Қадағалау сатысындағы соттың қылмыстық істі қарау тәртібі
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Ш.Есенов атындағы каспий технологиялар және инжиниринг университеті коммерциялық емес акционерлік қоғамы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пәні: Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік құқығы
Тақырыбы: Сот шешімдерін қадағалау тәртібімен қайта қараудың негіздері
Орындаған: ЮП 18-9 тобы студенті
Ибайдулла Ж.Д.
Рецензент: з.ғ.к., доцент
Алибеков С.К.
Ақтау 2020
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 СОТ ҚАДАҒАЛАУ ТӘРТІБІМЕН ІС ЖҮРГІЗУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
0.1 Сот шешімдерін қадағалау тәртібімен қайта қарау түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ...5
0.2 Қадағалау тәртібімен сот актілерін қайта қарау институтының сатылары және ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2 ҚР ҚАДАҒАЛАУ ТӘРТІБІМЕН ІС ЖҮРГІЗУДЕГІ СОТТАРДЫҢ ҚЫЗМЕТТЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ МӘСЕЛЕЛЕРІ ... ... ... ... ... .12
2.1 Қадағалау шағымын немесе ұсынымын қарау тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.2 Қадағалау сатысындағы соттың қылмыстық істі қарау тәртібі ... ... ... ... ... ... 15
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
КІРІСПЕ
Қурстық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Конституциясы азаматтардың игіліктерінің, олардың мүдделерінің толықтай қорғалып, демократиялық құқықтары мен бостандықтарының жан-жақты кепілдендірілуіне бағытталып, оның сақталуын барлық мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдар мен лауазымды тұлғалардың басты міндеті ретінде бекітеді. Қазақстан Республикасының Конституциясында азаматтардың ар-намысы мен қадір-қасиетін, өмірі мен денсаулығын, өзінің мүлкі мен бостандығын сот тәртібінде қорғау құқығы бекімін тапқан (Қазақстан Республикасы Конституциясының 12-бабы).
Құқықтық іс жүргізудің негізгі мақсаты - қылмыстық-құқықтық дау туралы кез келген дау бойынша объективтік байламға, шындыққа жету болып табылады. Егер де бұл мақсатқа қол жеткізілмейтін болса және қылмыстық- құқықтық дау бойынша негізсіз және заңсыз шешім шығарылатын болса, заңда бекітіліген тәртіпте ол шешімнің күші жойылуы тиіс.
Қадағалау тәртібімен іс жүргізу өндірісі сот актілерін қайта қарау жүйесіндегі сот қателіктерін жоюдың бір нысаны болып табылады.
Қадағалау тәртібімен іс жүргізу институты заңды күшіне енген сот актілерінің заңдылығы мен негізділігін тексеру бойынша сот қадағалау инстанциясының қызметін реттейтін қылмыстық іс жүргізушілік нормалардың жиынтығы болып келеді.
Қазақстан Республикасы Конституциясының бірен бір негізгі талабы - мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың саяси, еңбек, тұрғын үйлік және басқа да мүліктік, жеке мүліктік емес құқықтарын қорғауға жұмылдырылған. Заңдылық қағидасы соттың және процеске қатысушы басқа да тұлғалардың құқық нормаларын бұлжытпай сақтауын талап етеді. Сот тәртібінде құқық қорғаудың мемлекеттік-құқықтық кепілі ретінде бола отырып, қадағалау тәртібінде іс жүргізу заңдылықтың мызғымастығының басты құралы болып табылады.
Өзектілігі. Сонымен, зерттеу мәселесінің өзектілігін бұл институттың азаматтардың, заңды тұлғалардың, тіпті мемлекеттің сотта бұзылған құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін қамтамасыз етуге бағытталғандығымен және бұл институттың соттың кез келген инстанциясының кез келген шешімін өзгертуі мүмкін екендігімен түсіндіруге болады.
Сонымен қатар қадағалау тәртібімен сот ісін жүргізу институты біркелкі және заңды сот тәжірибесінің қалыптасуына әсер етеді, өйткені қадағалау инстанциясының актілері төмен тұрған сот инстанцияларына бағыт ретінде танылады, ал бұл өз кезегінде сот тәжірибесінде қателердің азаюына алып келеді. Сот актілерін қадағалау тәртібімен қорғау институтын саралау кезінде оның демократиялық табиғатын анықтауға үлкен назар аударылады.
Бұл тұрғыда оның мәніне, әділ сот пен қылмыстық іс жүргізу құқығының қағидаларын қамтуына жете мән беріледі. Қылмыстық іс жүргізу құқығы әдебиеттеріне көз жүгіртсек, қадағалау тәртібінде іс жүргізудің басталуы, оның басталуына себеп болып табылатын арыздар мен шағымдарды лауазымды тұлғалардың қабылдауы, қадағалау тәртібіндегі арыздар мен шағымдардың құқықтық табиғаты, бұл шағымдарды қарастыратын сот органдарының жүйесі мен олардың мәртебесіне қатысты олардың аса маңыздылығы туралы айтылған. Қадағалау тәртібімен іс жүргізуде ерекше маңызға шешімдерге шағымдану мен арыздану институты ие, өйткені қадағалау тәіртібімен сот акітелірін қайта қарау тек қана қадағалау тәртібіндегі шағым мен арыздың негізінде мүмкін болып табылады.
Бұл дегеніміз, арыз немесе прокурор шағымы болмаса, қадағалау тәртібімен іс жүргізудің туындауы да екіталай. Әдебиеттерде шағымдану мен арыздану институттарының орны жете зерттелмеген. Осы зерттеу жұмысында бұл сұрақтар қарастырылып өтеді.
Соттық қадағалау инстанцияларының өкілеттіктері әдебиеттерде көбінесе олардың құқықтары ретінде бағаланады. Дегенменен, олардың құқықтық табиғатын ашып көрсететін басты ерекшелігі олардың тек қана құқық ретінде емес, сонымен қатар тиісті сот қадағалау инстанцияларының міндеті болып табылатындықтарында.
Бұл зерттеу жұмысында қадағалау тәртібінде іс жүргізудің теориялық және тәжірибелік басты сауалдары зерттелген.
Жұмыстың мақсаты туралы айтар болсақ, олар: Қазақстан Республикасындағы сот актілерін қадағалау тәртібінде қайта қарау институтының мәні мен мақсатын зерттеп, оған құқық тұрғыдан баға беру, қылмыстық іс жүргізу құқығының қадағалу тәртібінде іс жүргізуге қатысты бөлігіндегі заңнаманы жетілдіру жолдарын ұсыну, сонымен қатар сот жүйесіне қатысты да кейбір мәселелерге шолу жасау.
Сонымен қатар бұл жұмыста біз шешілуі тиіс төмендегідей міндеттерді алға қоямыз:
- қадағалау тәртібімен іс жүргізудегі шағымдар мен арыздарға анализ жүргізу;
- қадағалау шағымдары мен арыздарын қабылдау тәртібінде талдау жасау және шағымдар мен арыздарды қабылдау негіздерін саралау;
- қолданыстағы қылмыстық іс жүргізу заңнамасындағы қадағалау тәртібімен іс жүргізуге қатысты нормаларға талдау жасау;
- қадағалау тәртібімен іс жүргізуді жетілдіру жолдарын ұсыну.
Курстық жұмыстың құрылымы. Аталған тақырыпта жазылған курстық жұмыстың көлемі кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 СОТ ҚАДАҒАЛАУ ТӘРТІБІМЕН ІС ЖҮРГІЗУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ
1.1 Сот шешімдерін қадағалау тәртібімен қайта қарау түсінігі
Сот шешімдерін сот процедурасымен қайта қарау - бұл қылмыстық іс материалдарына сүйене отырып, тексеру жүргізіліп, соттың немесе ақталған сот шешімдерін олардың төменгі сатыдағы сот қабылдаған кезде жіберген қателіктері бойынша заңды күшіне енген сот шешімдерінің пайдасына қайта қарау жүргізілетін сот ісін жүргізу кезеңі.
