес мектеп факультеті

6В041- Бизнес және басқару кадрларды даярлау бағыты

6В04102- МГБ менеджменті
білім беру бағдарламасы бойынша білім алушы

Абугалиева Альбина

Теориялық экономика

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Тұрғындарды әлеуметтік қорғау жүйесіндегі мемлекеттің рөлі

Тексерген оқытушы: доцент Нурмуханбетова Л.К.

Атырау, 2020 ж

Мазмұны
I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

2.1 Әлеуметтік саясат оның қағидалары мен көрсеткіштер
2.2 Қазақстандағы еңбекпен қамтуды мемлекеттік реттеу
2.3 ҚР зейнетақы реформасы
III. Қорытынды

IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Нарықтық экономика механизмдерін қалыптастыру мәселелерінің арасында халықтың белгілі бір топтарын әлеуметтік қорғаудың сенімді және тиімді жүйесін жасау шаралары аса маңызды орындардың бірінде тұр,өйткені әлеуметтік "беріктік" резервінің шексіз болуы мүмкін емес.Әңгіме халықты әлеуметтік қорғаудың және халыққа кепілдік берудің қазіргі механизмдерімен салыстырғанда принципті жаңа механимздері жайында болып отыр.Барлық деңгейлерде:республикалық,аймақтық, еңбек ұжымдары мен жеке адам деңгейінде,әлеуметтік кепілдіктердің принципті жаңа жүйесін қалыптастыру қажет.Бұл жағдайда әлеуметтік қорғау шараларының жүйелігі мен кешендігі ерекше маңызды. Әлеуметтік қорғау нысаналы сипат алып,халықтың әлеуметтік-демографиялық және басқа да сипаттамалары бойынша өздерін жарамды тұрмыс деңгейімен қамтамасыз ету қабілетсіз топтарына ғана бағытталуға тиіс.

