Аграрлық сектор саласындағы кәсіпкерлік және оның экономикалық рөлі

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 4

1. Аграрлық сектор саласындағы кәсіпкерлік және оның экономикалық рөлі . . . 7

1. 1. Аграрлық сектор саласындағы кәсіпкерлік негіздері . . . 7

1. 2. Аграрлық сектор саласындағы экономикалық тұрақтылық және оның мәні . . . 11

2. "Родина" Агрофирма ЖШС-нің экономикалық жағдайы . . . 16

2. 1. "Родина" Агрофирма ЖШС-нің сипаттамасы мен оның құрылымы . . . 16

2. 2. Кәсіпорынның ресурстық потенциалы . . . 17

2. 3. Кәсіпорынның қаржылық нәтижелері мен рентабельділігін талдау . . . 21

3. Аграрлық сектор саласындағы кәсіпкерлік қызметті жетілдірудің негізгі бағыттары . . . 24

3. 1. Аграрлық сектор саласындағы кәсіпкерлік қызметтегі негізгі мәселелер және оны шешу жолдары . . . 24

3. 2. "Родина" Агрофирма ЖШС-нің қызметін кластерлік дамыту . . . 29

Қортынды . . . 33

Қолданған әдебиеттер тізімі . . . 35

Кіріспе

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Нарықтық экономикаға өту терең құрылымдық және әлеуметтік-экономикалық реформаларды жүзеге асырумен тікелей байланысты. Реформа тұрғысынан тұрғындарды сапалы тамақ өнімдерімен және олардың жалпы әлеуметтік жағдайының көтерілуін, елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жолға қойылады. Тұрғындарды жоғары дәрежеде азық-түлікпен, өнеркәсіпті шикізаттармен қамтамасыз ететін агроөнеркәсіп кешенінің негізгі саласы - ауыл шаруашылық өндірісі әлі де болса дағдарыстан толық шыға қойған жоқ.

Экономиканың негізгі саласы - ауыл шаруашылығына маманданған Моңғолия Республикасының бұл саладағы өндіріс көлемі жылдан жылға азайып, оның себебінен, өңдеу өнеркәсібінде өңделетін ауыл шаруашылығы шикізаттары да кеміп, бұлардың өндірістік қуаттылығы толық пайдаланылмай тиімділігі төмендеп отыр. Сондықтан агроөнеркәсіп кешеніндегі келеңсіз мәселелерді шешудің бірден-бір жолы ауыл шаруашылығын нарық талаптарына сай қалыптастыру және оны жан-жақты жетілдіру арқылы бар мүмкіндіктерді пайдаланып тиімділікті жоғарылату.

Тиімділігі жоғары агроөнеркәсіп кешенін құру экономикалық тұрақтылықты, тұтынушылардың қажеттілігін толыққанды қамтамасыз етіп қана қоймай, олардың материалдық әл-ауқатын әрі қарай көтерудің негізгі алғышарты болып табылады.

Аграрлық саладағы кәсіпкерлік қызмет - аграрлы-экономикалы Моңғолия Республикасы үшін халықтың әлеуметтік тұрмыс жағдайының жақсаруына әрекет ететін қажетті буын. Республиканың Баян-Өлгий аймағындағы аграрлық салада жүргізіліп жатқан әлеуметтік-экономикалық реформалардың мәні меншіктің алуан түріне негізделген шаруашылықтарды нарық жағдайында жүргізудегі жаңа жолдарын құру болып табылады. Бірақ мемлекет тарапынан бөлінген қаржылық қолдаудың азаюы, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы өнімдеріне қойылған бағаның теңсіздігі және нарық инфрақұрылымының нашарлауы, өзара төлемдердің орындалмауы, бағаның өсуі, шетелден сапасыз азық-түлік өнімдерінің ағылып келуі, жергілікті кәсіпкерлердің бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі тағы басқалар өз кезегінде аграрлық саладағы кәсіпкерлік қызметке теріс ықпалын тигізіп отыр.