Сот шешімінің заңды күшіне енуі (бұл үшін 27 тараудың 1 тарауын қараңыз) тараптардың тартысының аяқталуын білдіреді. Нәтижесінде дәлелдеудің барлық ауыртпалығын көтерген прокурордың кез-келген талабы бойынша дәл сол әрекеті үшін сот үкімі шығарылған адамның қылмыстық жауаптылығын арттыру мәселесіне қайта оралуы жол берілмейді (non bis in idem). Керісінше, заң бойынша дәлелдеу қызметінің жағымсыз салдары ауыртпалығынан босатылған бұрынғы айыпталушы сот шешімін өзінің пайдасына қайта қарау туралы мәселені қайта көтеруі мүмкін. Айыпталушының пайдасына деген сұрақ прокурордың бастамасымен, бұл жағдайда заңдылықты қадағалайтын орган ретінде әрекет ете отырып, тіпті жәбірленушіге де қойылуы мүмкін екендігі жоққа шығарылмайды. Бұл мүдделі тұлғаның өтініші бойынша сотталған немесе ақталған адамдардың пайдасына заңды күшіне енген сот шешімдерін (мысалы, ақтау негіздерін жақсарту қажет болса) қайта қараудың заңды мүмкіндігін ашады. Бұл қайта қарау Ресейдің қылмыстық процесінде соттың қарау нысанын алды.
Сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін тараптар арасындағы бәсекелестік аяқталатындықтан, мүдделі тараптың шағымы (ұсынысы) негіз болып табылмайды (апелляциялық және кассациялық сот өндірісіндегі жағдай сияқты), бірақ тек қайта қарау процедурасын бастауға себеп болады, процесстің нақты көзі енді тек күшке ие заң және судьялардың қызметтік міндеті. Осылайша, процестің дамуы мұнда лауазым бойынша қамтамасыз етілген. Сот қателерін түзетудің бұл әдісі сот ісін жүргізу теориясында қайта қарау процедурасы деп аталады. Қадағалау соты аудиторлық процедурада әрекет ете отырып, шағымның немесе ұсыныстың дәлелдерімен байланысты емес және қылмыстық істі толық көлемде тексеруге құқылы. Қайта қарау қағидасы сонымен қатар қадағалау объектісі сот шешімдері апелляциялық және кассациялық сатыларға қарағанда анағұрлым кең болуы мүмкін екендігінде көрінеді.
Сонымен бірге заңды күшіне енген сот шешімінің өкілеттігі қадағалау сатысының өкілеттіктеріне белгілі бір шектеулер қояды. Егер бұрын қарастырғанымыздай, қайта қараудың қолданыстағы, аралас, кассациялық түрінде салыстырмалы түрде күшті апелляциялық элемент болса, онда қадағалау өндірісінде ол өзінің позициясын жоғалтады. Сонымен, сот тергеуі жоқ, ал сот шешімін қайта қарау тек қылмыстық істің жазбаша материалдары негізінде жүзеге асырылады.
Қадағалау өндірісінің ерекшелігі мынада, сот осы сатыдағы соттың бұрынғы сот шешімдерінің онсыз да қол жетімді іс материалдарынан шыққан кемшіліктерімен ғана айналысады. Бұл жағдайда, сот шешімдері осындай ерекше кемшіліктерді ескере отырып қаралатын, оларды анықтау үшін жаңа дәлелдемелер жинауды қажет ететін жаңа (нақты) немесе жаңадан ашылған мән-жайларды ескере отырып, іс бойынша іс жүргізуді қайта бастаудан ерекшеленеді.
Қылмыстық іс жүргізу заңнамасы жоғарғы тұрған соттардың шешімдерінің негізділігі мен заңдылығын тексеру бойынша жүзеге асырылатын қызметіне қатысты "заңды күшіне енген сот шешімдерін, ұйғарымдары мен қаулыларын, қадағалау тәртібінде қайта қарау" деген терминді қарастырады. Бұл терминнің мазмұны неде? Төменгі тұрған соттардың шығарған шешімдерін қадағалау тәртібімен қайта қарау - бұл жоғарғы тұрған соттардың іс жүргізушілік қызметі болып саналады. Бұл қызмет соттың шығарған шешімдерінің заңдылығы мен негізділігін тексеру, сот қателіктерін жою мақсатын өз алдына нысана ретінде қояды. Қадағалау тәртібінде іс жүргізу қылмыстық іс жүргізудің жеке бір сатысы ретінде заңды күшіне енген шешімдерге орын алған қателіктер мен кемшіліктерді жою, сонымен қатар сот тәжірибесінде заңдылықтың талабына сай біркелкі қолданылуын қамтамасыз ету міндеттерін өз алдына қояды. Қадағалау тәртібінде іс жүргізу сатысы қылмыстық іс жүргізудің бір сатысы ретінде бір-бірімен тығыз байланысты қадағалау инстанциясында пайда болатын, заңды күшіне енген сот актілерінің заңдылығы мен негізділігін тексеруге бағытталған қатынастардың жиынтығы болып табылады. Бұл сатының қажеттілігін бірнеше жағдайлармен байланыстыруға болады. Бұл институт азаматтардың, заңды тұлғалардың, мемлекеттің құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз етуге бағытталған, себебі бұл саты кез келген соттың және кез келген инстанцияның шешіміндегі қателіктерді жоюға мүмкіндік береді. Сонымен қатар қадағалау тәртібінде іс жүргізу институты біркелкі сот тәжірибесінің қалыптасуына әсер етеді, өйткені жоғарғы тұрған соттардың актілері төменгі тұрған соттың әрекетіне бағыт көрсетеді, ал бұл өз кезегінде сот кемшіліктерін алдын алуға жағдай жасайды. Қадағалау тәртібінде іс жүргізудің пәні ретінде тек заңды күшіне енген сотт актілері табылады. Ол актілер тек қана бірінші сатыдағы ғана соттың актілері емес, сонымен қатар апелляциялық сатының, тіпті қадағалау сатысындағы соттардың шешімдері, қаулылары мен ұйғарымдары болуы мүмкін. Сонымен бұл саты келесідей жағдайларда туындауы мүмкін: а) егер де апелляциялық сатыдағы сот сот актісін қарауға құзырлы болмаса (мысалы, апелляциялық шағымдану үшін берілген мерзім өтіп кеткен болса); б) егер де апелляциялық сатыдағы сот істі қарау барысында қателіктерге жол беретін болса1. Қадағалау тәртібінде іс жүргізу жоғарғы тұрған соттардың төменгі тұрған инстанциялардағы соттардың актілерін тексеріп, бақылау қызметі болып табылады. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 397- бабына сәйкес қадағалау тәртібімен сот шағым мен арызда келтірілген негіздер шегінде істе бар материалдар бойынша бірінші, апелляциялық инстанциялардың сот актілерінің заңдылығы мен негізділігін тексереді. Дегенменен, бұл қылмыстық іс жүргізу сатысында да фактілік жағдайлар тексеріледі, өйткені істе бар және қосымша ұсынылған істегі материалдарды зерттемеу, шешімнің негізді немесе негізді еместігі туралы айтуға мүмкіндік бермейді. Бұл ретте де іс материалдарын зерттеу, яғни бірінші инстанциядағы соттардың бекіткен шешімдерінің заңдылығы мен негізділігін тексеру орын алады. Жоғарғы тұрған соттың бірінші инстанциядағы соттың бекіткен фактілік жағдайына тікелей негізсіз қарсы келетін уәждерді негізге ала отырып, шешімді өзгертуге немесе жаңа шешім шығаруға құқығы жоқ. Апелляциялық сатыда істерді қарауға қарағанда соттардың шешімдерін қадағалау тәртібімен қайта қарау ерекше мәнге ие болып табылады. Мұндай көзқарас қылмыстық іс жүргізушілік құқығымен қатар, қылмыстық іс жүргізу құқығында да өз бекімін тапқан. Қазақстандық қылмыстық іс жүргізу құқығы теориясының көрнекті өкілі болып табылатын З.Х.Баймолдина қадағалау тәртібімен іс жүргізу институтына ерекше мән бере отырып, қадағалау тәртібімен іс жүргізу қылмыстық процестің бір сатысы, ол белгілі бір мақсаттарға жетуге бағытталған іс жүргізушілік әрекеттердің жиынтығы деп баға береді1. Қадағалау тәртібімен шағымдану мен наразылық келтірудің мақсаттары: 1) бірінші, апелляциялық, сонымен қатар қадағалау сот инстанцияларының заңды күшіне енген актілерінің негізділігі мен заңдылығын тексеру; 2) соттардың дұрыс және заңды актілерді шығаруын қамтамасыз ету; 3) іске қатысушы тұлғаларға олардың құқықтары мен мүдделері қорғалатындығы туралы қосымша кепіл беру; 4) төмен тұрған соттардың қызметіне бағыт беру және олардың қызметіне бақылау орнату. Ғылыми әдебиеттерде сонымен қатар қадағалау сатысындағы соттардың даудың нысанасы мен мәніне қатысты мәселелерді қарастырмауы керек, ол тек төмен тұрған соттардың заңдарды ұстануы мен сақталуына қатысты ғана мәселелерді қарастыру керек деген ойлар айтылуда. Дегенменен, біздің қазақстандық қылмыстық іс жүргізушілік заңнама бірінші күннен бастап қазірге дейін басқа негіздерде жұмыс істейді - іс төмен тұрған соттардың материалдық құқықтық және іс жүргізушілік құқықтық нормаларын сақтауы мен іс бойынша фактілік жағдайды дұрыс орнатуы шектерінде қарастырылады. Көптеген қылмыстық іс жүргізу құқығын зерттеуші авторлардың пікірінше апелляциялық және қадағалау тәртібінде іс жүргізудің арасында түбірлі айырмашылықтар бар.
