Апелляциялық сатыдағы соттың апелляциялық шағымды, ұсынымды қарау кезіндегі құқықтары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Ш.Есенов атындағы каспий технологиялар және инжиниринг университеті коммерциялық емес акционерлік қоғамы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Пәні: Қазақстан Республикасы Азаматтық-процестік құқығы
Тақырыбы: Бірінші сатыдағы сотта сот актілерін қайта қарау бойынша апелляциялық өндірісі

Орындаған: ЮП 18-9 тобы студенті
Ұлтан Ә.Р.
Рецензент: з.ғ.к., доцент
Садуақасова Л.О.

Ақтау 2020
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І. ІСТІ БІРІНШІ САТЫДАҒЫ СОТТА ҚАРАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
І.1. Азаматтық іс жүргізудің ұғымы, мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
І.2. Апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізуді қозғау тәртібі ... ... ... ... ... ... ...8
І.3. Апелляциялық шағымдану және наразылық келтіру құқығы ... ... ... ... ... 11

ІІ. БІРІНШІ САТЫДАҒЫ СОТ АКТІЛЕРІН АПЕЛЛЯЦИЯЛЫҚ СОТТА ҚАЙТА ҚАРАУ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
ІІ.1. Апелляциялық сатыдағы соттың апелляциялық шағымды, ұсынымды қарау кезіндегі құқықтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
ІІ.2. Бірінші сатыдағы соттардың шешімдері мен ұйғарымдарының күшін жою немесе оларды өзгерту үшін негіздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізуінде бірінші сатыдағы Қазқстан Республикасының соттары қабылдаған заңды күшіне енбеген сот шешімдеріне шағымданудың екі әдісі бар - бұл апелляциялық және кассациялық.
Апелляция (лат. appellatio-жүгіну) -бұл процессуалдық заңнамамен анықталған жоғары тұрған соттың заңды күшіне енбеген сот актілерін тексеру рәсімі.
Апелляцияның құқықтық анықтамасына енгізілген жалпы мағына сот қатесін түзету мақсатында бейбітшілік судьяларының заңды күшіне енбеген шешімдері мен анықтамаларына шағымдану болып табылады.
Апелляцияның егжей-тегжейлі анықтамасын Н.В. Лантух тұжырымдайды, ол үкімдерді қайта қараудың осы нысанын "шағымданған немесе наразылық білдірілген үкімді істің нақты мән-жайларын анықтаудың және заңды қайта қарау арқылы заңды қолданудың дұрыстығы тұрғысынан тексеру"деп анықтайды.
Апелляцияны екі түрге бөлу (толық және толық емес) - азаматтық іс жүргізу құқығы теориясында дәстүрлі. Толық емес апелляция деп жаңа дәлелдемелерге сілтемелер шектелген істе бар дәлелдемелер бойынша сот актісін қайта қарау түсініледі. Сондай-ақ толық емес апелляция кезінде сот заңда белгіленген жағдайларда істі бірінші сатыдағы сотқа жаңадан қарауға жіберуге құқылы. Толық апелляция екінші сатыдағы сотқа жаңа дәлелдемелерді ұсынуға шектеулердің болмауымен және істі жаңа қарауға жіберуге толық тыйым салумен сипатталады. Толық апелляция кезінде сот бірінші кезекте істі жаңадан қарауды жүзеге асырады, содан кейін ғана төмен тұрған сот шешімінің заңдылығы мен негізділігін тексереді.
Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексіне енгізілген түзетулерге байланысты апелляциялық іс жүргізу заңды күшіне енбеген шешімдерді қайта қараудың жалғыз кезеңі болып табылады.
