Шетелдердің қылмыстық заңнамасы бойынша қылмыс құрамының құқықтық сипаттамасы
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабының 1-тармағы Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары екенін, 2 - тармағы Республика қызметінің түбегейлі принциптері: қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық; бүкіл халықтың игілігін көздейтін экономикалық даму; қазақстандық патриотизм; мемлекет өмірінің аса маңызды мәселелерін демократиялық әдістермен, оның ішінде республикалық референдумда немесе Парламентте дауыс беру арқылы шешу деп көрсеткен.
Көршіліес Ресей Федерациясы Конституциясының 2-бабы адам, оның құқықтары мен бостандықтары ең жоғарғы құндылық деп жариялайды.
Демек, мемлекеттің басты міндеттерінің бірі - адамның құқықтары мен бостандықтарын, әсіресе адамның өмір сүру құқығын қорғау болса, қылмысқа қарсы, әсіресе жеке адамға қарсы қылмысқа қарсы табанды күрес болмаса, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын ойдағыдай жүзеге асыру, қазіргі кезде мемлекеттің алдында тұрған әлеуметтік-экономикалық және басқа да мәселелерді шешу мүмкін емес екен.
Көрші елдердің барлық Қылмыстық кодексінде адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар адам өлтіруден басталады. Қазақстанмен ынтымақтас мемлекеттер Өзбекстан, Грузия,Ресей, Қырғызстан, Украина, Беларуссияда адам өлтірумен байланысты қылмыстар Қылмыстық кодекстерінің 1-ші тарауынан орын алған.
Өзбекстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 97-бабында берілген. Грузия Қылмыстық кодексінің 108-бабында кісі өлтіру ұғымының заңнамалық анықтамасы жоқ, дегенмен д, Қылмыстық кодекстің баптарында тек қасақана кісі өлтіру туралы айтылған. Қалған ТМД елдерінің Қылмыстық кодексінде кісі өлтіру ұғымына заңнамалық тұрғыдан анықтама берілген, ол басқа адамның өмірін қасақана заңсыз айыруды білдіреді.
Мысалы, Беларусь Республикасы Қылмыстық кодексінің 139-бабы, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 99 - бабы, Украина Қылмыстық кодексінің 12-бабы, Әзірбайжан Республикасының Қылмыстық кодексінің 120-бабында ...кісі өлтіру - адамның өмірін қасақана айыру деп қаралған.
Адам өмірі Қазақстанда да, шетелдердің қылмыстық кодексінде бірінші тараудан басталады яғни бұл адам өмірінің мемлекет үшін құндылық екенін көрсетеді. Сол жағынан қарағанда, менің Шетелдердің қылмыстық заңнамасындағы адам өлтіру ұғымы және түрлері атты диплом жұмысым өзекті тақырыптардың бірі. Басты өзектілігі - шетел мемлекеттерінің қылмыстық заңдары бойынша адам өлтірудің себептерін ашу арқылы алдын-алу жақтарын қарастырумен байланыстырамын.
Зерттеудің объектісі - ауырлататын және ауырлататын мән-жайларсыз кісі өлтіруді жасауға байланысты туындайтын қылмыстық-құқықтық қатынастар, сондай-ақ құқық қорғау органдары мен соттардың осындай қылмыс түрлеріне қарсы іс-қимылға байланысты қызметі.
Зерттеудің тақырыбы кісі өлтіру үшін жауапкершілік туралы қолданыстағы және жарамсыз ішкі қылмыстық заңнамасы болып табылады.
Яғни жақын және алыс шетелдердің қылмыстық заңнамасы қарау арқылы ауырлатпайтын және ауырлататын мән-жайларсыз кісі өлтірудің құрамдарын қарастырап ашып көрсету, сондай-ақ, адам өлтіруге қарсы мәселелер бойынша ғылыми теориялар мен әдебиеттер, адам өлтіру істері бойынша сот практикасы мәселелері бойынша шетел соттарының тәжірибесін қарау жүзеге асырылады.
Диплом жұмысын жазуда қойылатын зерттеудің мақсаты - шет елдердің қылмыстық заңнамасы бойынша жәбірленушінің жеке басына байланысты ауырлататын жағдайлардағы кісі өлтіру үшін қылмыстық жауаптылық проблемасын зерттеу, осындай кісі өлтіруге қарсы іс-әрекетті құқықтық реттеудің ең сәтті шешімдерін табу мүддесінде және өнер тұжырымдамасын жетілдіру.
Осы мақсаттарды ескере отырып, диплом жұмысында бірнеше міндеттер шешіледі:
-шетел қылмыстық заңнамасы бойынша кісі өлтіру ұғымының доктриналық түсінігін нақтылау;
- шетел қылмыстық заңнамасы бойынша кісі өлтіру құрамының объективті және субъективті белгілерін зерттеу;
- шетел қылмыстық заңнамасы негізінде жәбірленушінің жеке басын сипаттайтын кісі өлтіру мән-жайларының ғылыми талдауы;
-ауырлатқан жағдайда, оның ішінде жәбірленушінің жеке басына байланысты кісі өлтіргені үшін жауапкершілік туралы отандық қылмыстық заңның тарихын зерделеу;
-жақын және алыс шет елдердің жәбірленушінің жеке басына байланысты ауырлататын мән-жайларда кісі өлтіргені үшін жауапкершілік туралы қылмыстық заңнамасын салыстырмалы құқықтық зерттеу;
-кісі өлтіру құрбаны мен ауырлатқан өлтірушінің жеке басын криминологиялық зерттеу;
- шетел қылмыстық заңнамасы бойынша жәбірленушінің жеке басына қатысты талдау жасау;
-жәбірленушінің жеке басына байланысты ауырлататын жағдайлармен жасалған Ресей Федерациясының, сондай-ақ жақын және алыс шетелдердің Қылмыстық кодексі бойынша кісі өлтірудің жазалылығын зерттеу;
- зерттелген ауырлататын мән-жайларда кісі өлтіргені үшін қылмыстық жауапкершілікті құқықтық реттеуді жетілдіруге бағытталған ұсыныстарды әзірлеу және ғылыми негіздеу.
Зерттеу әдістемесі мен техникасы. Диплом жұмысының әдіснамалық негізі танымның жалпы ғылыми әдісі ретінде материалистік диалектика болды. Ішінара - ғылыми әдістер ресми логикалық, социологиялық, салыстырмалы құқықтық және статистикалық зерттеу әдістерінде ұсынылған. Диплом жұмысын жазу барысында жәбірленушінің жеке басына байланысты ауырлататын мән-жайлармен жасалған кісі өлтіру туралы қылмыстық істер материалдарын құжаттық зерттеу әдісі кеңінен қолданылды.
Жалпы адам өлтіру қылмысын жасаудың және жасырудың тәсілдерінің әртүрлілігі, олардың себептері және мақсаттары, қылмыскердің пайдаланылатын қарулары және амалдардың ерекшеліктері, қылмыстарды жасаудың орны және уақытының ерекшеліктері оларды тергеудің жалпы әдістемесінде кісі өлтірудің әртүрлі түрлерін тергеудің ерекшелігін көрсететін бірқатар жеке әдістеменің бар болуымен байланыстырылған. Соңғыларына қылмыстың типтік ситуациясына байланысты: атыс-қаруларын, жарылғыш заттарды, кесіп-жаншитын заттарды пайдаланып жасалған кісі өлтірулер, мәйітті бөлшектеумен, бүркемеленген (инсценировка) кісі өлтірулер; пайдақорлық, бұзақылық ниетпен және т.б. көлікте, төбелесте жасалған кісі өлтірулер жатқызылуы мүмкін.
Қылмыстық істі қозғау кезіндегі тергеушінің қолындағы алғашқы мәліметтердің сипаты мен көлеміне байланысты қылмыстарды шартты түрде мынандай үлкен екі топқа бөлуге болады:
1) кісі өлтіру анық жағдайда жасалған;
2) кісі өлтіру анық емес (белгісіз) жағдайда жасалған.
Бірінші топқа, тергеудің басында-ақ адам өлтіруші тұлға белгілі болған айқын деректерді жатқызамыз.
Мұндай қылмыстар әдетте тұрмыс-тіршіліктік қатарына жатады, олар көбіне, күнделікті тұрмыс-тіршіліктегі болатын отбасындағы, сондай-ақ көршілердің, болмаса туысқандардың тағы басқа да жақын танитын адамдардың бір-бірімен ұрыс-керістері, өзара келісе алмаушылықтарынан туындаған жанжалдар мен жеке бастық араздар. Бұл қылмыстарды жасау кезінде қылмыскерлер қылмысты жасауға байланысты алдын ала аила әдістерді таңдап, оның ізін жасыруға алдын ала дайындалмайды. Керісінше күтпеген жерден туындаған жанжалдың нәтижесшде қолына түскен тұрмыс-тіршілікте қолданылатын заттарды, атыс қаруын т.б. қылмыс құралы ретінде пайдаланады. Белгісіз жағдайларда жасалған адам өлтіру қылмыстарын - күш қолдану белгілері бар мәйіттің табылуына байланысты немесе хабар-ошарсыз кеткен адамдардың өлгендігін куәландыратын мәліметтер бойынша қылмыстық іс қозғауға байланысты тергеу әрекеттері жүргізілетін қылмыстарды жатқызамыз. Мұндай жағдайларда қылмыстық іс козғау кезінде тергеушіде адам өлтіру қылмысының жасалу жағдайы (қылмыскердің, көбіне жәбірленушінің жеке басы туралы; қылмысты жасау ниеті мен мақсаты) туралы ешқандай мәліметтер болмайды. Бұл жерде қылмыс көп жағдайларда алдын ала ойластырылып, әрекет ету бағыты мен кезектілігі мұқият қарастырыла отырып жоспарланып, қылмыстың ізін жасыру мақсатында қолайлы әдіс-тәсілдерді таңдап алып, арнайы адам өлтіру немесе ол қылмысты жасауға қатысу ниеті мен мақсатында жасалады.
Адам өлтіруге байланысты қылмыс жасау тәсілдері әртүрлі болып келеді және ол жәбірленушінің жеке өміріне қол сұғып тікелей өмірінен айырылуға бағытталатын келесідей белсенді әрекеттерден тұрады: дене жарақатын салу, жылжып келе жатқан поездың астына қарай итеріп жіберу т.б. Кейбір жекеленген жағдайларда әрекетсіздік жолымен де мұндай қылмыстар (жаңа туған нәрестелер мен өзіне-өзі күтім жасай алмайтын адамдарды тамақтандырмай қою арқылы) жасалуы мүмкін.
Қылмыскердің адам өлтіру үшін нақты бір тәсілді тандап алуына мынандай факторлар әсер етеді: жәбірленуші мен айыпкердің жасы, жылы, физикалық дамуы, қылмыстың жасалу уақыты мен жері, оның ниеті мен мақсаты, қылмыскер мен оның құрбанының өзара байланысының болуы, оның сипаты, сондай-ақ басқа да жағдайлар.
Адам өлтіру қылмыстарын жасауда қолданылатын тәсілдердің кеңінен тараған түрлеріне келесілерді жатқызуға болады:
-әртүрлі құралдарды, заттарды қолдану арқылы жәбірленушіге дене жарақатын саду;
-жәбірленушіні дәрменсіз күйде қалдыру, болмаса осы жағдайды пайдалана отырып оған дене жарақатын салу, оны қылғындыру, т.б. Сондай-ақ өміріне қауіп төндіретіндей (қыс мезгілінде ашық елсіз жерлерде оны жалаңаш. киімсіз тастап кету) жағдайларға душар ету.
-жәбірленушіні өте биік жерден лақтырып жіберу;
-жәбірленушіні жылжып келе жатқан көлік құралдарынан (поезд, автокөлік, теплоход) лақтырып жіберу;
-жәбірленушінің организміне улы заттарды жіберу және т.б. Қылмыскер жекеленген жағдайларда өзінің кінэсіздігін нақтылайтындай жалған дәлелдемелер құру үшін, жасалған әрекет пен жәбірленушінің өлуінің арасындағы белгілі бір уақыт өтуін есепке ала отырып қылмысты жасау тәсілін таңдап алады. Қылмыстарды жасаудың мұндай тәсілін - баяу әсер ететін жарылғыш, болмаса улы заттарды қолдану арқылы тергеу барысында кездестіруге болады.
Алдын ала ойластырылып және жоспарланып жасалған адам өлтіру қылмыстары белгілі бір дайындықтар жасаудан тұрады: адам өлтіру үшін қылмыс құралын, қаруын алдын ала іздейді, көздеген мақсатын жүзеге асыруға байланысты кездесетін кедергілердің алдын алу жағдайлары жасалады, сонымен қатар қылмыстың ізін немесе оған өзінің қатысқандығын жасыруды қамтамасыз ету әрекеттері жасалады. Егер қылмыскердің қылмыс жасауға таңдап алған тәсілдері қандай да бір ерекше құрылғыларды, жарылғыш, улы заттарды дайындап жасаумен немесе басқа да арнайы таным білімдерімен байланысты жағдайларда, қылмыскерлер - техникалық, медицинальің, химиялық, физикалық және басқа да арнайы әдебиеттерді зерттеп оқиды.