Қадағалау қарау пәні заңды күшіне енген сот шешімдері болып табылады. Сондықтан, қайта қараудың мәні бір уақытта үкім, апелляциялық, кассациялық сатыда және тіпті қадағалау тәртібімен істі қараған соттың шешімі болуы мүмкін (егер іс жоғары тұрған сатыға жіберілсе).
Қадағалау өндірісінде төменгі сатыдағы соттардың шешімдерін тексеру және қажетті өзгертулер енгізу немесе олардың күшін жою міндеті, егер істі кез келген төменгі сатыдағы соттарда қарау кезінде қылмыстық іс жүргізу немесе қылмыстық заңнаманы заңсыз, негізсіз немесе әділетсіз шешім қабылдауға әкеп соқтырған елеулі бұзушылық жасалған болса. үкім.
Қадағалау әдісі бойынша қарау - бұл сот қорғауы құқығының маңызды кепілі, айыптау және қорғаушы тараптардың қылмыстық процеске қатысушылардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау тәсілдерінің бірі.
1.2 Қадағалау тәртібімен сот актілерін қайта қарау институтының сатылары және ерекшеліктері
Құқықтық теоретиктердің, процессуалистердің зерттеулерінің едәуір бөлігі заң институтының тұжырымдамасына арналған, онда олар осы заңды категорияның ерекшеліктерін, мазмұнын, түрлерін, басқа заң институттарымен өзара әрекеттестігін ашады [7]. Алайда, құқықтық институттың бірыңғай доктриналық және ресми анықтамасы әзірленбеген.
Құқықтық институт - бұл тұрақты, салыстырмалы түрде жабық құқық нормаларының жиынтығы, олар арқылы салыстырмалы түрде оқшауланған қоғамдық қатынастар реттеледі [8].
Құқықтық институт біртекті әлеуметтік қатынастардың жекелеген түрлерін (арнайы институттар) немесе жалпы түрге, олардың түрлеріне (жалпы институттарына) қарамастан, белгілі бір түрдегі барлық жағынан реттейтін салыстырмалы түрде оқшауланған, тәуелсіз және тұрақты нормалар тобы ретінде анықталады [9].
Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің (бұдан әрі - Қылмыстық іс жүргізу кодексі) 55 тарауының ережелерін талдау, осы тарауға Кодекстің құрылымына енгізілген іс жүргізу ережелері оқшауланған, тәуелсіз, тұрақты, сот ісін қарау үшін іс жүргізу барысында біртектес құқықтық қатынастарды реттейтіндігін көрсетеді. жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша әрекет етеді. Бұл құқықтық қатынастарды реттеу әр сот сатысы сотының іс жүргізу қызметіне қолданылады - біріншіден, апелляциялық, кассациялық (ревизиялық).
Бұл институт материалдық, қылмыстық іс жүргізу заңнамасында бар және нақты қатынастарды - жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау бойынша іс жүргізуді реттейді.
Қылмыстық сот ісін жүргізудің ерекшелігі оның құрамына инстанция, сатылар және соттар жүйесі кіреді.
Іс жүргізудің институционалдық сипаты және соттар жүйесі Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы Қазақстанның конституциялық заңында [10] және осы Кодексте бекітілген.
Соттар жүйесі үш деңгейлі: аудандық (қалалық) сот, облыстық сот және Қазақстанның Жоғарғы Соты.
Осы үш деңгейлі соттар жүйесінде келесі соттар бар:
1) бірінші саты - аудандық (қалалық) және оларға теңестірілген мамандандырылған соттар; Астана қалалық соты санатының 4-бөлігінде көрсетілген инвестициялық даулар туралы істерді қарау кезінде. Кодекстің 27; Қазақстанның Жоғарғы Соты санаттары санатта көрсетілген қылмыстық істерді қарау кезінде. Кодекстің 28-бабы. Бірінші сатыдағы соттарда материалдық қатынастарды тиісті соттың бір судьясы қарайды және шешеді;
2) апелляциялық саты - аудандық (қалалық) және оған теңестірілген соттар қарайтын қылмыстық істер жөніндегі апелляциялық сот алқасы түріндегі облыстық және оған теңестірілген сот; Астана қаласы соты бірінші сатыдағы сот ретінде қарайтын істер бойынша Қазақстан Жоғарғы Сотының мамандандырылған сот алқасы;
3) кассациялық (қайта қарау) сатысы - Астана қаласы соты немесе Қазақстан Жоғарғы Сотының мамандандырылған сот алқасы қарайтын істер бойынша Қазақстан Жоғарғы Сотының мамандандырылған сот алқасы; Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы санаттарының 1-бөлімінде көрсетілген істер бойынша. Кодекстің 434-бабы, егер 6-бапта көзделген негіздер болса. Кодекстің 438.
Істі қарау сатысы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің нормаларымен бекітілген.
Қылмыстық іс жүргізу кезеңі (сот ісін жүргізу) дегеніміз - жалпы іс жүзіндегі іс жүргізу мақсатымен біріктірілген, тиісті сот сатысының соты қылмыстық істі қарау кезінде орындайтын іс жүргізу әрекеттерінің жиынтығы. Бұл процессуалдық әрекеттердің ерекшелігі олардың дәйектілігі болып табылады және келесі сот оларды төменгі сатыдағы сотта жасалған дәрежеде қайталай алмайды.
КТК келесі кезеңдерді қарастырады:
1) бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу. Сот ісін жүргізу кезінде талап арызды (арызды) қабылдау және қылмыстық істі сот талқылауына дайындау бірінші сатыдағы сотта өндіріс сатысының кезеңдері болып табылады;
2) апелляциялық сатыдағы іс жүргізу. Апелляциялық сатыдағы сот отырысында қарауға қылмыстық істі дайындау апелляциялық сатыдағы өндіріс сатысының сатысы болып табылады;
3) кассациялық (ревизиялық) сатыдағы сотта іс жүргізу. Кассациялық (ревизиялық) сатыдағы сот отырысында қарауға қылмыстық істі дайындау аталған сатыдағы сотта өндіріс сатысының сатысы болып табылады.
4) жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау жөніндегі іс жүргізу. Сот актісінің күшін жою туралы арызды қарау - жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қылмыстық істі қайта қарау бойынша іс жүргізу кезеңі.
Барлық аталған соттарда істі сот отырысында қарау сатысы бар.
Кезең ұғымы қолданыстағы процессуалдық заңмен анықталмаған, оның орнына өндіріс термині қолданылады.
Алайда, өндіріс термині экономикалық мағынаға ие және адамның жаңа материалдық және материалдық емес игіліктер мен қызметтерді құру жөніндегі әрекетін білдіреді.
Заң ғылымында бұл термин сотта қылмыстық істерді заңда белгіленген рәсімдер негізінде қарау кезіндегі процессуалдық қызметті білдіреді.
Осы тұрғыда бірінші сатыдағы сотта талап арыз, ерекше талап немесе ерекше өндіріс, бұйрық өндірісі істерін қарау, сондай-ақ апелляциялық және кассациялық (қайта қарау) өндіріс үшін сот ісін жүргізу терминін қолданған дұрысырақ болар еді.
Бірақ жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша сот актілерін қайта қарау сатысына қатысты сот актілерінің заңдылығын тексеру термині қолданылмайды, өйткені бұл сатының мазмұны сот актісінің заңдылығы мен негізділігін тексеру емес, іс үшін осындай маңызды жағдайларды белгілеу болып табылады, ол заңды қорытындыларға әсер етеді аталған мән-жайларды зерделеу және қарау кезінде сот.
Заңдылықты тексеру термині мен қайта қарау термині өзінің мазмұнымен, жүргізілген іс жүргізу әрекеттерінің сипатымен, құқықтық салдарымен ерекшеленеді.