Ауыл шаруашылығындағы экономиканың қалыптасуы, агрокәсіпкерлік құрылымдарды қалыптастырып дамыту аз уақыт ішінде өзінің нәтижелерін беретіні, нарықтық жағдайға сай құрылған агроқұрылымдар өндірістік тиімділікті арттыру барысында құлдырап кеткен ауыл шаруашылығының экономикасын жақсаруына, аграрлық саладағы кәсіпкерлік жүйесіндегі шағын және орта бизнестік субъектілердің ұлғая бастағаны мысал бола алады. Ауылдық жерді дамыту тек қана ауыл шаруашылығын дамытуды емес, одан әлдеқайда кең ұғымды, яғни ауылдық қауымдастықты қамтитын бүкіл қатынастар кешенінің дамуын көздейді. Ауылдың тұрмыс жағдайын жақсарту олардың мықты өндірістік және әлеуметтік сала мен қоршаған ортадағы жетістіктерін жақсарту арқылы мүмкін болады. Бұл фермерлік және тағы басқа да агрошаруашылықтардың өнімділігі мен дамуын көтеруді білдіреді. Сондықтан аграрлық кәсіпкерліктің тиімді дамуы олардың тек ауыл шаруашылық бағытында ғана болмай, сондай-ақ тұрмыстық қызмет көрсетуді, халықтың кәсіпшілік бұйымдарын өндіруді, сауықтыру-профильді формасында қызмет көрсетуді, ұлттық дәстүрлерді насихаттау бағытында қызмет етуді және тағы басқа түрлерін қалыптастыру - олардың өрістеуіне мүмкіндік береді. Дамушы елдерде нарыққа негізделген дамуға қарай елеулі өзгеріс орын алып, оған жеке меншік сектор мен азаматтық қауым барған сайын көп тартыла бастады. Ал ауыл шаруашылығы саласы біршама технологиялық жетістіктерге қол жеткізіп, ақпараттың таралуы шапшаңдай түсті. Ауыл шаруашылығы экономикалық дамудың негізгі катализаторы болып отырған кезде ауылды дамыту мәселесі әлдеқайда кешенді көзқарасты қажет етеді.

Нарықтық қатынастар жағдайындағы қалыптасқан аграрлық кәсіпкерлік өз қызметіне кіріскенімен, өзінің өмірлік қажетті деңгейіне жете алмағаны ақиқат. Елдегі жүргізілген реформалардың алғашқы нәтижесі кәсіпорындарға, олардың жоғары тиімділікті қызметіне ішкі факторлардың оңайлықпен әсер етпейтіндігін көрсетті. Аграрлық саладағы кәсіпкерліктің көптеген нысандары өз мүмкіндіктерін дер кезінде бағалауға дәрменсіз болып шықты.

Аграрлық саладағы шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту, олардың әлеуметтік-экономикалық тиімділігін арттыру негізінде ауыл тұрғындарын жұмыспен қамтамасыз ету, олардың тұрмыстық жағдайын жақсарту, қаржы тапшылығы, материалдық-техникалық ресурстардың жетіспеушілігі, аграрлық өнеркәсіптегі дағдарыстың бетін қайтару, саланы тұрақтандыру мүмкіндіктері әлі де болса жойылмауы себепті қазіргі кезде күрделі мәселелердің бірі болып отыр. Бұлар біздің ғылыми-зерттеу жұмысымыздың негізгі бағытын айқындайды.

Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Курстық жұмыстың негізгі мақсаты - аграрлық саладағы кәсіпкерлікті дамытудың негіздерін зерттеу арқылы теориялық, әдістемелік және жетілдіру бағыттарына ұсыныстар жасауды көздейді. Аталған мақсат келесі міндеттерді шешу арқылы жүзеге асырылады:

нарық жағдайында ауыл шаруашылығы саласындағы кәсіпкерліктің теориялық негізін зерттеу;
агрокәсіпкерлік субъектілерді дамытудың шетел тәжірибелерін саралау;
кәсіпкерліктің дамуын бағалау көрсеткіштерін жетілдіруге ұсыныстар жасау;
агроөнеркәсіп кешеніндегі кәсіпкерлік менеджментін тиімді пайдалану ерекшеліктерін негіздеу;
Қазақстан Республикасының тәжірибесін ескере отырып, аймақ деңгейінде аграрлық өндірісті басқаруды жетілдіруге ұсыныстар жасау;
аграрлық өндірісті тиімді дамытудың басымдылық бағыттарын негіздеу.

