Сурьманың қосылыстары улы заттар

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 84 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Х. Досмұхамедов атындағы Атырау университеті

Жаратылыстану және ауылшаруашылық ғылымдар факультеті

Химия және химиялық технологиялар кафедрасы

«Қорғауға жіберілді»

«Химия және химиялық технология» кафедрасының меңгерушісі х. ғ. к.

Сатенов К. Г.

2021 ж.

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: «VА және VВ топ элементтерінің ұқсас қасиеттері және парагматизмі»

5В011200 - Химия мамандығы бойынша

Орындаған: Салық А. Б.

Ғылыми жетекшіcі: х. ғ. д., профессор

Насиров Р.

Норма - бақылау: Жұматова Г.

Атырау, 2021

Факультет: Жаратылыстану және ауылшаруашылық ғылымдары

Мамандық: 5В011200 - химия

Кафедра: Химия және химиялық технология

Диплом жұмысын орындау үшін

Тапсырма

Студент: Салық Айбибі Бекқалиқызы

Жұмыстың тақырыбы: 5А және 5В топ элементтерінің ұқсас қасиеттері және парагматизмі

ЖОО-ның «__» 20__ ж. № бұйрығымен бекітілді.

Жұмыстың толық аяқталатын уақыты:

Диплом жұмысына қажетті бастапқы мәліметтер: 5А және 5В топ элементтері туралы жалпы мәліметтер

Диплом жұмысының қысқаша мазмұны:

КІРІСПЕ

ҚОРЫТЫНДЫ

Ұсынылған негізгі әдебиет:

Диплом жұмысы бойынша берілетін консультациялар

БӨЛІМ

Консультациялар

БӨЛІМ: 1. Кіріспе

Консультациялар: Әр аптаның бейсенбісі

БӨЛІМ: 2. Негізгі бөлім

Консультациялар: Әр аптаның бейсенбісі

БӨЛІМ: 3. Қорытынды

Консультациялар: Әр аптаның бейсенбісі

Тапсырманың берілген уақыты:

Кафедра меңгерушісі:

Жұмыстың ғылыми жетекшісі:

Тапсырманы орындау үшін қабылдаған студент:

Мерзімі:

«Бекітемін»

«Химия және химиялық технология» кафедрасының меңгерушісі х. ғ. к.

Сатенов К. Г.

2021 ж.

Студенттің дипломдық жұмыс орындалуының

ГРАФИГІ

5В011200-Химия, Жаратылыстану

Салық Айбибі Бекқалиқызы

Тақырыбы: «VА және VВ топ элементтерінің ұқсас қасиеттері және парагматизмі»

КҮНТІЗБЕЛІК ЖОСПАР

№

Жұмыстың мазмұны

Консультация

Орындалу мерзімі

№: I

Жұмыстың мазмұны: 1. Дипломдық жұмыс тақырыбын таңдау

Консультация:

а) дипломдық жұмыс тақырыбымен танысу

б) дипломдық жұмыстың жазылуымен танысу

в) дипломдық жұмыс тақырыбын бекіту туралы арыз беру

Орындалу мерзімі:

03. 09. 20-14. 09. 20

16. 09. 20-28. 09. 20

30. 09. 20-05. 10. 20

№:

Жұмыстың мазмұны: 2. Әдебиеттермен танысып, таңдап бағдарламасын құрастыру

Консультация:

а) берілген әдебиеттерімен танысу

б) дипломдық әдебиеттерді таңдау және оны түсіну

в) тақырыптық сұрақтарды анықтау

г) ғылыми жетекшісімен келісіп дипломдық жұмыстың жоспарын құру

Орындалу мерзімі:

07. 10. 20-12. 10. 20

14. 10. 20-26. 10. 20

28. 10. 20-02. 11. 20

04. 11. 20-09. 11. 20

№: II

Жұмыстың мазмұны: Әдебиеттерді таңдау

Консультация:

а) кітапхана және ғаламтордан материал жинау жұмысы

Б) ғылыми әдебиеттерді зерттеу

в) негізгі ой-түйінін, фактін, сандық сапасын бөлек қағазға, берілген әдебиетімен жазу

Орындалу мерзімі:

11. 11. 20-30. 12. 20

02. 12. 20-21. 12. 20

23. 12. 20-04. 01. 21

№: III

Жұмыстың мазмұны: Жұмысын жазу

Консультация:

а) жұмыстың тарау, бөлімі бойынша бөліп жазу

б) кіріспені жазу

в) дипломдық жұмыс тарауын жазу

г) қорытындылап жазуы

д) кесте, график, диаграммаларды құрастыру

е) пайдаланған әдебиеттердің жазылуы

ж) грамматикалық және стильдік жазылуы

з) дипломдық шығарманың басылуы және түптелуі

Орындалу мерзімі:

06. 01. 21-12. 01. 21

13. 01. 21-18. 01. 21

20. 01. 21-25. 01. 21

27. 01. 21-01. 02. 21

03. 02. 21-08. 02. 21

10. 02. 21-15. 02. 21

17. 02. 21-01. 03. 21

№: IV

Жұмыстың мазмұны: Диплом жұмысын алдын ала қорғау

Консультация:

а) дайындалып шығып және ғылыми жетекшіден кеңес алу

б) кафедра бойынша алдын-ала қорғау

в) дипломдық жұмысты қорғау

Орындалу мерзімі:

03. 03. 21-08. 03. 21

28. 04. 21

мамыр 2021 ж.

Студент:Салық А. Б.

Ғылыми жетекшісі: Насиров Р.

АНЫҚТАМАЛАР, БЕЛГІЛЕУЛЕР ЖӘНЕ ҚЫСҚАРТУЛАР

Бұл монографияда өзінің мазмұнына сәйкесті анықтамалары, белгілеулері және қысқартулары қолданылады:

Парамагнетизм - парамагнетизм кейбір заттардың сыртқы магнит өрісінің бағыты бойынша магниттелу қасиеті.

Парамагнетиктердің магниттік өткірлігі аз және әрқашанда оң шама болады. Парамагнетиктердің диамагнетиктерден өзгешелігі, оларды құрайтын бөлшектердің жұпталмаған электроны болғандықтан магниттік моментке ие болады.

Парамагнетиктер қатарына сутегі атомы, сілтілік металдар, оттегі, азот, d - металдардың кейбір тұздары, ауыспалы металдардың комплексті қосылыстары және органикалық қосылыстардың еркін және анион-радикалдары жатады. Сыртқы магнит өрісі әсер еткенде парамагнетиктің ішкі өрісі бастапқы өрісті күшейтеді.

Шөгінді тау жыныстары - шөгінді тау жыныстары бұзылған тау жыныстарының құрлықта, теңізде, өзен, көлде шөгуінен пайда болатын жыныстар. Шығу тегі жағынан кесек, сазды, химиялық және органикалық жыныстарға бөлінеді.

VO ²⁺ - ванадил ионы

ЭПР - электрондық парамагниттік резонанс

ЯМР - ядролық магниттік резонанс

ОЕР - орнықты еркін радикал

R• - еркін радикал

I - ядро спині

Э - эрстед

Н - магнит өрісінің кернеулігі

g - Ланде факторы

% - пайыз

d - мұнайдың тығыздығы

п/ф - пристан / фитан

V _ж - жалпы ванадий

V ⁴⁺ - ванадийдің төрт валентті ионы

НӘ - нәзік әсерлесу

АР - анион радикал

АЖҚ - аса жіңішке құрылым

ПО - парамагнитті орталық

КҚБ - күрделі құрылым бірлігі

АШПШ - асфальтен-шайырлы парафинді шөгінді

ЖЖТ - жоғарғы жиілікті толқын

ШАЗ - шайырлы асфальтенді заттар

РФТ - рентгенфлуоресцентті талдау

НАТ - нейтронды-активациялық талдау

ИҚ - инфрақызыл спектроскопия

КЖ - көрінетін жарық

ВП - ванадилпорфирин

НП - никельпорфирин

ДФЭП -

ЭП - этиопорфирин

ОЗ - органикалық заттар

СЗГ - скважинаны зерттеудің геофизикалық әдістері

СМК - су-мұнай контактысы

Мазмұны

КІРІСПЕ . . .