Тексеру кезінде соттың заң қолдану барысында жіберген қателігі немесе істі қарау кезінде тараптар баяндаған мән-жайларды зерделеу және бағалау негізінде сот актісінің заңсыздығы немесе негізсіздігі туралы әрдайым болжам бар.
Қылмыстық істі жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау кезінде сот төрелігін бұзу туралы болжам жоқ, бірақ тарапқа бұрын белгісіз болған, олардың мазмұны бойынша маңызы бар және даулы материалдық қатынастар тараптарының құқықтары мен міндеттері туралы сот қорытындыларына әсер етуі мүмкін жағдайлардың болуы туралы болжам бар. Мұндай мән-жайлар объективті түрде болған, бірақ тараптарға байланысты емес себептермен сотқа хабарланбаған, себебі бұл мән-жайлар тарапқа белгісіз болды.
Қылмыстық істі жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау кезінде сот қателігі де болмайды. Алайда, жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар сот білетін және тергеетін мән-жайлармен тікелей байланысты деген болжам туындайды, бірақ олардың мазмұны сот актілері заңды күшіне енгеннен кейін белгілі болғанына қарамастан, сот жасаған заңды қорытындылар үшін маңызды болып табылады ...
Соттың заң нормаларын қолданудағы сот қателігі апелляциялық, кассациялық өндіріс барысында сот актісін өзгерту немесе күшін жою арқылы жойылады.
Жаңа ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қылмыстық істі қайта қарауға қатысты сот актісін шығарған сот тағы да мән-жайлар бар және олардың істі қарау кезінде жасалған соттың заңды қорытындыларына әсері туралы қорытынды шығарады.
Жаңа ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қылмыстық істерді қарау институты сот қателіктерін түзетуге арналмаған [11].
Сот актісі қабылданып, заңды күшіне енгеннен кейін, материалдық құқықтық қатынастардың тарапы соттың заң нормаларын қолданудағы заң бұзушылықтары (сот қателігі) болмаған кезде сот шығарған құқықтық қорытындыларға айтарлықтай әсер ететін мән-жайларға жүгінетіндіктен, осы мән-жайларды тергеуді сол сот жүзеге асыруы керек. , істі қараған және сот актісін шығарған.
Дәл осы ережелердің арқасында іс үшін маңызды, бұрын сотқа белгісіз жағдайлардың болуы туралы мәселені тек істі қараған және даудың мәні бойынша сот актісін шығарған сот қояды.
2 ҚР ҚАДАҒАЛАУ ТӘРТІБІМЕН ІС ЖҮРГІЗУДЕГІ СОТТАРДЫҢ ҚЫЗМЕТТЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1 Қадағалау шағымын немесе ұсынымын қарау тәртібі
Қадағалау шағымы немесе ұсынысы Art. Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 375-т. кассациялық шағыммен және ұсыныспен қанағаттандырылуы тиіс талаптар. Қылмыстық процестік кодекстегі бұл жаңа талап тараптың шағымданған шешімінде тараптың дауласқанын, шағымданушының немесе ұсынудың нақты қайсысын заңсыз, негізсіз деп санайтынын, өзінің құқықтары мен мүдделерін бұзу деп санайтындығын көрсету арқылы тараптың өтінішіне сенімділік енгізу қажеттілігіне байланысты. Ұсынысты мемлекеттік айыптаушы ретінде қатысқан прокурор ұсына алады.
Қадағалау апелляциясы немесе ұсынысы шағым немесе ұсыныс берген адамның дәлелдемелерін қамтуы керек, бұл сот шешімі немесе басқа шағымданған шешімнің күшін жоюының немесе өзгертуінің негіздерін көрсете отырып, бапта көрсетілген. 379 Қылмыстық іс жүргізу кодексі. Шағымға қойылатын талаптар үкімді немесе басқа шешімді тексеруді едәуір мәнді етеді, сондай-ақ қадағалау сатысының шешімінде шағымның немесе ұсыныстың осы немесе басқа дәлелдерін қабылдамаған негіздерді келтіруге міндеттейді. Мұндай дәлелді жауаптар қадағалау органдарына істі тексеру туралы қайта-қайта өтініш жіберуге жол бермеуі керек.
Заңдағы шағым немесе ұсынысқа қойылатын талаптар, сонымен қатар, ҚІЖК-де оларды енгізу құқығы мүмкіндігі бар тараптарға тәуелсіз немесе қорғаушының көмегімен, не үшін ... дәл және не үшін қабылданған шешімде, олардың пікірінше, не үшін екенін дәл көрсетуге мүмкіндік беретін тараптарға тиесілі екендігімен байланысты. , заңсыз немесе негізсіз. РСФСР Қылмыстық іс жүргізу кодексіне сәйкес кез-келген тұлға немесе ұйым сот материалдарын білмей, тек үкімнің әділетсіздігі туралы алған мәліметіне сүйене отырып, қадағалау жолымен сот шешімін қайта қарауды сұрай алатын кезде мұндай талапты қою мүмкін емес.
Шағымдар тікелей қадағалау сотына жіберіледі, ол даулы сот шешімін қарауға құзыретті (АІЖК-нің 404-бабының 1-бөлігі).
Өнердің 2 бөлімі Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 404-тармағында шағымға немесе ұсынуға қандай құжаттар қоса берілуі керек екендігі көрсетілген (АІЖК-нің 404-бабы, 2-бөлігі 1, 2-тармақтары). 3-тармақтың 2-бөлігі. 404, қажет болған жағдайда, басқа іс жүргізу құжаттарының көшірмелері (АІЖК-нің 404-бабы 2-бөлігінің 1, 2, 2-тармақтарында көрсетілгендерден басқа) шағымға, ұсынуға, өтініш берушінің пікірі бойынша шағымда немесе ұсыныста баяндалған дәлелдерді растайтын шағымдарға қоса берілетіндігін айтады. Мұндай басқа іс жүргізу құжаттары іс бойынша бар құжаттардың көшірмелері болуы мүмкін (тікелей мағынада - іс жүргізу құжаттарының көшірмелері, мысалы, жауап алу хаттамасының көшірмесі, сараптама, сараптаманың қорытындысы және т.б.).
Алайда, АІЖК тараптардың бұрын істе болмаған және процедуралық құжаттар сипатына ие болмаған басқа құжаттарды ұсыну мүмкіндігін ескермеген сияқты, бірақ соған қарамастан шағымды қарау үшін маңызды болып табылады. РКФСР Қылмыстық іс жүргізу кодексінде олар жаңа материалдар деп аталды және олар әр түрлі анықтамаларды (мысалы, ауру туралы, әскерде қызмет ету туралы және т.б.) және шағымды шешуде рөл атқара алатын басқа материалдарды білдірді. Іс жүргізу әрекеттері арқылы алынбаған осындай жаңа материалдарды ұсыну қадағалау сатылары соттарының тәжірибесінде кең таралған. Осы жаңа материалдардың кейбіреулері істі сотта жаңа қарауға қайтару қажеттілігін көрсетеді, онда бұл материалдар тікелей қаралатын болады, ал басқаларын бірінші сатыдағы сот мұндай тексеруді қажет етпейтін істерді қадағалау тәртібімен қарайтын сот ескеруі мүмкін (мысалы, анықтамалар денсаулық жағдайы, ұрыс қимылдарына қатысу туралы және т.б.) жазаны жеңілдету, шартты түрде жаза тағайындау және т.с.с. туралы шешім қабылдаған кезде жаңа материалдар, егер сот қабылдамаса, процессуалдық маңыздылыққа ие болады, басқа процессуалдық құжаттар қатарына жатқызыла алмайды.
Қадағалау шағымын (презентацияны) қараудың процедурасы шешім қабылдаушы субъектінің шағымын (ұсынуын) қарау мерзімін, шешімнің мазмұны мен нысанын қамтиды.
Қадағалау соты шағымды немесе ұсынысты олар түскен күннен бастап 30 күн ішінде қарауға міндетті. Судья (және Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 406-бабының 1-бөлігінде көрсетілгендей сот емес) келіп түскен шағымды немесе ұсынысты, қажет болған жағдайда ол сұраған істі қарап, шешім шығарады: шағымды немесе ұсынысты қанағаттандырудан бас тарту туралы; немесе қадағалау ісін қозғау және шағымды немесе ұсынысты қадағалау сатысындағы сотқа жіберу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ш.Есенов атындағы каспий технологиялар және инжиниринг университеті коммерциялық емес акционерлік қоғамы
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пәні: Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік құқығы
Тақырыбы: Сот шешімдерін қадағалау тәртібімен қайта қараудың негіздері
Орындаған: ЮП 18-9 тобы студенті
Ибайдулла Ж.Д.
