ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАРЫ ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ РЕТТЕУ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МИНИСТЕРСТВО БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ
МИНИСТРЛІГІ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Мирас университеті Университет Мирас

Бизнес және қаржы секторы Сектор Бизнес и финансы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС (ЖОБА) КУРСОВАЯ РАБОТА (ПРОЕКТ)
Курстық жұмыс (жоба) тақырыбы
Валютаны айырбастау операциялары

ПәнДисциплина

СтудентСтудент
Жолшиева Дана
(студенттің Аты-жөніФ.И.О. студента)
БФ 911К5
(топгруппа)

(шифршифр) (БББ атауынаименование ОП)

Курстық жұмыс (жоба)
Курсовая работа (проект) защищен на
(бағасыоценка)
Жетекші
Руководитель Кейкова Ж
(қолыподпись) (Аты-жөніФ.И.О.)

20 11 .2020 жг

Шымкент 2020 ж.г.
қорғалды

Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ВАЛЮТАНЫ АЙЫРБАСТАУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫ ... ... ...
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАРЫ
ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ РЕТТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ВАЛЮТАЛЫҚ ШОТТАРДЫ АШУ ТӘРТІБІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БАНКТІК ЕСЕП АЙЫРЫСУ НЫСАНДАРЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Валютаны айырбастау операциялары ежелде ауыстыру ісі нысанында ерте
заманда және орта ғасырларда пайда болып, бірақ қазіргі түсініктегі
валюталық нарық XIX ғасырда қалыптасты. Олар келесідей негізгі
ерекшеліктермен сипатталады: байланыстың электронды құралын кеңінен қолдану және олар бойынша есеп айырысуларды жүзеге асыруда шаруашылық қызметті интернационалдандыру негізінде валюталық нарықты интернационалдандыру күшейеді; операциялар барлық елдер түпкірінде тәулік ішінде үздіксіз жасалынады; валюталық операциялар техникасы сәйкестендірілген, есеп айырысулар банктің корреспонденттік есепшоты арқылы жүргізіледі; валюталық және несиелік тәуекелді сақтандыру мақсатында валюталық операциялардың кең көлемде дамуы;
алып-сатарлық және төрелік операциялар коммерциялық мәмілемен байланысты валюталық операциялардан біршама асып түседі; олардың
қатысушыларының саны бірден өсті және олардың құрамына банктер мен
ұлт аралық корпорациялардан (ҮАК) басқа занды және жеке тұлғалар да жатады;
:: тұрақты экономикалық жағдайларға тәуелсіз өздерінің
биржалық тауарларына байланысты тенденциясы бар валюталық
бағамның тұрақсыздығы.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАРЫ
ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ РЕТТЕУ
Коммерциялық банктердің сыртқы экономикалық қызметі тауарлар мен
әрекеттерді экспорттау-импорттау, Қазақстан Республикасының аумағында шетел валютасында оларды өткізу, еліміздің ішінде бейрезидент тұлғалардың
шаруашылықпен айналысудағы тауарлық емес сипаттағы мәміле кезінде теңге және шетел валютасында банктік операцияларды жүзеге асырумен байланысты. Әрбір егеменді мемлекетте заңды төлем құралы ретінде сол елдің ұлттық валютасы қолданылады. Сондықтан сыртқы сауда, қызмет, несие, инвестиция, мемлекетаралық төлемдер бойынша есеп айырысудың қажетті жағдайы төлеуші немесе сатып алушылар шетел валютасын сатып алу немесе сату нысанында бір валютаны басқа валютаға айырбастау болып табылады. 21 ҚЕХС сәйкес валюталық операция - бұл шетел валютасында деноминацияланатын немесе ондағы есепті талап ететін операция.
Осындай айырбастарды жүргізу ушін валюталық нарық қызмет етеді, яғни
сұраныс пен ұсыныс нәтижесінде қалыптасатын бағам арқылы шетел валютасын ұлттық валютаға айырбастау немесе сату жүзеге асырудың ресми орталықтары. Атқарымдық көзқарас тұрғысынан валюталық нарық келесілерді қамтиды: халықаралық есеп айырысулардың уакщылы жүзеге асырылуы; валюталық және несиелік тәуекелді сақтандыру;
әлемдік валюталық несиелік және қаржылық нарықтардың
өзара байланысы; банк, кәсіпорын, мемлекеттің валюталық резервтерінің әртараптандырылуы (диверсификациясы);
валюталық бағамды реттеу; қатысушылардың валюталық бағам айырмасы ретінде алатын алып-сатарлық пайдасы;
экономиканы мемлекеттік реттеуге бағытталған валюталық саясатты жүргізу.