Негізгі бөлім

1 VA - топша элементтері. Жалпы сипаттама . . .

1. 1 VA - топша элементтерінің физикалық және химиялық қасиеттері . . .

1. 2 VA - топша элементтерінің тарихы. Салқын сәуле (фосфор), химия жыртқышы (сурьма), улы элемент (мышьяк) . . .

1. 3 VA - топша элементтерінің ұқсастықтары . . .

2 VВ топ элементтері. Жалпы сипаттама . . .

2. 1 VВ - топша элементтерінің физикалық және химиялық қасиеттері . . .

2. 2 VВ - топша элементтерінің тарихы . . .

2. 3 VВ - топша элементтерінің ұқсастықтары . . .

3 МҰНАЙДАҒЫ ВАНАДИЙ ҚОСЫЛЫСТАРЫ МЕН ОРГАНИКАЛЫҚ ЕРКІН РАДИКАЛДАРДЫҢ ЗЕРТТЕЛУ ДӘРЕЖЕСІ . . .

3. 1 Мұнайдағы ванадий және оның мұнайдың физика-химиялық сипаттамалары мен байланысы . . .

3. 2 Мұнайдағы ванадий және оның мұнайдың физика-химиялық сипаттамалары мен байланысы . . .

3. 3 Орта мектептегі 5А және 5В топ элементтерінің химиялық және физикалық қасиеті, алынуы, қолданылуы

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Қазіргі таңда, Қазақстанда халықаралық интеграцияға байланысты мұнай өндіру және оны өңдеу ісі қарқынды дамып келеді. Мұнай химиясы бағдарламасында мұнайдан бағалы өнімдерді алу мақсатында, оны тереңдетіп өңдеу әдістерін және серпінді технологиясын енгізуге үлкен көңіл бөлінген. Бұл, мұнай өңдеу ісіне тиімді мұнай кеніштерін анықтау үшін осы аймақтағы мұнайлардың құрамын және физика-химиялық қасиеттерін толық сипаттап, анықтау мәселесін шұғыл алға қояды.

Дүниежүзілік саясатта мұнайдың маңызының және мұнай өнімдеріне деген сұраныстың өсуіне байланысты, өте тұтқыр, ауыр мұнайларды өндіру және өңдеу, игерілудің соңғы сатысындағы мұнай кеніштерін толық пайдалану қазіргі кезеңде үлкен өзекті мәселе болып қалып отыр.

Болашақта мұнай өндіру ісінде құрамында гетератомды (ванадий, никель, күкірт) қосылыстары көп тұтқыр мұнайлардың үлес салмағын арттыру көптеген мәселелерді алға қояды.

Зерттеудің өзектілігі: Мұнайдың және оның өнімдерінің негізгі сипаттамасының бірі болып табылатын, олардың парамагнетизмі осы кезеңге дейін Қазақстан мұнайлары үшін жақын және алыс шетелдердің мұнайларына қарағанда өте аз зерттеліп отыр.