Рецензент: з.ғ.к., доцент
Алибеков С.К.
Ақтау 2020
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 СОТ ҚАДАҒАЛАУ ТӘРТІБІМЕН ІС ЖҮРГІЗУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
0.1 Сот шешімдерін қадағалау тәртібімен қайта қарау түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ...5
0.2 Қадағалау тәртібімен сот актілерін қайта қарау институтының сатылары және ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2 ҚР ҚАДАҒАЛАУ ТӘРТІБІМЕН ІС ЖҮРГІЗУДЕГІ СОТТАРДЫҢ ҚЫЗМЕТТЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ МӘСЕЛЕЛЕРІ ... ... ... ... ... .12
2.1 Қадағалау шағымын немесе ұсынымын қарау тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
2.2 Қадағалау сатысындағы соттың қылмыстық істі қарау тәртібі ... ... ... ... ... ... 15
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27
КІРІСПЕ
Қурстық жұмыстың жалпы сипаттамасы. Конституциясы азаматтардың игіліктерінің, олардың мүдделерінің толықтай қорғалып, демократиялық құқықтары мен бостандықтарының жан-жақты кепілдендірілуіне бағытталып, оның сақталуын барлық мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдар мен лауазымды тұлғалардың басты міндеті ретінде бекітеді. Қазақстан Республикасының Конституциясында азаматтардың ар-намысы мен қадір-қасиетін, өмірі мен денсаулығын, өзінің мүлкі мен бостандығын сот тәртібінде қорғау құқығы бекімін тапқан (Қазақстан Республикасы Конституциясының 12-бабы).
Құқықтық іс жүргізудің негізгі мақсаты - қылмыстық-құқықтық дау туралы кез келген дау бойынша объективтік байламға, шындыққа жету болып табылады. Егер де бұл мақсатқа қол жеткізілмейтін болса және қылмыстық- құқықтық дау бойынша негізсіз және заңсыз шешім шығарылатын болса, заңда бекітіліген тәртіпте ол шешімнің күші жойылуы тиіс.
Қадағалау тәртібімен іс жүргізу өндірісі сот актілерін қайта қарау жүйесіндегі сот қателіктерін жоюдың бір нысаны болып табылады.
Қадағалау тәртібімен іс жүргізу институты заңды күшіне енген сот актілерінің заңдылығы мен негізділігін тексеру бойынша сот қадағалау инстанциясының қызметін реттейтін қылмыстық іс жүргізушілік нормалардың жиынтығы болып келеді.
Қазақстан Республикасы Конституциясының бірен бір негізгі талабы - мемлекеттік органдардың, қоғамдық ұйымдардың саяси, еңбек, тұрғын үйлік және басқа да мүліктік, жеке мүліктік емес құқықтарын қорғауға жұмылдырылған. Заңдылық қағидасы соттың және процеске қатысушы басқа да тұлғалардың құқық нормаларын бұлжытпай сақтауын талап етеді. Сот тәртібінде құқық қорғаудың мемлекеттік-құқықтық кепілі ретінде бола отырып, қадағалау тәртібінде іс жүргізу заңдылықтың мызғымастығының басты құралы болып табылады.
Өзектілігі. Сонымен, зерттеу мәселесінің өзектілігін бұл институттың азаматтардың, заңды тұлғалардың, тіпті мемлекеттің сотта бұзылған құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін қамтамасыз етуге бағытталғандығымен және бұл институттың соттың кез келген инстанциясының кез келген шешімін өзгертуі мүмкін екендігімен түсіндіруге болады.
Сонымен қатар қадағалау тәртібімен сот ісін жүргізу институты біркелкі және заңды сот тәжірибесінің қалыптасуына әсер етеді, өйткені қадағалау инстанциясының актілері төмен тұрған сот инстанцияларына бағыт ретінде танылады, ал бұл өз кезегінде сот тәжірибесінде қателердің азаюына алып келеді. Сот актілерін қадағалау тәртібімен қорғау институтын саралау кезінде оның демократиялық табиғатын анықтауға үлкен назар аударылады.
Бұл тұрғыда оның мәніне, әділ сот пен қылмыстық іс жүргізу құқығының қағидаларын қамтуына жете мән беріледі. Қылмыстық іс жүргізу құқығы әдебиеттеріне көз жүгіртсек, қадағалау тәртібінде іс жүргізудің басталуы, оның басталуына себеп болып табылатын арыздар мен шағымдарды лауазымды тұлғалардың қабылдауы, қадағалау тәртібіндегі арыздар мен шағымдардың құқықтық табиғаты, бұл шағымдарды қарастыратын сот органдарының жүйесі мен олардың мәртебесіне қатысты олардың аса маңыздылығы туралы айтылған. Қадағалау тәртібімен іс жүргізуде ерекше маңызға шешімдерге шағымдану мен арыздану институты ие, өйткені қадағалау тәіртібімен сот акітелірін қайта қарау тек қана қадағалау тәртібіндегі шағым мен арыздың негізінде мүмкін болып табылады.
Бұл дегеніміз, арыз немесе прокурор шағымы болмаса, қадағалау тәртібімен іс жүргізудің туындауы да екіталай. Әдебиеттерде шағымдану мен арыздану институттарының орны жете зерттелмеген. Осы зерттеу жұмысында бұл сұрақтар қарастырылып өтеді.
Соттық қадағалау инстанцияларының өкілеттіктері әдебиеттерде көбінесе олардың құқықтары ретінде бағаланады. Дегенменен, олардың құқықтық табиғатын ашып көрсететін басты ерекшелігі олардың тек қана құқық ретінде емес, сонымен қатар тиісті сот қадағалау инстанцияларының міндеті болып табылатындықтарында.
Бұл зерттеу жұмысында қадағалау тәртібінде іс жүргізудің теориялық және тәжірибелік басты сауалдары зерттелген.
Жұмыстың мақсаты туралы айтар болсақ, олар: Қазақстан Республикасындағы сот актілерін қадағалау тәртібінде қайта қарау институтының мәні мен мақсатын зерттеп, оған құқық тұрғыдан баға беру, қылмыстық іс жүргізу құқығының қадағалу тәртібінде іс жүргізуге қатысты бөлігіндегі заңнаманы жетілдіру жолдарын ұсыну, сонымен қатар сот жүйесіне қатысты да кейбір мәселелерге шолу жасау.
Сонымен қатар бұл жұмыста біз шешілуі тиіс төмендегідей міндеттерді алға қоямыз:
- қадағалау тәртібімен іс жүргізудегі шағымдар мен арыздарға анализ жүргізу;
- қадағалау шағымдары мен арыздарын қабылдау тәртібінде талдау жасау және шағымдар мен арыздарды қабылдау негіздерін саралау;
- қолданыстағы қылмыстық іс жүргізу заңнамасындағы қадағалау тәртібімен іс жүргізуге қатысты нормаларға талдау жасау;
- қадағалау тәртібімен іс жүргізуді жетілдіру жолдарын ұсыну.
Курстық жұмыстың құрылымы. Аталған тақырыпта жазылған курстық жұмыстың көлемі кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 СОТ ҚАДАҒАЛАУ ТӘРТІБІМЕН ІС ЖҮРГІЗУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ
1.1 Сот шешімдерін қадағалау тәртібімен қайта қарау түсінігі
Сот шешімдерін сот процедурасымен қайта қарау - бұл қылмыстық іс материалдарына сүйене отырып, тексеру жүргізіліп, соттың немесе ақталған сот шешімдерін олардың төменгі сатыдағы сот қабылдаған кезде жіберген қателіктері бойынша заңды күшіне енген сот шешімдерінің пайдасына қайта қарау жүргізілетін сот ісін жүргізу кезеңі.