Институционалдық көзқарас тұрғысынан валюталық нарық -бұл банктердің,
брокерлік фирмалардың, корпорациялардың, әсіресе үлт аралык корпорациялардың (YenАТ) жиынтығы. Банктер банк-аралық нарықта және тауарлы- өнеркәсіп клиентурасында 85-95% валюталық мәмілелер жасайды.
Валюталық қатынастың субъектілеріне Қазақстан Республикасының резидент және бейрезидент тұлғалары жатады. Валюталық реттеулердің объектілері валюталық құндылықтар-мен жүргізілетін операциялар болып табылады. Оларға: шетел валютасы және бағалы қағаздар (акция, облигация, төлем құжатта-ры, қарыздық міндеттеме, қымбат металдар) жатады.
Валюталық құндылықтармен жүргізілетін операциялар екі түрге бөлінеді:
ағымдағы валюталық операциялар, олардың құрамына елден валюта аудару және керісінше валюта қабылдау, саудалық сипатқа жатпайтын аударымдар және тура инвестициялар, қаржылық несиелер және т.б. капитал қозғалысымен байланысты операциялар жатады. Шетел валютасында банктік операциялар жүргізуге лицензияларды Ұлттық банк шексіз мерзімге береді және атаулы болып табылады, яғни үшінші тұлғаларға берілмейді. Банк валюталық операциялардың лицензияда көрсетілген жағдайда және келесілерге сәйкес жүргізуге құқығы бар: шетел валютасындағы қаражаттарды занды және жеке тұлғалардың шотына және салымына орналастыруға және кабьшдауға; банктер мен ұйымдарға шетел валютасында несие және қарыздарды тарту және ұсыну; занды және жеке тұлғалардан шетел валютасындағы төлем құжаттарын сатып алу және сатуды жүзеге асыру; валюталарды сатып-алу сатуды жүргізу; шетел мемлекеттерінің банктерімен корреспонденттік қатынастарды белгілеу; өз клиенттеріне шетел валютасында кассалық қызмет көрсету; шетел валютасында саудалық және саудалық емес операциялар бойынша есеп айырысуды жүзеге асыру; халықаралық банктік тәжірибеге сәйкес басқа да операцияларды жүзеге асыру. Валюталық операцияларды жузеге асыруга қүқық берілген банк-тер
уэкілетті деп аталады. Валюта нарығында банктің рөлін анықтайтын негізгі
фактор банктің көлемі, оның репутациясы, бөлімшелермен филиалдардың
шетелдік желісінің даму деңгейі, жасалатын халыкаралық банктік есеп
айырысудың көлемі болып табылады. Сондай-ақ банк және оның валюта саясаты орналасқан орындарда кезең сайын енгізілетін валюталық шектеулер, телекстік және телефондық байланыс жағдайы маңызды рөл атқарады.
2000 жылдың сәуірінен бастап Ұлттық банк теңгенің еркін қалқымалы
бағамын белгіледі. Ол Ұлттық банк қатысуынсыз валюталық нарықта сүраныс және ұсыныс негізінде ұлттық валюта бағамын құрылуын болжайды. Бұндай жағдайда валюталық реттеудің маңызы кенеттен өседі, негізгі міндеттері келесілер болып табылады:
Қазақстан Республикасының аумағында жүргізілетін валюта-
лық операциялардың жүргізілу тәртібі мен қағидаларын
анықтайтын нормативтік құқықтық актілерді шығару, валюталық операциялар
субъектінің қүқықтары мен міндеттері, валюталық зандылықтарды
бұзғаны үшін жауапкершілік;
валюта заңдылықтарының орындалуын бақылау (валюталық
бақылау);
валюталық нарық, жүргізілген валюталық операциялар көлемін және құрылымының
жағдайын талдау.