Апелляция сот шешімдеріне шағымдану әдісі ретінде келесі белгілерге тән:
апелляциялық шағым соттың заңды күшіне енбеген шешіміне келтіріледі;
апелляциялық шағым бойынша іс Жоғары тұрған соттың қарауына көшіріледі;
апелляциялық шағым беру апелляциялық шағым берген тұлғаның оның заңсыз және негізсіз болуына байланысты шешім шығарумен келіспеуімен түсіндіріледі;
апелляциялық сатыдағы сот істі қайта қарай отырып, істің құқықтық та, нақты да тараптарын бірінші сатыдағы сот сияқты көлемде тексереді;
апелляциялық сатыдағы сот істі қарау нәтижесінде, әдетте, істі жаңадан қарау және шешім шығару үшін бірінші сатыдағы сотқа қайтаруға құқылы емес, ал бірінші сатыдағы сот шешімінің күші жойылған жағдайда жаңа шешім шығаруға міндетті;
апелляциялық сатыдағы соттың істі қайта қарау кезіндегі өкілеттіктері апелляциялық шағымның шектерімен және бірінші сатыдағы сот шешімінің нысанасымен шектеледі. Бірінші сатыдағы сот шешімінің нысанасы болып табылмайтын жаңа талаптар апелляциялық іс жүргізуде мәлімделмейді.
Апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізу проблемасы азаматтық іс жүргізу құқығының маңызды проблемасы болып табылады, өйткені ол сот шешімдеріне шағымдану құқығымен, яғни әрбір адамның сот арқылы қорғалуға конституциялық құқығының мазмұнымен байланысты, ал адам құқықтары мен бостандықтары біздің мемлекетімізде ең жоғары құндылық болып табылады. Заңды күшіне енбеген сот шешімдері мен ұйғарымдарына шағым жасау сот қаулыларының заңдылығы мен негізділігін тексерудің, іске қатысушы адамдарда сот шығарған шешімдер мен ұйғарымдардың дұрыстығына күмәнді жоюдың, бұзылған құқықтар мен бостандықтарды қалпына келтірудің неғұрлым жылдам және қолжетімді тәсілі болып табылады. Сондықтан олардың бұзылған құқықтарын қорғау үшін апелляциялық сотқа жүгіну тәртібін білу және түсіну маңызды.
Зерттеу объектісі сот арқылы қорғалу құқығын іске асыру нысаны ретінде заңды күшіне енбеген бірінші сатыдағы соттардың сот қаулыларын тексеру бойынша апелляциялық іс жүргізу болып табылады.
Зерттеу нысанасы ретінде азаматтық іс жүргізу кодексінің нормаларын зерделеу және талдау болып табылады, ол сот актілерінің заңдылығы мен негізділігін тексеру институттарының бірі ретінде апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізуді реттейді.
Бұл жұмыстың мақсаты-апелляциялық сатыдағы сотта өндіріс институтын зерттеу.
Бұл тақырыпты неғұрлым толық зерттеу үшін мына негізгі мәселелерді шешу қажет:
* Апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізуді қозғау тәртібін қарау;
* Бірінші сатыдағы соттардың шешімдері мен ұйғарымдарын жою немесе өзгерту үшін негіздерді зерделеу;
* Апелляциялық шағымды, ұсынымды қарау кезінде апелляциялық сатыдағы соттың құқықтарын ашу;
* Апелляциялық сатыдағы сот қаулысының түрлері мен заңды күшін анықтау.
Жұмыс кіріспеден, екі тараудан және қорытындыдан тұрады. Соңында жұмыста пайдаланылған әдебиеттер тізімі берілген.

І. ІСТІ БІРІНШІ САТЫДАҒЫ СОТТА ҚАРАУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
І.1. Азаматтық іс жүргізудің ұғымы, мазмұны
Конституцияның 13-бабының 2-тармағына сәйкес әрбір азаматқа құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғауға кепілдік беріледі. Сот арқылы қорғалу құқығы конституциялық құқықтарға жатады. Соттардың азаматтық құқықтарды қорғауы азаматтық іс жүргізу арқылы жүзеге асырылады, бұл азаматтық іс жүргізу заңнамасымен реттелген сот қызметінің ерекше іс жүргізу нысаны болып табылады.