Сот шешімінің заңды күшіне енуі (бұл үшін 27 тараудың 1 тарауын қараңыз) тараптардың тартысының аяқталуын білдіреді. Нәтижесінде дәлелдеудің барлық ауыртпалығын көтерген прокурордың кез-келген талабы бойынша дәл сол әрекеті үшін сот үкімі шығарылған адамның қылмыстық жауаптылығын арттыру мәселесіне қайта оралуы жол берілмейді (non bis in idem). Керісінше, заң бойынша дәлелдеу қызметінің жағымсыз салдары ауыртпалығынан босатылған бұрынғы айыпталушы сот шешімін өзінің пайдасына қайта қарау туралы мәселені қайта көтеруі мүмкін. Айыпталушының пайдасына деген сұрақ прокурордың бастамасымен, бұл жағдайда заңдылықты қадағалайтын орган ретінде әрекет ете отырып, тіпті жәбірленушіге де қойылуы мүмкін екендігі жоққа шығарылмайды. Бұл мүдделі тұлғаның өтініші бойынша сотталған немесе ақталған адамдардың пайдасына заңды күшіне енген сот шешімдерін (мысалы, ақтау негіздерін жақсарту қажет болса) қайта қараудың заңды мүмкіндігін ашады. Бұл қайта қарау Ресейдің қылмыстық процесінде соттың қарау нысанын алды.
Сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін тараптар арасындағы бәсекелестік аяқталатындықтан, мүдделі тараптың шағымы (ұсынысы) негіз болып табылмайды (апелляциялық және кассациялық сот өндірісіндегі жағдай сияқты), бірақ тек қайта қарау процедурасын бастауға себеп болады, процесстің нақты көзі енді тек күшке ие заң және судьялардың қызметтік міндеті. Осылайша, процестің дамуы мұнда лауазым бойынша қамтамасыз етілген. Сот қателерін түзетудің бұл әдісі сот ісін жүргізу теориясында қайта қарау процедурасы деп аталады. Қадағалау соты аудиторлық процедурада әрекет ете отырып, шағымның немесе ұсыныстың дәлелдерімен байланысты емес және қылмыстық істі толық көлемде тексеруге құқылы. Қайта қарау қағидасы сонымен қатар қадағалау объектісі сот шешімдері апелляциялық және кассациялық сатыларға қарағанда анағұрлым кең болуы мүмкін екендігінде көрінеді.
Сонымен бірге заңды күшіне енген сот шешімінің өкілеттігі қадағалау сатысының өкілеттіктеріне белгілі бір шектеулер қояды. Егер бұрын қарастырғанымыздай, қайта қараудың қолданыстағы, аралас, кассациялық түрінде салыстырмалы түрде күшті апелляциялық элемент болса, онда қадағалау өндірісінде ол өзінің позициясын жоғалтады. Сонымен, сот тергеуі жоқ, ал сот шешімін қайта қарау тек қылмыстық істің жазбаша материалдары негізінде жүзеге асырылады.
Қадағалау өндірісінің ерекшелігі мынада, сот осы сатыдағы соттың бұрынғы сот шешімдерінің онсыз да қол жетімді іс материалдарынан шыққан кемшіліктерімен ғана айналысады. Бұл жағдайда, сот шешімдері осындай ерекше кемшіліктерді ескере отырып қаралатын, оларды анықтау үшін жаңа дәлелдемелер жинауды қажет ететін жаңа (нақты) немесе жаңадан ашылған мән-жайларды ескере отырып, іс бойынша іс жүргізуді қайта бастаудан ерекшеленеді.
Қылмыстық іс жүргізу заңнамасы жоғарғы тұрған соттардың шешімдерінің негізділігі мен заңдылығын тексеру бойынша жүзеге асырылатын қызметіне қатысты "заңды күшіне енген сот шешімдерін, ұйғарымдары мен қаулыларын, қадағалау тәртібінде қайта қарау" деген терминді қарастырады. Бұл терминнің мазмұны неде? Төменгі тұрған соттардың шығарған шешімдерін қадағалау тәртібімен қайта қарау - бұл жоғарғы тұрған соттардың іс жүргізушілік қызметі болып саналады. Бұл қызмет соттың шығарған шешімдерінің заңдылығы мен негізділігін тексеру, сот қателіктерін жою мақсатын өз алдына нысана ретінде қояды. Қадағалау тәртібінде іс жүргізу қылмыстық іс жүргізудің жеке бір сатысы ретінде заңды күшіне енген шешімдерге орын алған қателіктер мен кемшіліктерді жою, сонымен қатар сот тәжірибесінде заңдылықтың талабына сай біркелкі қолданылуын қамтамасыз ету міндеттерін өз алдына қояды. Қадағалау тәртібінде іс жүргізу сатысы қылмыстық іс жүргізудің бір сатысы ретінде бір-бірімен тығыз байланысты қадағалау инстанциясында пайда болатын, заңды күшіне енген сот актілерінің заңдылығы мен негізділігін тексеруге бағытталған қатынастардың жиынтығы болып табылады. Бұл сатының қажеттілігін бірнеше жағдайлармен байланыстыруға болады. Бұл институт азаматтардың, заңды тұлғалардың, мемлекеттің құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз етуге бағытталған, себебі бұл саты кез келген соттың және кез келген инстанцияның шешіміндегі қателіктерді жоюға мүмкіндік береді. Сонымен қатар қадағалау тәртібінде іс жүргізу институты біркелкі сот тәжірибесінің қалыптасуына әсер етеді, өйткені жоғарғы тұрған соттардың актілері төменгі тұрған соттың әрекетіне бағыт көрсетеді, ал бұл өз кезегінде сот кемшіліктерін алдын алуға жағдай жасайды. Қадағалау тәртібінде іс жүргізудің пәні ретінде тек заңды күшіне енген сотт актілері табылады. Ол актілер тек қана бірінші сатыдағы ғана соттың актілері емес, сонымен қатар апелляциялық сатының, тіпті қадағалау сатысындағы соттардың шешімдері, қаулылары мен ұйғарымдары болуы мүмкін. Сонымен бұл саты келесідей жағдайларда туындауы мүмкін: а) егер де апелляциялық сатыдағы сот сот актісін қарауға құзырлы болмаса (мысалы, апелляциялық шағымдану үшін берілген мерзім өтіп кеткен болса); б) егер де апелляциялық сатыдағы сот істі қарау барысында қателіктерге жол беретін болса1. Қадағалау тәртібінде іс жүргізу жоғарғы тұрған соттардың төменгі тұрған инстанциялардағы соттардың актілерін тексеріп, бақылау қызметі болып табылады. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 397- бабына сәйкес қадағалау тәртібімен сот шағым мен арызда келтірілген негіздер шегінде істе бар материалдар бойынша бірінші, апелляциялық инстанциялардың сот актілерінің заңдылығы мен негізділігін тексереді. Дегенменен, бұл қылмыстық іс жүргізу сатысында да фактілік жағдайлар тексеріледі, өйткені істе бар және қосымша ұсынылған істегі материалдарды зерттемеу, шешімнің негізді немесе негізді еместігі туралы айтуға мүмкіндік бермейді. Бұл ретте де іс материалдарын зерттеу, яғни бірінші инстанциядағы соттардың бекіткен шешімдерінің заңдылығы мен негізділігін тексеру орын алады. Жоғарғы тұрған соттың бірінші инстанциядағы соттың бекіткен фактілік жағдайына тікелей негізсіз қарсы келетін уәждерді негізге ала отырып, шешімді өзгертуге немесе жаңа шешім шығаруға құқығы жоқ. Апелляциялық сатыда істерді қарауға қарағанда соттардың шешімдерін қадағалау тәртібімен қайта қарау ерекше мәнге ие болып табылады. Мұндай көзқарас қылмыстық іс жүргізушілік құқығымен қатар, қылмыстық іс жүргізу құқығында да өз бекімін тапқан. Қазақстандық қылмыстық іс жүргізу құқығы теориясының көрнекті өкілі болып табылатын З.Х.Баймолдина қадағалау тәртібімен іс жүргізу институтына ерекше мән бере отырып, қадағалау тәртібімен іс жүргізу қылмыстық процестің бір сатысы, ол белгілі бір мақсаттарға жетуге бағытталған іс жүргізушілік әрекеттердің жиынтығы деп баға береді1. Қадағалау тәртібімен шағымдану мен наразылық келтірудің мақсаттары: 1) бірінші, апелляциялық, сонымен қатар қадағалау сот инстанцияларының заңды күшіне енген актілерінің негізділігі мен заңдылығын тексеру; 2) соттардың дұрыс және заңды актілерді шығаруын қамтамасыз ету; 3) іске қатысушы тұлғаларға олардың құқықтары мен мүдделері қорғалатындығы туралы қосымша кепіл беру; 4) төмен тұрған соттардың қызметіне бағыт беру және олардың қызметіне бақылау орнату. Ғылыми әдебиеттерде сонымен қатар қадағалау сатысындағы соттардың даудың нысанасы мен мәніне қатысты мәселелерді қарастырмауы керек, ол тек төмен тұрған соттардың заңдарды ұстануы мен сақталуына қатысты ғана мәселелерді қарастыру керек деген ойлар айтылуда. Дегенменен, біздің қазақстандық қылмыстық іс жүргізушілік заңнама бірінші күннен бастап қазірге дейін басқа негіздерде жұмыс істейді - іс төмен тұрған соттардың материалдық құқықтық және іс жүргізушілік құқықтық нормаларын сақтауы мен іс бойынша фактілік жағдайды дұрыс орнатуы шектерінде қарастырылады. Көптеген қылмыстық іс жүргізу құқығын зерттеуші авторлардың пікірінше апелляциялық және қадағалау тәртібінде іс жүргізудің арасында түбірлі айырмашылықтар бар.