Қылмыскерлер адам өлтіру қылмыстарын жасау кезінде қылмыс құралы ретінде тұрмыс-тіршілікте пайдаланатын (асханалық және жиналмалы пышақ, балға, балта, т.б.) заттарды, қылмыскердің қылмыс жасау үстінде қолына түскен оқиға болған жердегі кездейсоқ заттарды (тас, құбыр, темір кесінділері, бөтелке, т.б.) және басқа да қолдан жасалған әртүрлі суық қаруларды қолданады. Адам өлтіру кезінде қылмыскер атыс қаруларын қылмыс құралы ретінде - тік оқпанды, қолдан жасалған және жартылай қолдан жасалған (шиті мылтық, шолақ мылтық) қаруларды пайдаланады.
Ал улы заттарды қылмыс кұралы ретінде пайдалану кезінде олар көбінде жеке өндіріске қолданатын адам жүйкесіне күшті әсер ететін дәрі-дәрмек пен уландыратын қоспаларды таңдап алады. Адам елтіру кылмыстарын жасау кезінде, тергеліп отырған оқиға жөнінде күш қолдану әрекеттерін және басқа да жекеленген мән-жайларды куәландыратын, атап айтқанда: қылмыстың механизмін, құралын, оған қолданған тәсілдерді және қылмыскердің жеке басының ерекшеліктері мен әрекет-мақсаттарын, қылмыстың ізін жасыру әдістерін сипаттайтын әртүрлі іздер пайда болады.
Мұндай іздерге қылмыскердің: қол саусақ іздері, тісінің, тырнағының, аяқ киімінің іздері; көлік және бұзу құралдарының іздері; қылмыс болған жердегі, айналадағы заттарда қалған іздер, арпалыс іздері, мәйіттегі дене жарақат іздері, табиғи биологиялық іздер (қан, ағза, сілікей және т.б.); адам өлтірудегі қылмыс құралын қоса алғанда, қылмыскердің ұмытып кеткен, болмаса ляқтырып тастап кеткен заттары жатады. Негізгі іздер, кебінде мәйітке, оның киімдерімен оған тығыз жақын жатқан обьектілерге шоғырланады. Жекеленген іздер мен заттай дәлелдемелер қылмыскер қылмыс жасап болған соң, кеткен багыттарындағы жерлерде қалады. Сезіктіні ұстау кезінде оның денесінен, киімдерінен, одан алынған қылмыс құралдарынан қылмыстың іздері табылуы мүмкін.
Қылмыскерлер адам өлтіру қылмысын жасыру тәсілдерін тандап алуына қылмыс жасалатын жер (орын) және қылмыскер мен жәбірленушінің өзара арақатынас сипаты әсер етеді. Бұл жасалған әрекеттің сипаты мен кезектілігі қылмыскердің жеке басы туралы мәліметтер мен қылмыс жасау жағдайларына байланысты анықталады.
Жәбірленуші мен қылмыскер өзара таныс болмаған, болмаса олар кездейсоқ танысқан жағдайларда, қылмыс болған жер айыпкерге еш қатысы жоқ болған жағдайларда, адам өлтіру қылмысын жасап болған соң, олар оқиға болған жерден тезірек қашып кетуге тырысады. Олар қылмыс болған жерден тезірек кетуге мүмкіндіктер бермейтін кедергілерді алдын алу үшін өлтірген адамды, яғни мәйітті уақытша жақын маңға тығу әрекеттерін жасайды. Егер, мысалы: мәйіт түрғын үйде болса, оны сол үйдің жуынатын белмесіне болмаса дәретханасына, төсектің астына тығып жасырады, олардың үстіне көптеген киімдерді, төсеніштерді тастайды, кей жағдайларда оларды ертейді. Ал ашык жерлерде, алаңдарда - мәйітті ағаштың жапырақтарымен, шөпмен, құрылыс-қоқыстарымен және басқа да жақын жерде жатқан кездейсоқ заттармен жауып жасырып, канализация, подвал, op, шұңқыр сияқты бірден байқалмайтын жерлерге тастайды.
Сонымен қатар қылмыскерлер өздеріндегі қылмыстың ізін жою шараларын жүзеге асырады. Олар: жуынады, киімдерін ауыстырады, жыртылған жерін тігеді, қан және басқа да дақ іздерін жуып тазалайды, жәбірленушімен арпалысқан сэттерде денелеріне түскен жарақаттарды жуып, дәрі жағып, таңып, болмаса үлпалап қылмыстың ізін жою шараларын жасайды. Қылмыскерлер кейбір жағдайларда қылмыс құралы мен оның ізін жою кезінде жалған алиби құруға тырысады. Мұндай кездерде, олар қылмыс жасалған күні немесе сол уақытта мен туысқанымның, досымның, танысымның үйінде, саяжайда т.б. жерлерде болдым немесе осы уақыттарды солармен бірге өткіздім деп жалған алиби құрып, туыстарын, достарын, т.б. жалған көрсетпелер беруге итермелейді.
Егер қылмыскер мен оның құрбанының арасында - туыстык, достық, жыныстық (ашыналық) немесе басқа да тұрақты қатынастар, болмаса адам өлтірген жер айыпкердің жеке басына қатысты (тұрғын-үй, сая-жай, жеке гараж, жұмыс орны т.б.) болған жағдайларда жәбірленушінің өлімі туралы факт, яғни нақты бір жерден оның мәйітін табу жағдайлары нақты бір тұлғаға сезік келтіруге әкеп соқтырады.
Мұндай жағдайларда айыпкердің адам өлтіру қылмысы іздерін жасыруы; өлім фактісін және қылмыс жасалған жерді жасыруға багытталған кешенді әрекеттерді жүзеге асырудан тұрады. Осындай мақсатпен мәйіттің көзі жойылады, мысалы: оны пешке өртеу немесе жасыру үшін басқа да тәсілдер қолданылады (оларды көміп тастайды, суға ағызып жібереді және т.б. оқиға болған жерлерден тыс немесе алые жерлерге, мәйітті сыйғызу үшін оны бөлшектейді, елсіз мекендерге апарып тастайды). Сонымен қатар, қылмыскерлер қылмыс жасалған жердегі іздерін жою шараларын жүзеге асырады. Олар пэтерлерін әктап, сырлап, обойларын, едендерін толығымен немесе жартылай ауыстырады, жиьаздарын, төсеніштерін және т.б. жуып, сүртіп, тазалап жөндеу жұмыстарын жасайды.
Адам өлтіру тәсілі мен мәйіттің денесіндегі жарақаттардың сипатына байланысты жәбірленушінің өлу фактісін жасыру мүмкін емес жағдайларда қылмыскерлер адам өлтіру қылмысын жасырудың басқа да әртүрлі тәсілдерін жүзеге асыру әрекеттерін ойластырады. Табылған мәйіттің денесіндегі жарақат басқа тұлғалардың күш қолдануы арқылы салынғандығын куәландыратындай жағдайларда жасалған адам өлтіру қылмысы - шабуыл жасау, болмаса қатты жан-күйзеліс үстінде, сондай-ақ қажетті қорғаныс немесе абайсызда жасалған қылмыс сияқты инсценировка жасалады. Ал мәйітте мұлдай дене жарақаты болмаған жағдайларда қылмыскерлер әдетте жәбірленушінің өзін-өзі өлтірген, болмаса бақытсыз жағдайға душар болған сияқты күйге келтіріп инсценировка жасау жолымен қылмыстың ізін жасырады. Сонымен қатар, жәбірленушіні басқа адам өлтірді немесе ауру салдарынан, кәріліктен өлді деп инсценировкалау жағдайлары да өте жиі кездеседі.
Қылмыс жасауға себеп болатын жағдайларға - айыпкер мен оның құрбанының арасындағы жеке бас араздығы, бұзақылық, кек алу, көре алмаушылық, қызғаншақтық, пайдақорлық ниет, сонымен қатар басқа қылмыстың ізін жасыру немесе оны жасау жолдарын жеңілдету жатады.
Нақты қылмысты, адам өлтіру қылмысын жасау ізін жасыру үшін қылмыскер алдын ала, күні бұрын арнайы дайындалып, өзінің және жәбірленушінің әрекетінің кезектілігін анықтап жоспарлап алады.
Көршілес Ресей Федерациясында кісі өлтіру және кісі өлтіруге оқталу санының динамикасы келесі көрсеткіштермен сипатталады: 2009 жылы 23,0 мың кісі өлтіру және кісі өлтіруге оқталу тіркелген; 2010 жылы - 31,7 мың; 2011 жылы - 31,8 мың; 2012 жылы - 33,6; 2013 жылы - 32,3; 2014 жылы - 31,6; 2015-31.6; 2016-30.8; 2017 жылы - 29,8 мың осындай қылмыс жаслған.
Ресейде кісі өлтіруді тіркеу олардың құрбандары бойынша емес, фактілер бойынша жүзеге асырылатындығын есте ұстаған жөн, өйткені екі немесе одан да көп адамды өлтіру бір қылмыстық әрекет ретінде тіркеледі. Б
іздің елде хабар-ошарсыз кеткендердің, идентификацияланған мәйіттердің, сондай-ақ жәбірленушінің өлімімен аяқталатын денсаулыққа ауыр зиян келтірудің едәуір саны жыл сайын біздің елде тіркелмейтіндігін ескере отырып. кісі өлтіру болып саналса, онда ресми түрде статистикалық есептілікте көрсетілгенге қарағанда, зорлықпен өлтіру фактілері көп болады.
БҰҰ мәліметтері бойынша әлемде жыл сайын 100 мың тұрғынға шаққанда 9,8 кісі өлтіру жасалады, Араб мемлекеттерінде - 2,4; Батыс Еуропада - 3,5; Оңтүстік Азияда - 7,2; Солтүстік Америкада - 9; Африкада - 15; Латын Америкасында - 21. Ресейде кісі өлтіру деңгейі ресми статистикаға сәйкес, әлемдік орташа деңгейден әлдеқайда жоғары. Осылайша, 2007 жылы кісі өлтіру деңгейі біздің елде 19,9 құрады; 2008 - 20.1; 2009 - 21,1; 2010 - 21,8, ал 2012 жылы бұл көрсеткіш 100 мың тұрғынға шаққанда 22,4 кісі өлтіруге жетті. Біздің есептеулеріміз бойынша 2016 жылы кісі өлтіру мен кісі өлтіруге оқталу деңгейі 19 құрады; 2017 - 21,9; 2018 - 21,5 осындай шабуыл жасалған.
Қазастан мемлекетінде адам өлтіру дерегі көбейген. Бас прокуратураның құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің ресми мәліметтеріне сүйенсек, жеке тұлғаларға қатысты қылмыстың осы бір ауыр түрінің саны 18,3%-ға артқан. 2018 жылдың 6 айында 529 қазақстандық әлдекімнің қолынан қаза тапқан. Ал былтыр осы уақыт аралығында 477 адам мерт болыпты. Адам өміріне қастандық жасау дерегі де 61,7%-ға артқан. Егер 2017 жылдың 6 айында 42 адамды өлтіруге әрекет жасалса, биыл бұл көрсеткіш 68-ге жетіп отыр. Өзге өңірлермен салыстырғанда, қылмыстың барлық түрі бойынша сотқа дейінгі тексеру амалдары Алматы, Астана қалаларында және Түркістан, Алматы облыстарында жиі жүргізілген екен.
Адамның жеке басына қарсы жасалатын қылмыстың ішінде ең ауыры адам өлтіру қылмысы болып табылады. Бұл қылмысты ашуда кездесетін қиыншылықтар айтарлықтай үлкен жұмыс көлемін талап етеді, сондықтан адам өлтіру жөніндегі істі жоғары санаттағы күрделі қылмыс қатарына жатқызады.
Жәбірленуші. Адам өлтіру қылмысын криминалистикалық сипаттауда жәбірленушінің өзінің жүріс-тұрысын виктимологиялық аспекті тұрғысынан қарастыруға болады. Яғни, ол дегеніміз қылмыстың жасалуына, қылмыс құрбанының өзі себеп болады. Олар алкоголь ішімдіктерін кездейсоқ адамдармен бірге ішіп, мае болып кездейсоқ адамдардың немесе айналасындағы адамдарды балағаттап өздері тиісіп, соның негізінде ұрыс, жанжал, төбелес шығып, қылмыстың жасалуына бірден-бір себеп болады. Көбінде мұндай жағдайларда адам өлтіру бойынша жасалған қылмыстың жәбірленушісі ер адамдар болады. Ал әйел адамдары қылмыстың құрбаны болуына - жыныстық қатынас жасау, пайдақұнемдік ниет, сондай-ақ қызғаныштың пайда болуы себеп болады.
Қылмыскер мен жәбірленушінің жүріс-түрысында белгілі бір байланыс болады. Жәбірленушінің жеке басы мен оның өлер алдындағы мінез-құлқын жақсылап тексеру қажет.
Көп жағдайларда мұндай қылмыс құрбандарының мінезі - шайпау, ашуланшақ. жеңілтек-алаңғасар, сондай-ақ арандатып-азғырушылық қасиеттеріне бейім болып келеді. Бұл өз кезегінде қылмыскерлерге қарсы әсерін тигізіп, оның қылмыс жасауына әкеп соқтырады, бұл әрекеттер қылмыс механизімінен көрініс табады. Адам өлтіру қылмысын тергеу барысында тергеуші қылмыс құрбанының тірі кезіндегі мінез-құлқы мен оның жеке басы және жүріс-тұрыс тәртібі туралы мән-жайларды анықтап алулары тиіс. Бұл мән-жайлар (деректер) адам өлтіруге байланысты қылмыстың жасалу мақсаты мен ниеті, оны жасау механизмі туралы қажетті мәліметтерді (қылмысқа қатысушылар жөніндегі болжауларды тексеріп) анықтауға мүмкіндік береді.