Валюталық реттеу мәселелерін шешу үшін Қазақстан Республикасының
Ұлттық банкі келесі негізгі әдістерді қолданады:
валюталық операциялар объектілері мен субъектілерін, валюталық операциялар субъектілерінің қүқықтары мен міндеттерін,
жіктелуін, валюталық күндылықтармен айналысу тәртібін
белгілеуді анықтайтын валюталық операцияларды жүргізу тәртібін
белгілеу; сипатына, субъектісіне, объектісіне, көлеміне байланысты
белгілі валюталық операцияларды жүргізуге шектеу енгізу;
шетел валютасын паидаланатын қызметтерді лицензиялау;
валюталық операцияларды тіркеу;
валюталық операциялар туралы есептемені жинау және талдау;
валюталық заңдылықтардың орындалуын бақылау;
валюталық реттеу мәселелері бойынша халықаралық байланыс. (Қазақстан
1992 жылдың ортасынан бастап халықаралық валюта қорының (ХВҚ)
мүшесі болып табылады, ал 1996 жылдың 16 шілдесінен бастап ХВҚ
келісім баптарының VIII бабына енді, онда мемлекеттердің өздерінің
валюталарының айырбасталымдылығын қамтамасыз ету міндеттері қарастырылған, яғни ағымдағы валюталық операциялар бойынша шектеулер енгізбеу). Валюталық реттеудің негізін қүраушы жүйе валюталъщ бақылау болып табылады. Валюталық бақылаудың мақсаты - Қазақстан Республикасының резидент және бейрезидент тұлғаларының валюталық операция жүргізу кезінде заңдылықтарды сақтауын қамтамасыз ету. Валюталық бақылаудың негізгі бағыттары: заңдылықтарға сәйкес жүргізілетін валюталық операциялардың сәйкестігін анықтау және оларды жүзеге асыру үшін қажетті лицензиялар мен куәліктердің болуы;
шетел валютасындағы төлемдердің шарт жағдайына сәйкестігін тексеру;
валюталық операциялар бойынша есеп жүргізу және есеп
берудің толықтығын және объективтігін тексеру.
Валюталық қатынастарды реттеу кезінде негізгі рөлді арнайы валюталық
заңдылықтар атқарады. Қазақстан Республикасында валюталық реттеудің негізгі органы республиканың зандылықтарына сәйкес валюталық реттеудің қызметтерін атқаратын Ұлттық банк болып табылады. Үкімет және басқа да мемлекеттік органдар валю-талық реттеудің заңдылықтарына сәйкес өз құзыретінің шегінде жүргізеді. Валюталық реттеу бойынша негізгі нормативтік актілер 1998 жылдың 24 желтоқсаныңда Валюталық реттеу туралы заңға толықтырулар мен косымшалар енгізілген заң болып табылады. Ол Қазақстан аумағында жүргізілетін валюталық операциялардың прин-циптері мен тәртібін валюталық операция субъектілерінің кұқықтары мен міндеттерін, валюталық заңдылыктар бұзылуының жауапкерші-лігін анықтайды. Валюталық бақылау агенттері ретінде валюталық операцияларды жүргізу кезінде валюталық зандылықтардың орындалуын бақылау міндеті жүктелген уәкілетті банктер мен банктік емес қаржылық мекемелер болып табылады. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында келесідей валюталық шектеулер қолданылады:резидентгер арасында жүргізілетін операциялар бойынша барлық төлемдер тек казақстандық валютада жүргізілуі керек, тек Yenлттық банктің нормативтік құқықтық актілерінде, салық және кеден зандылықтарында көрсетілген жағдайлардан басқа;
банктік операциялардың бөлек түрлерін жүзеге асыруда уәкілетті емес
банктер және ұйымдардың шетел валютасын сатып алуға, сатуға және
айырбастауға болмайды; қызмет және тауар, несие ретінде резиденттер алатын шетел валютасы, олардың өкілетті банктеріндегі шоттарыңда міндетті түрде есептелуі керек. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Президенті халықаралық міндеттемелерді орындау мақсатында және күтпеген жағдайлардың туыңцау кезінде кез келген валюталық операцияларды шектеуге және тоқтатуға құқылы.
Қазақстан Республикасы Президентінің Жарғысына сәйкес Қазақстан
Республикасы Yenлттық банк туралы заңды күші бар ҚР Ұлттық банк шетел
валютасы жүргізілетін операцияларға қажетті операциялар енгізуге құқы бар.
Қазақстан Республикасының Валюталық реттеу туралы Заңына сәйкес Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі резиденттердің экспорттық операцияларына валюталық төлем және экспорттық валюталық түсімді міндетті сату тәртібіне шек қоя алады. Соңғысы нақты уақытта уақытша тоқтатылған.

