Трансұлттық корпорациялардың халыкаралык

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Халел Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті

Жоба

Тақырыбы: Қазақстандағы трансұлттық компаниялардың қатысуымен жобаларды басқару ерекшеліктері.

Орындаған: Калимова Әсел, Марат Нұрахмет
Факультет: Экономика және Құқық
Менеджмент 408
Тексерген: Баймуханова Майя Талашқызы

Атырау 2020-2021

Мазмұны
КІРІСПЕ
1. Трансұлттық корпорациялар жайында жалпы түсiнiк.
2. Трансұлттық компаниялардың даму кезеңдері.
3. Трансұлттық корпорациялар қызметінің ерекшеліктері.

Алғашқы трансұлттық компаниялардың пайда болуын XVII ғасырға жатқызады, алайда зерттеушілердің көпшілігі бүл кезең XIX ғасырдың аяғы деп есептейді. Алғаш пайда болған ТҰК-дың қызметі көп жағдайда бұрынғы отарларының шикізат ресурстарын өңдеуімен байланьтсты еді, ал бұл өз кезегінде оларды отаршылық-шикізаттық ТҰК деп анықтауға негіз береді. Қалыптасқан күндерінен бастап трансұлттық компаниялар халықаралық еңбек бөлінісі эволюциясы, сонымен қатар өндіріс факторларының эволюциясы, интенсификациясы мен интеграциясының нәтижесінде көптеген өзгерістерге ұшырады.
Трансұлттық компаниялар капиталдардың бірігуіне негізделетін диверсификацияланған монополиялар түрінде өндірістік қатынастардың халықаралық деңгейге бейімделуінің нәтижесі болып табылады, бүл ұлттық шекаралар шегінде ендігі уақытта адекватты түрде дами алмайтын өндіріс факторларының дамуына кеңістік қалыптастырады.
Тақырыптың өзектілігі - қазіргі заманда адамзат жаһандану адами қоғамының барлық салаларына әсер ететін қиындықтарымен айналысады: экономикалық, әлеуметтік, саяси, мәдени, сонымен қатар әлемнің, аймақтардың, белгілі мемлекеттердің мен жерлердің әлеуметтік-экономикалық және саяси географиясы. Жаһандану үрдісі әлемдік экономика эволюциясы, әлемдік шаруашылық байланыстар күшеюінің қайталмайтын нәтижесі болып объективті сипатқа ие. Жалпы әлемдік нарықтың, капитализмнің әлемдік жүйесінің және оның ішінде трансұлттық корпорациялары билігі дамуының қалыптасуына қарай экономикалық үрдістің қатысушылары ретінде ұлттық мемлекеттердің құруы концепциясы ұсынылды. Осы концепцияға сәйкес аса ірі корпорациялар өсуі кезінде ұлттық мемлекет экономикалық бірлік ретінде өзінің соңына жақындап келеді. Әлемнің экономикалық болашағы әлем кіріктіретін ірі корпорациялар қолында. Осындай үрдістің шарықтау шегі ретінде ірі корпорациялар қол астында әлемнің экономикалық ұйымдастыруы болуға тиіс. Көлік пен байланыс саласында технологиялық жетістіктердің жаһандану әсері трансұлттық корпорациялары іс-әрекеттері экономикалық әсерінің дамуында көрінеді.
Қазіргі уақытта ұлттық қауіпсіздік ең алдымен Қазақстанның алдыңғы қатарлы экономикалық дамуы үшін қолайлы жағдайларды қалыптастыруға, елде әрекет ететін трансұлттық копорациялар, инвесторлар мен шетел компаниялардың экономикалық іс-әрекеттердің ұлттық экономикасына теріс жағдайларын тоқтату, аталған экономикалық объектілерімен дұрыс қатынасты құруға бағытталған экономикалық қауіпсіздігіне сүйенеді.
Осыған орай Қазақстан Республикасы даму стратегиясының негізгі бағыттарының ішінде, елдегі трансұлттық компаниялардың филиалдарымен ойдағыдай жұмыс істеп,оларға заңсыз операцияларды жүргізуге, мемлекеттің салық органдарынан табиғи ресурстардан түскен пайдалырының ірі көлемдерін көрсетпеуіне, табиғатқа және аймақтардың әлеуметтік- әлеуметтік, экологиялық жағдайларын кемсітуге жол бермеу, қазақстандық өнеркәсіптерін технологиялық, өндірістік жағынан өздерінің елдеріне тәуекел етуге тосқауыл қоятын барлық саяси-әлеуметтік салалардың тиімді және тұрақты қызмет етуін қамтамасыз ететін экономикалық жүйесінің қауіпсіздігі басым болып табылады.