Курстық жұмыстың объектісі. "Родина" Агрофирма ЖШС Ақмола облысының орталық бөлігінде, Целиноград ауданының Солтүстік батыс бөлігінің құрғақ аймағында орналасқан.

Курстық жұмыстың дерек көздері негізіне. Мемлекеттік және шетелдік ғалымдардың еңбектері қолданылды. Ғылыми жұмыста ақпараттар есебінде, ауыл шаруашылығы басқармасының материалдары пайдаланылды. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының Президентінің Жолдаулары, Қазақстан Республикасының заңдары, бағдарламалары, Мемлекеттік статистика агентігінің мәліметтері қолданылды. Монографиялық, математикалық, экономикалық зерттеулердің және басқа да әдістері мен тәсілдерінің талдау жиынтығына негізделеді

Аграрлық сектор саласындағы кәсіпкерлік және оның экономикалық рөлі

1. 1. Аграрлық сектор саласындағы кәсіпкерлік қызмет негіздері

Нарықтық экономиканың дамуының негізі - кәсіпкерлер, меншік иелері, өндірушілер мен тұтынушылар арасында туындайтын экономикалық еркін қарым-қатынастың негізінде болады. Қоғамдық еңбек бөлінісі мен оның өнімділігінің артуы барысында тауарлы өндіріс пен тауар-ақша қатынастарының кеңейіп, экономикалық қатынас ретінде нарықтың дамуына жол ашты.

Нарық адамдардың айырбас төңірегіндегі және оның негізінде тауар сатылатын әлеуметтік-экономикалық қатынастардың жиынтығын білдіреді. Яғни, тауар өндірушілер мен сатып алушы тұтынушылар арасындағы қажеттілікті қамтамасыз ететін тауарлы өндірістің экономикалық және әлеуметтік қатынастар ұғымы.

Кәсіпкерліктің тарихы орта ғасырлардан бастау алады. Сол уақыттан бастап-ақ, көпестер, саударгерлер, қолөнершілер өздерін жаңа үйреніп жүрген кәсіпкерлер ретінде көрсетті. «Кәсіпкерлік» және «кәсіпкер» ұғымдарын алғаш өз заманында мән-мағынасын ашып, оны қолданған ХVІІ ғасырдың аяғы ХVІІІ ғасырдың басында ағылшын экономисі Ричард Кантильон (1680-1734жж. ) болды.

Кәсіпкерліктің әлеуметтік-экономикалық маңыздылығы төмендегілер болады:

ол нарықтық экономикаға икемділік береді;
халықтың қаржы және өндірістік ресурстарын тартуға әсер етеді;
монополияға қарсы әлеуеті бар;
ғылыми-техникалық прогреске бағытталған алғы шарттарды жасайды;
нарықтық шаруашылықтың еңбекпен қамту және басқа әлеуметтік мәселелерін шешеді.

Кәсіпкерлікті қалыптастырудың әлеуметтік жағдайлары экономикалықпен тығыз байланысты. Алдымен тұтынушылардың белігілі талғам мен сәнге сәйкес тауарларды алуға ұмтылуы. Әр түрлі кезеңдерде бұл қажеттіліктер өзгеруі мүмкін. Әлеуметтік жағдайлар жеке тұлғаның жұмысқа қатынасына әсер етеді. Ол өз кезегінде оның бизнестің ұсынған еңбекақы шамасына, еңбек жағдайлары қатынасына ықпал етеді. Әлеуметтік-мәдени ортаға тәуелді адамгершілік және діни нормалар біршама рөл атқарады. Осы нормалар тұтынушылардың өмір салтына тікелей әсер етіп қатысты тауарларға сұранысты қалыптастырады.