Кейбір жағдайларда өзге тұлғаларға қарағанда өте қауіпті тұлғалар категориясы да кездесіп жатады, олар айналасьшдағыларға қауіп төндіре отырып, ақырында қылмыстың құрбаны өздері болулары мүмкін.
Қылмыскер. Адам өлтіруге байланысты қылмыстарды әдетте 18-бен 50 жас аралығындағы алкогольдік ішімдікке немесе нашақорлыққа құмар ер адамдар жасайды. Олар, қоғамдағы басқа тұлғалардан өздерінің: дөрекеліктерімен, қатыгездіктерімен, жыныстық құштарлығы жоғарлығымен, әйелдерді силамайтындығымен, бүрын қылмыстық жазаға тартылғандығымен ерекшеленеді. Тәжірибеде қылмыскерлердің арасынан психикалық аурулармен ауыратын адамдар да жиі кездеседі, олардың маскүнемдіктен немесе нашақорлықтан емделуге мұқтаж екендіктері көбінде тергеу барысында Нақтыналады. Берілген сипаттама өте тиімді, олар көпшілік жагдайларда жасалатын қылмыстар мен көшедегі кейбір пайдақүнемдік мақсатында жасалған қылмыстарды тергеуде ерекше орын алады.Оқиға болған жерді қарау барысында немесе мәйіт табылған жерден алынған қылмыстың жасалу тәсілі туралы мәліметтер жиынтығы қылмыскердің жеке басы және оның жәбірленушімен өзара қатынасының сипаты жөніндегі құрылған болжауларды тексеруге мүмкіндіктер береді.
Мәселен, мәйітті оңаша жерлерге көміп тастау, оны бүркемелеу (құммен, шөппен, жапырақтармен және т.б.), мәйітті немесе оның бөлшектерін суға ағызып жіберу, жәбірленушінің бетін адам көріксіз етіп бұзу әрекеттері, бұл мәйіт қылмыскердің жақын адамы (әйелі, туысы, досы және т.б.) екендігін жиі куәландырады. 5 және 17-ті жас аралығындағы балалар мен жасөспірімдерді өлтіру қылмыстардың көбінде 10 мен 16-ты жас аралығындағы ер жыныстағы жасөспірімдер жасайды. Көбшілігінде олар жәбірленушінің досы, танысы болып келеді. Мәйітке әдеттен тыс айлаларды қолдану белгілері (мәйітті жалаңаштау, киімсіз қалдыру немесе оның киімін тығып тастау, жағуға жарамсыз заттарды қолданбақшы болып әрекет ету, мәйітті ұсақ белшектерге бөліп тастау) немесе мәйіттің денесіне сансыз көп жарақаттар салу белгілері қылмыскердің жүйке ауруымен ауыратындығын көрсетеді.
Адам өлтіру қылмыстарын тергеу барысында кездесетін әдеттен тыс жасалған әрекеттерді анықтау мәселесі өте күрделі болып табылады. Әсіресе арнайы әскери немесе қызметтік дайындықтан өткен, криминалистика және басқа да салалардан арнайы жоғары біліктілігі бар, интеллекті жоғары, кәсіпқой қылмыскерлердің әрекеттерін тергеу мәселелері аса қиын. Қылмыстық элемдегі осындай тұлғалар қажет болған жағдайларда жалдамалы кісі өлтіру қылмыстарының және ұйымдасқан топ болып жасалған қылмыстардың орындаушысы болып таңдап алынады. Сонымен қатар, Мұндай тұлғалар саяси қылмыстарды жүзеге асырады (орындайды). Олар көбіне қылмыс жасау кезінде өздерінің қылмыстық әрекеттерінің ізін қалдырмайды. Дегенімен де қанша-лықты айлақер қылмыскер болғанымен де қылмыстық әрекетінің ізін қалдырмауы мүмкін емес.
ҚР Қылмыстық Кодексi 99-бабының 1-тарсмағы адам өлтiру, яғни басқа адамды құқыққа қарсы қасақана қазаға ұшырату - сегіз жылдан он бес жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады десе, 2-тармағы адам өлтiру: 1) екi немесе одан көп адамды; 2) адамның қызметтiк жұмысын жүзеге асыруына не кәсiптік немесе қоғамдық борышын орындауына байланысты осы адамды немесе оның жақындарын; 3) кінәлі адамға дәрменсiз күйде екенi көрінеу белгiлi адамды, сол сияқты адамды ұрлаумен не кепілге алумен ұштасқан; 4) кінәлі адамға жүктiлік жағдайда екенi көрінеу белгiлi әйелдi; 5) аса қатыгездiкпен жасалған; 6) басқа адамдардың өмiрiне қауiптi тәсiлмен жасалған; 7) адамдар тобы, алдын ала сөз байласу арқылы адамдар тобы жасаған; 8) пайдакүнемдік ниетпен, сол сияқты жалдау бойынша не қарақшылықпен немесе қорқытып алумен ұштасқан; 9) бұзақылық ниетпен; 10) басқа қылмысты жасыру немесе оны жасауды жеңiлдету мақсатымен жасалған, сол сияқты зорлаумен немесе сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттерiмен ұштасқан; 11) әлеуметтiк, ұлттық, нәсiлдiк, дiни өшпендiлiк немесе араздық не қанды кек уәжі бойынша; 12) жәбiрленушiнiң ағзаларын немесе тіндерiн пайдалану мақсатымен жасалған; 13) бірнеше рет жасалған; 14) көрінеу кәмелетке толмаған адамды; 15) қылмыстық топ жасаған, сол сияқты төтенше жағдай кезiнде немесе жаппай тәртiпсiздiк барысында жасалған адам өлтiру -мүлкi тәркiленіп немесе онсыз, он бес жылдан жиырма жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға не өмiр бойына бас бостандығынан айыруға жазаланады. Ал, 3-тармақ жас баланы өлтіру орын алса, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, жиырма жыл мерзімге бас бостандығынан айыруға не мүлкін тәркілеп немесе онсыз, бас бостандығынан өмір бойына айыруға жазаланады деп қарастырған.
Осылайша, әзірге қаралып жатқан қылмыстарды жасау жағдайларының азаю белгілері байқалмайды, сондықтан құқық қорғау органдары мен азаматтық қоғам институттары тарапынан да, қылмыстың осы түріне де ерекше назар аудару қажет. қылмыстық құқық, криминология және басқа да гуманитарлық профиль ғылымдарының бөлігі қылмыстың осы түріне қарсы іс-қимылдың тиімді құралдарын табу мақсатында.
Қазіргі Ресейдегі кісі өлтірудің негізгі катализаторлары экономикалық себептер, сондай-ақ маскүнемдік болып табылады. Сонымен бірге, кісі өлтіру себептерін кісі өлтірушінің және оның құрбанының жеке басының призмасы арқылы қарау керектігін ескермеуге болмайды. Жәбірленушінің жеке қасиеттерін зерттеу осы санаттағы қылмыстардың алдын алу мақсатында кісі өлтіру мен кісі өлтіруге оқталу құрбандарын анықтау үшін пайдалы.
Дипломдық жұмыстың теориялық негізі қылмыстық заң саласындағы танымал отандық, ресейлік ғалымдардың еңбектері болды: Е.О.Алауханов, Ғ.Баймурзин, Н.Әбдіров, Андреева Л.А., Аниянц М.К., Борзенков Г.Н., Бородин С.И., Загородникова Н.И., Красикова А.Н., Кругликова Л. .Л .; В.Н.Кудрявцева; В.П.Малькова; Наумова А.В., Никифорова А.С., Нуркаева Т.Н., Пионтковский А.А., Побегайло Е.Ф., Попова А.Н., Таганцева Н.С., Шаргородский М.Д. және басқа авторлар.
Диплом жұмысының құқықтық негізі шетел мемлекеттері, соның ішінде Ресей Федерациясының Конституциясымен, адам құқығы бойынша халықаралық-құқықтық актілермен, қолданыстағы және өткен ішкі қылмыстық заңнамаларымен, сондай-ақ жақын және алыс шетел мемлекеттерінің қылмыстық заңнамасымен қалыптасты.
Диплом дұмысының эмпирикалық негізі шетелдердің, соның ішінде Ресей Федерациясы Жоғарғы Сотының жарияланған сот тәжірибесінің материалдарын Қазақстан мемлекетінің сот тәжірибесімен салыстыра отырып, қарастырылды.
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы бірінші рет алыс және жақын елдердің қылмыстық заңнамасы бойынша жәбірленушінің жеке басына байланысты ауырлататын кісі өлтіру жағдайларын арнайы зерттеулер құрады. Ол бойынша жаңа ғылыми ақпарат алынды, ауырлататын жағдайдағы кісі өлтіру үшін қылмыстық жауапкершілікті құқықтық реттеуді жетілдіру бойынша ғылыми ұсынымдар әзірленді.
Жалпы белгілі болғандай, шетел Қылмыстық кодексінде жәбірленушінің жеке басы туралы мәліметтер ауырлататын мән-жайлар ретінде жақын және алыс шетелдердің Қылмыстық кодексіне қарағанда аз қолданылатындығы анықталды.
ТМД-ға мүше емес елдердің және кейбір көршілес елдердің Қылмыстық кодексінде судьялар мен басқа да мемлекеттік қызметкерлердің өміріне қарсы арнайы құқық бұзушылықтар жасаудың заңнамалық практикасы қолданылмайды, ал жекелеген лауазымды адамдардың мемлекеттік функцияларды орындауы адам өлтіруді ауырлататын жағдай ретінде қарастырылған.
Жақын және алыс шетел мемлекеттерінің жәбірленушінің жеке басына қатысты ауырлататын мән-жайлар бойынша кісі өлтіру туралы заңнамасын салыстырмалы-құқықтық зерттеу негізінде адам өлтіудің 22 түрі ауырлататын кісі өлтіру ретінде қарастырылған екен, алайда олардың қауіптілік дәрежесі бойынша саралануы жоқ, сондықтан, оны әділ деп санауға болмайды. Бірқатар шет мемлекеттердің Қылмыстық кодексінде кісі өлтіруді ауырлататын жағдайлар сараланған, олардың кейбіреулері ауырлататын, басқалары ерекше ауырлататын деп танылған. Сонымен бірге, жасалған іс үшін жауапкершілік тиісті баптың әртүрлі бөліктерінде немесе Қылмыстық кодекстің дербес баптарында қарастырылған. Демек, адам өлтірудің ауырлататын мән-жайларын: 1) ауырлататын кісі өлтіру мән-жайларының 2-бөлімінде көзделген жағдайларға ажыратуды ұсынуға болады.
Зерттеу нәтижелерін апробациялау
Диплом жұмысының теориялық және практикалық маңыздылығы онда тұжырымдалған ғылыми ережелердің қылмыстық құқық теориясын тереңдететіндігінде және одан әрі ауырлатылған жағдайда адам өлтіргені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ғылыми зерттеулерде қолдануға болатындығында..
Жұмыс құрылымы мен көлемі. Диплом жұмысы кіріспе, үш бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Шетелдердің қылмыстық заңнамасы бойынша қылмыс құрамының
құқықтық сипаттамасы
1.1 Шетелдердің қылмыстық заңдылықтарындағы адам өлтіру түсінігі
Шет елдердің қылмыстық құқығындағы қылмыстық іс-әрекет ұғымы не нормативті түрде тікелей заңнамада, не доктриналық яғни сот сарапшыларының еңбектерінде анықталған.
Англосаксондық құқық жүйесі елдерінің қылмыстық заңнамасында қылмысты анықтау туралы шешім қабылдау қиын. Бұл, ең алдымен, Англияда қылмыс ұғымының заңнамалық анықтамасы болмағандығына және ешқашан болмағандығына байланысты. Ол нақты істерге қатысты әр уақытта қабылданған сот шешімдерінде әр түрлі тәсілдермен тұжырымдалды. Ағылшын заңгерлерінің пікірі бойынша қылмыстық сипаттағы барлық әрекеттерді (немесе әрекетсіздікті) қамтитын анықтама жасау мүмкін емес. Англосаксондық қылмыстық құқық теориясында қылмыстың ресми анықтамасы заңсыз және жазаланатын іс-әрекет ретінде берілген.
Сонымен қатар, парламент қабылдаған жарғылар, басқаға берілген заң актілері, сот шешімдері іс-әрекетті қылмыс деп танудың заңды негізі болып табылады.
Англосаксондық құқық жүйесі елдерінің қылмыстық құқығының жалпы қағидасы - бұл бастапқыда ағылшын юриспруденциясы мен доктринасы әзірлеген, егер екі элементтің - материалдық (физикалық) белгілері болмаса, ешкімді қылмыс үшін соттауға болмайды деген талап. және ақыл - дәлелденген. Материалдық элементке қылмыстық заңмен тыйым салынған іс-әрекетті жасау, сондай-ақ әрекеттің жасалу мән-жайлары мен оның салдары, егер олар тиісті заң нормаларында көрсетілген болса. Әрекеттер көбінесе әрекет түрінде, аз жағдайда әрекетсіздік түрінде жасалады.