Ғылыми зерттеулер мұнай парамагнетизмінің мұнай және газ қабаттарын табуға мұнай газ кеніштерін тиімді өндіруге және өңдеуге үлкен қатысы барын дәлелдеді. Әсіресе Қазақстанның ауыр мұнайының парамагнетизмін және оның бұндай мұнайлардың табиғи диспресті жүйесін жасаудағы ролін жан-жақты зерттеу, оларды өңдеуде және мұнай құрамынан маңызды микроэлементтерді бөліп алу ісінде болашақта үлкен маңызға ие болмақ. Құрамында парамагниттік бөлшектері бар мұнай бөліктері, мұнайдың химиялық жағынан ең белсенді бөліктері болып табылады. Олардың еркін радикалдық табиғаты, шикі мұнайдың жер қойнауындағы өзгерістерінде ғана үлкен роль атқарып қоймайды, сондай-ақ мұнайды өңдеудің технологиялық процесстерінде де маңызды сипат алады.

Әсіресе мұнайды тереңдетіп өңдеу кезінде, олардың ауыр бөліктерінде парамагниттік қасиеті бар еркін радикалды бөлшектердің шоғырлануы бірінші кезекте катализаторлардың белсенді орталығымен әрекеттесіп, істен шығуына мүмкіндік жасаса, екіншіден мұнайдың ауыр бөліктері радикалды сипаттағы процесстерге қатысатын парамагниттік бөлшектердің туатын көзі болып табылады.

Бұл жұмыстың көкейкестілігі, оның Каспий маңы аймағы мұнайларына және олар орналасқан шөгінді жыныстарға әртүрлі дәрежеде парамагниттік қасиет беретін орнықты еркін радикалды бөлшектердің атап айтқанда төрт валентті ванадий қосылыстарының және орнықты еркін радикалдардың (ОЕР) табиғаты бойынша алынған зерттеу нәтижелерінің жүйеліленіп, зерделіленуі.

Зерттеу мақсаты: 5А және 5В топ элементтерінің ұқсастықтарын және қасиеттерін қарастыру және орта мектепте олардың ұқсастықтарын электрондық құрылысымен түсіндіру.

Зерттеу нысаны - жалпы орта білім беретін мектептегі 5А және 5В топ элементтер оқыту техологиясы және жоғарғы химиядағы олардың ұқсастықтары мен парамагнитизмі.

Зерттеу міндеттері:

Зерттеудің ғылыми негізі: 5В топ элементтер ішінде ваннадий металының тотығу дәрежесі зерделенді және оның парагматизмі анықталды.

Диплом жұмысының құрылымы: дипломдық жұмыс кіріспеден, және 3 бөлімнен қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

V A - топша элементтері. Жалпы сипаттама

V A - топша элементтеріне азот пен фосфор және оларға ұқсас мышьяк, сурьма, висмут жатады. Бұл элементтер атомдарының сыртқы электрондық деңгейінде бес электрон бар s ² p ³ . S - электрондар жұп, ал p - электрондар дара. Сол себепті олардың тотығу дәрежелері +3 және ѕ - электрондар даралануы нәтижесінде +5 болады . Сонымен қатар сутегімен олар -3 тотығу дәрежесін көрсетіп гидридтер түзеді. Бұл элементтердің кейбір қасиеттері 7-кестеде келтірілген.

Рет нөмірі өскен сайын бұл элементтердің металл еместік қасиеті төмендеп, металдық қасиет пайда болады. Азот, фосфор - типтік металл еместер болса, мышьяктың ондай қасиеті металдыққа қарағанда басым, сурьмада екі қасиет те бірдей білінеді. Ал висмуттың металдық қасиеті басым. Олар оксидінде +5 тотығу дәрежесін көрсетеді. Азот пен фосфор оксидтері қышқылдық, сурьма мен висмут оксидтері қышқылдық, сурьма мен висмут оксидтері амфотерлі, ал висмут оксиді негіздік қасиет көрсетеді.

Бұл топша элементтері галогендермен қосылыстар түзеді. VA - топша элементтерінің ішінде азот, фосфор және мышьяктың маңызы зор. Оларды жеке қарастырған жөн.

7. VА топша элементтерінің қасиеттері

Peт нөмірі

Салыстырмалы атомдық масса, а. м. б.