Кәсіпорын (фирма) кәсіпкерлік қызмет өндірістік звеносының негізі болып табылады. Осы жерден бастап және ары қарай «кәсіпорын» мен «фирма» ұғымдарын баламалап қараймыз. Рас, олардың бір-бірінен өзара айырмашылығы бар: «фирма» термині жиынтық ұғым, оған бір немесе бірнеше кәсіпорын мен өндіріс енуі мүмкін. Әдетте, кәсіпорынға бір жақты, бір өнімді өндіретін процесті жатқызамыз. Қазіргі жаңа жағдайда нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорын өзінің өндірістік қызметінде толық өз бетінше еркіндігін алуда: ол барлық халық шаруашылығы кешенінен техникалық, ұйымдық, экономикалық және құқықтық тұрғыдан дараланған

Кәсіпорын санаттарына ауыл шаруашылық өнімдерін өндірумен, сақтаумен және өңдеумен айналысатын, ауыл шаруашылық саласында қызмет көрсететін заңды тұлғалар жатады.

Аграрлық саладағы кәсіпкерліктің ауыл шаруашылығына негізделген экономикалы елдерде маңыздылығы жоғары. Нарықтық экономикаға өту барысында ауыл шаруашылық өнімдерін өндіретін кәсіпорынның экономикалық қатынастарын түпкілікті қайта құру - қазіргі кезеңдегі аграрлық саясаттың өзекті мәселелерінің негізіне айналып отыр. Сондықтан да, агрокәсіпкерлік субъектілерінің экономикадағы рөлі өздерінің іскерлік және озық идеяларын жүзеге асыра отырып, қоғамда жаңа жұмыс орындарын ашады. Сол арқылы жұмыскерлердің әлеуметтік жағдайларының оңалуына ықпал етеді. Кез келген кәсіпкерлік субъектілері өндіріс шығындарын мейілінше азайтуға, тұтынушы сұранысын максималды қанағаттандыруға тырысады (Сурет 1) .

Сурет 1 - Агрокәсіпкерлік субъектілерінің экономикадағы орны

Ауыл шаруашылығы өндірісі тұтастай және аграрлық кәсіпкерлікте кез- келген табиғи-климаттық жағдайда қалыпты кәсіпкерлік жұмыс істеуі үшін ішкі және сыртқы ортаны қалыптастыруы қажет. Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, ауыл шаруашылығында кәсіпкерліктің тиімді қызмет ету шарты еркін шаруашылық жүргізуде жер (ішкі орта) және оны мемлекеттік қолдаудың (сыртқы орта) оптималды үйлесуін көрсетеді.

Ауыл шаруашылық әлеуетін қайта қалпына келтіру және оны әлемдік қауымдастықтың қазіргі экономикасы мүмкіндік беретін деңгейге дейін жеткізу үшін мынадай екі шешуші құрамдас бөлігі бар - мемлекеттің аграрлық саясатын жүргізу мен негізгі ауыл шаруашылық кәсіпорындарында тиімді менеджментті жүзеге асыруға жүгіну керек. Агроөнеркәсіптік кешенді басқару жүйесін жетілдіру мәселесі агроөнеркәсіптік өндірістің келешектегі басым бағытты өзгерістерімен анықталып, нарықтық қатынастардың даму барысын және аграрлық саланың көпжақтылығы мен әлемдік экономикалық кеңістікке ену тенденцияларын ескеруі қажет. Нарықтық экономикалық қатынастарды игеру агроөнеркәсіптік кешеннің басқарылу мәні мен маңызын жоғалтпай, керісінше оның күшеюіне алып келеді.

Аграрлық кәсіпкерліктің дамуының ішкі жағдайына жекешелендіру, жер реформасы, материалдық-техникалық база, өндірістің концентрациясы және мамандану, еңбек потенциалы (еңбекке ынтасы, мамандығы, тәжірибесі, саны) жатады. Осының барлығы ауыл шаруашылық өнімдерінің негізгі өндірушілері болып табылатын субъектілердің нарықтық қатынастарға дайын еместігіне әкеледі.