Қадағалау қарау пәні заңды күшіне енген сот шешімдері болып табылады. Сондықтан, қайта қараудың мәні бір уақытта үкім, апелляциялық, кассациялық сатыда және тіпті қадағалау тәртібімен істі қараған соттың шешімі болуы мүмкін (егер іс жоғары тұрған сатыға жіберілсе).
Қадағалау өндірісінде төменгі сатыдағы соттардың шешімдерін тексеру және қажетті өзгертулер енгізу немесе олардың күшін жою міндеті, егер істі кез келген төменгі сатыдағы соттарда қарау кезінде қылмыстық іс жүргізу немесе қылмыстық заңнаманы заңсыз, негізсіз немесе әділетсіз шешім қабылдауға әкеп соқтырған елеулі бұзушылық жасалған болса. үкім.
Қадағалау әдісі бойынша қарау - бұл сот қорғауы құқығының маңызды кепілі, айыптау және қорғаушы тараптардың қылмыстық процеске қатысушылардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау тәсілдерінің бірі.
1.2 Қадағалау тәртібімен сот актілерін қайта қарау институтының сатылары және ерекшеліктері
Құқықтық теоретиктердің, процессуалистердің зерттеулерінің едәуір бөлігі заң институтының тұжырымдамасына арналған, онда олар осы заңды категорияның ерекшеліктерін, мазмұнын, түрлерін, басқа заң институттарымен өзара әрекеттестігін ашады [7]. Алайда, құқықтық институттың бірыңғай доктриналық және ресми анықтамасы әзірленбеген.
Құқықтық институт - бұл тұрақты, салыстырмалы түрде жабық құқық нормаларының жиынтығы, олар арқылы салыстырмалы түрде оқшауланған қоғамдық қатынастар реттеледі [8].
Құқықтық институт біртекті әлеуметтік қатынастардың жекелеген түрлерін (арнайы институттар) немесе жалпы түрге, олардың түрлеріне (жалпы институттарына) қарамастан, белгілі бір түрдегі барлық жағынан реттейтін салыстырмалы түрде оқшауланған, тәуелсіз және тұрақты нормалар тобы ретінде анықталады [9].
Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің (бұдан әрі - Қылмыстық іс жүргізу кодексі) 55 тарауының ережелерін талдау, осы тарауға Кодекстің құрылымына енгізілген іс жүргізу ережелері оқшауланған, тәуелсіз, тұрақты, сот ісін қарау үшін іс жүргізу барысында біртектес құқықтық қатынастарды реттейтіндігін көрсетеді. жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша әрекет етеді. Бұл құқықтық қатынастарды реттеу әр сот сатысы сотының іс жүргізу қызметіне қолданылады - біріншіден, апелляциялық, кассациялық (ревизиялық).
Бұл институт материалдық, қылмыстық іс жүргізу заңнамасында бар және нақты қатынастарды - жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау бойынша іс жүргізуді реттейді.
Қылмыстық сот ісін жүргізудің ерекшелігі оның құрамына инстанция, сатылар және соттар жүйесі кіреді.
Іс жүргізудің институционалдық сипаты және соттар жүйесі Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы Қазақстанның конституциялық заңында [10] және осы Кодексте бекітілген.
Соттар жүйесі үш деңгейлі: аудандық (қалалық) сот, облыстық сот және Қазақстанның Жоғарғы Соты.
Осы үш деңгейлі соттар жүйесінде келесі соттар бар:
1) бірінші саты - аудандық (қалалық) және оларға теңестірілген мамандандырылған соттар; Астана қалалық соты санатының 4-бөлігінде көрсетілген инвестициялық даулар туралы істерді қарау кезінде. Кодекстің 27; Қазақстанның Жоғарғы Соты санаттары санатта көрсетілген қылмыстық істерді қарау кезінде. Кодекстің 28-бабы. Бірінші сатыдағы соттарда материалдық қатынастарды тиісті соттың бір судьясы қарайды және шешеді;
2) апелляциялық саты - аудандық (қалалық) және оған теңестірілген соттар қарайтын қылмыстық істер жөніндегі апелляциялық сот алқасы түріндегі облыстық және оған теңестірілген сот; Астана қаласы соты бірінші сатыдағы сот ретінде қарайтын істер бойынша Қазақстан Жоғарғы Сотының мамандандырылған сот алқасы;
3) кассациялық (қайта қарау) сатысы - Астана қаласы соты немесе Қазақстан Жоғарғы Сотының мамандандырылған сот алқасы қарайтын істер бойынша Қазақстан Жоғарғы Сотының мамандандырылған сот алқасы; Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы санаттарының 1-бөлімінде көрсетілген істер бойынша. Кодекстің 434-бабы, егер 6-бапта көзделген негіздер болса. Кодекстің 438.
Істі қарау сатысы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің нормаларымен бекітілген.
Қылмыстық іс жүргізу кезеңі (сот ісін жүргізу) дегеніміз - жалпы іс жүзіндегі іс жүргізу мақсатымен біріктірілген, тиісті сот сатысының соты қылмыстық істі қарау кезінде орындайтын іс жүргізу әрекеттерінің жиынтығы. Бұл процессуалдық әрекеттердің ерекшелігі олардың дәйектілігі болып табылады және келесі сот оларды төменгі сатыдағы сотта жасалған дәрежеде қайталай алмайды.
КТК келесі кезеңдерді қарастырады:
1) бірінші сатыдағы сотта іс жүргізу. Сот ісін жүргізу кезінде талап арызды (арызды) қабылдау және қылмыстық істі сот талқылауына дайындау бірінші сатыдағы сотта өндіріс сатысының кезеңдері болып табылады;
2) апелляциялық сатыдағы іс жүргізу. Апелляциялық сатыдағы сот отырысында қарауға қылмыстық істі дайындау апелляциялық сатыдағы өндіріс сатысының сатысы болып табылады;
3) кассациялық (ревизиялық) сатыдағы сотта іс жүргізу. Кассациялық (ревизиялық) сатыдағы сот отырысында қарауға қылмыстық істі дайындау аталған сатыдағы сотта өндіріс сатысының сатысы болып табылады.
4) жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша заңды күшіне енген сот актілерін қайта қарау жөніндегі іс жүргізу. Сот актісінің күшін жою туралы арызды қарау - жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қылмыстық істі қайта қарау бойынша іс жүргізу кезеңі.
Барлық аталған соттарда істі сот отырысында қарау сатысы бар.
Кезең ұғымы қолданыстағы процессуалдық заңмен анықталмаған, оның орнына өндіріс термині қолданылады.
Алайда, өндіріс термині экономикалық мағынаға ие және адамның жаңа материалдық және материалдық емес игіліктер мен қызметтерді құру жөніндегі әрекетін білдіреді.
Заң ғылымында бұл термин сотта қылмыстық істерді заңда белгіленген рәсімдер негізінде қарау кезіндегі процессуалдық қызметті білдіреді.
Осы тұрғыда бірінші сатыдағы сотта талап арыз, ерекше талап немесе ерекше өндіріс, бұйрық өндірісі істерін қарау, сондай-ақ апелляциялық және кассациялық (қайта қарау) өндіріс үшін сот ісін жүргізу терминін қолданған дұрысырақ болар еді.
Бірақ жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша сот актілерін қайта қарау сатысына қатысты сот актілерінің заңдылығын тексеру термині қолданылмайды, өйткені бұл сатының мазмұны сот актісінің заңдылығы мен негізділігін тексеру емес, іс үшін осындай маңызды жағдайларды белгілеу болып табылады, ол заңды қорытындыларға әсер етеді аталған мән-жайларды зерделеу және қарау кезінде сот.
Заңдылықты тексеру термині мен қайта қарау термині өзінің мазмұнымен, жүргізілген іс жүргізу әрекеттерінің сипатымен, құқықтық салдарымен ерекшеленеді.