ВАЛЮТАЛЫҚ ШОТТАРДЫ АШУ ТӘРТІБІ

Шетел серіктестігімен есеп айырысуды жүзеге асыру үшін валюталық шот
ашу қажет. Егер заңды тұлғаның банкте теңгелік шоты болмаса, онда оны ашу үшін келесі құжаттар қажет: нотариалдық куәландырылган кұрылтай құжатгарының көшірмесі; заңды тұлғаның валюталық шот ашу туралы арызы;
уәкілетті тұлғалардың қол және мөр үлгілері;
салық төлеуші ретінде есепке тұрғаны туралы анықтама;
Қазақстан Республикасының уәкілетті органына тіркелгендігі
туралы куәлік. Банкте төлемдерді жүргізу үшін өзара шарттар, келісімдер, мәмілелер көшірмесі бар заңдық іс жасалынады. Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар банкте валюталық шот ашу үшін келесі қүжаттарды ұсынуы қажет: -- шот ашу үшін арыз (1-қосымша);
жеке басын куәландыратын құжаттың көшірмесі; клиенттің салық есебіне тіркелгендігін растайтын салық қызметінің органы берген бекітілген нысандағы құжат; мемлекеттік тіркеуден өткендігін растайтын уәкілетті орган берген құжаттың көшірмесі немесе соған теңесетін құжат
(патент немесе лицензия) көшірмесі. Шотқа келіп түскен валюталық қаражаттар жариялануы қажет: уәкілетті банктер арқылы ішкі валюта нарығында теңгеге сатып алынған экспортты валюталық түсім, жарғылық капиталға салым, қаржылық көмек, қайырымдылықтар, сыйлықтар, несиелер, қарыз-дар, валюта. Заңды тұлғалар шетел валютасындағы несиені тек бейрезидент тұлғалармен есеп айырысу үшін және шетел валютасында алынған банктік несиелер бойынша міндеттемелерді орындау үшін ғана
ала алады. Клиенттердің валютаны сатып алуы валюта-лық қаражаттарды сатып алуға берілетін арыз арқылы (2-қосымша) және кросс-операция (айырбастау) (3-қосымша) бойынша жүзеге асырады, ал сату валюталық қаражаттарды сатуға арыз-тапсырма негізінде жүргізіледі (4-қосымша).
Клиент валюталық шоттан тауарды импортгау (жұмыстар мен қызметтер)
бойынша келісімшарттарды алдын ала төлеуді жүзеге асыру кезінде банкке
сәйкес өзара шарт, келісімшарт немесе келісімдерді ұсынуы қажет. Yenсынылатын құжаттар негізінде валюталық шот ашу кезінде тоғыз таңбалы саннан тұратын нөмір беріледі.
000 000 000
1 2 3,
Мұндағы:
1 - валютаның коды;
- шоттың баланстық нөмірі;
- клиенттің нөмірі (жеке).
Онда шотгың ашылған күні, клиенттің атауы, нөмірі және қосымша
ақпараттар жазылатын, валюталық шоттарды тіркеу кітапшасы жүргізіледі. Сол уақытта клиенттерге папка ашылады: онда шот бойынша ақша қаражаттарымен байланысты барлық материалдар жиналатын занды іс және дербес шот көрсетіледі. Жоғарыда айтылғандай, банктер шетел валютасында операция жүргізу үшін лицензия алулары қажет. ҚР Ұлттық банкі лицензиялауды заңдылықтарға сәйкес жүзеге асырады. Бүгінгі күні шетел валютасында қолма-қол есеп айырысу негізінде бөлшек сауда және қызмет көрсетулермен байланысты әрекет, резиденттердің мемлекет зандылықтары бойынша кұқықтарына сәйкес шетел банктерінде және қаржы институттарында шоттар ашумен байланысты қызметтерге лицензия беріледі. Кейбір шетел валютасындағы операциялар Ұлттық банкке тір-келуі қажет, мысалы, 100 мың АҚШ долларынан асатын ақша қаражатының бейрезиденттен резиденттердің пайдасына өтетін капитал қозғалысымен байланысты. Ұлттық банк капитал қозғалысымен байланысты валюталық операциялардың келесі тіркеу тәртібі белгіленген:
180 күнге дейінгі алынатын несие;
180 күн мерзімінде резиденттердің экстторттық мәмілелерін
бейрезиденттердің несиелеуіне байланысты есеп айырысуларды жүзеге
асыру;
180 күн мерзімінде резиденттердің импорттық мәмілелерін
бейрезиденттердің несиелеуіне байланысты есеп айырысуларды жүзеге
асыру;
Қазақстан Республикасындағы бейрезвденттердің инвестициясы;
жылжымайтын мүліктерге мүліктік және басқа да құқықтар
төлемдеріне аударымда; бейрезиденттердің 180 күн мерзімінде резиденттердің экспорттық мәмілелерін несиелеумен байланысты есеп айырысуларды жүзеге асыру.