Меншік нысандарының әртүрлілігіне негізделген ауылдың әлеуметтік-экономикалық құрылымының пайда болуының басты шарты болып ауыл шаруашылық кәсіпорындарының жекешелендіруі болады. Жаңа кәсіпкерлік құрылымдарының пайда болуындағы жекешелендірудің рөлі нақты келесілерде болып табылады:

нарықтық емес түрдегі бұрынғы шаруашылық субъектілердің, яғни бірлестіктердің жойылуы;
мүліктік пайлар түріндегі өндірістің материалдық-заттық факторларын ауыл тауар өндірушілерінің қолына беру;
басты фактор жұмысшыларды шаруашылықтың бұрынғы нысанынан босату және шаруашылықтың жаңа нысанын ерікті түрде таңдау үшін жағдай жасау.

Кәсіпкерліктің сыртқы жағдайларына қазіргі кәсіпкерліктің қалыптасуы мен тұрақты дамуы үшін экономикалық, әлеуметтік, ұйымдастырушылық, құқықтық және саяси жүйені қамтамасыз ететін мемлекеттік реттеу жатады.

Ауыл шаруашылығы саласын дамыту мен шешілмеген мәселелерді анықтауда кәсіпкерлікті тиімді ұйымдастыру маңызды орын алады. Жалпы өндірісті дамыту мемлекеттік саясатпен және экономиканы дамыту мәселелерін шешумен тікелей байланысты. Ол халықтың әл-ауқаттылығын көтеруге, еңбек өнімділігін арттыруға, халықты арзан бағадағы азық-түлікпен қамтамасыз етуге және елдің азық-түліктік тәуелсіздігін сақтауға бағытталады. Бұл міндеттерді жүзеге асыру қоғамдық өндіріс деңгейі мен тұтыну және қорлану қорларының мөлшері секілді бірқатар негізгі факторлармен анықталады.

Кәсіпкерлік қызметті реттеу және қолдаудың тиімділігі ең алдымен оның әр өңірлерде даму деңгейін объективті бағалауға байланысты. Осындай бағалауды пайдалану жергілікті басқарушы органдарға келесі мүмкіндіктерді айқындауға жол ашады:

кәсіпкерліктің дамуын бақылау;
тұтынушы сұранысына байланысты кәсіпкерлік субъектілердің жаңа өндірістік қуаттарын ашу;
өңірлерге несиелік қолдау көрсетуді қамтамасыз ету;
ақпараттық қызметтер көрсету;
бизнес-жоспарларды дайындау кезінде көмек көрсету.