Соңғы жылдары ТҰК мен экономикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселесі ерекше көңіл бөлуді талап етеді. Өйткені экономика, оның жағдайы мен әлемдік экономикалық қоғамдастығына ықпалдасу деңгейі трансұлттық корпорациялардың орталықтары әлемнің жетекші елдерінің өз шамданушылықтары мен мүдделерінің пайдасына шешілуіне әкелетін әсер ету тетіктеріне жиі айналып отырады. Жалпыға мәлім болғандай, бүгінде Қазақстан Республикасындағы трансұлттық корпорациялар,шетел компаниялардың іс-әрекеттері мен ұлттық экономиканың қауіпсіздігі экономистердің, саяси және мемлекеттік қайраткерлерінің, халықаралық экономикалық ұйымдар басшыларының ерекше назар аударатын мәселелерінің қатарына қосылды. Экономикалық қауіпсіздігін стратегиялық қамтамасыз ету мен шетел мен трансұлттық компаниялардың зиянды да теріс әсерлерін төмендету, олардың экономикалық-әлеуметтік жағдайына оң салдарын көбейту мәселелеріне деген ерекше назар аударылуы келесі жағдайлармен себептеледі:
1.Қазақстан Республикасы экономикалық қауіпсіздігінің қазіргі қауіпқатерлері ұлттық қауіпсіздігінің басты және түйінді қауіп қатерлердің қатарына кіретін құбылысқа айналды;
2.экономикалық қауіпсіздігінің қазіргі қауіпқатерлердің материалдық залал келтіру деңгейі мен айқымдары (мысалы,шетел мен трансұлттық корпорациялардың филиалдарымен жасалатын экономикалық қылмыстардың деңгейі, шетелге кететін капиталдарының кему көлемдері) қауіп қатерлердің басқа түрлері бойынша қалыптасқан шығышдарының едәуір жоғары болады;
3.Шетел мен трансұлттық корпорациялар жасаған экономикалық зиян салдары толықтырылмайды және кеткен капиталдар мемлекеттік бюджетке штрафтар немесе алымдар ретінде толығымен қайтарылмайды, сондықтан қазіргі қауіп-қатерлердің кейінгі сақталуы мен таратылуы әлеуметтік-экономикалық қатынастарының деформациялануына шарасыз болып жатады.
4.Қазақстан Республикасында орналасқан шетел мен трансұлттық корпорациялармен бірге құрылған бірлескен немесе шетел капиталы бар кәсіпорындар мемлекеттің ұлттық қауіпсіздік мағынасында стратегиялық салаларда үлкен роль алады. Бұл кәсіпорындарға экспорт пен импорт, тауар өндіру мен ішкі нарықта сату көлемінің 50-80% пайызға дейін келеді. Бұл болашақтағы мемлекеттің тәуелсіз экономиканы құруға көлемді күдікті туғызады .
Трансұлттық корпорациялар - шет елдерде активтері бар ұлттық монополиялар. Олардың өндірістік және сауда-өткізу қызметтері бар мемлекеттің шеңберінен шығады.
АҚШ-та корпорация деп акционерлік қоғамды атайды, ал қазіргі трансұлттық корпорациялардың көбісі халықаралық американдық компаниялар экспансиясының нәтижесінде пайда болғандықтан, бұл термин олардың анықтамасына енгізілді.
Трансұлттық корпорациялардың құқықтық режимі әр түрлі мемлекеттерде филиалдар мен еншілес компаниялардың құрылуы арқылы іске асырылады. Бұл компанияларда дербес өндіріс қызметі, дайын өнімді өткізу, ғылыми зерттеулерді әзірлеу, тұтынушыларға қызмет көрсету және т.б. қызмет түрлері атқарылады. Филиалдар мен еншілес компаниялар мемлекеттің қатысуының басымдылығымен аралас компаниялар болып есептеледі.
Көпұлттық корпорациялар - бұл өндірістік және ғылыми-техникалық негіздегі бірнеше мемлекеттердің ұлттық компанияларын біріктіретін халықаралық ұжымдар. Мұндай компанияға 1907 жылдан бері жұмыс істеп жатқан ағылшын-голландиялық "Роял-Датч шелл" концерні мысал ретінде келтіріледі. Бұл компанияның қазіргі капиталы 60:40 қатынасында бөлінеді.

Қазіргі әлемдік экономиканың дамуындағы ерекше рөл жаһандық корпорациялар деп аталады. Бүгінгі таңда жаһандық трансұлттық корпорациялар Халықаралық еңбек бөлінісінің маңызды және тиімді құралына айналуда, ал нақты елдердің экономикалық жетістіктері көбінесе осы еңбек бөлінісіндегі, осы корпорациялар басқаратын әлемдік технологиялық тізбектердегі олардың алатын орнына байланысты.
Мұндай жағдайда өтпелі елдердің үкіметтері ойластырылған және икемді макроэкономикалық саясат жүргізуге тиіс. Шынында да, ұлттық экономикалық құрылымдар әлсіз, өнімнің бәсекеге қабілеттілігі төмен және басқарушы кадрлар жеткілікті біліктілікке ие болмаған қазіргі жағдайда, бұл елдер үшін жаһанданудан айрылғандардың қатарына кіру қаупі едәуір артады.
Әлемдік шаруашылық байланыстарға тиімді қосылу проблемаларын шеше отырып, Қазақстан трансұлттық Экономикалық қызмет жүйесінің бүкіл күрделілігін ескеруі тиіс. Бұл жерде республика әлемдік экономикада қандай орын алады деген мәселе түбегейлі болып отыр.
Елдің әлемдік қоғамдастыққа табысты интеграциясы оның барлық элементтерімен, ең алдымен оның негізгі субъектілері - трансұлттық корпорациялармен (ТҰК) оңтайлы өзара іс-қимыл тетігін қалыптастыруды болжайды. Бұл үшін елдің ішкі нарықтарында сол ТҰК тарапынан шетелдік бәсекелестікке төтеп беріп қана қоймай, сонымен қатар сыртқы нарықтарда өзін орнықтыра алатын қуатты отандық экономикалық құрылымдар құру қажет. Басқаша айтқанда, ірі қазақстандық корпорацияларды, оның ішінде Трансұлттық бағыттағы корпорацияларды құру ұлттық экономиканың халықаралық бәсекеге қабілеттілігін арттырудың түйінді факторы бола алады. Оның үстіне бұл міндетті шешу үшін Қазақстанда қолайлы жағдайлар бар: кеңестік халық шаруашылығы кезінде салынған ірі кәсіпорындар осы күнге дейін ел экономикасының іргетасын қалап келеді.
Қазақстандағы ірі корпорациялардың жай-күйі, типтері мен сипаттамалары
Қазақстанда өндірістің шоғырлануы өте жоғары. Қазіргі уақытта ел экономикасында он алты мыңға жуық кәсіпорын жұмыс істейді, олардың 1,6% - ы барлық қазақстандық өнімнің 77% - дан астамын өндіреді1 (суретті қараңыз.1), ал Республиканың ең ірі корпорациясы "Испат-Кармет" елдің бүкіл ЖІӨ-нің 7-10% береді.

Сурет 1.

Республиканың ірі кәсіпорындарының ортасында кәсіпорындардың мөлшері, құрамы, меншік құрылымы, ұйымдастыру нысаны және басқару жағдайы бойынша ерекшеленетін жүзге жуық салыстырмалы түрде ірі корпоративтік бірлестіктер құрылды. Қазақстандағы корпоративтік сектордың жеткіліксіз дамығанына және санының аздығына қарамастан, онда қазірдің өзінде корпоративтік құрылымдардың төрт тұрақты типі көрініс табуда.
Қазіргі уақытта қазақстандық нарықта телекоммуникация нарығының 4 негізгі субъектісі жұмыс істейді: Kcell АҚ (TeliaSonera), Beeline (КарТел ЖШС), Tele2, Altel (Қазақтелеком). Егер нарық үлесі туралы айтатын болсақ, ұялы байланыс операторларының арасында нарықтың ең үлкен үлесі Kcell АҚ - ға тиесілі-51%. "КаР-Тел" ЖШС нарықтың 32% үлесін алады. "Мобайл Телеком-Сервис" ЖШС нарықтың 14%-дық үлесін иеленеді. "АЛТЕЛ" АҚ ұялы байланыс нарығының 4% - ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.