Валюталық операциялар бойынша есеп және есеп беру тэртібі және нысаны
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі мен статистикалық уәкілетті
мемлекеттік органдарының келісіміне сәйкес Қазақстан Республикасы Yenлттық банкпен бекітіледі және Қазақстанның заңды және жеке тұлғалары міндетті
түрде орындауы керек. Республикадағы барлық заңды және жеке тұлғалар Қазақстан Республикасы Ұлттық банк және өкілетті банктерге олардың сұрауы бойынша, валюталық реттеу заңының талаптарын орындау мақсатында қажетті ақпараттар мен қаражаттарды ұсынуға міндетті.
Жекелеген валюталардың ұзақ немесе қысқа позицияларында бірінші
кезекте мүмкіндігі болатын қолма-қол өтелмеген мәмілелер мен байланысты
олардың қолдағы бар мүмкіндіктері жабылмаған мәмілелерімен валюталық
операцияларды жүргізу кезінде банктер әр түрлі тәуекелге бел буады.
Валюталық позиция банктің шетел валютасындағы талаптар мен
міндеттерінің арақатынастарын білдіреді. Олардың нақты валюта бойынша тең болуы кезінде валюталық позиция жабық деп есепт-елінеді, ал тең келмеуі кезінде - ашық. Жабық валюталық позиция кезінде банк шетел валютасын сатып алу мәмілесін жасайды да және дәл сол уақытта оны алынған табыспен басқа сату мәмілесімен жабады. Ұлттық банк жабық валюталық позиция көлемін шектемейді. Егер сатылған валюта бойынша міндеттемелер оған деген талаптардан жоғары болса ашық валюталық позиция кысқа болуы мүмкін және егер сатып алынған валюталар бойынша талаптар оларға деген міндеггемелерден жоғары болса, онда ұзақ болуы мүмкін. Қатаң валюта бойынша ашық валюта позициясына мәлімет банктің жарғылық капиталының 30% қүрауы керек, ал ұзақ валюталық позиция жүмсак валюта бойынша 5%, валюталық нетто-позицияның жарғылық капиталдың 50% күрауы керек. Банктік операциялардың жіктелуі жалпы банктік критерийлері бойынша, сондай-ақ тек валюталық операцияларга ғана тән басқа да белгілері бойынша жүзеге асады. Сонымен, олар келесідей жіктеледі: Қазақстан Республикасы аумағында жасалынатын;
валюталық құндылықтардың Қазақстан шекарасына өтумен байланысты;
Республикадан тыс жерде банктер жасайтын.

ВАЛЮТАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЕСЕБІ
Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін валюталық операциялардың түрлері
кеңінен дамыды. Елуінші жылдардың аяғынан бастап өнеркәсібі дамыған елдерде валютаны жедел ұсыну (спот) және мерзімді (форвордтық) мәмілелер кең қолданылды, соңғылары валюталық реттеу объектілері болып табылады.
Жетпісінші жылдардан бастап биржада фъючерстік және опционды валюталық мәмілелер дамыды. Бүл алып-сатарлық мәмілені және валюталық тәуекелден сақтандырудың жаңа нысаны. Қолма-қол валюталық операцияларды көп банктер жүзеге асырады, мерзімді операциялар мен своп мәмілелерін негізінен ірі банктер, ал опционды опера-цияларды ірілендірілген банктер жүзеге асырады.
Жедел ұсыну (своп) валюталық операциялары өте кең таралған және төленген мәміле көлемінің 90% құрайды. Олардың мәні мәмілені жасау кезіндегі бағам бойынша мәмілеге отыру күнінен бастап екінші күні валютаны алып-сату шартына байланысты банк-контрагентте-рінің оны жеткізуінде. Свифт электрондық байланыс күралының, банкаралық электронды аударымдар жүйесінің, мысалы, АҚШ-та ЧИПС, Лонданда ЧАПС және т.с.с., компьютерлік өндеудің кең таралуы бүгіннен ертеңге дейін немесе ертеңненкелесі күнге дейінгі бір күндік депозиттерді орналастыру операцияларын тез жүзеге асыру үшін айтарлықтай мүмкіндік береді. Алайда дәстүрлі валюталық операция негізінде спот мәмілесі және базалық бағам ретінде телеграфты аударым бағамы деп аталатын спот бағамы танылып қалады. Осы бағам негізінде валюталық нарықта басқа мәміле бағамдары анықталады: валютаны жеткізудің қысқа мерзімінде бір реттік мәміле үшін бағам ретінде мерзімдік. Жедел ұсынумен байланысты валюталық операциялар валюта-лық жайғасымның
ең мерзімді элементі болып табылады және белгілі бір тәуекелді өз мойнына
алады. Банктер спот операциясының көмегі арқылы өз клиенттерінің шетел
валютасындағы қажеттіліктерін қамтамасыз етеді, капиталдардың, оның ішінде қапыл' ақшалардың бір валютадан басқаға ауысуы төрелік және алып-сатарлық операцияларды жүзеге асырады. Шетел валютасындағы мерзімді мэмілелер (форвардтьщ, фьючерстік) - шарт жасаған кезде тіркелген багам бойынша шетел валютасының сомасын белгіленген уақыттан кейін алып келуі туралы екі жақтың келісуі арқылы жасалынатын валюталық мәміле. Осы анықтамадан мерзімдік валюталық операциялардың екі
ерекше-лігі байқалады: шарт жасау уақыты мен мәмілені орындау арасында интервал бар, яғни валютаны жеткізу. Ол мәмілені жасау күнінен
бастап кезең соңы ретінде (мерзімі 1-2 апта, 1, 2, 3, 6, 12 ай және 5
жылға дейін) немесе мерзім шегіндегі кез келген кезең.
операция белгілі мерзімнен кейін жасалса да, валюта бағамы
мәміле жасалған кезде тіркеледі.
Спот және форвард мәмілесі бойынша валюта бағамының арасындағы
айырма мерзімді мәміле бағамы төмен кезде, спот бағамы бойынша жеңілдік
(дисконт - сііз немесе депорт - В) ретін-де немесе егер жоғары болған кезде
сыйақы ретінде анықталады. Сыйақы мерзімі бойынша жасалған мәміледе валюта
қолма-қол операцияға қарағанда қымбат айырбасталады дегенді білдіреді.
Дисконт, форвард операциялары бойынша валюта бағамы қолма-қолға қарағанда
төмен екендігін білдіреді. Жалпы алғанда, жеңілдік немесе сыйақы келемі
спот бағамына қарағанда тұрақты. Сон-дықтан банк аралық нарықта мерзімді
мәмілелердің бағамын белгі-леу кезінде көбінесе сыйақымен дисконт
анықталады. Валютаны жанама белгілеу кезінде дисконт қосылады, ал сыйақы
спот
Қапыл яқша - құнын сақтау немесе үстеме шығын алу мақсатында бір елден
екінші елге стихиялы түрде ауысатын ақша капиталы. Олардың негізгі қуат
көзі экономикалық және саяси тұрақсыздық, инфляция, валюталық дағдарыс
болып табылады. бағамынан шегеріледі. Сыйақы және дисконт эдісі бойынша
емес, сандық белгіде белгіленетін мерзімді мәміле бойынша валюта багамы
яутряйт багамы деп аталады.
Шетел валютасында жасалатын мерзімді мәмілелер келесі мақсаттарға
жүргізіледі:
коммерциялық мақсаттағы валюта айырбасталымы, валюталық түсімдерді
валюталық тәуекелді сақтандыру үшін қажет төлемдерді сатып алуы немесе
сатуы;
валюталық бағамының төмендеуіне байланысты болатын
шығындардан шекарадан тыс жерде және тікелей және қоржындық
капитал салымдарын сақтандыру;
:: бағам айырмасы есебінен алыпсатарлық пайда алу.
Валюталық опцион сатып алу-сату (лат. орtіо, орtions -тандау)
-келісілген мерзім аяқталганға дейін мәмілені жасау кезінде белгіленген
бағам бойынша белгілі бір валюта көлемін тараптардың бір жагы сатып алу-
сату мәмілесі кезінде сатып алу (саll мәмілесі - сатып алушы опционы)
немесе сату (рut мәмілесі -- сатушы опционы) құқығын таңцауга мүмкіндік
беретін белгіленген комиссияны (сыйақы) төлеу шарты кезіндегі келісім.
Опцион жағдайындағы мәмілелер банк үшін тәуекелі жоғары, сондықтан ол
клиентке аз табысты бағамын белгілейді. Опцион бойынша сыйақы мөлшері
опциондық шарттың аяқталу күніндегі жедел мәміле бойынша валюта бағамының
есебі арқылы анықталады. Опционды мәмілелер сыйақы көлемінен асып түсетін,
бағамдық ауытқулар кезінде тиімді болады. Негізінен валюталы опцион
валюталық тәуекелді сақтандыру үшін қолданылады. Опциондармен тек қана
банкаралық нарықта ғана емес, сонымен қатар биржаларда қор және тауар
биржасында саудаласады.
Жетпісінші жылдардан бастап батыс елдерінде қалқымалы валюталық
бағамға өту барысында валюталық фъючерстер дамыды. Валюталық фъючерс -
мәмілеге отыру кезінде алдын ала белгі-ленген багам бойынша белгілі бір
мерзімге белгілі бір валютаның стандарттық көлемін сатып алу немесе сату
міндеттемесін білдіретін келісім. Стандарттық шарттарда барлық жағдайлар
реттелген: сома, мерзім, кепілді депозит, есеп айырысу тәсілі.
Фъючерстермен сауда жасау клирингтік үй арқылы жүзеге асырылады: ол әрбір
сатып алушы үшін сатушы, ал әрбір сатушы үшін сатып алушы болып табылады.
Қолма-қол және мерзімді операцияларға сәйкес валюталық мәміле-нің әр
түрлі своп мәмілесі болып табылады. Своп (агылшын. swар - айырбастау) -
б9л белгілі бір мерзімге сол валюталармен бір уақыты шартты мәміле бойынша
жедвл жеткізу жагдайындағы екі валюталық сатылу-сатып алуын қарастыратын
валюталық операция болып табылады. Своп операциясы бойынша қолма-қол
мәміле спот багамы бойынша жүзеге асырылады. Сонымен бірге клиент қолма-
қол мәміле бойынша сатушы және сатып алушы бағамының арасындағы айырма
маржа кезінде үнемдейді. Своп операциялары банктер үшін өте қолайлы болып
табылады: олар ашык позициясыз өтеді (сатып алу-сату жабылады), оның
тәуекел-сіз қажетті валютамен уақытша камтамасыз етеді. Своп операциялары
тек валютамен ғана емес, сонымен қатар пайызбен де жаса-лынады. Своп
мәміле нысанында банктер валюталарды, несие-лерді, депозиттерді, пайыздық
мөлшерлемелерді, бағалы қағаздарды немесе басқа да құндылықтарды
айырбастауды жүзеге асырады.
Валюталық операциялармен байланысты нарықтық қызметтің белгілі бір
түрі - бұл төрелік - пайда табу мақсатында валютаны бір нарықтан сатып алу
және сол уақытта оны сату. Төреліктің айтарлықтай маңызды нысаны - олардың
қамтамасыз етілу икемділігін жоғарылату үшін пайыздық мөлшерлеме мен
форвардтық сыйақы немесе дисконт айырмасы арасындағы қатынастарды банктер
пайдаланатын және валюталық айырбас тәуекеліне ұшыра-маған пайданы алу
жағдайы кезіндегі пайыздык арбитраж.
Спот немесе форвард жағдайында шетел валюталарын немесе бағалы
металдарды сатып алу шартына банк кол қойған кезде, келесідей шоттар
корреспонденциясы жасалады:
Дт 6405 Банктің шетел валютасын сатып алу - сату бойынша шартты
талаптары.
Кт 6999 Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша
позициясы.
Және бір уақытта осы өткізбеден теңге эквивалентінде келесі өткізбе
жасалады:
Дт 6999 Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша
позициясы.
Кт 6905 Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шартты міндеттемелер.