1. 2. Аграрлық сектор саласындағы экономикалық тұрақтылық және оның мәні

Біздің өміріміздің түбегейлі өзгертіп Қазакстан тәуелсіздікке ие болған өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдарының тарихқа озғанына да көп уақыт өте қойған жоқ. Сана мен сезімнің шиеленісімен мен ширығуы жағынан бұл ерекше жылдар болды. Бұл біздің мемлекетіміздің алдағы жүрер жолын айқындайтын аса маңызды шешімдер қабылданған жылдар болды, сол кезде қабылданған бір ғана бұрыс шешім еліміздің жүрер жолын бағытбағдарын елеулі өзгеріске ұшыратар еді. Сондықтан мемлекетіміздің алдында нақты бағдарламалар қабылдап, оны іске асыру мақсаты тұрды. Ел басы өзінің халыққа жолдауында «Біз алдымызға анық та айқын мақсат қойдық. Біз жақсы өмір сүргіміз келеді, біз еркіндікке ұмтылдық, біз бәрінен де бұрын балаларымыз бен немерелеріміздің лайықты өмір сүруін қаладық» осы мақсатпен «Қазақстанның 2030жылға дейінгі даму стратигиясын» құрдық. Осы бағыт іске асу барысымен елдің экономикасын, әлеуметтік және саяси жедел жаңару әртүрлі бағытта бағдарламалар құрылды. Соның бір бағыты «2003-2005 жылғы Ауылды қолдау» жылы болып жарияланды. Ауыл тағдыры- ел тағдыры. Тәуелсіздік тарихының белесіне аяқ басқан шақта Елбасымыз Н. Назарбаев өмірдің қай заманында да алтын арқауы бола беретін ауылға шындап бет бұру қажеттігін атап көрсетті. Ұлттың ұйтқысы да, берекесі де, деңгейі де -ауыл. Сондықтан ауылға бағытталған Елбасының жолдауы елімізде қолдау тапты. Президент Жолдауындағы ауылды қолдау өзінің тұжырымдылығымен, нақты ұсыныстарымен құнды. Ауылдық жерде, әсіресе суармалы өңірлермен халықтың кәсіп ететіндерге қолдау жасай отырып, күш- қуатын бірігіп пайдаланатын кооперациялау жүйесін енгізу қажет. Аграрлық қатынастар барлық экономикалық, әлеуметтік қатынастар жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде материалдық игіліктерді өндіру, бөлу, тұтыну, айырбастау процесінде ауыл шаруашылық сферасында айналысатын адамдар арасындағы өзара қарым-катынастар жиынтығын білдіреді. Экономикалық өсуге аграрлық сектордың қосар үлесі зор. Республиканың аграрлық кешенінде экономикалық реформаға дейін 2100 кеңшар, 400 ұжымшар, 20-дан ірі ет комбинаттары, сүт зауыттары, көптеген элеваторлар мен астық комбинаттары, жүнді бастапқы өңдеуден өткізетін үш аса ірі фабрика, басқа да көптеген фабрика жұмыс істеді. Тек тамақ өнеркәсібінде үш мыңнан астам кәсіпорын болды.

Экономикалық реформадан бұрын ауыл шаруашылығында өнім шаруашылықтың екі санатында ғана өндірілетін. Бұл салада реформа экономиканың басқа салаларына қарағанда екпіндірек, қарқындырақ, шапшаңырақ жүргізілді. Бірақ бұл дұрыс жүргізілді деуге болмас. Реформаның мәнісі ондағы өндіріс құралдарына мемлекеттік және ұжымдық меншікті (ол кездегі ұжымшарлардағы меншікті мемлекеттік меншік десе де болады) жеке меншікке айналдыру болды. Кейбір шет елдердегідей, бізді де негізінен шаруа (фермерлер) қожалықтары осы саладағы меншіктің иесі, негізгі өнім өндірушілер болады деп саналды. Малды бұрынғы ұжымдар мүшелеріне бөліп беру оңай болғанымен, жерді және ауыл шаруашылық құралдарын (машина, трактор шеберханаларын, автопарктерді, тракторларды, комбайндарды т. б. ) жеке адамдардың меншігіне бөліп беру іс жүзінде оңай болмады, олар шартты түрде ғана бөліп берілді. Жер болса бүгінгі күнге дейін мемлекет меншігінде. Қысқарта айтсақ бұрын кеңшарлар мен ұжымшарларды шаруашылық жүргізудің тиімсіз пайымы деп санап, революциялық жолмен түбіріне балта шауып, бірер жыл ішінде күл- талқанын шығардық. Н. Назарбаевтың Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің он жылдығына арналған салтанатты жиналыста сөйлеген сөзінде айтқанындай : «Нарық өзгерістерін бойына дарытпай келген кеңестік ұжымшарлар- кеңшар жүйесі келмеске кетті». Сөйтіп 2004 жылдың өзінде бірінші қаңтарында Республика мемлекеттік ауыл шаруашылық кәсіпорындарынан небары 82-сі ғана қалды, оның есебіне 105170 шаруа (фермер) қожалығы дүниеге келді, одан басқа 3342 әртүрлі серіктестіктер, 293 акционерлік қоғам, 1710 өндірістік кооператив, 1302 басқадай құрылымдар жиыны, 111899 ауыл шаруашылық кәсіпорын болды.

Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі агентінің анықтамасы бойынша ауыл шаруашылығы кәсіпорындарына бұрынғы колхоздар, совхоздар және басқа мемлекеттік шаруашылықтар (ұжымдық ауыл шаруашылық кәсіпорындар, акционерлік қоғамдар, серіктестіктер) базасында құрылған өндірістік құрылымдар, кәсіпорындар мен ұйымдардың қосалқы шаруашылықтары жатады.

Шаруа (фермер) қожалықтары адамдардың отбасылық еңбек бірліктері болып табылады, олардың жеке кәсіпкерлікті жүзеге асыру арқылы ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру үшін ауыл шаруашылығына арналған жерлерді пайдаланумен, сондай -ақ осы өнімдерді өңдеу және өткізумен тығыз байланысты.

Ауыл шаруашылығы салалары көп өнім беретін деңгейде жүргізу үшін қаржыландыру көздері қажет. Дайын өнімді өткізуден түсетін қаржы өндірістің қарқын алу үші жеткіліксіз болатыны анық. Жалпы ауыл шаруашылығы саласында азық- түлік тізбегінің тұрақты қызмет атқаруы үшін қандайда бір қаржылық қолдау болуы тиіс. Ауыл шаруашылығы өндірісшілерінің қаржылық қолдау жұмыс күшінің құнын көтеріп еңбегінің нәтижесіне қызығушылықты ояту, жоғарғы өнім техникамен технологияны қолдану үшін қажет, өйткені мардымсыз материалдық пайда әрқашанда өндіріс саласының елеулі тежегіші болады. Ауыл өндірушілерін қаржылық қолдаудың әртүрлі жолдары бар. Мысалы, қаржысы мол инвестордың азық- түлік өндірісіне келуі, ал кез келген кәсіпкердің көздейтіні барынша жоғары кіріске қол жеткізу болып табылады. Мұндай жағдайда өнімді өткізуден және қызмет көрсетуден түскен пайда инвестордың есеп шотына келіп түседі. Ол қатаң бақылауға ала отырып ағымдағы шығындарды да, сонымен қатар шаруашылықты дамытуға да тиісті қаржыны өзі бөліп отырады. Бір жағынан мұндай шаруашылықтар үлкен кәсіпорынның бір салалық филиялы ретінде құрылып, оның бригадасының немесе бөлімшесінің ғана құқығына ие болып қалуымен де олардың жағдайлары күрделенеді. Онда ауыл шаруашылығы өндірушілері ешқашан инвестордың қарызын қайтару үшін жеке қаражатқа қол жеткізе алмайды. Ендеше ондай шаруашылықтар инвестордың пайда табу құралы болып қалу қаупінен құтыла алмайды. Инвестор бақылауында мұндай шаруашылықтардың бір қатары несиелік және қаржылық жүйелермен өзара байланыста емес, жергілікті және республикалық бюджетке берер үлесі жоқ. Өз өнімін өткізу арналарын таңдаумен және алынған пайданы бөлу мен, сондай- ақ материалдық құндылықтарды сатып алумен айналыспайды.

Шаруашылықтың дербестіктен айыру, қатаң бақыланатын смена бойынша қаржыландыру, қатаң тәртіп - бұл шараларды жалпы экономикалық сауығу жағдайында жүргізу өзін- өзі ақтайтын себептерге негізделеді. Алайда мұндай тәжірибенің одан әрі жалғастырылуы күрделі процесстерге ұластырып жіберу қаупінен ада емес. Инвестор мен ауыл шаруашылығы өнімін өндіруші арасындағы қарым- қатынасты мұқият зерделей келіп, нақты ынтымақтастықтың жоқ екенін, тек холдингтік агрофирмалық құрылымына немесе ірі кәсіпкердің қол астындағы ірі өндірістік салаға айналуы ғана болатыны анықтау қиын емес. Оның үстіне егер инвесторда артық қаражат болмай қалған кезде қаржылық дербестікке қол жеткізе алмаған шаруалар сол баяғы қалпынан да қиын жағдайға ұшырауы ықтимал.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.