Тексеру кезінде соттың заң қолдану барысында жіберген қателігі немесе істі қарау кезінде тараптар баяндаған мән-жайларды зерделеу және бағалау негізінде сот актісінің заңсыздығы немесе негізсіздігі туралы әрдайым болжам бар.
Қылмыстық істі жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау кезінде сот төрелігін бұзу туралы болжам жоқ, бірақ тарапқа бұрын белгісіз болған, олардың мазмұны бойынша маңызы бар және даулы материалдық қатынастар тараптарының құқықтары мен міндеттері туралы сот қорытындыларына әсер етуі мүмкін жағдайлардың болуы туралы болжам бар. Мұндай мән-жайлар объективті түрде болған, бірақ тараптарға байланысты емес себептермен сотқа хабарланбаған, себебі бұл мән-жайлар тарапқа белгісіз болды.
Қылмыстық істі жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қайта қарау кезінде сот қателігі де болмайды. Алайда, жаңадан ашылған немесе жаңа мән-жайлар сот білетін және тергеетін мән-жайлармен тікелей байланысты деген болжам туындайды, бірақ олардың мазмұны сот актілері заңды күшіне енгеннен кейін белгілі болғанына қарамастан, сот жасаған заңды қорытындылар үшін маңызды болып табылады ...
Соттың заң нормаларын қолданудағы сот қателігі апелляциялық, кассациялық өндіріс барысында сот актісін өзгерту немесе күшін жою арқылы жойылады.
Жаңа ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қылмыстық істі қайта қарауға қатысты сот актісін шығарған сот тағы да мән-жайлар бар және олардың істі қарау кезінде жасалған соттың заңды қорытындыларына әсері туралы қорытынды шығарады.
Жаңа ашылған немесе жаңа мән-жайлар бойынша қылмыстық істерді қарау институты сот қателіктерін түзетуге арналмаған [11].
Сот актісі қабылданып, заңды күшіне енгеннен кейін, материалдық құқықтық қатынастардың тарапы соттың заң нормаларын қолданудағы заң бұзушылықтары (сот қателігі) болмаған кезде сот шығарған құқықтық қорытындыларға айтарлықтай әсер ететін мән-жайларға жүгінетіндіктен, осы мән-жайларды тергеуді сол сот жүзеге асыруы керек. , істі қараған және сот актісін шығарған.
Дәл осы ережелердің арқасында іс үшін маңызды, бұрын сотқа белгісіз жағдайлардың болуы туралы мәселені тек істі қараған және даудың мәні бойынша сот актісін шығарған сот қояды.
2 ҚР ҚАДАҒАЛАУ ТӘРТІБІМЕН ІС ЖҮРГІЗУДЕГІ СОТТАРДЫҢ ҚЫЗМЕТТЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1 Қадағалау шағымын немесе ұсынымын қарау тәртібі
Қадағалау шағымы немесе ұсынысы Art. Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 375-т. кассациялық шағыммен және ұсыныспен қанағаттандырылуы тиіс талаптар. Қылмыстық процестік кодекстегі бұл жаңа талап тараптың шағымданған шешімінде тараптың дауласқанын, шағымданушының немесе ұсынудың нақты қайсысын заңсыз, негізсіз деп санайтынын, өзінің құқықтары мен мүдделерін бұзу деп санайтындығын көрсету арқылы тараптың өтінішіне сенімділік енгізу қажеттілігіне байланысты. Ұсынысты мемлекеттік айыптаушы ретінде қатысқан прокурор ұсына алады.
Қадағалау апелляциясы немесе ұсынысы шағым немесе ұсыныс берген адамның дәлелдемелерін қамтуы керек, бұл сот шешімі немесе басқа шағымданған шешімнің күшін жоюының немесе өзгертуінің негіздерін көрсете отырып, бапта көрсетілген. 379 Қылмыстық іс жүргізу кодексі. Шағымға қойылатын талаптар үкімді немесе басқа шешімді тексеруді едәуір мәнді етеді, сондай-ақ қадағалау сатысының шешімінде шағымның немесе ұсыныстың осы немесе басқа дәлелдерін қабылдамаған негіздерді келтіруге міндеттейді. Мұндай дәлелді жауаптар қадағалау органдарына істі тексеру туралы қайта-қайта өтініш жіберуге жол бермеуі керек.
Заңдағы шағым немесе ұсынысқа қойылатын талаптар, сонымен қатар, ҚІЖК-де оларды енгізу құқығы мүмкіндігі бар тараптарға тәуелсіз немесе қорғаушының көмегімен, не үшін ... дәл және не үшін қабылданған шешімде, олардың пікірінше, не үшін екенін дәл көрсетуге мүмкіндік беретін тараптарға тиесілі екендігімен байланысты. , заңсыз немесе негізсіз. РСФСР Қылмыстық іс жүргізу кодексіне сәйкес кез-келген тұлға немесе ұйым сот материалдарын білмей, тек үкімнің әділетсіздігі туралы алған мәліметіне сүйене отырып, қадағалау жолымен сот шешімін қайта қарауды сұрай алатын кезде мұндай талапты қою мүмкін емес.
Шағымдар тікелей қадағалау сотына жіберіледі, ол даулы сот шешімін қарауға құзыретті (АІЖК-нің 404-бабының 1-бөлігі).
Өнердің 2 бөлімі Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 404-тармағында шағымға немесе ұсынуға қандай құжаттар қоса берілуі керек екендігі көрсетілген (АІЖК-нің 404-бабы, 2-бөлігі 1, 2-тармақтары). 3-тармақтың 2-бөлігі. 404, қажет болған жағдайда, басқа іс жүргізу құжаттарының көшірмелері (АІЖК-нің 404-бабы 2-бөлігінің 1, 2, 2-тармақтарында көрсетілгендерден басқа) шағымға, ұсынуға, өтініш берушінің пікірі бойынша шағымда немесе ұсыныста баяндалған дәлелдерді растайтын шағымдарға қоса берілетіндігін айтады. Мұндай басқа іс жүргізу құжаттары іс бойынша бар құжаттардың көшірмелері болуы мүмкін (тікелей мағынада - іс жүргізу құжаттарының көшірмелері, мысалы, жауап алу хаттамасының көшірмесі, сараптама, сараптаманың қорытындысы және т.б.).
Алайда, АІЖК тараптардың бұрын істе болмаған және процедуралық құжаттар сипатына ие болмаған басқа құжаттарды ұсыну мүмкіндігін ескермеген сияқты, бірақ соған қарамастан шағымды қарау үшін маңызды болып табылады. РКФСР Қылмыстық іс жүргізу кодексінде олар жаңа материалдар деп аталды және олар әр түрлі анықтамаларды (мысалы, ауру туралы, әскерде қызмет ету туралы және т.б.) және шағымды шешуде рөл атқара алатын басқа материалдарды білдірді. Іс жүргізу әрекеттері арқылы алынбаған осындай жаңа материалдарды ұсыну қадағалау сатылары соттарының тәжірибесінде кең таралған. Осы жаңа материалдардың кейбіреулері істі сотта жаңа қарауға қайтару қажеттілігін көрсетеді, онда бұл материалдар тікелей қаралатын болады, ал басқаларын бірінші сатыдағы сот мұндай тексеруді қажет етпейтін істерді қадағалау тәртібімен қарайтын сот ескеруі мүмкін (мысалы, анықтамалар денсаулық жағдайы, ұрыс қимылдарына қатысу туралы және т.б.) жазаны жеңілдету, шартты түрде жаза тағайындау және т.с.с. туралы шешім қабылдаған кезде жаңа материалдар, егер сот қабылдамаса, процессуалдық маңыздылыққа ие болады, басқа процессуалдық құжаттар қатарына жатқызыла алмайды.
Қадағалау шағымын (презентацияны) қараудың процедурасы шешім қабылдаушы субъектінің шағымын (ұсынуын) қарау мерзімін, шешімнің мазмұны мен нысанын қамтиды.
Қадағалау соты шағымды немесе ұсынысты олар түскен күннен бастап 30 күн ішінде қарауға міндетті. Судья (және Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 406-бабының 1-бөлігінде көрсетілгендей сот емес) келіп түскен шағымды немесе ұсынысты, қажет болған жағдайда ол сұраған істі қарап, шешім шығарады: шағымды немесе ұсынысты қанағаттандырудан бас тарту туралы; немесе қадағалау ісін қозғау және шағымды немесе ұсынысты қадағалау сатысындағы сотқа жіберу ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz