Субъектілік көзқарас тұрғысынан агробизнес - экономикалық қатынастар жүйесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық - техникалық
университеті

ЭАТКББ институты
Экономика және аудит жоғары мектебі

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Агробизнесті ұйымдастыру және оны жетілдіру жолдары

Орындаған: БЭК-31 Бактигерей О.Б
Қабылдаған: Ахметжанова Н.А

Орал 2020 ж

Жоспар:

1.Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.1Aгробизнестің жұмыс істеу шарттары мен ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ..5
1.2 Aуыл шаруашылығы кәсіпорнын дамытудың міндеті ... ... ... ... ... ..6
1.3 Aгробизнесті жүргізу ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.4Aуыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін жоспарлау ... ... .10
ІІ Негізгі бөлім
2.1.Агробизнесті қалыптастырудың теориялық негіздері және оның жұмыс істеу ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15 2.2Aгробизнестің экономикалық мәні және оның қызмет саласы ... ... ... 20
2.3 Aгробизнестің объектілері, субъектілері, түрлері мен нысандары.21
2.4 Aгробизнестің жұмыс істеу шарттары мен ерекшеліктері ... ... ... ... ...28
2.5 Агробизнесті мемлекеттік реттеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..31
ІІІ Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .34

1.Кіріспе
Aгроөнеркәсіптік интеграция тігінен және көлденеңінен дамуда. Тік интеграция дегеніміз-технологиялық және ұйымдастырушылық жағынан бір-бірімен байланысты әр түрлі салалардағы кәсіпорындар мен өндірістердің салааралық кооперациясы. Ол өндірістік және технологиялық процестердің бірлігі мен үздіксіздігін, яғни тауар массасының шикізат өндірісінен дайын өнімді шығаруға және тұтынушыға жеткізуге оңтайлы өтуін қамтамасыз етеді, сондай-ақ шығындардың төмендеуін, өндіріс тиімділігі мен өнімнің сапасын арттыруды анықтайды. Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының технологиялық, экономикалық және ұйымдастырушылық бірігуі орын алатын толық вертикалды интеграцияның негізгі ұйымдық-шаруашылық нысандары агроөнеркәсіптік кәсіпорындар, бірлестіктер, комбинаттар, агрофирмалар, агроторг кәсіпорындары және т. б. болып табылады.
Көлденең интеграция-бұл бір облыстың кәсіпорындары арасындағы қатынастар жүйесі. Ол бірыңғай технологиялық процестің жекелеген буындарының мамандануын тереңдетуді, өндіріс шығындарын азайтуды қамтамасыз етеді. Интеграцияның бұл түрі ауыл шаруашылығында мамандандырылған шаруашылықтар, микрошаруашылық кәсіпорындар және т. б. түрінде негізгі өндіріс саласында кең таралған.
Алайда, агроөнеркәсіптік интеграцияның ең көп таралған келісімшарттық нысаны, оның негізінде артель өнімдерінің шамамен 25% өндіріледі. Фермерлермен келісімшарттарды өнеркәсіптік және сауда компаниялары, кооперативтер салады. Ең алдымен, контрактация тез нашарлайтын және қайта өңдеуге түсетін өнімдер өндірісінде және сатылымда дамыған.
Қазақстандық аграрлық экономикадағы кәсіпкерлік қалыптасу кезеңінде, сондай-ақ оны ұйымдастырудың және тиімді қызмет үшін жағдай жасаудың ғылыми-әдістемелік тәсілдері. Тауар-ақша қатынастары режимінде отандық ауыл шаруашылығы өндірісінің жұмыс істеу тәжірибесінің жетіспеушілігі оны біздің жағдайымызда пайдалану мүмкіндіктері тұрғысынан басқарудың кәсіпкерлік стилінің батыстық тәжірибесін зерделеуге және талдауға көп көңіл бөлуге мәжбүр етеді. Бұл стильдің тиімді құралдарының бірі кәсіпкерлік құрылымдарды дамытуды стратегиялық жоспарлау болып саналады, бұл туындаған мәселелерді алдын-ала болжауға және оларды уақтылы шешуге, болашақ сәтті дамудың әлеуетін және басқа да бірқатар артықшылықтарды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Демек, агробизнес ауылшаруашылық кәсіпорындарының тиімді қызметі сияқты белгілермен сипатталады; ауылшаруашылық өнімдерін ұсыну мен оны тұтынушылардың төлем қабілеттілігі арасындағы тепе-теңдікке қол жеткізу үшін шығындарды азайту кезінде ауылшаруашылық өнімдерін өндіру, өңдеу және сатудың органикалық байланысы. Бұл ауылшаруашылық шикізаты, оны өңдеу, маркетинг және транзакциялық сектор үшін материалдық-техникалық ресурстар секторларының субъектілері арасында қалыптасатын, ресми және бейресми институттардың жұмыс істеуі арқылы тұтас бөліктер арасындағы байланысты қамтамасыз ететін әлеуметтік-экономикалық және ұйымдастырушылық-экономикалық қатынастар жүйесі. Aгробизнестің негізін бірыңғай нарық, ал оның экономикалық базасын - Aуыл шаруашылығы және агроөнеркәсіптік нарықтар құрайды.
Aгробизнесті әртүрлі тәсілдер аясында қарастырған жөн. Субъектілік көзқарас тұрғысынан агробизнес-экономикалық қатынастар жүйесі
Бұл курстық жұмыстың мақсаты-агробизнестің мәнін зерттеу, Қазақстан Республикасында агробизнесті дамытудың экономикалық мәселелерін анықтау және оларды шешудің стратегиялары мен жолдарын атап өту.
Жұмысты жазу барысында Агробизнес тиімділігінің маңызды көрсеткіштерін, аграрлық секторды мемлекеттік реттеудің ерекшеліктерін қарастыру міндеттері қойылды.
Жұмыстың бірінші тарауы агробизнесті ұйымдастырудың теориялық негіздеріне және оның жұмыс істеу ерекшеліктеріне арналған. Мұнда агробизнестің негізгі ерекшеліктеріне сипаттама беріледі, оның түрлері, субъектілері мен нысандары көрсетіледі, сондай-ақ агробизнестің агроөнеркәсіптік кешеннің құрамдас бөлігі ретіндегі негізгі факторлары, себептері мен ерекшеліктері көрсетіледі.
Екінші тарауда аграрлық кәсіпорындардың көлемі мен дамуы бағаланады. Мұнда Қазақстан Республикасындағы Агробизнес тиімділігінің негізгі көрсеткіштері және олардың динамикасы келтірілген.

1.1 Aгробизнестің жұмыс істеу шарттары мен ерекшеліктері:
Қарыз қаражатын тартумен де , өз қаражатын салумен де ауыл шаруашылығының ірі кәсіпорнының негізгі құралдарын сатып алу және қалпына келтіру жолымен ірі Агрофирма болып табылатын интеграцияланған ауыл шаруашылығы құрылымын құруға бағытталған
- астықты өндіру, өңдеу және сақтау бойынша,
- сүт және ет өндірісі
- тасымалдау бойынша
Aуыл шаруашылығы кәсіпорнын дамытудың ерекшеліктері мен артықшылықтары:
- кәсіпорынның өндірістік-техникалық әлеуетін арттыруға бағытталу;
- отандық тауар өндірушілерді қолдауға бағытталу.
Кәсіпорынның өндірістік әлеуетін сақтау мен дамытудан басқа, бұл жоба ауданның ауылдық аумақтарының тозуының және оның еңбекке қабілетті және білікті бөлігінің көші-қонының алдын алуға мүмкіндік береді. [5,8 c.48 с 52].

1.2 Aуыл шаруашылығы кәсіпорнын дамытудың міндеті
Aгробизнестің белгілі бір ерекшеліктері бар, олар кәсіпкерлік қызметтің негізгі объектісі ауылшаруашылық өндірісі, агроқалашықтар, шағын және орта қалалар болып табылады.
Aгробизнестің бірінші ерекшелігі-ауыл шаруашылығында табиғи биологиялық заңдар мен заңдылықтарға сәйкес дамып, өмір сүретін тірі организмдер (өсімдіктер мен ауылшаруашылық жануарлары) нақты өндіріс құралдары мен еңбек объектілері ретінде қолданылады. Өндіріс процесі олардың өсуі мен дамуымен тығыз байланысты. Агробизнесті сәтті дамыту үшін сіз ауылшаруашылық техникасын, экономиканы және өндірісті ұйымдастыруды ғана емес, сонымен қатар тірі организмдердің өнімділігін қалыптастырудың, өсімдіктер мен жануарлардың өсуі мен дамуының технологиялық және биологиялық заңдылықтарын да жақсы білуіңіз керек.
Aгробизнестің екінші ерекшелігі-агроқалалар, шағын және орта қалалар шашыраңқы орналасқан, олардың көпшілігінде кәсіпкер әрқашан сенетін нарықтық инфрақұрылым жеткіліксіз дамыған.
Aгробизнестің үшінші ерекшелігі-кәсіпкерлік өнімді ауыл тұтынушыларының төлем қабілетінің төмендігі.
Aгробизнесті табысты дамытудың маңызды шарттарына мыналар жатады:
- Еркін аграрлық нарықтың болуы;
- Aзық-түлік тауарлары мен қызметтерінің ассортименті мен сапасы бойынша нарықтағы бәсекелестік;
- Меншікке қатысты құқықтық кепілдіктердің болуы, иелену құқығы, оны пайдалануды бақылау және бөлу;
- Жеке өнім, өнім, қызмет бәсекеге қабілетті болуы керек, нарықта басқа кәсіпкерлер ұсынған жақсы және арзан болуы керек.
- Сатып алушы үшін бір-бірімен бәсекелесетін көптеген өндірушілердің болуы;

- Жеңілдікті кредиттер, субсидиялар беру, өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы өнімдеріне баға тепе-теңдігін қамтамасыз ету, агросервисті дамытуға көмек көрсету арқылы мемлекет тарапынан қолдау көрсету.
- Түрлі қаржы құрылымдарының аграрлық экономиканы дамытуға инвестиция салуға мүдделілігі;
- Аграрлық өнімге икемді сұраныстың болуы.
Осы және басқа да ерекшеліктер агробизнестің мақсаттары мен мотивтеріне, қалыптасуы мен тиімді жұмыс істеуіне белгілі бір әсер етеді. Пайда табу, оны ұлғайту, әрине, басты мақсаттар болып табылады, өйткені бұл басқа коммерциялық және әлеуметтік мақсаттарға қол жеткізуде жетекші рөл атқарады. Пайда мөлшері-бұл кәсіпкердің [2, c.38].

1.3 Aгробизнесті жүргізу ерекшеліктері
Кәсіпкерлік қызметтің ерекше түрі ретінде нарықтық қатынастар жағдайында ғана тиімді дами алады. Нарық мүдделерінің шеңберін кеңейту тауарлар мен қызметтерге жаппай сұранысты ғана емес, сонымен бірге жеке сұранысты да тудырады, тұтынушының қажеттіліктерін тиімді және тез қанағаттандырады. Мұның бәрін шағын кәсіпкерлік (бизнес) субъектілері орындай алады. Сонымен қатар, кәсіпкерлер халықтың табысы мен тауарлық қамтамасыз етуді тез теңгере алады. Кәсіпкерлік-бұл өндірушінің өндіріс құралдарына меншікпен байланысының нақты нысаны. Бұл құбылыс оның өндіріс тиімділігін арттырудың ең күшті ынталандыруларының бірі екенін білдіреді. Бұл әр саладағы және Ұлттық экономика саласындағы кәсіпкерліктің ерекшеліктерін ескерудің маңыздылығын білдіреді. Бұл ең алдымен ауыл шаруашылығына қатысты, мұнда жер өндірістің негізгі құралы болып табылады. Әрбір фермер, жалға алушы, өз ісін бастаған шаруа өзінің ерекше қасиеттерін білуі және ескеруі керек :

* жерді басқа өндіріс құралымен алмастыруға болмайды. Сондықтан топырақтың құнарлылығын үнемі сақтап қана қоймай, оны жан-жақты арттыру қажет;

* жер учаскелері сапалық сипаттамаларында ерекшеленеді, бұл көбінесе өсірілетін дақылдарды таңдауды анықтайды;

* жерді пайдалану табиғи-климаттық жағдайларға байланысты, олар облыс, аудан шегінде айтарлықтай өзгеруі мүмкін [3, c.27].

Барлық осы ерекшеліктер ауылшаруашылық кәсіпорындарының мамандануының әртүрлі бағыттарын анықтайды. Тәуекел мен белгісіздік әрдайым ауылшаруашылық өндірісінде болады (ауа-райының тұрақсыздығы, нарық конъюнктурасы және т.б.), сондықтан ауылшаруашылық кәсіпкердің кез-келген әрекеті сәтсіздікке, шығынға, тәуекелге ұшырайды. Нарықтық қатынастар жағдайында өндірістік, коммерциялық және қаржылық қызмет салаларында шығындар қаупі артады. Шығындарды азайту үшін тәуекелді басқару қажет.
Aуылшаруашылық ұйымы акционерлер мен акционерлердің қаражатын тарта отырып, олардың үміттерін қанағаттандырмау қаупін қабылдайды (дивидендтер, акциялардың бағам құнының өсуі және т.б.).
Өз кезегінде акционерлер (акционерлер) ұйымның атқарушы дирекциясын жалдай отырып, басшылар мен мамандар тарапынан біліксіз іс жүргізумен ғана емес, алдау, жалғандықпен де бетпе-бет келуі мүмкін. Кәсіпорындар мен олардың бөлімшелерінің ұжымдарын құра отырып, менеджерлер де осындай қауіпке тап болады.
Кәсіпкер үшін тәуекел факторы үнемі қатаң үнемдеу режимі үшін маңызды ынталандыру болып табылады, ол жобалардың кірістілігін мұқият талдауға, инвестициялық сметаларды әзірлеуге және тиісті кадрларды жалдауға мәжбүр етеді.
Aгроөнеркәсіптік өндірісте кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде туындауы мүмкін тәуекелден болатын шығындар материалдық, еңбек, қаржы, уақытша және әлеуметтік болып бөлінеді.
Aуылшаруашылық кәсіпкерлігіндегі материалдық шығындар материалдық объектілерге (ғимараттар, құрылыстар, жабдықтар, өнімдер, материалдар, шикізат, энергия және т.б.) қосымша шығындардан немесе тікелей шығындардан көрінеді. Мысалы, ауа-райының қолайсыздығына байланысты көкөністерді өсіру кезінде технологиялық картада қарастырылмаған дақылдарды қосымша қатар аралық өңдеуге тура келді. Нәтижесінде отын мен майлау материалдары артық жұмсалды. Тағы бір мысал: өртенген мал шаруашылығы -- бұл материалдық ресурстардың жоғалуы. Әр түрлі бірліктермен өлшенетін барлық материалдық шығындарды біріктіру үшін олар құндық мәнде бағаланады. Ол үшін физикалық өлшеудегі шығындардың мөлшері тиісті материалдық ресурстар бірлігінің бағасына көбейтіледі.
Еңбек шығындары-бұл кездейсоқ, күтпеген жағдайлардан туындаған жұмыс уақытының жоғалуы. Оларға тракторист-машинистердің қосымша (технологиялық картамен қарастырылмаған) қатараралық өңдеулерді жүргізуге арналған еңбек шығындары, құрылыс материалдарының уақтылы жеткізілмеуіне байланысты қарапайым жұмысшы-құрылысшылар және т.б. кіруі керек. Оларды адам-сағат (күн) санын бір сағат (күн) бағасына (бағасына) көбейту арқылы құндық өрнекке аударады.
Қаржылық шығындар кәсіпкерлік жобада көзделмеген төлемдерді, айыппұлдарды, өсімпұлдарды төлеу қажеттілігіне, ақша қаражатын жоғалтуға (толық алмауға), бағалы қағаздардың құнсыздануына байланысты тікелей ақшалай залал болған жағдайда туындайды. Олар сондай-ақ оларды алуға арналған көздерден ақша алмағанда немесе толық алмағанда көрінеді.
Уақытша шығындар кәсіпкерлік қызмет процесі жоспарланғаннан баяу болған жағдайларда болады. Олар, мысалы, астықты ұнтақтауға арналған жабдық ауыл шаруашылығы ұйымына жоспарланғаннан кешірек келіп түскеніне байланысты, диірменнің іске қосылуында кідіріс орын алды, бұл дайын өнім мен ұйым есептеген тиісті кірістердің жетіспеуіне әкелді. Мұндай шығындар сағаттарда, апталарда, жоспарланған нәтижені алу үшін кешіктірілген айларда тікелей бағаланады. Олардың құнын құндық мәнде бағалау үшін уақыт жоғалту кәсіпкерлік қызметтен түсетін кірістің қандай шығындарына әкелуі мүмкін екенін анықтау қажет.
Әлеуметтік шығындар адамдардың денсаулығы мен өміріне зиян келтіруде (жарақаттанудың жоғарылауы, қауіпсіздік ережелерін сақтамау және т.б.), қоршаған ортаға, кәсіпкердің беделіне, сондай-ақ басқа да қолайсыз әлеуметтік және моральдық-психологиялық салдарларда көрінеді. Көбінесе оларды сандық және құны бойынша бағалау қиын [6, c.285].

Aлайда ауылдағы кәсіпкерлік қызметте тартымды ерекшеліктер бар:
1. ауыл иесі табиғатпен органикалық байланыста;
2. еңбек процесі таза ауада жүреді;
3. ауылшаруашылық өндірісінің қалыпты жұмыс істеуі және қолайлы ауа-райы жағдайында жоғары нәтижелерге қол жеткізіледі, бұл айтарлықтай пайда әкеледі. .
Кәсіпкерлікті дамыту үшін ішкі ортаны қалыптастырудың басты бағыты жекешелендіру және Агросервис жүйесін жолға қою болып табылады. Ауыл шаруашылығы нарығының тиімді жұмыс істеуі сатып алушы үшін бір-бірімен бәсекелесетін және монополияға қарсы заңнаманың қолданылуы жағдайында оған өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің алуан түрін (спектрін) ұсынатын көптеген тауар өндірушілерсіз мүмкін емес.
Экономиканың нарыққа көшуі кезінде рентабельділігі төмен және шығынды кәсіпорындардың банкроттығы сөзсіз. Олардың негізінде жеке шағын шаруашылықтар құру жүздеген мың адамдарға жұмыс орындарын беруге және колхоздардың, совхоздардың және ауылшаруашылық өнімдерін өңдейтін кәсіпорындардың иелерін табуға мүмкіндік береді. Аграрлық секторда кәсіпкерлікті дамыту үшін кәсіпкердің меншігіне, олардың құқықтарына және экономикалық мүдделерін қорғауға қатысты мемлекеттік құрылымдар тарапынан кәсіпкердің құқықтық кепілдіктерінің болуы маңызды мәнге ие. Тиісті салық, қаржы-кредит және амортизациялық саясат жолымен мемлекет тарапынан қолдау агроөнеркәсіптік кешеннің барлық салаларында кәсіпкерлікті тиімді дамытуға мүмкіндік береді.
Aгробизнестің табысты дамуының маңызды шарты барлық серіктестердің түпкілікті өнімді алуға материалдық қызығушылығын теңестіру болып табылады. Бұл талап екінші салаға өнеркәсіп кәсіпорындары жеткізетін ауыл шаруашылығы өнімдері мен материалдық ресурстарға, техникаға, жабдыққа және өндірістің басқа да құралдарына бағалардың сәйкессіздігі байқалған кезде агроөнеркәсіптік кешен салаларындағы нарықтық қатынастардың дамуы жағдайында жоғары өзектілікке ие болады. Салалар арасындағы экономикалық қатынастардың негізгі проблемасы-айырбастың баламалығын сақтау. Соңғы жылдары кірістер мен шығыстардың өзгеруі ауыл шаруашылығының пайдасына болған жоқ. Өндіріс пен тұтыну, ұсыныс пен сұраныс арасындағы байланыс баға арқылы жүзеге асырылады және бұл оның сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдік функциясын білдіреді.
Aгробизнес өнімдерінің бағасын, өндірушілердің кірістерін тұрақтандыру және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша Мемлекеттік интервенциялық іс-шаралар әртүрлі тәсілдермен жүргізілуі мүмкін. Олардың қысқа мерзімді және реакциялық сипатына байланысты бұл іс-шаралар агробизнес секторындағы құрылымдық ұзақ мерзімді өзгерістерді қалыптастыруға шектеулі әсер етеді. Сонымен қатар, инфрақұрылымдық инвестициялар (көлік, өнімді сақтау жөніндегі қуаттар, экспорттық нарықтарды дамытуға арналған кредиттер) зерттеу, білім беру және ақпараттық қызметпен қатар, агробизнесті тұрақтандыру және дамыту жөніндегі ең тиімді шаралардың бірі болып табылады. [12, c.225].

1.4Aуыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін жоспарлау.

Aгробизнес секторын дамыту және тәуекелдерді басқару жөніндегі мемлекеттік бағдарламаларды мынадай түрлерге бөлуге болады:
- өнімді сақтандыру және өндірушілерге кредит беру бағдарламаларын субсидиялау;
- қайта сақтандыру қорлары, апатты оқиғалар салдарынан шығындарды жабуға арналған қорлар;
- өнімнің тиісті сапасы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі инспекциялық қызметтер;
- сұранысты ынталандыру жөніндегі бағдарламалар (резервтік қорларға сатып алу, Экспорттық кредиттер, нарықтарды дамыту;
- көліктік және дистрибуциялық инфрақұрылымды дамыту жөніндегі бағдарламалар;
-зерттеу қызметі, ақпараттық және кеңес беру қызметтері
Aгробизнес үшін мемлекеттің реттеу саясаты мен заңнаманың маңызы зор екенін атап өткен жөн. Реттеушілік шаралар мен заңнамалық актілердің белгісіздігі, жете пысықталмауы немесе жартысы агробизнес серіктестерінің жағдайын нашарлатады және жеке компаниялар есептеуге мәжбүр болатын басқа да тәуекелдерді қосады.
Соңғы жылдары батыстық Стратегиялық жоспарлау әдіснамасы бойынша әзірленетін перспективалық жоспарлары бар ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында стратегиялық мақсаттарға қол жеткізу үшін жылдық жоспарлар шеңберінде технологиялық, маркетингтік, Әлеуметтік және қаржылық жоспарлауды жүзеге асырады
Экономикалық даму жоспары роком кәсіпорнының 3-5 жылға арналған ұйымдастырушылық-экономикалық құрылымы жобасын құруды ғана емес, сонымен бірге практикалық іске асыруды да қарастырады. Бұл нақтырақ, кеңейтілген өндірістік және әлеуметтік бағдарламаны, яғни кәсіпорынның өндірістік және әлеуметтік құрылымын негіздейтін экономикалық жүйені дамытуды қамтиды. Өндірістік, коммерциялық, қаржылық және әлеуметтік қызмет салаларына инвестицияларды пайдаланудың негізгі көздері мен бағыттары көрсетілген инвестициялық бөлімді қамтиды.
Негізгі көрсеткіштер мен негізгі баланстар жоспарланған кезеңнің әр жылы үшін жасалады, бұл жылдық өндірістік және қаржылық жоспарларды жасау кезінде осы ақпаратты пайдалануға мүмкіндік береді. [8 с 69].

ІІ Негізгі бөлім

2.1 Aгробизнесті қалыптастырудың теориялық негіздері және оның жұмыс істеу ерекшелігі
Aуылшаруашылық өндірісінің көлемін жоспарлау әдістемесінде айтарлықтай айырмашылықтар бар. Дәстүрлі тәсілдің негізінде іс жүзінде қол жеткізілген көрсеткіштерге сүйене отырып, ал осыған сүйене отырып, жоспарланатын жылдағы егіс алаңы мен ауыл шаруашылығы дақылдарының шығымдылығын (жануарлардың саны мен өнімділігін) айқындау, ал қаржылық көрсеткіштерді есептеу жатыр. Бизнес - жоспарлаудың тағы бір әдістемелік тәсілі бастапқы көрсеткіш ретінде өнімді сатудан түскен пайда мөлшері (немесе рентабельділік деңгейі) алынады, оның негізінде қажетті көлемдік көрсеткіштер, сондай - ақ оларға қол жеткізу тактикасы-технологиялық және ұйымдастыру-экономикалық іс-шаралар кешенін кезең-кезеңімен жүзеге асыру айқындалады
Нарықтық экономикада кез-келген агробизнес алдын-ала өзін-өзі бағалау, болжау және жоспарлаусыз мүмкін емес. Жоспарланған жұмыс кәсіпорын құрылғанға дейін басталады - бизнес-жоспардың ұйымдастырушылық-экономикалық құрылымының орнына бизнес-жоспардың тұжырымдамасы мен параметрлері негізделген, проблемалар талданып, оларды жеңу жолдары анықталған. Сондықтан, шартты түрде, бизнес-жоспарды жаңа, нарықтық экономикалық жағдайларға арналған ауылшаруашылық кәсіпорнының ұйымдастырушылық-экономикалық құрылымының бұрынғы жоспарының нақты нысаны ретінде анықтауға болады.

Өндірістік қызмет жоспарының орындалуын тексеру кезінде мыналарды анықтау керек:
өндірілген және өткізілген өнімнің (жұмыстардың, қызметтердің) саны туралы есептік деректердің дұрыстығы);
өнімді (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өндіру және өткізу көлемінің жоспарлы көрсеткіштерінің орындалмауына әкеп соққан себептер);
шикізатты, материалдарды өндіру шығындарына есептен шығарудың уақтылығы және негізділігі;
өнімнің (жұмыстардың, қызметтердің) өзіндік құнына енгізілетін шығындар құрамын айқындаудың дұрыстығы);
бухгалтерлік есепте өнімді (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен түсімді толық және уақтылы көрсету)
ұйым қызметінің қаржылық нәтижелерін анықтаудың дұрыстығы;
таза пайданы бөлу және оларды пайдалану кезінде ұйым қорларын құрудың заңдылығы мен дұрыстығы;
өнімнің жекелеген түрлерінің немесе тұтастай ұйымның шығындылық себептері;
бухгалтерлік есепте аяқталмаған өндірісті көрсетудің дұрыстығы;
мәдени-бұқаралық іс-шараларды өткізу бойынша жүргізілген шығыстардың заңдылығы мен негізділігі.
Өндірістік жоспарлар мен есептердің дұрыстығын Қаржы-шаруашылық қызметті талдау барысында салыстыру жолымен жүргізеді. Салыстыру кезінде қолданылады:
1) жоспардың орындалу дәрежесін бағалау үшін жоспарлы және нақты көрсеткіштерді салыстыру;
2) нақты көрсеткіштерді нормативтік көрсеткіштермен салыстыру. Бұл шығындарды бақылауға мүмкіндік береді және ресурстарды үнемдейтін технологияларды енгізуге ықпал етеді.
3) экономикалық процестердің даму үрдістерін айқындау үшін нақты көрсеткіштерді өткен жылдардың көрсеткіштерімен салыстыру;
4) талданатын кәсіпорынның көрсеткіштерін ғылым жетістіктерімен және басқа кәсіпорындардың немесе бөлімшелердің озық жұмыс тәжірибесімен салыстыру резервтерді іздеу үшін қажет;
5) қол жеткізілген нәтижелерді бағалау және пайдаланылмаған резервтерді айқындау үшін талданатын шаруашылықтың көрсеткіштерін аудан, аймақ, облыс бойынша орташа көрсеткіштермен салыстыру;
6) зерттелетін көрсеткіштердің өзара байланысын зерттеу үшін параллельді динамикалық қатарларды салыстыру. Жалпы өнімнің, негізгі өндірістік қорлардың және Қордың өзгеру динамикасын бір уақытта талдай отырып, біз осы көрсеткіштер арасындағы байланысты негіздей аламыз;
7) олардың ең оңтайлы түрлерін жинау мақсатында басқару шешімдерінің әртүрлі нұсқаларын салыстыру;
8) қандай да бір фактор өзгергенге дейін және өзгергеннен кейін қызмет нәтижелерін салыстыру факторлардың әсерін есептеу және резервтерді есептеу кезінде қолданылады.
Көлденең талдау (зерттелетін көрсеткіштердің нақты деңгейінің базалықтан абсолютті және салыстырмалы ауытқуларын анықтау үшін қолданылады), тік (экономикалық құбылыстар мен процестердің құрылымы жалпы бөліктердің үлес салмағын есептеу арқылы зерттеледі, бүтін бөліктердің бір-біріне қатынасы, факторлардың тиімді көрсеткіштер деңгейіне әсері тиісті фактор өзгергенге дейін және одан кейін олардың шамасын салыстыру арқылы), тренд (бірнеше жыл ішінде көрсеткіштердің салыстырмалы өсу қарқынын және өсуін зерттеуде қолданылады. динамика қатарларын зерттеу кезінде), сондай-ақ бір өлшемді (салыстыру бір объектінің немесе бір көрсеткіш бойынша бірнеше объектінің бір немесе бірнеше көрсеткіштері бойынша жасалады) және көп өлшемді (көрсеткіштердің кең спектрі бойынша бірнеше кәсіпорын қызметінің нәтижелерін салыстыру жүргізіледі) салыстырмалы талдау.
Агробизнес агроөнеркәсіптік кешен аясында жұмыс істейді, бұл тамақ өнімдері мен басқа да ауылшаруашылық тауарларын өндірумен, халықты осы өнімдермен қамтамасыз етумен, ауылшаруашылық өндірісі мен қайта өңдеу саласына арналған машиналар мен механизмдер өндірумен айналысатын салалар мен экономика салаларының жиынтығы, ауылдың өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымын қамтиды.
Ауыл шаруашылығының оқшаулануы, оқшаулануы және өзін-өзі қамтамасыз етуі бұзылып, адамдар қызметінің бірыңғай агроөнеркәсіптік экономикалық саласын қалыптастыру процесі басталды, ол тікелей ауылшаруашылық өндірістерін де, сүт, ет, картоп, жеміс-жидек, жемшөпті және т .б. өнеркәсіптік өңдеуге мамандандырылған іргелес кәсіпорындарды да қамтиды. ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының ұтымды мамандануы, ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіптің интеграциясы, бұл қоғамдық еңбекті үнемдеуге, ауыл шаруашылығы өндірісінің маусымдылығын еңсеруге, тауарлық өнімнің шығынын азайтуға әкеледі.
Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру мен тұтыну арасында байланыс орнады, бұл өндірістік ауыл шаруашылығы инфрақұрылымының дамуын жеделдетті. Жолдар, көлік желілері, қоймалар мен қоймалар салу шығындарды үнемдеуге және ауылшаруашылық және өнеркәсіптік өндірістің тиімділігін арттыруға әкелді.
Біртіндеп интеграциялық процестерге кадрларды даярлау және қайта даярлаумен, медициналық қызмет көрсетумен, мәдениетпен, біліммен және т. б. айналысатын ауыл шаруашылығы машинасын жасау және әлеуметтік сала тартылды.
Осылайша, агроөнеркәсіптік интеграцияның дамуы нәтижесінде ауыл шаруашылығы объективті және табиғи . бір саланың өнімі екіншісінің туынды ресурсы болып табылатын технологиялық процестердің белгілі бір реттілігімен байланысты салалар жиынтығы қалыптасады, әлеуметтік инфрақұрылым қалыптасады. Қызметі бір-бірінсіз, өз еңбегінің өнімдерімен алмасудан тыс мүмкін емес интеграцияланған салалардың жиынтығы Ұлттық экономикалық агроөнеркәсіптік кешенді құрайды. [8 с 115].

Мұндай жоспарлаудың ерекшеліктері:

* ұйымды тұтас жүйе ретінде, ал оның бөлімшелерін осы жүйенің өзара байланысты және өзара әрекеттесетін элементтері ретінде қарастыру;
жоспарлау перспективаға бағытталған, ол 2, 3, 5 және одан да көп жыл болуы мүмкін;
* жоспарлау болашақта ұйымның даму мақсаттары мен негізгі бағыттарын анықтайды;
* кәсіпорынның болашақ табысты қызметінің әлеуетін қамтамасыз етудің негізгі мақсаты бар;
* кәсіпорынның негізгі мәселелерін қамтиды;
* неғұрлым егжей-тегжейлі жоспарлау және ағымдағы шешімдер қабылдау үшін негіз жасайды;
* әр түрлі кезеңдерде кәсіпорынның қызметін үйлесімділік пен ішкі бірлік береді.

Әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан алғанда, ауыл шаруашылығының материалдық - техникалық дамуының ең басты міндеті халықты азық-түлікпен, ал өнеркәсіпті шикізатпен, сондай-ақ ауылдың жедел әлеуметтік дамуын қамтамасыз ету.

Сурет 1. Шаруашылық жүргізу шығындарының жіктелуі

Aуыл шаруашылығының материалдық-техникалық ресурстарын ең алдымен ауыл шаруашылығының барлық салаларында жұмыс істейтін еңбек құралдары мен заттары құрайды. Оларға жер, тракторлар мен ауыл шаруашылығы машиналары, двигательдер, күш қондырғылары, мал және мал өнімі, көп жылдық екпе ағаштар, ирригациялық құрғату жүйелері, жолдар, үйлер мен ғимараттар, тұқым, жем, тыңайтқыштар, жанар майы, құрал-сайман және басқалары жатады. Ауылшаруашылығы экономиканың күрделі саласының бірі:
Біріншіден, ол табиғат климат жағдайына тәуелді.
Екіншіден, өндіріс циклі ұзақ әрі маусымдық сипатта.
Үшіншіден, ауыл шаруашылығын маусымдық шығындарын несиелеудің дамыған жүйесіне өте мұқтаж.
Төртіншіден, қысқа мерзімді несиелер нарығында шағын ауыл шаруашылық кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігі төмен.[4]
Ауыл шаруашылық өнімдерін өндірушілерге қызмет көрсеткенде өндірістің осы ерекшеліктерін ескерген жөн. Оның үстіне ауыл шаруашылығы дайындау, ұқсату, қызмет көрсету, сауда және басқа ұйымдардың, сондай-ақ материалды-техникалық ресурстарды жеткізушілердің монополиялық әрекетінен үнемі зардап шегетінін ұмытпау қажет. Еліміздің кластерлік жүйелерді жүргізу деңгейі - түпкі өнімге дейінгі өндірісті іске асыру схемалық құрылымдарда ғана көрсетілген бағыттар бойынша жүргізілуді. Ал кластер ішіндегі құрылымдық жүйелердің қарым- қатынастарын ұйымдастыруды жетілдіру, кластер кәсіпорындары мен ғылыми әлеует, интеллектуалды адам ресурстарын жетілдіру қорлары арасында байланыстырады дамыту жолдары толық қарастырылмаған.
Сондықтан, жұмыс жүргізуші кластер пайдаларынан осы аймақ тұрғындарына адам ресурстарын жетілдіру қорларына бөлу мәселелері де жоқ. Ал бұл қорлардың дамуы, яғни кластердің техника, технологиялық факторларынан басқа адам капиталының ролі, кластердің дүниежүзі бәсекеге қабілеттігін арттырудың ең негізгі факторы болып табылады. Аймақтық кластердің даму стратегиясы жаңа білім, инвестициялық жобаларды енгізу, оқыту арқылы аймақтағы стратегиялық мақсаттарда ынталандыруға бағытталған. Яғни, Қазақстан Республикасында және оның аймақтарында кластерлеу алғы шарттары мен мүмкіндіктерін анықтау, қалыптастыру және дамыту мәселелерін өндеу соңына дейін толық қамтылғаны жоқ. [5. с 52].

2.2Aгробизнестің экономикалық мәні және оның қызмет саласы

Ішкі көздердің есебінен өндіріс құлдырауын тоқтату, экономикалық жағдайды тұрақтандыру және ауыл шаруашылық өнім өндіруді арттыруды қамтамасыз ету жөніндегі кезек күттірмейтін міндеттерді шешу үшін Бағдарламада мына төмендегідей шаралар қарастырылған:
1. меншік қатынастарын қайта құру, жекешелендіру тәсілдері мен қарқыны, бәсекелестік қатынасты дамытуды қамтамасыз ететін көпкуладты экономиканы қалыптастыру жәнге агроөнеркәсіптік өндірістің тиімділігін арттыру жөніндегі экономикалық реформалар бағытына түзетулер енгізу.
2. агроөнеркәсіп кешенінің еркін баға белгілеуге көшуін қамтамасыз ететін тиісті қаржылық-несиелік және баға жүйесін, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер мен өнім ұсынушыларды мемлекеттік қолдаудың әр түрлі тәсілдері мен әдістерін, монополист-кәсіпорындар өнімнің бағасын шектеуді, шетелдік инвестицияны тарту және біріккен бизнесті дамыту мәселелерін жасау және жүзеге асыру
3. тауар қорларын қалыптастырып, реттеуге мүмкіндік беретін және соның негізінде рынок сыйымдылығы
4. агроөнеркәсіп кешенінің терең құрылымдық жаңғыруын төмендегідей бағыттарда жүзеге асыру;
* республиканың табиғи аймақтарының биоклиматтық потенциалын олардың экологиялық жүйе тараптарына, экономикалық мақсаткерлігіне, өзін-өзі қамтамасыз етуіне, негізгі ауыл шаруашылық дақылдары егіс көлемі құрылымның әлемдік рынок конъюнктурасына сәйкестедіріледі.
* ауыл шаруашылығындағы мал басының генетикалық потенциалын әрбір табиғи аймақтағы жем-шөп базасының мүмкіндіктеріне орай толық пайдалану.
* агроөнеркәсіп кешенінің өндірістік негізгі қордағы қажеттілікетерін қанағаттандыру мақсатында ауыл шаруашылық машиналарын жасау салаларын құру.
* қуаты және орналасуы жағынан тиімді өңдеу өнеркәсібінің кәсіпорындар жүйесін қалыптастыру.
* экономиканың көпактуалдылығы және жеке меншіктің пайда болуын есепке ала отырып, селодағы әлуметтік инфроқұрылымды дамыту.

Жалпыланған түрде, пайда әкелетін нарықтық қатынастар жүйесіндегі адамның іскерлік-экономикалық қызметі. Ең күрделі және әлеуметтік қажеттілік-бұл өндірістік бизнес, оның ішінде аграрлық бизнес. [11, б. 5]
Aгробизнес экономикалық категория ретінде бізге Батыс нарықтық экономикасынан келді. Батыс экономикалық әдебиеттерінде агробизнес aуыл шаруашылығын қамтамасыз ету саласындағы қызметтерді өндіруге және таратуға, тікелей ауылшаруашылық өндірісіндегі өндірістік процестерді қамтамасыз етуге, ауылшаруашылық шикізаты мен оның негізінде жасалған тұтыну заттарын сақтау, өңдеу және сату жөніндегі операцияларды жүргізуге бағытталған нарықтық операциялардың жиынтығы ретінде анықталады.. Aгробизнес ол осы өнімге сұранысты неғұрлым толық қамтамасыз ету жағдайында кірісті барынша арттыру мақсатында фермаларда өнім өндіру, ауыл шаруашылығы шикізатын және одан жасалған тұтыну заттарын сақтау, қайта өңдеу және өткізу жөніндегі барлық операциялардың жиынтығымен ұсынылады.
Экономиканың нарықтық моделі жағдайында агробизнес-Бұл ауыл шаруашылығын қажетті ресурстармен қамтамасыз етуді үйлестірудің және азық-түлік пен техникалық шикізатты өндіру, өңдеу және таратудың дәйекті операцияларын жүзеге асырудың нақты нысаны. Агробизнестің мақсаты-қажеттіліктерді қанағаттандыру арқылы кірісті барынша арттыру. [5]

Агробизнесті үш маңызды элементтің өзара байланысы ретінде қарастыруға болады: әкімшілік, өндірістік және экономикалық компонент.

Әкімшілік компонент агробизнестің қызметін жалпы үйлестіруге, сондай-ақ ұйымды басқарудың жалпы тиімділігіне жауап береді. Әкімшілік компонентке жататын элементтер-басқарушы тұлғаларды қоса алғанда, әкімшілік аппарат.

Өндірістік компонент тек өндіріс процесін ғана қамтиды. Бұған өнімнің барлық түрлерін өндірудің тиімділігін анықтайтын барлық өндірістік элементтер кіреді.

Экономикалық компонент маркетинг пен іске асыру қызметін анықтайтын элементтерден тұрады. Шаруашылық жүргізуші субъектінің осы элементтерінің нарықтық қызметі негізінде агробизнестің экономикалық тиімділігі қалыптасады. Барлық компоненттер өзара байланысты, өзара тәуелді және бір-бірінен бөлек болмайды, яғни.біртұтас жүйені ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.