Валенттік электроны

Атом радиусы, нм

Салыстырмалы электртерістік

Балқу температурасы, °C

14, 0

2s ² 2p ³

0, 071

3, 07

- 209, 9

30, 97

3s23p2 0, 13

2, 10

44, 10

As:

74, 92

4s24p3 0, 148

2, 20

844

Sb:

121, 75

5s25p3 0, 161

1, 82

630, 5

Bi:

208, 98

6s26p3 0, 182

1, 67

271, 3

Сурьма мен висмут. Табиғатта сурьма - Sb ₂ S ₃ ( сурьма жарқылы), ал висмут - висмут жарқылы Bi ₂ S ₃ немесе висмут охрасы Ві ₂ 0 ₃ түрінде кездеседі. Оларды осы қосылыстардан қыздырып, көмірмен тотықсыздандырып алады:

Sb ₂ S ₃ + 4, 502 = Sb ₂ O ₃ +3S0 ₂

2Sb ₂ O ₃ + 3C = 4Sb + 3CO ₂ ,

Сурьма мен висмут морт сынғыш қатты зат. Электр тогын, жылуды нашар өткізеді.

Әдеттегі жағдайда олар өте берік, ауада тотықпайды, суда ерімейді. Тек концентрлі күкірт және азот қышқылдары оларды тотықтыра алады.

Сурьма +3 тотығу дәрежесін көрсететін тұрақты оксид түзедi Sb ₂ О ₃ . Бұл оксид амфотерлі:

Sb ₂ O ₃ + 3H ₂ SO ₄ = Sb ₂ (SO4) ₃ + 3H ₂ O

Sb ₂ O ₃ + 2KOH + 3H ₂ O = 2K[Sb(OH) ₄ ]

Сурьманың (III) тұзына сілтімен әсер етіп, сурьма (ІІI) гидроксидін алуға болады:

SbCl ₃ + 3NaOH = Sb(OH) ₃ ↓ + 3NaCl

Сурьма гидроксиді (III) - амфотерлі. Ол қышқылда да, сілтіде де ериді. Сурьма (V) оксидi Sb ₂ О ₅ тек гидраттанған күйінде бола алады. Оған сәйкес сурьма қышқылы тек ерітіндіде белгілі . Висмут оксиді Ві ₂ О ₃ суда ерімейді, қышқылда ериді. Ол негіздік оксид. Оған сәйкес висмут (III) гидроксиді де тек негіздік қасиет білдіреді амфотерлі емес. Сонымен қатар, висмут (V) оксидi Bi ₂ О ₅ бар. Ол тек қышқылдық оксид. Сурьма мен висмуттың сутекті қосылыстары стибин SbH ₃ , висмутин ВіH ₃ - өте улы газдар. Олар күшті тотықсыздандырғыштар. Сурьманың қосылыстары улы заттар. Сурьма мен висмут техникада әр түрлі құймалар жасау үшін пайдаланылады. Құрамында сурьма бар құйма тотықпайды, қатты болады. Мұндай құймалардан подшипниктер, баспахана әрпін жасайды. Висмут қосылған құймалардың балқу температуралары төмен болады. Оларды автомат өрт сөндіргіштер және басқа аспаптар жасау үшін алмастырушы ретінде қолданылады. Висмут (III) тұздары мал дәрігерлігі мен медицинада қолданылады. Таза висмут атом реакторларында жылу алмастырушы ретінде қолданылады.