Негізгі бөлім
2.1 Әлеуметтік саясат оның қағидалары мен көрсеткіштері
Тәуелсіздікке ие болған 28 жыл аралығында Қазақстан демографиялық саяси жүйесі құрылған,азаматтық даму қоғамы үдемелі даму үстіндегі нарық экономикасы бағытын ұстанған табысты әрі әлеуетті мемлекеттердің бірі ретінде қалыптасып үлгерді.Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың алғашқы күннен бастап-ақ стратегиялық бағытты дұрыс айқындап,осы бойынша жедел де жүйелі жұмыстар жүргізуінің нәтижесінде әлемдік қауымдастық танып мойындаған көшбасшы елдердің қатарынан да көріне бастадық. Әлеуметтік саясат- мемлекеттік ішкі саясаттың негізгілерінің бірі болып табылады.Әлеуметтік саясат мемлекеттің халықты лайықты өмір сүруіне еңбек жағдайын қамтамасыз етуге бағытталған іс-әрекеті.Нарықтық экономикада әлеуметтік саясат басымдықты орын алады.Ол нарықтық экономиканың түпкі мақсатын нәтижелілігін айқындайды.Бір жағынан тиімді әлеуметтік саясат нарықтық экономиканың негізгі мақсаттарының бірі болса,екінші жағынан-халықтың өмір сүру деңгейінің өсуіне әсер ететін фактор болып саналады. Әлеуметтік саясаттың маңызды міндеті қоғам өміріндегі белгілі бір тепе-теңдік деңгейіне жеткізу.Ол төмендегілер арқылы жүзеге асырылады: мемлекеттік гарантиялардың апаттар,табиғи және техногенді апаттардың демографиялық жарылыстарды алдын-алу немесе жойылуы үшін жүзеге асырылуы; материалды қорларды қайта бөлу және өмір сүрудің белгілі бір деңгейін қамтамасыз ету бағыттарын күшейтіп әлеуметтік ауыртпалықты төмендету; өмір сүру образын реттеу (салық арқылы,құралдар арқылы,қайырымдылық қызметтері). Әлеуметтік саясат шаруашылықтың әр деңгейінде жүзеге асырылады: микродеңгейде; макродеңгейде; интенрациялық деңгейде; әлемдік деңгейде. Микродеңгейде экономикадағы жеке шаруашылық субъектілерінің (фирма,кәсіпорын,ұйым) әлеуметтік саясаты жүргізіледі.Макродеңгейде жалпы әлеуметтік және аймақтық саясат жүзеге асырылады.Интеграциялық деңгейде екі немесе одан да көп елдің әлеуметтік саясаты үлестіріледі, ал әлемдік әлеуметтік саясат глобалды әлеуметтік мәселелерді шешуге бағытталады. Әлеуметтік саясатты жүргізуге әлеуметтік инфақұрылымды қалыптастырыу үшін,сәйкесінше экономикалық қорларды бөлуді қажет етеді.Әлеуметтік саясат қоғамдағы әлеуметтік қатынастарының тұрақтылығын дамытуға және қалыптастыруға ,халықты әлеуметтік қорғау жүйесін,азаматтардың өмір сүру сапасының деңгейін тұрақты көтеруге жағдай жасауға бағытталады.Әлеуметтік саясат мынадай міндеттерді шешумен байланысты : халықты жұмыспен қамту бағдарламасын жүзеге асыру,халықтың жеке әлеуметтік топтарына көмек көрсету , азаматтарға әлеуметтік салада (білім беру,денсаулық сақтау, мәдениет)игіліктермен қамтамасыз ету , әлеуметтік сақтандыруда тең мүмкіншілік берілуін қамтамасыз ету . Қай кезде болсын халықты әлеуметтік қорғау және халықтың тұрмыс жағдайын жақсарту мәселелері мемлекеттің басты міндеттері болып табылады . Ата Заңымыздың 28- бабының 1-тармағына сәйкес , Қазақстан Республикасының азаматы жасы келген, науқастанған , мүгедек болған , асыраушысынан айырылған жағдайда және өзге де заңды негіздерде оған ен төменгі жалақы мен зейнетақының мөлшерінде әлеуметтік қамсыздандырылуына кепілдік беріледі . Сондықтан Ата Заң аясында әрбір азаматымыз мемлекет назарынан тыс қалмайды . Бұған Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың түрлі салада мемлекеттің өсіп-өркендеуі үшін жылдар бойы терін төккен зейнеткерлердің әлеуметтік жағдайын үнемі назарынан тыс қалдырмай оларды қамқорлығына алу саясаты ықпал етері анық . Әлеуметтік саясаттың бөлінбес элементі болып , халықты әлеуметтік қорғау жүйесі есептеледі . Әлеуметтік қорғау - бұл әлде бір жағдайларға (кәрілік , мүгедектік, денсаулық жағдайы , асыраушысынан немесе жұмысынан айырылуы ) және өзге де заңды негіздерге байланысты экономикалық белсенді бола алмайтын , әрі лайықты ақы төленетін еңбекке қатысу жолымен өзін табыспен қамтамасыз ете алмайтын азаматтар үшін өмірлік қажетті игіліктердің және әл-ауқаттың белгілі бір деңгейін қамтамасыз етуге арналған жүйе. Нарық халықтың кепілді табыспен және жұмысбастылықпен қамти алмайды . Әр түрлі себептерге байланысты азаматтар табыс деңгейіне денсаулық жағдайына байланысты ерекшеленіп , жұмыссыздар , мүгедектер , толық емес отбасылар және т.б болып өмір сүреді . Әлеуметтік нарықтық экономиканың міндеті-халықты әлеуметтік қорғау болып табылады. Халықты әлеуметтік қорғаудын объектісі және субъектісі болады (1 сурет).
Халықты әлеуметтік қорғаудың объектілері мен субъектілері.

Халықты әлеуметтік қорғау.

Субъектілері
Объектілері

Қызметтер
МЕМЛЕКЕТ
АЗАМАТТАР
Материалдық
игіліктер

Сурет 1.