Қылмыстың психикалық құрамы мәні бойынша кінә болып табылады. Кінәлі деп танылған осындай заңсыз әрекет қана қылмыс деп танылуы мүмкін. Бұл жағдайда әрекет ерікті түрде жасалуы керек. Ағылшын құқығында кінәнің анықтамасы және оның түрлері жоқ. Алайда, заңдарда және сот тәжірибесінде кінәнің үш түрі туралы айтылған:
1) ниет;
2) немқұрайлылық;
3) абайсыздық.
Бұл ұғымдар сұйық, өйткені олар прецеденттерге негізделген.
Британдық заңнама 1967 жылы Англияның қылмыстық құқығы үшін дәстүрлі қылмыстарды ауыр қылмыстарға (өлім жазасы және басқа да ауыр жазалармен жазаланатын ауыр қылмыстар) және теріс қылықтарға (онша қауіпті емес әрекеттер) бөлуден бас тартты. Қазіргі уақытта қылмыстар қамауға алу және қамауға алынбайтын қылмыстар болып бөлінеді. Қамауға алу қылмысы судьяның бұйрығынсыз қамауға алуды қолдануға мүмкіндік береді. Бұл не заңда қатаң белгіленген жазалауға жататын қылмыс, не бұрын сотты болмаған адамға кемінде бес жылға бас бостандығынан айыру жазасы қолданылуы мүмкін қылмыс болуы мүмкін. Қалған қылмыстардың барлығы қамауға алынбайтын қылмыстар қатарына жатады. Қамауға алу қылмыстарына қатысты қамауға алуды өндірудің арнайы ережелері құрылды, олар сот шешімі болмаған кезде қылмыс жасады деген күдікті адамды ұстауға, кепілге шектеулер енгізілді және т.с.с. серіктестік, есеп бермегені үшін жауапкершілік және т.с.с. шешкен кезде белгілі бір топ ескеріледі [1].
АҚШ-тың қылмыстық заңнамасында кінәнің нысандары туралы мәселе айқынырақ шешілген. Модельдік қылмыстық кодексте жиі кездесетін кінәнің төрт түрі бар:
1) мақсатпен (әдейі);
2) хабардарлықпен;
3) абайсызда;
4) абайсызда
болып келеді.
Ағылшын құқығынан айырмашылығы, АҚШ-та қылмыстарды ауыр және ауыр қылмыстарға бөлу сақталған. Жалпы ережеге сәйкес, ауыр қылмыстар - бір жылдан астам мерзімге, ал ауыр қылмыстар - бір жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза.
Францияда қылмыстық іс-әрекеттің түсінігі мен белгілері қылмыстық-құқықтық доктринада дәстүрлі түрде зерттеледі. Сонымен бірге француз қылмыстық құқығы теориясында қылмыстық іс-әрекеттің бірыңғай тұжырымдамасы жасалмаған. 1992 жылғы Францияның қылмыстық кодексінде қылмыс ұғымы туралы ереже жоқ. Кодекс қылмыстық іс-әрекеттерді француз қылмыстық заңнамасы үшін дәстүрлі қылмыстарға, теріс қылықтарға және бұзушылықтарға үш мерзімді саралауды сақтап қалды (111-1-бап). Жіктеу критерийі - бұл әрекеттің ауырлығы. Қылмыстарға кем дегенде 10 жыл мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланатын әрекеттер жатады. Кінәнің бір түрі қылмыс категориясымен де байланысты. Барлық қылмыстар тек қасақана жасалады. Тәртіп бұзушылық үшін немқұрайлылық немесе немқұрайлылық нормативтік актімен қарастырылған болса жеткілікті деп саналады. Құқық бұзушылықтар үшін кінәнің түрі маңызды емес, өйткені олар үшін жауапкершілік форс-мажор жағдайында ғана алынып тасталады. Қылмыстық әрекеттерді саралаудың практикалық маңызы зор: ол жазалар жүйесін білдіреді, қатысушылық пен әрекетке жауапкершілікті саралау негізінде, ескіру мерзімін анықтауға және қылмыстық жауаптылықты жүзеге асырудың тиісті формасын таңдауға әсер етеді және т.с.с. . Алдын ала тергеудің тәртібі және сот органдарының юрисдикциясы акт санатына байланысты. Қылмыстар туралы істерді алқабилер, теріс қылықтар - түзеу трибуналдары, бұзушылықтар - полиция трибуналдары қарайды. [2]
Германия Федеративті Республикасының Қылмыстық кодексінде қылмыс ұғымын анықтауға формальды тәсіл қолданылады. Бұл тұжырым Қылмыстық кодекстің 11-тармағынан туындайды: Заңсыз әрекет дегеніміз - қылмыстық заңда көзделген қылмыс құрамын жүзеге асыратын әрекет, осы Кодекстің 12-тармағынан: Заңға қайшы әрекеттерді қылмыстар мен қылмыстық құқық бұзушылықтар қатарына жатқызуға болады. , егер тиісті жаза , және Кодекстің 13-тармағынан: Іс-әрекет жасамағаны үшін жауаптылық, егер адам қылмыстық заңда көзделген салдарға жол бермеуге заңды түрде міндеттелген болса, орын алады . Сонымен, қылмыс дегеніміз - заңсыз, кінәлі, құрамында тиісті құрамның белгілері, жазалау қатерімен тыйым салынған әрекет. Неміс доктринасы қылмыс құрамының тұжырымдамасын жасады. Сонымен қатар, композицияны түсіну үстемдік құрамға тек қылмыстық іс-әрекеттің объективті белгілері жатқызылған кезде болады. Субъективтік сәт құрамнан шығарылып, қылмыстың дербес құрамы ретінде қарастырылады.
Ерікті әрекет (әрекетсіздік) қылмыстың негізі болып табылады. Адамның белгілі бір жасқа жетуі және оның есі дұрыс болуы қылмыстық жауаптылықтың қажетті алғышарттары болып табылады. Германияның Қылмыстық кодексінде қылмыс субъектісінің бұл белгілерінің болмауы сол терминмен белгіленеді - ессіздік.
Германия Федеративті Республикасының қылмыстық заңнамасы қылмыстық құқық бұзушылықтарды екі түрге бөлуді қарастырады: қылмыстар мен теріс қылықтар. Қылмыс дегеніміз - бір жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру, бір жылға дейінгі теріс қылықтар немесе айыппұлмен жазаланатын әрекеттер. Ауырлататын немесе жеңілдететін мән-жайларды ескеру актіні сол немесе басқа санатқа тағайындау үшін маңызды емес.
Шетелдік қылмыстық заңнамада қылмыстық жауаптылық туралы сұрақтарды шешу кезінде қылмыстық ниеттің жүзеге асу дәрежесі ескеріледі, т.а. қылмыстың қай сатысында тоқтатылды (басылды) - дайындық немесе әрекет жасау сатысында.
Континентальды Еуропаның қылмыстық құқығынан айырмашылығы, американдық құқықтағы алдын-ала қылмыстық іс-әрекет ұғымы қылмыстың даму сатыларымен байланысты емес. Ол ағылшынның жалпы құқығы дамытқан үш тәуелсіз қастандықта - айдап салу, қастандық және әрекеттен көрінеді.
Адамға қылмысқа оқталу әрекеті үшін айып тағылуы үшін, ол, біріншіден, қылмыс жасауға ниет білдіруі керек, екіншіден, осы ниетті жүзеге асыруға бағытталған кейбір әрекеттерді жасауы керек. Ағылшын заңгерлерінің пікірінше, ең қиын мәселе - бұл қылмысты құрайтын іс-әрекеттер мен қарапайым жазасыз дайындық әрекеттері арасындағы айырмашылық және айыпталушының қылмыстық мақсатқа жетуге бағытталған іс-әрекеті қылмыстық жауапкершілікке әкеп соғатын сәтті анықтау.
Француз қылмыстық заңнамасында аяқталмаған әрекеттердің бірнеше түрі ажыратылады: қылмыстық әрекетке оқталу, сәтсіз аяқталған қылмыстық әрекет және мүмкін емес қылмыстық іс-әрекет. Тек қылмыстық іс-әрекетті жасау ниеті және дайындық әрекеті Францияның қылмыстық заңнамасында жазаланбайды. Қылмыстық іс-әрекетті жасау әрекеті француз қылмыстық құқығы теориясында қылмыстық әрекетті өз еркімен бас тарту болмаған кезде орындаудың басталуы ретінде анықталады. Кез-келген қастандық екі маңызды элементпен сипатталады:
1) қылмыстық іс-әрекеттің (материалдық элементтің) орындалуының басталуы;
2) қылмыстық әрекетті (моральдық элемент) аяқтаудан ерікті түрде бас тартудың болмауы.
Германия Федеративтік Республикасының Қылмыстық кодексінде қылмыстық іс-әрекетке дайындық анықтамасы жоқ. Немістің қылмыстық-құқықтық доктринасы мен құқық практикасы егер адам өзінің іс-әрекет идеясына сәйкес қасақана қылмыс немесе теріс қылық белгілерін орындауды бірден бастаса, бірақ әлі аяқтамаса, әрекет жасалатындығына негізделген. Қылмыстық кодекстің 22-бөлімі әрекеттің ұғымына анықтама береді: Іс-әрекет туралы өзінің идеясы бойынша бірден қылмыс құрамын жүзеге асыра бастайтын адам қылмыстық іс-әрекетке қол сұғады. Бұл норма негізінен адамның қылмыстық әрекетті жүзеге асыру туралы субъективті ойларына негізделген. Бұл жағдайда бұл әрекеттің қалаған нәтижеге әкелуі мүмкін-болмауы маңызды емес. Осы Кодекстің 23-бөлімі әрекеттің жазалану шектерін белгілейді: қылмысқа оқталу әрдайым жазаланады, теріс қылық жасауға - тек заңда көзделген жағдайларда ғана.
Шет мемлекеттердің қылмыстық заңнамасында қылмысқа қатысу мәселелері егжей-тегжейлі қарастырылады, бұл бірнеше адамның қылмыстық іс-әрекетті жасауға қатысуын білдіреді.
Англиядағы асқынулар ежелгі тарихқа ие. Англияда орындаушылар мен сыбайластар сыбайластар деп танылады, олар өз кезегінде топтарға бөлінеді:
а) 1 дәрежелі орындаушылар;
б) II дәрежелі орындаушылар;
в) қылмыс жасамас бұрын сыбайластар;
г) қылмыс жасағаннан кейін сыбайластар.
Адам қылмысқа қатысудан өз еркімен бас тарту арқылы серіктестік үшін қылмыстық жауаптылықтан құтыла алады. Алайда, бас тарту зиянды салдар туындағанға дейін болуы керек және белсенді сипатта болуы керек.
АҚШ-тағы серіктестік институтына ағылшынның жалпы құқығы үлкен ықпал етті.
Америка Құрама Штаттарында көптеген штат кодекстері қылмысқа қатысы бар адамдарды қылмыскер және сыбайластар деп санайды. Сонымен, Нью-Йорк штатының Қылмыстық кодексінің 20.00 бөлімінде: Егер бір адам құқық бұзушылықты құрайтын іс-әрекетке баратын болса (қылмыскер), онда басқа адам мұндай әрекеті үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылады, егер оны жасау үшін талап етілген ақыл-ой кінәсімен әрекет етсе, ол мұндай адамнан осындай әрекетке (сыбайласқа) сұрайды, талап етеді, бұйрық береді, сұрайды немесе қасақана көмектеседі . Қылмыс жасағандарды кейбір штаттарда негізгі субъектілер деп атайды. Аяқталған қылмыста ғана қатысуға болады. Серіктестік үшін жауапкершілік орындау үшін жауапкершілікке теңестіріледі және қасақана кінә болған жағдайда ғана мүмкін болады. Аяқталған қылмыстың жасалғаны дәлелденсе және оған қатысса, серіктес сотталуы мүмкін.
Францияның Қылмыстық кодексінде серіктестік анықтамасы жоқ, бірақ серіктестік түрлері:
а) орындау және бірлесіп орындау;
б) сыйлықтар, уәделер, қоқан-лоққылар және т.с.с. түрткі болу;
в) қылмыс жасау құралдары мен құралдарын ұсыну түріндегі серіктестік;
г) қылмысты дайындауға көмек көрсету және оның орындалуын жеңілдететін жағдайлар жасау (көмек түріндегі серіктестік);
д) қылмыс жасауға көмек көрсету (көмек түріндегі қатысу);
е) нұсқау беру арқылы қылмысты басқару [3].
Қатысушылықтың болуы немесе болмауы туралы шешім қабылдағанда қылмыстық әрекеттің санаты ескеріледі.
Серіктестік үшін қылмыстық жауаптылықтың негізгі шарттары:
1) қылмыстық құқық бұзушылық іс жүзінде жасалуы керек;
2) әрекет қылмыстық сипатта болуға тиіс;
3) қылмыстық іс-әрекеттің жазасы объективті мүмкін болуы керек.
Германия Федеративтік Республикасының Қылмыстық кодексінде де серіктестік ұғымы жоқ. Неміс қылмыстық құқығы доктринасында серіктестік деп бірнеше адамның қасақана қылмыстық іс-әрекетті жасауға қатысуы түсініледі. Заң шығарушы және құқық қолдану практикасы серіктестіктің екі негізгі формасын ажыратады: орындау және сөздің тар мағынасындағы қатысу (қоздыру және көмек).