FeAsS, дискразит Ag ₂ Sb, мальдонит Au ₂ Bi, мышьяк түсі As ₂ O ₃ сурьма охрасы Sb ₂ O ₃ , висмут охрасы Bi2O3+

Мышьяк, сурьманы, висмутты олардың оксидтер түріндегі минералдарын жоғарғы темепературада көмірмен тотықсыздандыру арқылы алады, ал сульфидтер түріндегі минералдарынан алу үшін алдымен ауа қатысында өртейді, сонан соң түзелген оксидтерді көмірмен тотықсыздандырады:

_{3+ 4+}

I. 2Э ₂ О ₃ +3С ⁰ =4Э ⁰ +3СО ₂

II. 2Э ₂ S ₃ +90 ₂ =2Э ₂ О ₃ +6 SO ₂

2 Э ₂ О ₃ +3С=4Э+3СО ₂

Кейде мышьяк колчеданды ауа қатыстырмай қыздыру арқылы мышьяк алады:

FeAsS=FeS+As

Сурьма мен висмут олардың сульфидтерінен термиялық әдіспен алады, мысалы:

2 Bi ₂ S ^2- ₂ + 9 O ⁰ ₂ = 2Bi ₂ O ^2- ₃ +6 S ^4- O ₂

2Bi ³⁺ ₂ O ₂ +3C ⁰ =4 Bi+3 C ⁴⁺ O ₂

Қасиеттері. Мышьяк, сурьма, висмут орташа қаттылығы бар, омырылғыш, электр тоғы жылуды жақсы өткізетін, металдық жылтыры бар металдар. Олардың металдық қасиеттері реттік нөмерлерінің өсуіне байланысты артады, бірақ оралдың металл еместерге тән көптеген қасиеттері бар.

Мышьяк, сурьма, висмут сілтілік және сілтілік жер металдарымен нитридтер мен фосфидтер сияқты қосылыстар арсенидтер, антимонидтер, висмут түзеді:

2 As+3Mg=Mg ₃ As ₂ (магний армениді)

Sb+3Na=Na ₃ Sb (натрий антимониды)

2 Bi+3Ca=Ca ₃ Bi ₂ (кальций висмутиді)

Түзелген қосылыстар сұйытылған қышұылдармен әрекеттесіп металдардың гидридтерін: арсин AsH ₃ , стибин SbH ₃ , және висмут BiH ₃ түзеді.

Mg ₃ Э ₂ + 6 HCI=3 MgCl ₂ + ЭН ₃

Металдардың реттік нөмерлерінің артуына байланысты оралдың сутекті қосылыстарының беріктігі кемиді, өйткені осы бағытта элементтердің металдық қасиеттері артады.

Арсин мен стибин-сарымсақ иісті өте улы заттар. Бұларды мырышпен сұйытылған қышқыл әрекеттескенде бөлінетін атомдық сутегімен ерімтал мышьяк қосылыстары әрекеттесуі нәтижесінде де алады, мысалы:

A ³⁺ s ₂ O ₃ +6 ZN ⁰ + 6 H ₂ SO ₄ = 2 A ^3- sH ₃ +6Z ²⁺ nSO ₄ +3H ₂ 0

Бұл реакцияны зерттейтін зетты мышьякты табу үшін жүргізуге болады.

Сонымен мышьяк, сурьма, висмуттың әрі металл еместік, әрі металдық қасиеттері болады, олар металдармен, сутегімен маталл еместерше, ал мателл еместергемен металдарша әкеректтеседі.

Қосылыстары. Оттекті химиялық қосылыстарда мышьяк, сурьма, висмут 3+, 5+ тотығу дәрежелерін көрсетеді. Олар оттегімен Э ₂ О ₃ және Э ₂ О ₅ типтес оксидтер түзеді.

Мышьяк, сурьма, висмут ауада қыздырғанда As ₂ O ₃ , Sb ₂ O ₃ оксидтерін түзеді.

Мышьяк (III) оксиді ақ түсті, суда орташа ериді және әлсіз мышьякты қышқыл түзеді:

As ₂ O ₃ +3 H ₂ O=2 H ₃ AsO ₃

Sb ₂ O ₃ ақ түсті негіздік қасиеттері басым амфотерлі оксид, ал Bi ₂ O ₃ сары түсті негіздік оксид. Екі оксид те суда ерімейді, ал оларға сәйкес келетін Sb(OH) ₃ , Bi (OH) ₃ гидроксидтеррі металдардың (III) тұздарына сілтімен әрекет етіп алады.