Халықты әлеуметтік қорғаудың негізгі субъектісі болып,мемлекет есептеледі.Басқалары- қоғамның барлық азаматтары және жеке әлеумет топтары.Халықты әлеуметтік қорғау шаралары бір жағынан барлық қоғам мүшелерін қамтыса,екінші жағынан жеке әлеуметтік топтарға бағытталады.Халықты әлеуметтік қорғау жүйесі мынадай шаралар кешенін қамтиды: әр адамға өз қабілетіне байланысты табыс табуға мүмкіншілікпен қамтамасыз етіледі;
өмір сүру минимумын ресми бекіту;
тұтынушылар мүддесін қорғау;
халықтардың табысын индексациялау.
Әлеуметтік қорғау жүйесі келесі топтарды қолдауға бағытталады:
жұмыссыздар;
зейнеткелер;
мүгедектер;
ардагерлер ( еңбек,соғыс);
балалары бас отбасылар;
жетім балалар;
оралмандар;
қуғын-сүргінге ұшырағандар.
Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің құрылымы.
Халықты әлеуметтік қорғау-бірнеше жүйелерден құралатын жүйе болып табылады.(2-сурет)
Халықты әлеуметтік қорғау құрылымы

Халықты әлеуметтік қорғау

Әлеуметтік гарантиялар
Әлеуметтік
көмек
Әлеуметтік сақтандыру
Әлеуметтік қамсыздандыру

Әлеуметтік қамсыздандыру-бұл кәрі және еңбекке қабілетсіз азаматтар,сондай-ақ балалары бар отбасыларды қамтамасыз ету жүйесі. Әлеуметтік қамсыздандыру төмендегілерден тұрады:
зейнетақы;
жұмысшыларға жәрдемақы(уақытша еңбекке қабілетсіз,жүктілігінен,т.б);
балалары бар отбасыларға жәрдемақы;
кәрілерге және мүгедектерге қызмет көрсету.
Әлеуметтік гарантиялар-азаматтардың маңызды әлеуметтік игілік пен қызметтер алуын мемлекеттің жүзеге асыруы.
Әлеуметтік гарантиялар төмендегілерді қамтиды: азаматтардың жұмыс таңдауға,кәсіби қызметіне құқығы;
еңбекақының ең төменгі мөлшері;
зейнетақының ең төменгі мөлшері;
ритуалдық жәрдемақы;
көп балалы аналарға жәрдемақы;
стипендияның ең төменгі мөлшері;
тұрғын үйге құқығы;
денсаулық сақтауына және медициналық көмек алуға құқығы;
білім алуға құқығы.
Әлеуметтік көмек-бұл жасына,денсаулық жағдайына,әлеуметтік тұрғысына,жеке табысының жетіспеушілігіне байланысты көмекті қажет ететін азаматтарды қорғау.
Әлеуметтік көмек негізінен зейнеткерлерге,мүгедектерге,оралман дарға және апаттарға қатысқан азаматтарға көрсетіледі.
Әлеуметтік сақтандыру-бұл еңбекке қабілетін уақытша жоғалтуына,кәрілігіне,мүгедектігіне ,асыраушысынан айырылған жағдайына байланысты азаматтарды материалдық жағынан қамтамасыз ету жүйесі.

Критерийлері
Сақтандыру формалары
Әлеуметтік қатерлердің түрлері

Зейнетақымен қамтамасыз ету
Медициналық сақтандыру
Өндірісте болатын қауіп-қатерлермен сақтандыру
Жұмыссыздық бойынша сақтандыру
Ұйымдастыру сипаты
Ерікті