Қылмыскер қылмыстық әрекетті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабының 1-тармағы Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары екенін, 2 - тармағы Республика қызметінің түбегейлі принциптері: қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық; бүкіл халықтың игілігін көздейтін экономикалық даму; қазақстандық патриотизм; мемлекет өмірінің аса маңызды мәселелерін демократиялық әдістермен, оның ішінде республикалық референдумда немесе Парламентте дауыс беру арқылы шешу деп көрсеткен.
Көршіліес Ресей Федерациясы Конституциясының 2-бабы адам, оның құқықтары мен бостандықтары ең жоғарғы құндылық деп жариялайды.
Демек, мемлекеттің басты міндеттерінің бірі - адамның құқықтары мен бостандықтарын, әсіресе адамның өмір сүру құқығын қорғау болса, қылмысқа қарсы, әсіресе жеке адамға қарсы қылмысқа қарсы табанды күрес болмаса, адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын ойдағыдай жүзеге асыру, қазіргі кезде мемлекеттің алдында тұрған әлеуметтік-экономикалық және басқа да мәселелерді шешу мүмкін емес екен.
Көрші елдердің барлық Қылмыстық кодексінде адамға қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар адам өлтіруден басталады. Қазақстанмен ынтымақтас мемлекеттер Өзбекстан, Грузия,Ресей, Қырғызстан, Украина, Беларуссияда адам өлтірумен байланысты қылмыстар Қылмыстық кодекстерінің 1-ші тарауынан орын алған.
Өзбекстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 97-бабында берілген. Грузия Қылмыстық кодексінің 108-бабында кісі өлтіру ұғымының заңнамалық анықтамасы жоқ, дегенмен д, Қылмыстық кодекстің баптарында тек қасақана кісі өлтіру туралы айтылған. Қалған ТМД елдерінің Қылмыстық кодексінде кісі өлтіру ұғымына заңнамалық тұрғыдан анықтама берілген, ол басқа адамның өмірін қасақана заңсыз айыруды білдіреді.
Мысалы, Беларусь Республикасы Қылмыстық кодексінің 139-бабы, Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 99 - бабы, Украина Қылмыстық кодексінің 12-бабы, Әзірбайжан Республикасының Қылмыстық кодексінің 120-бабында ...кісі өлтіру - адамның өмірін қасақана айыру деп қаралған.
Адам өмірі Қазақстанда да, шетелдердің қылмыстық кодексінде бірінші тараудан басталады яғни бұл адам өмірінің мемлекет үшін құндылық екенін көрсетеді. Сол жағынан қарағанда, менің Шетелдердің қылмыстық заңнамасындағы адам өлтіру ұғымы және түрлері атты диплом жұмысым өзекті тақырыптардың бірі. Басты өзектілігі - шетел мемлекеттерінің қылмыстық заңдары бойынша адам өлтірудің себептерін ашу арқылы алдын-алу жақтарын қарастырумен байланыстырамын.
Зерттеудің объектісі - ауырлататын және ауырлататын мән-жайларсыз кісі өлтіруді жасауға байланысты туындайтын қылмыстық-құқықтық қатынастар, сондай-ақ құқық қорғау органдары мен соттардың осындай қылмыс түрлеріне қарсы іс-қимылға байланысты қызметі.
Зерттеудің тақырыбы кісі өлтіру үшін жауапкершілік туралы қолданыстағы және жарамсыз ішкі қылмыстық заңнамасы болып табылады.
Яғни жақын және алыс шетелдердің қылмыстық заңнамасы қарау арқылы ауырлатпайтын және ауырлататын мән-жайларсыз кісі өлтірудің құрамдарын қарастырап ашып көрсету, сондай-ақ, адам өлтіруге қарсы мәселелер бойынша ғылыми теориялар мен әдебиеттер, адам өлтіру істері бойынша сот практикасы мәселелері бойынша шетел соттарының тәжірибесін қарау жүзеге асырылады.
Диплом жұмысын жазуда қойылатын зерттеудің мақсаты - шет елдердің қылмыстық заңнамасы бойынша жәбірленушінің жеке басына байланысты ауырлататын жағдайлардағы кісі өлтіру үшін қылмыстық жауаптылық проблемасын зерттеу, осындай кісі өлтіруге қарсы іс-әрекетті құқықтық реттеудің ең сәтті шешімдерін табу мүддесінде және өнер тұжырымдамасын жетілдіру.
Осы мақсаттарды ескере отырып, диплом жұмысында бірнеше міндеттер шешіледі:
-шетел қылмыстық заңнамасы бойынша кісі өлтіру ұғымының доктриналық түсінігін нақтылау;
- шетел қылмыстық заңнамасы бойынша кісі өлтіру құрамының объективті және субъективті белгілерін зерттеу;
- шетел қылмыстық заңнамасы негізінде жәбірленушінің жеке басын сипаттайтын кісі өлтіру мән-жайларының ғылыми талдауы;
-ауырлатқан жағдайда, оның ішінде жәбірленушінің жеке басына байланысты кісі өлтіргені үшін жауапкершілік туралы отандық қылмыстық заңның тарихын зерделеу;
-жақын және алыс шет елдердің жәбірленушінің жеке басына байланысты ауырлататын мән-жайларда кісі өлтіргені үшін жауапкершілік туралы қылмыстық заңнамасын салыстырмалы құқықтық зерттеу;
-кісі өлтіру құрбаны мен ауырлатқан өлтірушінің жеке басын криминологиялық зерттеу;
- шетел қылмыстық заңнамасы бойынша жәбірленушінің жеке басына қатысты талдау жасау;
-жәбірленушінің жеке басына байланысты ауырлататын жағдайлармен жасалған Ресей Федерациясының, сондай-ақ жақын және алыс шетелдердің Қылмыстық кодексі бойынша кісі өлтірудің жазалылығын зерттеу;
- зерттелген ауырлататын мән-жайларда кісі өлтіргені үшін қылмыстық жауапкершілікті құқықтық реттеуді жетілдіруге бағытталған ұсыныстарды әзірлеу және ғылыми негіздеу.
Зерттеу әдістемесі мен техникасы. Диплом жұмысының әдіснамалық негізі танымның жалпы ғылыми әдісі ретінде материалистік диалектика болды. Ішінара - ғылыми әдістер ресми логикалық, социологиялық, салыстырмалы құқықтық және статистикалық зерттеу әдістерінде ұсынылған. Диплом жұмысын жазу барысында жәбірленушінің жеке басына байланысты ауырлататын мән-жайлармен жасалған кісі өлтіру туралы қылмыстық істер материалдарын құжаттық зерттеу әдісі кеңінен қолданылды.
Жалпы адам өлтіру қылмысын жасаудың және жасырудың тәсілдерінің әртүрлілігі, олардың себептері және мақсаттары, қылмыскердің пайдаланылатын қарулары және амалдардың ерекшеліктері, қылмыстарды жасаудың орны және уақытының ерекшеліктері оларды тергеудің жалпы әдістемесінде кісі өлтірудің әртүрлі түрлерін тергеудің ерекшелігін көрсететін бірқатар жеке әдістеменің бар болуымен байланыстырылған. Соңғыларына қылмыстың типтік ситуациясына байланысты: атыс-қаруларын, жарылғыш заттарды, кесіп-жаншитын заттарды пайдаланып жасалған кісі өлтірулер, мәйітті бөлшектеумен, бүркемеленген (инсценировка) кісі өлтірулер; пайдақорлық, бұзақылық ниетпен және т.б. көлікте, төбелесте жасалған кісі өлтірулер жатқызылуы мүмкін.
Қылмыстық істі қозғау кезіндегі тергеушінің қолындағы алғашқы мәліметтердің сипаты мен көлеміне байланысты қылмыстарды шартты түрде мынандай үлкен екі топқа бөлуге болады:
1) кісі өлтіру анық жағдайда жасалған;
2) кісі өлтіру анық емес (белгісіз) жағдайда жасалған.
Бірінші топқа, тергеудің басында-ақ адам өлтіруші тұлға белгілі болған айқын деректерді жатқызамыз.
Мұндай қылмыстар әдетте тұрмыс-тіршіліктік қатарына жатады, олар көбіне, күнделікті тұрмыс-тіршіліктегі болатын отбасындағы, сондай-ақ көршілердің, болмаса туысқандардың тағы басқа да жақын танитын адамдардың бір-бірімен ұрыс-керістері, өзара келісе алмаушылықтарынан туындаған жанжалдар мен жеке бастық араздар. Бұл қылмыстарды жасау кезінде қылмыскерлер қылмысты жасауға байланысты алдын ала аила әдістерді таңдап, оның ізін жасыруға алдын ала дайындалмайды. Керісінше күтпеген жерден туындаған жанжалдың нәтижесшде қолына түскен тұрмыс-тіршілікте қолданылатын заттарды, атыс қаруын т.б. қылмыс құралы ретінде пайдаланады. Белгісіз жағдайларда жасалған адам өлтіру қылмыстарын - күш қолдану белгілері бар мәйіттің табылуына байланысты немесе хабар-ошарсыз кеткен адамдардың өлгендігін куәландыратын мәліметтер бойынша қылмыстық іс қозғауға байланысты тергеу әрекеттері жүргізілетін қылмыстарды жатқызамыз. Мұндай жағдайларда қылмыстық іс козғау кезінде тергеушіде адам өлтіру қылмысының жасалу жағдайы (қылмыскердің, көбіне жәбірленушінің жеке басы туралы; қылмысты жасау ниеті мен мақсаты) туралы ешқандай мәліметтер болмайды. Бұл жерде қылмыс көп жағдайларда алдын ала ойластырылып, әрекет ету бағыты мен кезектілігі мұқият қарастырыла отырып жоспарланып, қылмыстың ізін жасыру мақсатында қолайлы әдіс-тәсілдерді таңдап алып, арнайы адам өлтіру немесе ол қылмысты жасауға қатысу ниеті мен мақсатында жасалады.
Адам өлтіруге байланысты қылмыс жасау тәсілдері әртүрлі болып келеді және ол жәбірленушінің жеке өміріне қол сұғып тікелей өмірінен айырылуға бағытталатын келесідей белсенді әрекеттерден тұрады: дене жарақатын салу, жылжып келе жатқан поездың астына қарай итеріп жіберу т.б. Кейбір жекеленген жағдайларда әрекетсіздік жолымен де мұндай қылмыстар (жаңа туған нәрестелер мен өзіне-өзі күтім жасай алмайтын адамдарды тамақтандырмай қою арқылы) жасалуы мүмкін.
Қылмыскердің адам өлтіру үшін нақты бір тәсілді тандап алуына мынандай факторлар әсер етеді: жәбірленуші мен айыпкердің жасы, жылы, физикалық дамуы, қылмыстың жасалу уақыты мен жері, оның ниеті мен мақсаты, қылмыскер мен оның құрбанының өзара байланысының болуы, оның сипаты, сондай-ақ басқа да жағдайлар.
Адам өлтіру қылмыстарын жасауда қолданылатын тәсілдердің кеңінен тараған түрлеріне келесілерді жатқызуға болады:
-әртүрлі құралдарды, заттарды қолдану арқылы жәбірленушіге дене жарақатын саду;
-жәбірленушіні дәрменсіз күйде қалдыру, болмаса осы жағдайды пайдалана отырып оған дене жарақатын салу, оны қылғындыру, т.б. Сондай-ақ өміріне қауіп төндіретіндей (қыс мезгілінде ашық елсіз жерлерде оны жалаңаш. киімсіз тастап кету) жағдайларға душар ету.
-жәбірленушіні өте биік жерден лақтырып жіберу;
-жәбірленушіні жылжып келе жатқан көлік құралдарынан (поезд, автокөлік, теплоход) лақтырып жіберу;
-жәбірленушінің организміне улы заттарды жіберу және т.б. Қылмыскер жекеленген жағдайларда өзінің кінэсіздігін нақтылайтындай жалған дәлелдемелер құру үшін, жасалған әрекет пен жәбірленушінің өлуінің арасындағы белгілі бір уақыт өтуін есепке ала отырып қылмысты жасау тәсілін таңдап алады. Қылмыстарды жасаудың мұндай тәсілін - баяу әсер ететін жарылғыш, болмаса улы заттарды қолдану арқылы тергеу барысында кездестіруге болады.
Алдын ала ойластырылып және жоспарланып жасалған адам өлтіру қылмыстары белгілі бір дайындықтар жасаудан тұрады: адам өлтіру үшін қылмыс құралын, қаруын алдын ала іздейді, көздеген мақсатын жүзеге асыруға байланысты кездесетін кедергілердің алдын алу жағдайлары жасалады, сонымен қатар қылмыстың ізін немесе оған өзінің қатысқандығын жасыруды қамтамасыз ету әрекеттері жасалады. Егер қылмыскердің қылмыс жасауға таңдап алған тәсілдері қандай да бір ерекше құрылғыларды, жарылғыш, улы заттарды дайындап жасаумен немесе басқа да арнайы таным білімдерімен байланысты жағдайларда, қылмыскерлер - техникалық, медицинальің, химиялық, физикалық және басқа да арнайы әдебиеттерді зерттеп оқиды.