Сурьма (III) оксиді мен гидрооксиді амфотерлі болғандықтан, әрі қышқылдармен, әрі негіздермен әрекеттеседі:

Sb(OH) ₃ +3 HCI=SbCI ₃ +3 H ₃ O

Sb(OH) ₃ +NaOH=NaSbO ₂ + 2 H ₂ O

Соңғы рекцияда түзілген метасурьма қышқылының тұзы натрий антимониды деп аталады.

Висмут (ІІІ) оксиді мен гидросиді негіздік қасиет көрсетіп, тек қышқылдармен әрекеттеседі.

Мышьяк (ІІІ) пен сурьма (ІІІ) оксидетері мен гидроксидтері тотықсыздандырғыштар, олар тотықтырғыштармен әрекеттесіп мышьяк (V), сурьма (V) қосылыстарына айналады, мысалы:

2H ₃ AsO ₃ +2 J ₂ +2 H ₂ O= 2 H ₃ AsO ₄ +6 HI

Мышьяк, сурьма, висмут кәдімгі температура тұрақты болады, бірақ қыздырғанда көптеген металл еместермен: хломен, оттегімен, күкіртпен т. б. әрекеттеседі, мысалы:

2 Sb +5CI ₂ = 2 Sb ⁵⁺ CI ^- ₅

4 As+3 O ₂ =2 As ³⁺ ₂ O ^2- ₃

2 Bi +2S =Bi ³⁺ ₂ S ^2- ₃

Cұйытылған қышқыл бұл металдарда әсер етпейді, бірақ сурьма мен висмут концетрлі хлорсутек қышқылында ериді:

S Bi ⁰ + 6 H ⁺ CI=2 Bi ³⁺ CI ₃ +3 H ⁰ ₂

Концентрлі күкірт қышқылымен әрекеттесекенде мышьяк пен сурьма мышьякты және сурьмалы қышқылдар түзсе, висмуттың металдық қасиеті басым болғандықтан, висмут (ІІІ) сульфатын түзеді:

2As ⁰ +3H ₂ S ⁶⁺ O ₄ =2 H ₃ A ³⁺ sO ₃ + 3S ⁴⁺ O ₂

2 Sb + 3 H ₂ SO ₄ =2 H ₂ SbO ₃ +3 SO ₂

2 Bi ⁰ +6H ₂ S ⁶⁺ O ₄ =Bi ³⁺ ₂ (SO ₄ ) ₃ +3 S ⁴⁺ O ₂ +6 H ₂ O

Мышьяк пен сурьма концентрлі азот қышқылымен әрекеттескенде сәйкес мышьяк және сурьма қышқылдарын ал висмут (ІІІ) нитратын түзеді:

3 As ⁰ +5 HN ⁵⁺ O ₃ + H ₂ О =3 Н ₃ A ⁵⁺ sO ₄ +5 N ²⁺ O

3 Sb+5 HNO ₃ + 2 H ₂ O =3 Н ₃ SbO ₄ +5 NO

Bi+4 HNO ₃ =Bi (NO ₃ ) ₃ +NO+2 H ₂ O

Мышьяк сілтемен қосып қайнатқанда мышьякты қышқылдың тұздары арсениттер түзеледі:

2 As ⁰ + 6 NaO ⁺ H=2 Na ₃ A ³⁺ sO ₃ +3 H ⁰ ₂

Бұл металдардың тотығу дәрежелері 5+ болатын оксидтеріне мышьяк (V) оксиді As ₂ O ₅ сурьма (V) оксиді Sb ₂ O ₅ висмут (V) оксиді Bi ₂ O ₅ жатады. Висмут (V) қышқылы H ₃ AsO ₄ және сурьма H ₃ SbO ₄ қышқылын сусыздандыру арқылы алады, мысалы:

2 H ₃ AsO ₄ =As ₂ O ₅ +3 H ₂ O

Мышьяк (V) оксиді ақ түсті, сурьма (V) оксиді сата түсті қатты заттар,

Мышьяк қышқылы мен сурьма қышқылын металдарды азот қышқылында еріту арқылы алуға болатыны жоғарыда айтылады.