Міндетті
Таралу сферасы
Мемлекеттік

Аймақтық
Муниципалдық
Халықаралық
Кәсіби

Әлеуметтік сақтандыру мемлекеттік және мемлекеттік емес болуы мүмкін.Әлеуметтік сақтандыру әлеуметтік қатерлердің түрлерін қарастырады,және оның мақсаты-осы қатерлерден сақтауды жүзеге асыру (денсаулығына байланысты еңбек қабілетін жоғалту,кәрілік,жұмысынан айырылу т.б).
Таралу сферасына байланысты келесілерді қамтиды: мемлекеттік сақтандыру елдің территориясындағы халықтың басым бөлігін қамтиды;
муниципалды сақтандыру елдің ішінде белгілі бір бөлікті қамтиды;
кәсіби сақтандыру жұмысшылардың жеке категориясына ұйымдастырылады;(ұшқыштар,шахтерлер );
Халықаралық сақтандыру бірнеше елдерде халқына жарамды.
Қазақстан мүше болып табылатын Халықаралық еңбек ұйымының анықтауы бойынша,әлеуметтік қорғау жүйесі мынадай шаралар кешенін қамтиды:
тұрақты,ақылы еңбекке ынталандыру;
негізгі әлеуметтік катерлердің алдын алу,ал ол туындаған жағдайда әлеуметтік сақтандыру тәсілдері арқылы сол катердің салдарынан айырылған табысының бір бөлігін қалпына келтіру;
халықтың әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатыспайтын әлсіз топтарына арналған әлеуметтік көмек тәсілдері;
азаматтардың білім және медициналық көмек сияқты негізгі құқықтарының қызметтеріне қол жеткізуі.
Әлеуметтік қорғау жүйесінің сандық көрсеткіштері экономикалық даму деңгейімен анықталса,ал адамдар арасындағы ынтымақтастық,мемлекеттік инситуттардың қатысу дәрежесі мен еңбекке ынталандыру деңгейі таңдалған әлеуметтік-экономикалық модельмен өзара байланыста болады.
Даму деңгейі бірдей мемлекеттердің өзін де тарихи,мәдени,саяси және өзге де факторларға да байланысты,әлеуметтік қорғау жүйесінде ынтымақтастықтың және мемлекеттік инситуттардың қатысуының әртүрлі деңгейі орын алуда.
Толық ынтымақтастыққа негізделген жүйеде жарна мен төлемнің арасында өзара байланыс болмайды.Және төлем алу құқығы катерлі жағдай орын алған сәттен туындайды да,оның деңгейі адамның жүйеге қосқан үлесіне тәуелді болмайды.Қаржыландыру бүкіл салық төлеушілердің мойнына түседі де,әлеуметтік қорғау жүйесінің төлем алу құқығына барлық азаматтар ие болады.Мындай жүйеде табыстарды қайта бөлу деңгейі және қаржыландырудың бірден-бір көзі-мемлекеттік бюджет болып табылады,ал реттеуші ретінде мемлекет әрекет етеді.Толық ынтымақтастыққа негізделген жүйеде барлық азаматтарға әлеуметтік қорғаудың бірдей,әдетте,ең төменгі деңгейін ұсынады.
Шектеулі ынтымақтастыққа негізделген жүйеде төлемдерді алу құқығы адамдардың жарнасына байланысты болады.Әдетте мұндай жүйе еңбеккерлер мен жұмыс берушілердің аударымдары есебінен қаржыландырылады,ал жарнасына қарай төлемдерді алуқұқығына аударымдар жасаған (немесе олар үшін жұмыс беруші аударым жасаған) азаматтар ғана ие болады. Мұндай жүйелер әдетте,халықтың белгілі бір тобын,мысалы,ресми жұмыс істейтін еңбеккерлерді немесе белгілі бір еңбек ұжымының еңбеккерлерін әлеуметтік қорғаудың қосымша көзі болып табылады. Халықаралық тәжірибеге сүйене отырып,әлеуметтік қорғаудың неғұрлым тиімді және кешенді жүйелері келесі элементтерді қамтиды: мемлекеттік жәрдемақылар;
міндетті әлеуметтік сақтандыру;
жинақтаушы зейнетақымен қамсыздандыру;
әлеуметтік көмек.
Мемлекеттік жәрдемақылар әлеуметтік қоғауға жататын жағдайлар туындаған кезде барлық азаматтарды кепілдікті төлемдермен белгілі бір деңгейде қамтамасыз етуге арналған.
Жұмыс берушілер мен еңбеккерлер аударымдарының есебінен қаржыландырылатын міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесі иөленген жарна деңгейіне сай ресми жұмыс істейтін еңбеккерлерді қосымша қорғауға арналған.
Әлеуметтік көмек,азаматтардың жекелеген санаттарын бюджеттің қаражаты есебінен қосымша қорғауға арналған.
Бұдан басқа азаматтың әлеуметтік катерлерден өзін-өзі ерікті сақтындыруы құқығы бар.
Осындай аралас жүйе ынтымақтастыққа негізделген және дербестендірілген жүйелердің артықшылықтарын үйлестіруге мүмкіндік береді.

2.1 Қазақстандағы еңбекпен қамтуды мемлекеттік реттеу
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.