Қылмыскерлер адам өлтіру қылмыстарын жасау кезінде қылмыс құралы ретінде тұрмыс-тіршілікте пайдаланатын (асханалық және жиналмалы пышақ, балға, балта, т.б.) заттарды, қылмыскердің қылмыс жасау үстінде қолына түскен оқиға болған жердегі кездейсоқ заттарды (тас, құбыр, темір кесінділері, бөтелке, т.б.) және басқа да қолдан жасалған әртүрлі суық қаруларды қолданады. Адам өлтіру кезінде қылмыскер атыс қаруларын қылмыс құралы ретінде - тік оқпанды, қолдан жасалған және жартылай қолдан жасалған (шиті мылтық, шолақ мылтық) қаруларды пайдаланады.
Ал улы заттарды қылмыс кұралы ретінде пайдалану кезінде олар көбінде жеке өндіріске қолданатын адам жүйкесіне күшті әсер ететін дәрі-дәрмек пен уландыратын қоспаларды таңдап алады. Адам елтіру кылмыстарын жасау кезінде, тергеліп отырған оқиға жөнінде күш қолдану әрекеттерін және басқа да жекеленген мән-жайларды куәландыратын, атап айтқанда: қылмыстың механизмін, құралын, оған қолданған тәсілдерді және қылмыскердің жеке басының ерекшеліктері мен әрекет-мақсаттарын, қылмыстың ізін жасыру әдістерін сипаттайтын әртүрлі іздер пайда болады.
Мұндай іздерге қылмыскердің: қол саусақ іздері, тісінің, тырнағының, аяқ киімінің іздері; көлік және бұзу құралдарының іздері; қылмыс болған жердегі, айналадағы заттарда қалған іздер, арпалыс іздері, мәйіттегі дене жарақат іздері, табиғи биологиялық іздер (қан, ағза, сілікей және т.б.); адам өлтірудегі қылмыс құралын қоса алғанда, қылмыскердің ұмытып кеткен, болмаса ляқтырып тастап кеткен заттары жатады. Негізгі іздер, кебінде мәйітке, оның киімдерімен оған тығыз жақын жатқан обьектілерге шоғырланады. Жекеленген іздер мен заттай дәлелдемелер қылмыскер қылмыс жасап болған соң, кеткен багыттарындағы жерлерде қалады. Сезіктіні ұстау кезінде оның денесінен, киімдерінен, одан алынған қылмыс құралдарынан қылмыстың іздері табылуы мүмкін.
Қылмыскерлер адам өлтіру қылмысын жасыру тәсілдерін тандап алуына қылмыс жасалатын жер (орын) және қылмыскер мен жәбірленушінің өзара арақатынас сипаты әсер етеді. Бұл жасалған әрекеттің сипаты мен кезектілігі қылмыскердің жеке басы туралы мәліметтер мен қылмыс жасау жағдайларына байланысты анықталады.
Жәбірленуші мен қылмыскер өзара таныс болмаған, болмаса олар кездейсоқ танысқан жағдайларда, қылмыс болған жер айыпкерге еш қатысы жоқ болған жағдайларда, адам өлтіру қылмысын жасап болған соң, олар оқиға болған жерден тезірек қашып кетуге тырысады. Олар қылмыс болған жерден тезірек кетуге мүмкіндіктер бермейтін кедергілерді алдын алу үшін өлтірген адамды, яғни мәйітті уақытша жақын маңға тығу әрекеттерін жасайды. Егер, мысалы: мәйіт түрғын үйде болса, оны сол үйдің жуынатын белмесіне болмаса дәретханасына, төсектің астына тығып жасырады, олардың үстіне көптеген киімдерді, төсеніштерді тастайды, кей жағдайларда оларды ертейді. Ал ашык жерлерде, алаңдарда - мәйітті ағаштың жапырақтарымен, шөпмен, құрылыс-қоқыстарымен және басқа да жақын жерде жатқан кездейсоқ заттармен жауып жасырып, канализация, подвал, op, шұңқыр сияқты бірден байқалмайтын жерлерге тастайды.
Сонымен қатар қылмыскерлер өздеріндегі қылмыстың ізін жою шараларын жүзеге асырады. Олар: жуынады, киімдерін ауыстырады, жыртылған жерін тігеді, қан және басқа да дақ іздерін жуып тазалайды, жәбірленушімен арпалысқан сэттерде денелеріне түскен жарақаттарды жуып, дәрі жағып, таңып, болмаса үлпалап қылмыстың ізін жою шараларын жасайды. Қылмыскерлер кейбір жағдайларда қылмыс құралы мен оның ізін жою кезінде жалған алиби құруға тырысады. Мұндай кездерде, олар қылмыс жасалған күні немесе сол уақытта мен туысқанымның, досымның, танысымның үйінде, саяжайда т.б. жерлерде болдым немесе осы уақыттарды солармен бірге өткіздім деп жалған алиби құрып, туыстарын, достарын, т.б. жалған көрсетпелер беруге итермелейді.
Егер қылмыскер мен оның құрбанының арасында - туыстык, достық, жыныстық (ашыналық) немесе басқа да тұрақты қатынастар, болмаса адам өлтірген жер айыпкердің жеке басына қатысты (тұрғын-үй, сая-жай, жеке гараж, жұмыс орны т.б.) болған жағдайларда жәбірленушінің өлімі туралы факт, яғни нақты бір жерден оның мәйітін табу жағдайлары нақты бір тұлғаға сезік келтіруге әкеп соқтырады.
Мұндай жағдайларда айыпкердің адам өлтіру қылмысы іздерін жасыруы; өлім фактісін және қылмыс жасалған жерді жасыруға багытталған кешенді әрекеттерді жүзеге асырудан тұрады. Осындай мақсатпен мәйіттің көзі жойылады, мысалы: оны пешке өртеу немесе жасыру үшін басқа да тәсілдер қолданылады (оларды көміп тастайды, суға ағызып жібереді және т.б. оқиға болған жерлерден тыс немесе алые жерлерге, мәйітті сыйғызу үшін оны бөлшектейді, елсіз мекендерге апарып тастайды). Сонымен қатар, қылмыскерлер қылмыс жасалған жердегі іздерін жою шараларын жүзеге асырады. Олар пэтерлерін әктап, сырлап, обойларын, едендерін толығымен немесе жартылай ауыстырады, жиьаздарын, төсеніштерін және т.б. жуып, сүртіп, тазалап жөндеу жұмыстарын жасайды.
Адам өлтіру тәсілі мен мәйіттің денесіндегі жарақаттардың сипатына байланысты жәбірленушінің өлу фактісін жасыру мүмкін емес жағдайларда қылмыскерлер адам өлтіру қылмысын жасырудың басқа да әртүрлі тәсілдерін жүзеге асыру әрекеттерін ойластырады. Табылған мәйіттің денесіндегі жарақат басқа тұлғалардың күш қолдануы арқылы салынғандығын куәландыратындай жағдайларда жасалған адам өлтіру қылмысы - шабуыл жасау, болмаса қатты жан-күйзеліс үстінде, сондай-ақ қажетті қорғаныс немесе абайсызда жасалған қылмыс сияқты инсценировка жасалады. Ал мәйітте мұлдай дене жарақаты болмаған жағдайларда қылмыскерлер әдетте жәбірленушінің өзін-өзі өлтірген, болмаса бақытсыз жағдайға душар болған сияқты күйге келтіріп инсценировка жасау жолымен қылмыстың ізін жасырады. Сонымен қатар, жәбірленушіні басқа адам өлтірді немесе ауру салдарынан, кәріліктен өлді деп инсценировкалау жағдайлары да өте жиі кездеседі.
Қылмыс жасауға себеп болатын жағдайларға - айыпкер мен оның құрбанының арасындағы жеке бас араздығы, бұзақылық, кек алу, көре алмаушылық, қызғаншақтық, пайдақорлық ниет, сонымен қатар басқа қылмыстың ізін жасыру немесе оны жасау жолдарын жеңілдету жатады.
Нақты қылмысты, адам өлтіру қылмысын жасау ізін жасыру үшін қылмыскер алдын ала, күні бұрын арнайы дайындалып, өзінің және жәбірленушінің әрекетінің кезектілігін анықтап жоспарлап алады.
Көршілес Ресей Федерациясында кісі өлтіру және кісі өлтіруге оқталу санының динамикасы келесі көрсеткіштермен сипатталады: 2009 жылы 23,0 мың кісі өлтіру және кісі өлтіруге оқталу тіркелген; 2010 жылы - 31,7 мың; 2011 жылы - 31,8 мың; 2012 жылы - 33,6; 2013 жылы - 32,3; 2014 жылы - 31,6; 2015-31.6; 2016-30.8; 2017 жылы - 29,8 мың осындай қылмыс жаслған.
Ресейде кісі өлтіруді тіркеу олардың құрбандары бойынша емес, фактілер бойынша жүзеге асырылатындығын есте ұстаған жөн, өйткені екі немесе одан да көп адамды өлтіру бір қылмыстық әрекет ретінде тіркеледі. Б
іздің елде хабар-ошарсыз кеткендердің, идентификацияланған мәйіттердің, сондай-ақ жәбірленушінің өлімімен аяқталатын денсаулыққа ауыр зиян келтірудің едәуір саны жыл сайын біздің елде тіркелмейтіндігін ескере отырып. кісі өлтіру болып саналса, онда ресми түрде статистикалық есептілікте көрсетілгенге қарағанда, зорлықпен өлтіру фактілері көп болады.
БҰҰ мәліметтері бойынша әлемде жыл сайын 100 мың тұрғынға шаққанда 9,8 кісі өлтіру жасалады, Араб мемлекеттерінде - 2,4; Батыс Еуропада - 3,5; Оңтүстік Азияда - 7,2; Солтүстік Америкада - 9; Африкада - 15; Латын Америкасында - 21. Ресейде кісі өлтіру деңгейі ресми статистикаға сәйкес, әлемдік орташа деңгейден әлдеқайда жоғары. Осылайша, 2007 жылы кісі өлтіру деңгейі біздің елде 19,9 құрады; 2008 - 20.1; 2009 - 21,1; 2010 - 21,8, ал 2012 жылы бұл көрсеткіш 100 мың тұрғынға шаққанда 22,4 кісі өлтіруге жетті. Біздің есептеулеріміз бойынша 2016 жылы кісі өлтіру мен кісі өлтіруге оқталу деңгейі 19 құрады; 2017 - 21,9; 2018 - 21,5 осындай шабуыл жасалған.
Қазастан мемлекетінде адам өлтіру дерегі көбейген. Бас прокуратураның құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің ресми мәліметтеріне сүйенсек, жеке тұлғаларға қатысты қылмыстың осы бір ауыр түрінің саны 18,3%-ға артқан. 2018 жылдың 6 айында 529 қазақстандық әлдекімнің қолынан қаза тапқан. Ал былтыр осы уақыт аралығында 477 адам мерт болыпты. Адам өміріне қастандық жасау дерегі де 61,7%-ға артқан. Егер 2017 жылдың 6 айында 42 адамды өлтіруге әрекет жасалса, биыл бұл көрсеткіш 68-ге жетіп отыр. Өзге өңірлермен салыстырғанда, қылмыстың барлық түрі бойынша сотқа дейінгі тексеру амалдары Алматы, Астана қалаларында және Түркістан, Алматы облыстарында жиі жүргізілген екен.
Адамның жеке басына қарсы жасалатын қылмыстың ішінде ең ауыры адам өлтіру қылмысы болып табылады. Бұл қылмысты ашуда кездесетін қиыншылықтар айтарлықтай үлкен жұмыс көлемін талап етеді, сондықтан адам өлтіру жөніндегі істі жоғары санаттағы күрделі қылмыс қатарына жатқызады.
Жәбірленуші. Адам өлтіру қылмысын криминалистикалық сипаттауда жәбірленушінің өзінің жүріс-тұрысын виктимологиялық аспекті тұрғысынан қарастыруға болады. Яғни, ол дегеніміз қылмыстың жасалуына, қылмыс құрбанының өзі себеп болады. Олар алкоголь ішімдіктерін кездейсоқ адамдармен бірге ішіп, мае болып кездейсоқ адамдардың немесе айналасындағы адамдарды балағаттап өздері тиісіп, соның негізінде ұрыс, жанжал, төбелес шығып, қылмыстың жасалуына бірден-бір себеп болады. Көбінде мұндай жағдайларда адам өлтіру бойынша жасалған қылмыстың жәбірленушісі ер адамдар болады. Ал әйел адамдары қылмыстың құрбаны болуына - жыныстық қатынас жасау, пайдақұнемдік ниет, сондай-ақ қызғаныштың пайда болуы себеп болады.
Қылмыскер мен жәбірленушінің жүріс-түрысында белгілі бір байланыс болады. Жәбірленушінің жеке басы мен оның өлер алдындағы мінез-құлқын жақсылап тексеру қажет.
Көп жағдайларда мұндай қылмыс құрбандарының мінезі - шайпау, ашуланшақ. жеңілтек-алаңғасар, сондай-ақ арандатып-азғырушылық қасиеттеріне бейім болып келеді. Бұл өз кезегінде қылмыскерлерге қарсы әсерін тигізіп, оның қылмыс жасауына әкеп соқтырады, бұл әрекеттер қылмыс механизімінен көрініс табады. Адам өлтіру қылмысын тергеу барысында тергеуші қылмыс құрбанының тірі кезіндегі мінез-құлқы мен оның жеке басы және жүріс-тұрыс тәртібі туралы мән-жайларды анықтап алулары тиіс. Бұл мән-жайлар (деректер) адам өлтіруге байланысты қылмыстың жасалу мақсаты мен ниеті, оны жасау механизмі туралы қажетті мәліметтерді (қылмысқа қатысушылар жөніндегі болжауларды тексеріп) анықтауға мүмкіндік береді.