Тұтастай сот ісін жүргізудің және атап айтқанда азаматтық сот ісін жүргізудің негізгі қағидаттарын, сондай-ақ судьялардың құқықтық және процестік мәртебесінің мазмұнын айқындаған "Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы" Конституциялық заң азаматтық сот ісін жүргізу туралы заңнаманың маңызды көздерінің санатына жатады. Сот билігі сот төрелігін тек сот арқылы жүзеге асырады және ешқандай органдар мен адамдардың сот төрелігін жіберушінің функцияларын өзіне қабылдауға құқығы жоқ.
Азаматтық іс жүргізу бұл сот және басқа субъектілер арасындағы азаматтық іс қарау мен шешу кезіндегі құрылатын азаматтық іс жүргізу құқықтың нормаларымен реттелген азаматтық іс жүргізу құқықтық қатынастар және процессуалдық әрекеттер жиынтығы. Осы іс жүргізудің басты мақсаты - бұзылған құқықты қалпына келтіру немесе заңмен қорғалатын мүддені қорғау. Азаматтық іс жүргізу соттың, тараптардың (талап қоюшы мен жауапкер), басқа да процеске қатысушылардың (прокурор, өкілдер, сот хатшысы және т.б.) процессуалдық әрекеттерін, олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін жинақтайды. Сотқа, басқа да қатысушыларға процеске қатысу мақсатына жету үшін заңмен белгіленген іс жүргізу құқықтары беріліп, соған сәйкес іс жүргізу міндеттері жүктеледі. Іс жүргізу құқықтар мен іс жүргізу міндеттер процес барысында жүзеге асырылады.
Азаматтық іс жүргізудің нысанына тән белгілер: а) сот істерін қарау және шешу тәртібі алдын ала азаматтық іс жүргізу құқықтың нормаларымен белгіленген; б) істің аяқталуына мүдделі тұлғалар сот мәжілісіне іс қарауына қатысу құқығы бар және өз құқықтары мен мүдделерін қорғауға; в) сот шешімі іс бойынша сот отырысында дәлелдемелер арқылы анықталған деректерге сүйенуі қажет және заңға сәйкес болу керек. ҚР АІЖК-сі соттың қарауына жататын барлық азаматтық істерді төрт түрге бөледі: бұйрық бойынша іс жүргізу істері; талап қоюмен іс жүргізу істері; ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері; ерекше іс жүргізу істері. Азаматтық процестің сатылары бұл келесі мақсаттарға жетуге бағытталған процессуалдық әрекеттер жиынтығы: талап арызды (арызды, шағымды) қабылдау, сот қарауына істерді әзірлеу, сотта іс қарау, сот актілерін шығару және т.б.
Азаматтық іс жүргізу құқығы - азаматтық істерді қарап, шешім шығарып және оны орындау тәртібін реттейтін нормалар жиынтығынан тұратын ұлттық құқықтың бір саласы. Ол сот органдарының сот ісін жүргізудегі қызметін, судьялардың қызметін, іс жүргізуге барлық басқа да қатысушылардың қызметіне байланысты туатын қатынастарды реттейді. Азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларын бұлжытпай сақтап отыру бұл істерді қарап шешетін сот органдарына әрбір істің ақиқатына жетуге кепілдік береді, демек мұның өзі сайып келгенде, жеке адамның құқығын, қоғамның мүддесін, мемлекеттің игілігін жан-жақты қорғауға мүмкіндік береді. Сот төрелегін жүзеге асыруда қоғамдық қатынастарды реттейтін азаматтық іс жүргізу құқығы құқық жүйесінде дербес құқық саласы болып саналады. Азаматтық іс жүргізу құқығының пәні азаматтық іс жүргізу болып табылады. Азаматтық сотта іс қарау саласында құқықтық реттеу әдістері: императивтік және диспозитивтік. Азаматтық процессуалдық нормалардың жүйеленуі: реттеуші, дефинитивтік, жалпы, арнайы, ерекше, императивтік, диспозитивтік, құқық беруші, міндеттеуші, рұқсат етпеу нормалары. Азаматтық іс жүргізу құқық нормалар құрылымы: гипотезалар (бір жақты, екі жақты, белгіленген, белгіленбеген және т.б.), диспозициялар (жай, сипаттамалы, сілтемелі, бланкеттік), санкциялар түрлері.
Азаматтық іс жүргізу құқығының бастаулары дегеніміз - азаматтық іс жүргізу әрекеттер тәртібін реттейтін жалпы және деректі ережелер, нормативтік-құқықтық актілер. Азаматтық істерді жүргізу заңдары - азаматтық, отбасылық, еңбектік құқықтық қатынастардан туатын даулар жөніндегі істерді, әкімшілік-құқықтық қатынастардан туатын істерді және ерекше сипаттағы істерді қарау тәртібін белгілейді. Бұл заңдардың құрамына ҚР АІЖК-сі және басқа заңдар кіреді. Ең алдымен заң күші жоғары ҚР Конституциясы туралы айту керек және оның оннан аса баптары азаматтық іс жүргізу әрекеттерге жататынын ескеру қажет. Мәселен, ҚР Конституциясының 14 бабының 1 бөлігінде былай жазылған: "Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең ". Содан кейін азаматтық іс жүргізу құқығына келесі нормативтік актілердің қандай байланысы бар екенін айту қажет: ҚР сот жүйесі мен судьялар мәртебесі туралы конституциялық заңы, Халықаралық шарттар. Оған қоса соттық прецеденттер және әдет-ғұрыптарды да жатқызамыз. Азаматтық іс жүргізу құқығының негізгі бастауы - ҚР АІЖК-сі танылады.

І.2 Апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізуді қозғау тәртібі
Апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізу - бұл апелляциялық сатыдағы соттың заңды күшіне енбеген бірінші сатыдағы соттардың шешімдері мен анықтамаларының заңдылығы мен негізділігі.
Апелляциялық іс жүргізудің нысанасы бірінші сатыдағы сот ұйғарымдар мен шешімдер нысанында шығаратын сот актілерінің заңдылығы мен негізділігі тұрғысынан жұмыс қабілеттілігін тексеру болып табылады.
Апелляциялық сатыдағы сотта іс қозғау үшін объективті және субъективті сипаттағы алғышарттар болуы керек. Объективті сипаттағы алғышарттарға апелляциялық шағым жасау объектісі, апелляциялық шағым жасау мерзімдері жатады. Субъективті сипаттағы алғышарттарға апелляциялық шағым беру субъектілері, яғни апелляциялық шағымдануға құқығы бар азаматтар жатады. Ресми алғышарттар да бар, олар апелляциялық шағым беру тәртібімен байланысты.
1.Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінің ережелерінің мағынасы бойынша іске қатысатын прокурор-бұл бірінші сатыдағы сотқа басқа адамдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғауға өтініш берген немесе оның қатысуы Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде және басқа да заңдарда көзделген істер бойынша қорытынды беру процесіне кірген прокурор. Бұл ретте прокурордың бірінші сатыдағы соттың сот отырысына өзінің жеке қатысуына қарамастан, көрсетілген ұсынымда бұл дәлелдемелерді бірінші сатыдағы сотқа ұсыну мүмкін болмағаны негізделген жағдайда, апелляциялық ұсыныс келтіруге құқығы бар.
2. Апелляциялық шағым жасау құқығы іске қатысушы тұлғаның құқықтық мирасқорына да тиесілі (АІЖК-нің 53-бабы).
3. АІЖК-нің 57-бабына сәйкес азаматтар мен ұйымдар өз істерін сотта өкілдері арқылы жүргізуге құқылы. Сондықтан азаматтық іс бойынша өкіл апелляциялық шағым бере алады. Осы құқықты іске асыру үшін осы іс-әрекет өкілдік беруші тұлға берген сенімхатта арнайы ескертілуі қажет (АІЖК-нің 60-бабы).
4. Егер бұл шешіммен олардың құқықтары мен міндеттері туралы мәселе шешілген жағдайда, бірінші сатыдағы соттың шешіміне апелляциялық тәртіппен шағымдануға құқылы, яғни олар құқығынан айрылады, құқықтары шектеледі, құқықтар беріледі және оларға міндеттер жүктеледі.
5. ҚР-ның АІЖК-нің 403-бабының 3-бөлігіне сәйкес апелляциялық шағым, егер АІЖК-де басқа мерзімдер белгіленбесе, сот шешімі қабылданған күннен бастап бір ай ішінде түпкілікті нысанда ұсынылуы мүмкін.
Тікелей апелляциялық сатыға келіп түскен апелляциялық шағым, ұсыныс заң талаптарына сәйкес одан әрі іс-қимыл жасау үшін шешім шығарған сотқа жіберілуге тиіс. Апелляциялық шағым, ұсыныс сот шешімі қабылданған күннен бастап бір ай ішінде түпкілікті нысанда берілуі мүмкін: жеке шағым (ұсыным) - сот ұйғарым шығарған күннен бастап 15 күн ішінде беріледі.
ҚР-ның АІЖК-де апелляциялық шағымға келесі талаптарды қояды. АІЖК 404-бабына сәйкес:
1. Апелляциялық шағымда, прокурордың өтінішхатында:
1) апелляциялық шағым, прокурордың өтінішхаты жіберілетін соттың атауы;
2) апелляциялық шағымды, прокурордың өтінішхатын беретін тұлғаның атауы;
3) шағым жасалатын немесе прокурордың апелляциялық өтінішхаты бойынша қайта қаралатын шешім және осы шешімді шығарған соттың атауы;
4) әдетте қолданылуға жататын заңдарға және іс материалдарына сілтеме жасай отырып, сот шешімінің заңсыздығы немесе негізсіздігі неден көрінетіндігіне нұсқау;
5) шағым жасалып отырған немесе прокурордың апелляциялық өтінішхаты бойынша қайта қаралып отырған шешімнің заңдылығын қандай бөлігінде тексеру керек екендігіне және шағымды, прокурордың өтінішхатын беретін тұлғаның қандай өзгерістер енгізуді талап ететініне нұсқау;
6) шағымға, прокурордың өтінішхатына қоса берілетін құжаттардың тізбесі;
7) шағым, прокурордың өтінішхаты берілген күн және шағымды, прокурордың өтінішхатын беретін адамның қолтаңбасы қамтылуға тиіс. Өкіл қол қойған шағымға сенімхат немесе істе мұндай құжат болмаса, өкілдің өкілеттігін куәландыратын өзге де құжат қоса берілуге тиіс.
2. Апелляциялық шағымда, ұсынымда істі бірінші сатыдағы сотта қарау кезінде мәлімделмеген талаптар қамтылмайды. Апелляциялық шағым берген тұлғаны немесе апелляциялық ұсыныс әкелген прокурорды бірінші сатыдағы сотқа ұсынылмаған жаңа дәлелдемелерге сілтеме жасауға көрсетілген шағымда, бұл дәлелдемелерді бірінші сатыдағы сотқа беру мүмкін емес деген ұсынымда негіздеген жағдайда ғана жол беріледі.
3. Апелляциялық шағымға шағым беруші тұлға немесе оның өкілі қол қояды. Өкіл берген шағымға, егер істе мұндай өкілеттік болмаса, өкілдің өкілеттігін куәландыратын сенімхат немесе өзге де құжат қоса берілуге тиіс.
Апелляциялық ұсынысқа прокурор қол қояды.
4. Апелляциялық шағым, ұсыныс және оларға қоса берілген құжаттар саны іске қатысатын адамдар санына сәйкес келетін көшірмелермен бірге ұсынылады.
Егер жоғарыда аталған талаптар сақталмаса, онда шағым түскен күннен бастап бес күннен кешіктірмей бірінші сатыдағы сот шағымды қозғалыссыз қалдыру туралы шешім шығарады және апелляцияға жіберілген бұзушылықтарды жою үшін ақылға қонымды мерзім тағайындайды. Егер апелляциялық шағым берген адам судьяның анықтамасында көрсетілген нұсқауларды белгіленген мерзімде орындаса, шағым, ұсыныс сотқа алғашқы түскен күні берілген деп саналады. Олай болмаған жағдайда шағым оны берген адамға қайтарылады.
Мемлекеттің мүдделерін қозғайтын, сондай-ақ қоғамдық мүдделерді немесе өзін-өзі қорғай алмайтын азаматтарды қорғау туралы істер бойынша, сондай-ақ прокурордың қатысу қажеттілігін сот немесе прокурор таныған кезде апелляциялық соттың отырысына прокурор қатысады. АПК-нің 416-бабы бірінші бөлігінің екінші абзацында апелляциялық сатыдағы сот апелляциялық сатыда қаралуға жататын істер, апелляциялық сатыда қаралған істер бойынша қабылданған шешімдер туралы прокурорға хабарлайды деп көзделген.
Апелляциялық сатыдағы сотта істерді қарау туралы прокурорға хабарлау тәртібі АІЖК-нің 54-бабының екінші бөлігімен реттелетініне назар аударған жөн. Қарауға тағайындалған барлық істер туралы прокурорға хабарлау тиісті ақпаратты соттың интернет-ресурсында орналастыру арқылы жүргізіледі. Апелляциялық сатыда қаралған істер бойынша прокурорға мәліметтер беру техникалық рұқсатты талап етеді және прокурорға сот актісінің көшірмесін жіберу не оны электрондық нысанда қол жеткізу үшін орналастыру арқылы да жүзеге асырылуы мүмкін.
Іске қатысатын адамдар бірінші сатыдағы сотқа апелляциялық шағымға немесе ұсынымға қатысты өз қарсылықтарын осы қарсылықтарды растайтын құжаттарды және олардың көшірмелерін іске қатысатын адамдардың саны бойынша қоса бере отырып, жазбаша нысанда ұсынуға құқылы. Сонымен қатар, іске қатысатын адамдар істің материалдарымен, сондай-ақ келіп түскен шағымдармен, ұсыныстармен және оларға қарсылықтармен таныса алады. Шағымдану мерзімі аяқталғаннан кейін бірінші сатыдағы сот істі апелляциялық шағыммен немесе ұсынумен және оларға қатысты қарсылықтармен апелляциялық сатыдағы сотқа жібереді. Шағымдану мерзімі өткенге дейін істі апелляциялық сатыдағы сотқа жіберуге болмайды.
Осылайша, апелляциялық іс жүргізуді қозғау тәртібі субъектінің апелляциялық шағымдануға құқығы болуы керек, яғни оған уәкілетті адамдар апелляциялық шағым беруі керек (егер ол прокурор болса - апелляциялық ұсыныс), ал апелляциялық сот оны бірінші сатыдағы сот шешімінің заңдылығы мен негізділігін тексеру үшін өз іс жүргізуіне қабылдауы керек.

І.3 Апелляциялық шағымдану және наразылық келтіру құқығы
Апелляциялық шағымдану құқығы деп апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізуді қозғау құқығы түсініледі. Осы құқықты іске асыру үшін шағымдану объектісі мен субъектілері, сондай-ақ оны жүзеге асырудың заңда көзделген тәртібі болуы қажет.
АПК-нің 46, 401-баптары ережелерінің мағынасын негізге ала отырып, апелляциялық шағым беру құқығы тараптарда, прокурорда, уәкілетті мемлекеттік органдарда және сот іске қатысуға тартқан басқа да тұлғаларда туындайды.
Егер сот олардың құқықтары мен міндеттері туралы шешім қабылдаған болса, іске қатыспаған адамдар апелляциялық шағым бере алады. Мұндай адамдар қандай да бір негіздер бойынша сот шешімімен келіспеген жағдайда, АІЖК-нің 401-бабының үшінші бөлігі тәртібімен өкілеттіктерді жүзеге асыру үшін заңда белгіленген тәртіппен прокурорға жүгіне алады. Мысалы, үшінші тұлғаның талабы бойынша кепіл берушінің кепіл мүлкіне құқық белгілейтін құжаттары жарамсыз деп танылған жағдайда, кепіл ұстаушы шағымдану құқығын жүзеге асыра алады.
Апелляциялық шағымдану құқығының объектісі деп мүдделі тұлғаның пікірі бойынша істі немесе жеке іс жүргізу мәселесін шешудің өзі үшін қолайсыз салдары бар бірінші сатыдағы соттың заңды күшіне енбеген сот қаулысы түсініледі. Апелляциялық сатыдағы сотта іс жүргізуді реттейтін апелляциялық шағымдану құқығының объектілері бірінші сатыдағы соттың шешімі мен анықтамасы болып табылады. Сонымен қатар, судьяның жалпы шешімі ғана емес, оның жеке бөлігі де апелляциялық шағымданудың дербес объектісі бола алады. Апелляциялық шағым беру объектілерінің тағы бір түрі бірінші сатыдағы соттың заңды күшіне енбеген ұйғарымдары болып табылады.
Сот шешіміне апелляциялық шағым жасау құқығы тараптарға және іске қатысушы басқа да тұлғаларға тиесілі. Апелляциялық ұсыныс келтіру құқығы іске қатысатын прокурорға да тиесілі. Іске қатысуға тартылмаған және құқықтары мен міндеттері туралы мәселені сот шешкен тұлғалар да апелляциялық шағым беруге құқылы.
Заңда апелляциялық шағым, наразылық нысанына қойылатын талаптар көзделген. Шағым, наразылық жазбаша нысанда қағаз жеткізгіште немесе қол қойған адамның электрондық цифрлық қолтаңбасымен белгіленген тәртіппен куәландырылған электрондық құжат нысанында беріледі.
Апелляциялық шағымда наразылық жолданатын соттың атауы көрсетілуге тиіс. Шағымда, наразылықта оларды беруші тұлғаның атауы көрсетіледі. Мұндай тұлға атынан шағым, наразылық берілетін субъект болуы мүмкін. Мұндай өкіл ретінде іске қатысатын адамды көрсету дұрыс емес, өйткені өкіл барлық әрекеттерді өз өкілеттіктері шеңберінде сенім білдірушінің атынан және оның мүддесі үшін жасайды.
Шағымда, наразылықта шағым жасалып отырған сот актісі шығарылған күні міндетті түрде көрсетілуге тиіс. Процессуалдық заңда апелляциялық шағымда, наразылықта тараптардың атауын және істің деректемелерін көрсету туралы талап көзделмесе де, оларға сілтеме жасау қажет. Мұндай ақпарат істі жоғары тұрған органға жіберуге уақтылы және дұрыс дайындау үшін, сондай-ақ оны одан әрі қарау үшін қажет.
Сот шешімінің заңсыздығы немесе негізсіздігі неден тұратынын, шағым жасалып отырған немесе наразылық жасалып отырған шешімнің заңдылығын қай бөлігінде тексеру керек екенін және шағым, наразылық беруші тұлға қандай өзгерістер енгізуді талап ететінін көрсету апелляциялық шағымның, наразылықтың мазмұнына қойылатын міндетті талаптар болып табылады.
Апелляциялық шағымда, наразылықта берілген күнге нұсқау, сондай-ақ оларды берген тұлғаның қолы болуға тиіс. Іске қатысатын адамның өкілі қол қойған шағымға, наразылыққа, сенімхат немесе өкілдің өкілеттігін куәландыратын өзге де құжат қоса берілуге тиіс.
Сотта өкілдің өкілеттіктерін ресімдеу тәртібі мен нысаны АІЖК-нің 6-тарауында айқындалады. Айта кету керек, өкілдің сот актісіне апелляциялық және кассациялық тәртіппен шағымдану өкілеттігі ерекше сипатқа ие. АІЖК-нің 60-бабының талабына сәйкес бұл өкілеттік өкілге берілген сенімхатта тікелей көзделуге тиіс.
Сенім білдірушінің сот отырысына жеке қатысуы жағдайлары үшін АІЖК-нің 61-бабының бесінші бөлігінде сот отырысының хаттамасына енгізілетін сенім білдірушінің ауызша өтініші арқылы тапсырманы ресімдеу мүмкіндігі көзделген. АІЖК-нің 60-бабының бірінші және үшінші бөлігіне сәйкес сот актісіне шағымдану түріндегі іс жүргізу әрекетін жасау құқығы сот отырысының хаттамасына енгізілген ауызша арызда емес, өкілдік беруші берген сенімхатта арнайы көзделуге тиіс.
АПК-нің 58-бабы бірінші бөлігінің 6) тармақшасында көрсетілген тұлғалар арасынан өкілдің қолы қойылған апелляциялық шағым берілген жағдайда, өкіл соттың шешіміне шағымдану жөніндегі өкілеттікті оның жоғары заң білімі болған кезде жүзеге асыра алады.
Апелляциялық іс жүргізу барысында дәлелдеу туралы Азаматтық іс жүргізу заңнамасының ережелерін сақтау мәселесі ерекше назар аударуға тұрарлық. Бірінші сатыдағы сотта ұсынылмаған жаңа дәлелдемелерге сілтеме жасауға, егер шағымда, наразылықта оларды бірінші сатыдағы сотқа бұрын ұсыну мүмкін еместігінің негіздемесі болған жағдайларда ғана жол беріледі. Егер шағым арыз беруші бірінші сатыдағы сотта іске қатысуға тартылмаса не бірінші сатыдағы сотта оларды зерттеу және жеке дәлелдемені талап ету туралы өтініш мәлімделген, бірақ ол қанағаттандырусыз қалдырылған болса, оған да жол беріледі.
Апелляциялық іс жүргізу сатысында сотта жаңа дәлелдемелер ұсыну мүмкіндігін шектеу тиімді бәсекеге жағдай жасауға және іске қатысушы тұлғалардың іс жүргізу құқықтарын теріс пайдалануының алдын алуға бағытталған. Сонымен қатар, бұл шектеу іс жүзінде соншалықты белсенді қолданылмайтынын атап өткен жөн. Осыған байланысты, дәлелдеу процесінде құқықтарды теріс пайдалануға жол бермеу мақсатында жаңа дәлелдемелерді апелляциялық сатыдағы сотқа ұсынған кезде сот АІЖК-нің 404-бабының екінші бөлігінде көрсетілген негіздемені ашуды талап ете алады.
Сонымен бірге, бірінші сатыдағы сотта ұсынылмаған жаңа дәлелдемелерге сілтемеге қатысты бөлігінде сақтамау салдары туралы мәселе туындайды. Осы дәлелдемелерді апелляциялық қайта қарау сатысында қатыстылығы мен жол берілуі тұрғысынан бағалау функциясы апелляция сотына тиесілі екенін ескере отырып, көрсетілген негіз бойынша қозғалыссыз қалдыру және апелляциялық шағымды, наразылықты қайтару орынсыз болып көрінеді. Шағым, наразылық дәлелдерінің дұрыстығын АІЖК-нің 413-бабының тәртібімен апелляциялық сатыдағы сот тексеруі мүмкін.

ІІ. БІРІНШІ САТЫДАҒЫ СОТ АКТІЛЕРІН АПЕЛЛЯЦИЯЛЫҚ СОТТА ҚАЙТА ҚАРАУ
ІІ.1 Апелляциялық сатыдағы соттың апелляциялық шағымды, ұсынымды қарау кезіндегі құқықтары
Арыздар мен өтініштер жасау құқығы іске қатысушы адамдардың іс жүргізу құқығы болып табылады, оны ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.