Сульма (ІІІ) мен висмуттың (ІІІ) тұздары судағы ерітінділерінде әлсіз негіздердің тұздары болғандықтан, күшті гидролизденіп суда ерімейтін негіздік тұздар түзеді:

SbCI ₃ + 2 HOH = Sb (OH) ₂ CI + 2 HCI

Be (NO ₃ ) ₃ + HOH =BiOH (NO ₃ ) ₂ + HNO ₃

Колданылуы. Металл түріндегі мышьяктың қорғасынмен құймасынан бытыра жасалады, өйткені мышьяк құйманың қаттылғын арттырады.

Сурьма мен висмуттан арнаулы құймалар жасалады. Мысалы, олар баспаханаға қажетті оңай балқитын құймалар (65-70 ⁰ С)

Мышьяк қосылыстары негізінен ауыл шаруашылық дақылдарының зиянкестерімен күресу үшін қолданылады.

Азот

Азот деген сөз гректің - «өмірді қолдамайды» деген сөзінен шыққан. Шындығында таза азот атмосферасында, өмір болмайды . Ал оның таңбасы N - латынша нитрогениум, яғни селитра тудырғыш - деген сөзден шыққан. Табиғатта азот көбінесе бос күйінде болады. Ол жер атмосферасының көлем бойынша 78 процентін алып жатыр. Азот байланысқан күйде біршама топырақта, органикалық заттар құрамында болады. Топырақтағы бактериялар (азотбактерия) органикалық қосылыстағы азотты азоттың тұздарына - нитраттарға айналдырады. Сөйтіп, өсімдіктер азотты топырақтан нитраттар күйінде сіңіреді. Ол өсімдік белогі құрамына кіреді. Жануарлар азотты өсімдік арқылы алады. Олардың организмінде 1-10 %, ал жүн мен мүйізде 15 % -ке дейін азот болады. Тірі организм құрамындағы белокке азот кіреді . Азотсыз белок жоқ, ал белоксыз өмір жоқ. Осыдан азоттың жердегі өмір үшін қандай маңызы барын түсіну қиын емес. Сонымен қатар азот көмір, торф және нитрат құрамында табиғатта кездеседі. Натрий нитратының ең бай қоры Оңтүстік Америкада Чили жағалауында.

Азоттың алынуы, қасиеті, қолданылуы. Өнеркәсіпте азотты ауадан алады. Алдымен ауаны қысып сұйыққа айналдырады, содан соң біртіндеп қысымды азайтқанда қайнау температурасы жоғарылау азот бірінші ұша бастайды. Лабораторияда азотты аммоний нитритін ыдырату арқылы алады:

NH ₄ NO ₂ → N ₂ ↑ + 2H ₂ O

Аммиакты мыс оксиді (қыздырылған) үстінен өткізу кезінде азот бөлінеді:

2NH ₃ + 3Cu0 = N ₂ ↑ + 3Cu + 3H ₂ 0

Азот - иіссіз, түссіз, ауадан шамалы жеңіл газ. Суда нашар ериді. Сұйық азот - 195, 8 ° -та қайнайды, - 210 ° С -та қатады. Азот тыныс алу, жану процесін «қаламайды». Ол улы емес. Жан - жануардың адам тыныс алуы үшін таза оттегінің де жарамайтыны белгілі. Демек, тыныс процесінде ауа құрамындағы азоттың да белгілі бір рөлі бар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.