Кейбір жағдайларда өзге тұлғаларға қарағанда өте қауіпті тұлғалар категориясы да кездесіп жатады, олар айналасьшдағыларға қауіп төндіре отырып, ақырында қылмыстың құрбаны өздері болулары мүмкін.
Қылмыскер. Адам өлтіруге байланысты қылмыстарды әдетте 18-бен 50 жас аралығындағы алкогольдік ішімдікке немесе нашақорлыққа құмар ер адамдар жасайды. Олар, қоғамдағы басқа тұлғалардан өздерінің: дөрекеліктерімен, қатыгездіктерімен, жыныстық құштарлығы жоғарлығымен, әйелдерді силамайтындығымен, бүрын қылмыстық жазаға тартылғандығымен ерекшеленеді. Тәжірибеде қылмыскерлердің арасынан психикалық аурулармен ауыратын адамдар да жиі кездеседі, олардың маскүнемдіктен немесе нашақорлықтан емделуге мұқтаж екендіктері көбінде тергеу барысында Нақтыналады. Берілген сипаттама өте тиімді, олар көпшілік жагдайларда жасалатын қылмыстар мен көшедегі кейбір пайдақүнемдік мақсатында жасалған қылмыстарды тергеуде ерекше орын алады.Оқиға болған жерді қарау барысында немесе мәйіт табылған жерден алынған қылмыстың жасалу тәсілі туралы мәліметтер жиынтығы қылмыскердің жеке басы және оның жәбірленушімен өзара қатынасының сипаты жөніндегі құрылған болжауларды тексеруге мүмкіндіктер береді.
Мәселен, мәйітті оңаша жерлерге көміп тастау, оны бүркемелеу (құммен, шөппен, жапырақтармен және т.б.), мәйітті немесе оның бөлшектерін суға ағызып жіберу, жәбірленушінің бетін адам көріксіз етіп бұзу әрекеттері, бұл мәйіт қылмыскердің жақын адамы (әйелі, туысы, досы және т.б.) екендігін жиі куәландырады. 5 және 17-ті жас аралығындағы балалар мен жасөспірімдерді өлтіру қылмыстардың көбінде 10 мен 16-ты жас аралығындағы ер жыныстағы жасөспірімдер жасайды. Көбшілігінде олар жәбірленушінің досы, танысы болып келеді. Мәйітке әдеттен тыс айлаларды қолдану белгілері (мәйітті жалаңаштау, киімсіз қалдыру немесе оның киімін тығып тастау, жағуға жарамсыз заттарды қолданбақшы болып әрекет ету, мәйітті ұсақ белшектерге бөліп тастау) немесе мәйіттің денесіне сансыз көп жарақаттар салу белгілері қылмыскердің жүйке ауруымен ауыратындығын көрсетеді.
Адам өлтіру қылмыстарын тергеу барысында кездесетін әдеттен тыс жасалған әрекеттерді анықтау мәселесі өте күрделі болып табылады. Әсіресе арнайы әскери немесе қызметтік дайындықтан өткен, криминалистика және басқа да салалардан арнайы жоғары біліктілігі бар, интеллекті жоғары, кәсіпқой қылмыскерлердің әрекеттерін тергеу мәселелері аса қиын. Қылмыстық элемдегі осындай тұлғалар қажет болған жағдайларда жалдамалы кісі өлтіру қылмыстарының және ұйымдасқан топ болып жасалған қылмыстардың орындаушысы болып таңдап алынады. Сонымен қатар, Мұндай тұлғалар саяси қылмыстарды жүзеге асырады (орындайды). Олар көбіне қылмыс жасау кезінде өздерінің қылмыстық әрекеттерінің ізін қалдырмайды. Дегенімен де қанша-лықты айлақер қылмыскер болғанымен де қылмыстық әрекетінің ізін қалдырмауы мүмкін емес.
ҚР Қылмыстық Кодексi 99-бабының 1-тарсмағы адам өлтiру, яғни басқа адамды құқыққа қарсы қасақана қазаға ұшырату - сегіз жылдан он бес жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады десе, 2-тармағы адам өлтiру: 1) екi немесе одан көп адамды; 2) адамның қызметтiк жұмысын жүзеге асыруына не кәсiптік немесе қоғамдық борышын орындауына байланысты осы адамды немесе оның жақындарын; 3) кінәлі адамға дәрменсiз күйде екенi көрінеу белгiлi адамды, сол сияқты адамды ұрлаумен не кепілге алумен ұштасқан; 4) кінәлі адамға жүктiлік жағдайда екенi көрінеу белгiлi әйелдi; 5) аса қатыгездiкпен жасалған; 6) басқа адамдардың өмiрiне қауiптi тәсiлмен жасалған; 7) адамдар тобы, алдын ала сөз байласу арқылы адамдар тобы жасаған; 8) пайдакүнемдік ниетпен, сол сияқты жалдау бойынша не қарақшылықпен немесе қорқытып алумен ұштасқан; 9) бұзақылық ниетпен; 10) басқа қылмысты жасыру немесе оны жасауды жеңiлдету мақсатымен жасалған, сол сияқты зорлаумен немесе сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттерiмен ұштасқан; 11) әлеуметтiк, ұлттық, нәсiлдiк, дiни өшпендiлiк немесе араздық не қанды кек уәжі бойынша; 12) жәбiрленушiнiң ағзаларын немесе тіндерiн пайдалану мақсатымен жасалған; 13) бірнеше рет жасалған; 14) көрінеу кәмелетке толмаған адамды; 15) қылмыстық топ жасаған, сол сияқты төтенше жағдай кезiнде немесе жаппай тәртiпсiздiк барысында жасалған адам өлтiру -мүлкi тәркiленіп немесе онсыз, он бес жылдан жиырма жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға не өмiр бойына бас бостандығынан айыруға жазаланады. Ал, 3-тармақ жас баланы өлтіру орын алса, белгілі бір лауазымдарды атқару немесе белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыра отырып, жиырма жыл мерзімге бас бостандығынан айыруға не мүлкін тәркілеп немесе онсыз, бас бостандығынан өмір бойына айыруға жазаланады деп қарастырған.
Осылайша, әзірге қаралып жатқан қылмыстарды жасау жағдайларының азаю белгілері байқалмайды, сондықтан құқық қорғау органдары мен азаматтық қоғам институттары тарапынан да, қылмыстың осы түріне де ерекше назар аудару қажет. қылмыстық құқық, криминология және басқа да гуманитарлық профиль ғылымдарының бөлігі қылмыстың осы түріне қарсы іс-қимылдың тиімді құралдарын табу мақсатында.
Қазіргі Ресейдегі кісі өлтірудің негізгі катализаторлары экономикалық себептер, сондай-ақ маскүнемдік болып табылады. Сонымен бірге, кісі өлтіру себептерін кісі өлтірушінің және оның құрбанының жеке басының призмасы арқылы қарау керектігін ескермеуге болмайды. Жәбірленушінің жеке қасиеттерін зерттеу осы санаттағы қылмыстардың алдын алу мақсатында кісі өлтіру мен кісі өлтіруге оқталу құрбандарын анықтау үшін пайдалы.
Дипломдық жұмыстың теориялық негізі қылмыстық заң саласындағы танымал отандық, ресейлік ғалымдардың еңбектері болды: Е.О.Алауханов, Ғ.Баймурзин, Н.Әбдіров, Андреева Л.А., Аниянц М.К., Борзенков Г.Н., Бородин С.И., Загородникова Н.И., Красикова А.Н., Кругликова Л. .Л .; В.Н.Кудрявцева; В.П.Малькова; Наумова А.В., Никифорова А.С., Нуркаева Т.Н., Пионтковский А.А., Побегайло Е.Ф., Попова А.Н., Таганцева Н.С., Шаргородский М.Д. және басқа авторлар.
Диплом жұмысының құқықтық негізі шетел мемлекеттері, соның ішінде Ресей Федерациясының Конституциясымен, адам құқығы бойынша халықаралық-құқықтық актілермен, қолданыстағы және өткен ішкі қылмыстық заңнамаларымен, сондай-ақ жақын және алыс шетел мемлекеттерінің қылмыстық заңнамасымен қалыптасты.
Диплом дұмысының эмпирикалық негізі шетелдердің, соның ішінде Ресей Федерациясы Жоғарғы Сотының жарияланған сот тәжірибесінің материалдарын Қазақстан мемлекетінің сот тәжірибесімен салыстыра отырып, қарастырылды.
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы бірінші рет алыс және жақын елдердің қылмыстық заңнамасы бойынша жәбірленушінің жеке басына байланысты ауырлататын кісі өлтіру жағдайларын арнайы зерттеулер құрады. Ол бойынша жаңа ғылыми ақпарат алынды, ауырлататын жағдайдағы кісі өлтіру үшін қылмыстық жауапкершілікті құқықтық реттеуді жетілдіру бойынша ғылыми ұсынымдар әзірленді.
Жалпы белгілі болғандай, шетел Қылмыстық кодексінде жәбірленушінің жеке басы туралы мәліметтер ауырлататын мән-жайлар ретінде жақын және алыс шетелдердің Қылмыстық кодексіне қарағанда аз қолданылатындығы анықталды.
ТМД-ға мүше емес елдердің және кейбір көршілес елдердің Қылмыстық кодексінде судьялар мен басқа да мемлекеттік қызметкерлердің өміріне қарсы арнайы құқық бұзушылықтар жасаудың заңнамалық практикасы қолданылмайды, ал жекелеген лауазымды адамдардың мемлекеттік функцияларды орындауы адам өлтіруді ауырлататын жағдай ретінде қарастырылған.
Жақын және алыс шетел мемлекеттерінің жәбірленушінің жеке басына қатысты ауырлататын мән-жайлар бойынша кісі өлтіру туралы заңнамасын салыстырмалы-құқықтық зерттеу негізінде адам өлтіудің 22 түрі ауырлататын кісі өлтіру ретінде қарастырылған екен, алайда олардың қауіптілік дәрежесі бойынша саралануы жоқ, сондықтан, оны әділ деп санауға болмайды. Бірқатар шет мемлекеттердің Қылмыстық кодексінде кісі өлтіруді ауырлататын жағдайлар сараланған, олардың кейбіреулері ауырлататын, басқалары ерекше ауырлататын деп танылған. Сонымен бірге, жасалған іс үшін жауапкершілік тиісті баптың әртүрлі бөліктерінде немесе Қылмыстық кодекстің дербес баптарында қарастырылған. Демек, адам өлтірудің ауырлататын мән-жайларын: 1) ауырлататын кісі өлтіру мән-жайларының 2-бөлімінде көзделген жағдайларға ажыратуды ұсынуға болады.
Зерттеу нәтижелерін апробациялау
Диплом жұмысының теориялық және практикалық маңыздылығы онда тұжырымдалған ғылыми ережелердің қылмыстық құқық теориясын тереңдететіндігінде және одан әрі ауырлатылған жағдайда адам өлтіргені үшін қылмыстық жауаптылық туралы ғылыми зерттеулерде қолдануға болатындығында..
Жұмыс құрылымы мен көлемі. Диплом жұмысы кіріспе, үш бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Шетелдердің қылмыстық заңнамасы бойынша қылмыс құрамының
құқықтық сипаттамасы
1.1 Шетелдердің қылмыстық заңдылықтарындағы адам өлтіру түсінігі
Шет елдердің қылмыстық құқығындағы қылмыстық іс-әрекет ұғымы не нормативті түрде тікелей заңнамада, не доктриналық яғни сот сарапшыларының еңбектерінде анықталған.
Англосаксондық құқық жүйесі елдерінің қылмыстық заңнамасында қылмысты анықтау туралы шешім қабылдау қиын. Бұл, ең алдымен, Англияда қылмыс ұғымының заңнамалық анықтамасы болмағандығына және ешқашан болмағандығына байланысты. Ол нақты істерге қатысты әр уақытта қабылданған сот шешімдерінде әр түрлі тәсілдермен тұжырымдалды. Ағылшын заңгерлерінің пікірі бойынша қылмыстық сипаттағы барлық әрекеттерді (немесе әрекетсіздікті) қамтитын анықтама жасау мүмкін емес. Англосаксондық қылмыстық құқық теориясында қылмыстың ресми анықтамасы заңсыз және жазаланатын іс-әрекет ретінде берілген.
Сонымен қатар, парламент қабылдаған жарғылар, басқаға берілген заң актілері, сот шешімдері іс-әрекетті қылмыс деп танудың заңды негізі болып табылады.
Англосаксондық құқық жүйесі елдерінің қылмыстық құқығының жалпы қағидасы - бұл бастапқыда ағылшын юриспруденциясы мен доктринасы әзірлеген, егер екі элементтің - материалдық (физикалық) белгілері болмаса, ешкімді қылмыс үшін соттауға болмайды деген талап. және ақыл - дәлелденген. Материалдық элементке қылмыстық заңмен тыйым салынған іс-әрекетті жасау, сондай-ақ әрекеттің жасалу мән-жайлары мен оның салдары, егер олар тиісті заң нормаларында көрсетілген болса. Әрекеттер көбінесе әрекет түрінде, аз жағдайда әрекетсіздік түрінде жасалады.