Спот және Форвард жағдайында шетел валюталарын бағалы металдарды
сату шартына банк қол қойған кезде, мынадай шоттар корреспонденциясы
жасалады:
Дт 6999 Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша
позициясы.
Кт 6905 Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шартты міндеттемелер
Баланстық шотта бір уақытта қайта бағалау сомасына келесідей
өткізбелер жасалады:
Келісімшарттың күші жойылған кезде немесе сатып алу бойынша есеп
айырысулар жүргізу кезінде банк келесі өткізбелерді жасайды:
:: сату валютасы бойынша:
Дт 6905 Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шартты міндеттемелер
Кт 6999 Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша
позициясы.
:: сатып алу валютасы бойынша:
Дт 6999 Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша
позициясы.
Кт 6405 Банктің шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шартты
талаптары.
1 Валюталау күні - валютальщ нарықта мәмілені
реттеу кезшдеп каражаттарды жеткізу күні. Баланстық шот бойынша есеп
айырысуды жүзеге асыру кезінде келесідей шоттар корреспонденциясы жасалады:

:: сатып алынатын валютада:
Дт 1001 Кассадағы колма-қол ақша
1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы.
2858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ
позициясы.
3560 Мерзімді мәміле бойынша қаржылық құралдарды қайта
бағалау резерві (оң қайта бағалау сомасына) немесе
Дт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
1050 Банктердің корреспонденттік есепшоттары
3560 Мерзімді мәміле бойынша қаржылық құралдарды
қайта бағалау резерві (теріс қайта бағалау сомасына)
Кт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы
2858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы;
:: сатылатын валютада:
Дт 1858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы
2858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы
Кт 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
3560 Мерзімді мәміле бойынша қаржылық құралдарды қайта
бағалау резерві (оң қайта бағалау сомасына) немесе Дт 1858 Банктің
шетел валютасы бойынша валюталық қысқа позициясы
2858 Банктің шетел валютасы бойынша валюталық ұзақ позициясы
Кт 3560 Мерзімді мәміле бойынша қаржылық құралдарды қайта
бағалау резерві 1001 Кассадағы қолма-қол ақша
Бұрын айтылғандай, своп операциясы - бұл спот және форвард
операцияларының үйлесуі. Своп операциясы баланстан тыс есеп берудің бөлек
дербес шоттарында көрсетіледі. Валюталық позицияның баланстық шотында
своп операциялары бойынша бөлек дербес шот ашылады. Бұл шот шетел
валютасының ағымдағы балансының өзгеруі кезінде қайта бағаланбайды.
Шетел валютасындағы своп операциясы бойынша шартқа қол қою кезінде
банк спот сатып алу кезінде келесі өткізбені жүргізеді.
Дт 6405 Банктің шетел валютасын сатып алу - сату бойынша
шартты талаптары Кт 6999 Банктің шетел валютасымен жасалған
мәмілелер бойынша банк позициясы
:: және бір уақытта сатылатын валюталарға келесі
жазулар
жасалады:
Дт 6999 Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер бойынша
позициясы Кт 6905 Шетел валютасын сатып алу-сату бойынша шартты
міндеттемелер
Сонымен бірге әрбір валюта бойынша бөлек дербес шот ашы-лады. Спот
сатып алу (сату) бойынша есеп айырысуды жүзеге асыру кезінде
банк сату валютасы бойынша келесі өткізбені жасайды: Дт 6905 Шетел
валютасын сатып алу-сату бойынша шартты
міндеттемелер Кт 6999 Банктің шетел валютасымен жасалған мәмілелер
бойынша банк позициясы

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БАНКТІК ЕСЕП АЙЫРЫСУ НЫСАНДАРЫ
Экспорт-импорт операцияларын жүзеге асыру кезінде халықаралық банктік
есеп айырысудың келесідей нысандары қолданылады:
құжаттамалық аккредитив;
құжаттамалық инкассо;
банктік аударым.
Құжаттамалық аккредитив
Құжаттямальщ яккредитив - экспортшы (траттаны акцептеу) пайдасына
төлемді жүргізу туралы клиент-импортшы тапсырысы бойынша берілетін банктің
шартты ақшалай міндеттемесі немесе аккредитивте көрсетілген анықталган
сомада және бекітілген мерзімде басқа банктің төлемді (тратта акцепті)
жүзеге асыруды қамтамасыз ету.
Құжатты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.