Қылмыстың психикалық құрамы мәні бойынша кінә болып табылады. Кінәлі деп танылған осындай заңсыз әрекет қана қылмыс деп танылуы мүмкін. Бұл жағдайда әрекет ерікті түрде жасалуы керек. Ағылшын құқығында кінәнің анықтамасы және оның түрлері жоқ. Алайда, заңдарда және сот тәжірибесінде кінәнің үш түрі туралы айтылған:
1) ниет;
2) немқұрайлылық;
3) абайсыздық.
Бұл ұғымдар сұйық, өйткені олар прецеденттерге негізделген.
Британдық заңнама 1967 жылы Англияның қылмыстық құқығы үшін дәстүрлі қылмыстарды ауыр қылмыстарға (өлім жазасы және басқа да ауыр жазалармен жазаланатын ауыр қылмыстар) және теріс қылықтарға (онша қауіпті емес әрекеттер) бөлуден бас тартты. Қазіргі уақытта қылмыстар қамауға алу және қамауға алынбайтын қылмыстар болып бөлінеді. Қамауға алу қылмысы судьяның бұйрығынсыз қамауға алуды қолдануға мүмкіндік береді. Бұл не заңда қатаң белгіленген жазалауға жататын қылмыс, не бұрын сотты болмаған адамға кемінде бес жылға бас бостандығынан айыру жазасы қолданылуы мүмкін қылмыс болуы мүмкін. Қалған қылмыстардың барлығы қамауға алынбайтын қылмыстар қатарына жатады. Қамауға алу қылмыстарына қатысты қамауға алуды өндірудің арнайы ережелері құрылды, олар сот шешімі болмаған кезде қылмыс жасады деген күдікті адамды ұстауға, кепілге шектеулер енгізілді және т.с.с. серіктестік, есеп бермегені үшін жауапкершілік және т.с.с. шешкен кезде белгілі бір топ ескеріледі [1].
АҚШ-тың қылмыстық заңнамасында кінәнің нысандары туралы мәселе айқынырақ шешілген. Модельдік қылмыстық кодексте жиі кездесетін кінәнің төрт түрі бар:
1) мақсатпен (әдейі);
2) хабардарлықпен;
3) абайсызда;
4) абайсызда
болып келеді.
Ағылшын құқығынан айырмашылығы, АҚШ-та қылмыстарды ауыр және ауыр қылмыстарға бөлу сақталған. Жалпы ережеге сәйкес, ауыр қылмыстар - бір жылдан астам мерзімге, ал ауыр қылмыстар - бір жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза.
Францияда қылмыстық іс-әрекеттің түсінігі мен белгілері қылмыстық-құқықтық доктринада дәстүрлі түрде зерттеледі. Сонымен бірге француз қылмыстық құқығы теориясында қылмыстық іс-әрекеттің бірыңғай тұжырымдамасы жасалмаған. 1992 жылғы Францияның қылмыстық кодексінде қылмыс ұғымы туралы ереже жоқ. Кодекс қылмыстық іс-әрекеттерді француз қылмыстық заңнамасы үшін дәстүрлі қылмыстарға, теріс қылықтарға және бұзушылықтарға үш мерзімді саралауды сақтап қалды (111-1-бап). Жіктеу критерийі - бұл әрекеттің ауырлығы. Қылмыстарға кем дегенде 10 жыл мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланатын әрекеттер жатады. Кінәнің бір түрі қылмыс категориясымен де байланысты. Барлық қылмыстар тек қасақана жасалады. Тәртіп бұзушылық үшін немқұрайлылық немесе немқұрайлылық нормативтік актімен қарастырылған болса жеткілікті деп саналады. Құқық бұзушылықтар үшін кінәнің түрі маңызды емес, өйткені олар үшін жауапкершілік форс-мажор жағдайында ғана алынып тасталады. Қылмыстық әрекеттерді саралаудың практикалық маңызы зор: ол жазалар жүйесін білдіреді, қатысушылық пен әрекетке жауапкершілікті саралау негізінде, ескіру мерзімін анықтауға және қылмыстық жауаптылықты жүзеге асырудың тиісті формасын таңдауға әсер етеді және т.с.с. . Алдын ала тергеудің тәртібі және сот органдарының юрисдикциясы акт санатына байланысты. Қылмыстар туралы істерді алқабилер, теріс қылықтар - түзеу трибуналдары, бұзушылықтар - полиция трибуналдары қарайды. [2]
Германия Федеративті Республикасының Қылмыстық кодексінде қылмыс ұғымын анықтауға формальды тәсіл қолданылады. Бұл тұжырым Қылмыстық кодекстің 11-тармағынан туындайды: Заңсыз әрекет дегеніміз - қылмыстық заңда көзделген қылмыс құрамын жүзеге асыратын әрекет, осы Кодекстің 12-тармағынан: Заңға қайшы әрекеттерді қылмыстар мен қылмыстық құқық бұзушылықтар қатарына жатқызуға болады. , егер тиісті жаза , және Кодекстің 13-тармағынан: Іс-әрекет жасамағаны үшін жауаптылық, егер адам қылмыстық заңда көзделген салдарға жол бермеуге заңды түрде міндеттелген болса, орын алады . Сонымен, қылмыс дегеніміз - заңсыз, кінәлі, құрамында тиісті құрамның белгілері, жазалау қатерімен тыйым салынған әрекет. Неміс доктринасы қылмыс құрамының тұжырымдамасын жасады. Сонымен қатар, композицияны түсіну үстемдік құрамға тек қылмыстық іс-әрекеттің объективті белгілері жатқызылған кезде болады. Субъективтік сәт құрамнан шығарылып, қылмыстың дербес құрамы ретінде қарастырылады.
Ерікті әрекет (әрекетсіздік) қылмыстың негізі болып табылады. Адамның белгілі бір жасқа жетуі және оның есі дұрыс болуы қылмыстық жауаптылықтың қажетті алғышарттары болып табылады. Германияның Қылмыстық кодексінде қылмыс субъектісінің бұл белгілерінің болмауы сол терминмен белгіленеді - ессіздік.
Германия Федеративті Республикасының қылмыстық заңнамасы қылмыстық құқық бұзушылықтарды екі түрге бөлуді қарастырады: қылмыстар мен теріс қылықтар. Қылмыс дегеніміз - бір жылдан астам мерзімге бас бостандығынан айыру, бір жылға дейінгі теріс қылықтар немесе айыппұлмен жазаланатын әрекеттер. Ауырлататын немесе жеңілдететін мән-жайларды ескеру актіні сол немесе басқа санатқа тағайындау үшін маңызды емес.
Шетелдік қылмыстық заңнамада қылмыстық жауаптылық туралы сұрақтарды шешу кезінде қылмыстық ниеттің жүзеге асу дәрежесі ескеріледі, т.а. қылмыстың қай сатысында тоқтатылды (басылды) - дайындық немесе әрекет жасау сатысында.
Континентальды Еуропаның қылмыстық құқығынан айырмашылығы, американдық құқықтағы алдын-ала қылмыстық іс-әрекет ұғымы қылмыстың даму сатыларымен байланысты емес. Ол ағылшынның жалпы құқығы дамытқан үш тәуелсіз қастандықта - айдап салу, қастандық және әрекеттен көрінеді.
Адамға қылмысқа оқталу әрекеті үшін айып тағылуы үшін, ол, біріншіден, қылмыс жасауға ниет білдіруі керек, екіншіден, осы ниетті жүзеге асыруға бағытталған кейбір әрекеттерді жасауы керек. Ағылшын заңгерлерінің пікірінше, ең қиын мәселе - бұл қылмысты құрайтын іс-әрекеттер мен қарапайым жазасыз дайындық әрекеттері арасындағы айырмашылық және айыпталушының қылмыстық мақсатқа жетуге бағытталған іс-әрекеті қылмыстық жауапкершілікке әкеп соғатын сәтті анықтау.
Француз қылмыстық заңнамасында аяқталмаған әрекеттердің бірнеше түрі ажыратылады: қылмыстық әрекетке оқталу, сәтсіз аяқталған қылмыстық әрекет және мүмкін емес қылмыстық іс-әрекет. Тек қылмыстық іс-әрекетті жасау ниеті және дайындық әрекеті Францияның қылмыстық заңнамасында жазаланбайды. Қылмыстық іс-әрекетті жасау әрекеті француз қылмыстық құқығы теориясында қылмыстық әрекетті өз еркімен бас тарту болмаған кезде орындаудың басталуы ретінде анықталады. Кез-келген қастандық екі маңызды элементпен сипатталады:
1) қылмыстық іс-әрекеттің (материалдық элементтің) орындалуының басталуы;
2) қылмыстық әрекетті (моральдық элемент) аяқтаудан ерікті түрде бас тартудың болмауы.
Германия Федеративтік Республикасының Қылмыстық кодексінде қылмыстық іс-әрекетке дайындық анықтамасы жоқ. Немістің қылмыстық-құқықтық доктринасы мен құқық практикасы егер адам өзінің іс-әрекет идеясына сәйкес қасақана қылмыс немесе теріс қылық белгілерін орындауды бірден бастаса, бірақ әлі аяқтамаса, әрекет жасалатындығына негізделген. Қылмыстық кодекстің 22-бөлімі әрекеттің ұғымына анықтама береді: Іс-әрекет туралы өзінің идеясы бойынша бірден қылмыс құрамын жүзеге асыра бастайтын адам қылмыстық іс-әрекетке қол сұғады. Бұл норма негізінен адамның қылмыстық әрекетті жүзеге асыру туралы субъективті ойларына негізделген. Бұл жағдайда бұл әрекеттің қалаған нәтижеге әкелуі мүмкін-болмауы маңызды емес. Осы Кодекстің 23-бөлімі әрекеттің жазалану шектерін белгілейді: қылмысқа оқталу әрдайым жазаланады, теріс қылық жасауға - тек заңда көзделген жағдайларда ғана.
Шет мемлекеттердің қылмыстық заңнамасында қылмысқа қатысу мәселелері егжей-тегжейлі қарастырылады, бұл бірнеше адамның қылмыстық іс-әрекетті жасауға қатысуын білдіреді.
Англиядағы асқынулар ежелгі тарихқа ие. Англияда орындаушылар мен сыбайластар сыбайластар деп танылады, олар өз кезегінде топтарға бөлінеді:
а) 1 дәрежелі орындаушылар;
б) II дәрежелі орындаушылар;
в) қылмыс жасамас бұрын сыбайластар;
г) қылмыс жасағаннан кейін сыбайластар.
Адам қылмысқа қатысудан өз еркімен бас тарту арқылы серіктестік үшін қылмыстық жауаптылықтан құтыла алады. Алайда, бас тарту зиянды салдар туындағанға дейін болуы керек және белсенді сипатта болуы керек.
АҚШ-тағы серіктестік институтына ағылшынның жалпы құқығы үлкен ықпал етті.
Америка Құрама Штаттарында көптеген штат кодекстері қылмысқа қатысы бар адамдарды қылмыскер және сыбайластар деп санайды. Сонымен, Нью-Йорк штатының Қылмыстық кодексінің 20.00 бөлімінде: Егер бір адам құқық бұзушылықты құрайтын іс-әрекетке баратын болса (қылмыскер), онда басқа адам мұндай әрекеті үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылады, егер оны жасау үшін талап етілген ақыл-ой кінәсімен әрекет етсе, ол мұндай адамнан осындай әрекетке (сыбайласқа) сұрайды, талап етеді, бұйрық береді, сұрайды немесе қасақана көмектеседі . Қылмыс жасағандарды кейбір штаттарда негізгі субъектілер деп атайды. Аяқталған қылмыста ғана қатысуға болады. Серіктестік үшін жауапкершілік орындау үшін жауапкершілікке теңестіріледі және қасақана кінә болған жағдайда ғана мүмкін болады. Аяқталған қылмыстың жасалғаны дәлелденсе және оған қатысса, серіктес сотталуы мүмкін.
Францияның Қылмыстық кодексінде серіктестік анықтамасы жоқ, бірақ серіктестік түрлері:
а) орындау және бірлесіп орындау;
б) сыйлықтар, уәделер, қоқан-лоққылар және т.с.с. түрткі болу;
в) қылмыс жасау құралдары мен құралдарын ұсыну түріндегі серіктестік;
г) қылмысты дайындауға көмек көрсету және оның орындалуын жеңілдететін жағдайлар жасау (көмек түріндегі серіктестік);
д) қылмыс жасауға көмек көрсету (көмек түріндегі қатысу);
е) нұсқау беру арқылы қылмысты басқару [3].
Қатысушылықтың болуы немесе болмауы туралы шешім қабылдағанда қылмыстық әрекеттің санаты ескеріледі.
Серіктестік үшін қылмыстық жауаптылықтың негізгі шарттары:
1) қылмыстық құқық бұзушылық іс жүзінде жасалуы керек;
2) әрекет қылмыстық сипатта болуға тиіс;
3) қылмыстық іс-әрекеттің жазасы объективті мүмкін болуы керек.
Германия Федеративтік Республикасының Қылмыстық кодексінде де серіктестік ұғымы жоқ. Неміс қылмыстық құқығы доктринасында серіктестік деп бірнеше адамның қасақана қылмыстық іс-әрекетті жасауға қатысуы түсініледі. Заң шығарушы және құқық қолдану практикасы серіктестіктің екі негізгі формасын ажыратады: орындау және сөздің тар мағынасындағы қатысу (қоздыру және көмек).
Қылмыскер қылмыстық әрекетті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz