Кәсіпорында маркетингті ұйымдастырудың қағидалары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
МАЗМҰНЫ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кәсіпорында маркетингті ұйымдастырудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1 Маркетингтің мәні және мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Кәсіпорында маркетингті ұйымдастырудың қағидалары ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің маркетинтік қызметін бағалау ... ... ... ..
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
14
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 TAIR AVIA ЖШС-нің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
14
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2 TAIR AVIA ЖШС-нің экономикалық қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
16
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.3 TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингтік қызметін зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
20
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кәсіпорынның маркетинг қызметін жетілдіру бағыттары ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
25
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.1 Кәсіпорынның маркетингтік қызметін жақсарту бойынша ұсыныстарды құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
25
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.2 TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингік тиімділігінің экономика-математикалық моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
27
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
29
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
31
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жаңа шаруашылық жүйесі барлық түрдегі кәсіпорындарға әсер етті. Бұрын кәсіпорындар басшылары бәсекелестік, тиімділікті жоғарылату, пайданы көбейту туралы ойланған емес болатын, себебі кәсіпорын басшы мен директордың меншігінде болмады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі күні көптеген кәсіпорындар формалды банкроттық жағдайына душар болуда. Қиын жағдайға тек қана жекешелендірілген компаниялар емес, сонымен қатар жылдам өсу тенденциясындағы компаниялар да түсіп отыр.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мамандардың бағалауынша, нарықтың 85-90% субъектісі жұмыстың тиімділігін ең аз дегенде 20-30% жоғарылатуы мүмкін, яғни негативті тенденцияны сындыра алатын жеткілікті потенциалға және қиын жағдайдан бәсекеге қабілетті жағдайға жеке басымен өту қабілетіне ие.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қиын жағдайдан шығып бәсекеге қабілетті болу үшін екіге қосарласқан глобалды модернизацияны іске асыру қажет, ол - өндіріс және басқару.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жаңа технология әрқашанда тиімді, әрі ескімен салыстырғанда қымбатырақ. Шығындарды өтеу үшін өндірі адамдардың қабілеттілігі мен өндіріс технологиясы алғашқымен салыстырғанда жоғары болуы тиіс. Ал бұл өз кезегінде басқарудың классикалық міндеті.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жүйелік жақындау негізінде қалыптасқан жаңа интегралданған басқару моделін үйреніп алған кәсіпорындар, қазіргі таңда, өздерінің өндірісін көлемін өсіріп, екінші ауысыммен қатар үшінші ауысымды да жұмыспен қамтамасыз етуде.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Нарықтағы қатаң бәсеке, халықтың төлем қабілеттілігінің төменділігі, кәсіпорынның айналым құралдарының жеткіліксіздігі, өндірістік шығындардың үнемі өсуі отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін төмендетіп, өткізуді қиындатуда. Осы және басқа проблемаларды шешу нарықты дамытатын күштер мен тәсіл-құралдарды түсінуге бағытталған ұйымның қазіргі бизнес философиясы - маркетингті шығармашылық тұрғыда пайдалануына байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Казақстан экономикасының алдына қойған стратегиялық мақсаттары және оның әлемдік экономикалық жүйемен бірігуі отандық шаруа субъектілердің қызметінде шетелдік тәжірибие мен маркетинг методологиясын қолдануға байланысты фундаменталды ғылыми зерттеулер мен практикалық ұсыныстарды құрастыруды талап етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жоғарыдағылардың барлығын ескере келе, дипломдық жұмыстың өзектілігі мен тақырыбының маңыздылығы айқындалды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жұмыстың мақсаты - TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингтік қызметін талдау және маркетингтік қызметін жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жобаның мақсатына байланысты келесідей міндеттер анықталды және шешілді:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
маркетингтің теориялық негіздерін ашып көрсету;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің жалпы сипаттамасы және негізгі қаржылық-экономикалық көрсеткіштерін талдау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингтік қызметін бағалау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингтік қызметін жетілдіру бойынша ұсыныстар дайындау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингік тиімділігінің экономика-математикалық моделін жасау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу объектісі ретінде TAIR AVIA ЖШС алынды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жұмыстың пәні TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингтік қызметін ұйымдастыру мен жетілдірудің теориялық және практикалық аспектілері болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жұмыс кіріспеден, бірінші тараудан, екінші тараудан, үшінші тараудан, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Дипломдық жұмыста 7 сурет, 7 кестелік иллюстрациялық материал бар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 Кәсіпорында маркетингті ұйымдастырудың теориялық негіздері
0.1 ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің мәні және мазмұны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің даму кезеңі ғасырдан астам уақытқа созылып келеді. Ірі аукымды өндіріс қалыптасып, бәсекелестің күрт шиеленіскен жағдайында өндірісті басқару және өнімді өткізу әдісі ретінде ол, ең алғаш АҚШ-та, содан кейін Еуропа елдерінде де пайдаланыла бастады. ХХ ғасырдың 60-жылдары маркетинг ғылымы негізделді және толысқан нарық жағдайында өнімді сатудың тиімді әдісі ретінде кең қолданылды, 70-жылдары өнеркәсіпте белсенді пайдаланылды, ал 80-жылдары қызмет көрсету саласына және коммерциялық емес іс-әрекетке де енгізіле бастады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг ұғымы ағылшынның market (нарық) сөзінен шыққан, ал инг жалғауы нарық жасаушы немесе нарық аумағындағы қызмет дегенді сипаттайды. Маркетинг ірі ауқымды өндірістің қалыптасуы және бәсекелестің күрт шиеленіскен жағдайында өнімді өндіру мен өткізуді басқарудың әдісі ретінде бөлініп шықты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өзінің эволюциясы кезінде маркетинг тұжырымдамасы көптеген өзгерістерге ұшырады, соған сәйкес маркетинг мәніне деген көзқарастар өзгерді, оның көптеген анықтамалары туындады. ФРГ-нің Маркетинг институтының мәліметтері бойынша, бүгінгі күні маркетингтің 2000-нан астам анықтамасы бар. Ресейлік ғалым М. Валоваяның пікірінше, маркетинг сөзі құбылмалы (хамелеон), не айтқың келсе, соны білдіре алады, сондықтан бір ғасырдан астам уақытта ғалымдар оған әр түрлі сипаттағы анықтамалар беруде.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг теориясында анықтамалардың екі тобын бөліп көрсетеміз, ол: классикалық және осы заманғы. Классикалық түсініктемеде тауарлар мен қызметтерді жылжыту процестеріне баса назар аударылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің дамуына қарай, ғалымдар мен мамандардың көзқарастары өзгеріп отырады. Филипп Котлер алғашында маркетингті Фирмаға ұзақ мерзімді ең үлкен шамадағы пайданы қамтамасыз ететін, тұтынушыға бейімделген өндірістік-өткізу әрекеті деп сипаттаған болса, соңғы еңбектерінде оны тауарды өндіру, оны тұтынушыға ұсыну және айырбас жолдарымен жеке және топталған тұтынушылардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған әлеуметтік және басқару процесі деп көрсетті [1].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұл ұғымға сан алуан ыңғаймен келу маркетингті қазіргі кезеңде әр түрлі аспектіде қарауға әкелді, ол:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қазіргі заманғы бизнес философиясы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ойлау жүйесі және жетекші идея;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
өндірістік-өткізу қызметін басқару жүйесі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
басқарудың нарықтық тұжырымдамасы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
мұқтаждықтар мен қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған әлеуметтік процесс;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
коммерциялық қызмет;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
менеджменттің кірікпелі қызметі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
сатып алушылардың талаптарын қанағаттандыруға бағытталған ұйымдардың беталыс қағидасы және шешімдерді іздеу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
фирманың бәсекелік басымдылыққа жету және бәсекеге қабілеттілігін арттыру тәсілі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
өндіруші мен клиент арасында қатынастарды нығайту арқылы мақсатқа жету.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Осы суреттен біз жоғарыда келтірілген маркетинг аспектілерін түсіне аламыз.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің шетелдік және отандық ғалымдар ұсынған неғұрлым жиі кездесетін анықтамаларын талдай келе, олардың мазмұнына қарай былай топтастыруға болады.
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингті тауарлар мен қызметтерді өткізу және сату ретінде қарастыратын анықтамалар. Мұнда негізінен өткізу қызметіне және тауарды нарыққа жылжытуға назар аударылады. Бұл көзқарас шектеулі, өйткені олардың авторлары маркетингті өткізу, сату және жарнамаға теңейді. Осыған орай, Ф.Котлердің өткізу - маркетинг мұзтауының ұшар басы ғана, маркетинг міндеттерінің бірі ғана, тіпті ең елеулі де емес деген сөзін айтқан жөн [2].
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг менеджменттің маңызды міндеті ретінде қарастырылады, мұнда ол фирманың өндірістік-өткізу әрекетінің басқару жүйесі деп беріледі. Бұл амал-тәсіл маркетингтің жалпы экономикалық құбылыс ретіндегі табиғатын ашпайды. Маркетингті менеджмент доктринасына ұштастыру нарықтық қатынастарды тиімді қалыптастыру құралы ретіндегі оның әлеуметтік-экономикалық негізін айқындауға мүмкіндік бермейді [3].
3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг - казіргі бизнес философиясы, ойлау стилі және тұтынушылардың мұктаждықтары мен тілектерін канағаттандыруға бағытталған мақсат. Мұндай көзкарасты ұстанатын авторлар маркетингті әлеуметтік-экономикалық жағынан қарастырады, бірақ мұнда оның мақсаттары тым мінсіздендірілінген. Бұл көзқарас нарықтық экономикасы дамыған елдердегі фирмалардың маркетингтік қызметіне сәйкес келеді [4].
4. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингті адамдардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін зерттеуге және қанағаттандыруға бағыталған әлеуметтік үдеріс ретінде қарастырылатын анықтамалар.Бұл көзқарас маркетингтің әлеуметтік сипатын көрсетеді [5].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг - бұл нарықты жан-жақты зерттеу негізінде тұтынушылардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін канағаттандыру жолымен бәсекелестік қабілеттілігін арттыру арқылы пайда табуға бағытталған тұжырымдама және біріккен қызмет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің мәні, Холлинсеннің Жаһандық маркетинг кітабында көрсетілгендей - бұл тұтынушы сұранысы мен қалауын айырбас процесі арқылы айқындау мен қанағаттандыру (1-сурет).
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сурет 1 - Маркетинг мәні мен түсінігі [6]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Осы суретті нақты түсіну үшін төмендегі маркетинг мәнінің негізін қалайтын жайттарға көңіл бөлген жөн болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мұны ұғыну үшін келесіге түсініктеме беру керек:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
тұтынушы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
айырбас процесі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
тұтынушы қалауын қанағаттандыратын маркетингтік менеджмент процесі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көптеген жағдайда маркетинг саласы тек қана бір тұтынушы емес, тұтынушы тобының сұранысын қанағаттандыруға арналған. Нарық нақты немесе потенциалды тұтынушы мен сұранысқа жауап беруші сатушыдан тұрады. Мысалы, ауыр мотоцикл нарығы бар, ол өз жүйесіне тұтынушыға тауар ұсынатын қазіргі иесімен қоса Harley, Kawasaki, Suzuki сияқты потенциалды сатып алушылар мен өндірушілерді қосады. Маркетинг сөзі тектен-тек market, яғни нарық сөзінен шыққан емес, сондықтан нарық тұтынушы мен сатушы арасындағы айырбас процесін береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Отандық кәсіпорындардың көпшілігінде бағалардың маркетингтік саясатымен маркетинг бөлімдерінің менеджерлері айналысады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Соңғы жылдары коммуникацияның дамуында кейбір өзгерістер болып өтті. Қазіргі таңда маркетологтар жаппай сатып алушыларға бейімделуін тоқтатып, жеке сегментер мен тұтынушылар топтарына бағытталған тар көлемді, бір жақты маркетингтік бағдарламалар жасауда. Жаппай маркетингтен оның мамандандырылған түріне ауысуы бұқаралық ақпарат құралдарының жаңа буынның - Web-парақтар және Интернет сияқты компьютерлік қызмет көрсетудің туындауына алып келеді. Қазіргі тұтынушылар компания туралы мол ақпаратпен қамтамасыз етілген. Әр түрлі арналардан келіп түсетін ақпараттар бір-біріне қарама-кайшы болмау керек, өйткені ол тұтынушының көіңлінде күдік тудыруы мүмкін. Сондықтан маркетологтар өзі арналарының кызметін үйлестіре білуі кажет. Қазіргі таңда интегралданған маркетингтік коммуникация (ИМС) тұжырымдамасын қабылдаған компаниялар көбеюде. ИМС - компания мен оның тауарлары туралы тұтынушылардың сенімді түсінігін қалыптастыру мақсатында жүргізілетін коммуникация арналарының (жарнама өткізуді ынталандыру, дербес сату, РR) жұмысы жүйелі түрде үйлестіруге бағытталған тұжырымдама. ИМС коммуникация құралдарын оңтайлы іріктеп алуға және бірыңғай жылжыту стратегиясын жасауға мүмкіндік береді [7].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайда ұйымдар қызметінде, әсіресе қаржы-қаражаттың жетіспеушілігіне байланысты фирманың мақсатына жетуге мүмкіндік беретін маркетинг-микстің тиімді құрылымын анықтау маңызды тәжірибелік орын алады. Бұл үлгінің жеке элементтерінің салыстырмалы мәні ұйым типіне, тауар түріне және оған сұранысқа, тұтынушы мінез-құлқына байланысты. Мысалы, стандартталған өнімдер маркетингі үшін тауар саясаты аса маңызды болмаса, күнделікті пайдалану тауарлары үшін оның маңызы анағұрлым зор. Маркетинг құралы ретіндегі бағаның байлық белгісін көрсететін заттар ұшін шешуші мәні жоқ, ал күнделікті тауарларды өткізу кезінде оның ролі жоғарылайды. Өндірістік мақсатқа арналған тауарларға қарағанда, тұтыну тауарларына қатысты жарнаманың мәні өте жоғары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг-микс тұжырымдамасы - маркетинг-менеджмент дамуының әдістемелік негізі, бұл маркетинг шараларын жоспарлау, ұйымдастыру, үйлестіру, бақылау және аудитпен байланысқан басқарушылық іс-әрекет деп түсіндіріледі [8].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Экономикаға, өндірушіге және тұтынушыға ықпал ету тұрғысынан қарағанда маркетинг ролі мынада.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тиімді ұйымдастырылған маркетинг өндіруші табысына жол ашып, экономикалық және саяси факторлардың екіұдай жағдайында баяндылығын арттырып, нарықтағы бәсекелестік қабілетін ұштайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг тауарлар мен қызмет көрсетуге сұраныс пен ұсыныстың сәйкестігін, сондай-ақ өндіруші мен тұтынушылардың өзара ұзақ мерзімді қатынастарды орнықтыруды зерттеу мен соларға жету негізінде еңбек тиімділігін арттыруға ықпал етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинтің мәні мен мазмұнын талқылай келе, келесідей қорытынды жасаға болады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
маркетинг мазмұнына 4Р үлгсінен басқа нарықтық мүмкіндіктерді талдау, маркетингтік технологияларды пайдалану, стратегиялар жасау, маркетингті жоспарлау және тағы басқа кіреді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің мәні - бұл тұтынушы сұранысы мен қалауын айырбас процесі арқылы айқындау мен қанағаттандыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Кәсіпорында маркетингті ұйымдастырудың қағидалары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жылдар ағымында компания қызметінде маркетинг қарапайым өткізу бөлімінен маңызды фунционалды салаға айналды. Маркетинг бөлімі қалай дамиды, олар қалай ұйымдасқан, фирманың басқа бөлімдерімен қалай байланысты екенін қарастыралық.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Фирманың ішкі маркетингтік дамуының құрылымында алты этап көрсетіледі: қарапайым өткізу бөлімі, маркетингтік функциядағы өткізу бөлімі, жеке маркетинг бөлімі, координирленген функциялы маркетинг бөлімі, тиімді маркетингтік компания, үрдіс пен нәтижеге негізделген маркетингтік компания.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кішігірім компанияларда сауда персоналын, сонымен қоса сату процесін өзі іске асыратын өткізу бойынша вице-президент санаты тағайындалады. Ал компанияға маркетингтік зерттеу немесе жарнама науқанын жүргізу қажеттілігі керек болғанда арнайы мамандалған өзге компанияларға тапсырыс береді [9].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Компанияның кеңеюіне байланысты оған кейбір маркетинтік функцияларды жаңадан жасауы немесе күшейтуі қажет болады. Мысалы, Қазақстанда орналасқан фирма Ресейде өз филиалдарын ашуды көздейді. Оған жергілікті халықтың сұранысы мен нарық әлеуетін анықтау үшін міндетті түрде маркетингтік зерттеу жүргізу керек болады. Кейін сол нарыққа өзін және өз өнімін таныстыру үшін ол жарнамалық науқан дайындау керек. Міне осы шараларды орындау үшін вице-президент - маркетингтік зерттеу менеджері мен жарнама менеджері мамандарын жұмысқа алады. Сонымен қоса, осы және басқа да маркетингтік функцияларды басқаратын маркетинг директоры санаты енгізілуі мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Әрі қарай өсу барысында фирма маркетингтік зерттеу, жаңа тауар жасау, жарнама мен өткізуді ынталандыру, сервисті жақсартуға қосымша салым салуға мүмкіндігі пайда болады. Осы арада өткізу вице-президенті өз уақыты мен ресурсын өткізу қызметін басқаруға бағыттайды. Ақырындап фирманың басқарушысы маркетинг фунциясын жекеше бөлімге айналдыру қажеттілігін түсінеді. Бөлімді басқару үшін маркетинг вице-президенті санаты тағайындалады. Ол да өткізу вице-президенті сияқты фирманың бақарушысына немесе оның бірінші орынбасарына бағынады. Бұл этапта маркетинг пен өткізу - бір-бірімен тығыз баланысқан екі әр түрлі функция.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Күштердің осылайша бөлінуі президентке компанияның мүмкіндіктері мен проблемаларын нақты бағалауға мүкіндік береді. Мысалы, фирманың сату көлемі төмендегенде фирма президенті шешім іздейді. Өткізу вице-президенті сатушы санын көбетуді немесе олардың жалақысын жоғарылатуды, сан түрлі сайыстар ұйымдастыруды, білімді жоғарылату курсына жіберу сияқты көптеген ұсыныстар беруі мүмкін. Бірақ маркетинг вице-президенті нарықтағы қалыптасқан жағдайды өз бетінше талдауы қажет. Яғни, сол сегментке қызмет көрсетіліп жатыр ма? Тұтынушылардың фирма тауары мен бәсекелес тауарына деген көз қарасы өзгерді ме? Өнімдегі, қораптағы, сәйкес қызметтегі өзгерістер өзін ақтайды ма?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өткізу вице-президенті мен маркетинг вице-президенті өздерінің әрекеттерін координирлеуі қажет болғанымен, олардың арасында көбінесе бір-біріне деген сенімсіздікпен ерекшеленетін қарым-қатынас пайда болады. Өткізу вице-президенті маркетинг-миксте сауда персоналына екінші орын берілетініне мән бермейді, ал маркетинг вице-президенті саудалық емес мероприятияларға қосымша қаржы бөлуді талап етеді [10].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг менеджерінің міндеті - өсімнің мүмкіндіктерін анықтау мен маркетингтің стратегиясы мен программасын әзірлеу. Сауда персоналы осы программалардың енгізілуіне жауапты. Маркетологтар маркетингтік зерттеу нәтижесіне сүйеніп, нарықтағы сегментті тауып оларды түсінуге талпынады, ойында ұзақ мерзімді перспективаны сақтап компанияның нарық үлесін кеңейту мен пайдалылық көрсеткішін жоғарылатуға талпынады. Сауда персоналы, керісінше, өз тәжірибесіне сүйеніп әр сатып алушыға жетуге тырысады. Олардың негізгі жұмыс уақыты клиенттермен жеке сөйлесуге кетеді. Олар бүгінгі күнмен өмір сүріп өткізу жоспарын орындауға талпынады. Егер өткізу қызметі мен маркетинг бөлімі арасында кекілжін пайда болса фирма президенті бәрін жөнге келтіру талабымен маркетинг бөлімін өткізу бөлімінің қарамағына береді немесе сауда персоналымен қоса өткізу бөлімін маркетинг бөліміне басқаруға береді [11].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Соңғы шешім қазіргі заманғы маркетинг бөліміне көзқарасты анықтайды - маркетинг пен өткізу вице-президенті басқаратын бөлім. Оның басшылығында барлығы болады, кез-келген маркетингтік функцияны атқаратын, сонымен қоса өткізу менеджерлері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Барлық қызметкерлер өздерінің жұмысы - клиенттерді қызықтыру, қызмет көрсету, қанағаттандыру екенін түсінген кезде ғана компания нарықтың тиімді қатысушысына айналды деп айтуға болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көптеген қазіргі заманғы компаниялар ұйымдық құрылымын бөлімдерге емес, маңызды үрдістерге шоғырландыру арқылы қайта өзгертуде. Бөлімдерге бөлінген ұйымды көбінесе бизнестің негізгі функциясын орындауға кедергі келтіреді деп санайды. Тұтынушыға негізделген нәтижеге жету үшін компанияда мамандардың араласқан командасы құрылады, оларды үрдіс басқарушылары басқарады. Маркетинг бөлімі мен сауда персоналының аралас топқа бөлген жұмыс уақыты көбейіп отырады. Соңында олар екі мырзаға есеп беруі тиіс: командаға немесе командаларға және маркетинг бөлімінің басқарушысы. Маркетинг бөлімі қызметкерлердің оқып үйренуіне, жаңа командаға тағайындалуына, олардың жалпы жұмысын бағалауға жауап береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі таңда маркетинг бөлімін ұйымдастырудың көптеген түрлері бар: атқарылатын функциясына, географиялық аймағына, тауарға, марка жәненемесе тұтынушы нарығына байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Функционалдық ұйымдастыру - бұл кәсіпорында маркетингтік қызметті ұйымдастырудың ең көп тараған формасы. Функционалдық мамандар олардың қызметін координирлейтін маркетинг вице-президентіне бағынады (6 - сурет). Басқа да мамандар санына сатып алушыға қызмет көрсететін менеджерді, маркетингтік жоспарлауға жауаптыны, маркетингтік логистика менеджерін, тікелей маркетинг менеджері мен Интернет-маркетинг менеджерін жатқызуға болады [12].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингті функционалды ұйымдастрырудың негізгі артықшылығы:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
басқарудың қарапайымдылығы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
басқару процестерінің мамандануы мен стандартталуы шешім қабылдау тиімділігін жоғарылатады;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қызметкердің кәсіби мамандығының өсуіне әсер етеді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
басқару функцияларында қайталану болмайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бірақ тауар мен қызметтің номеклатурасы ұлғайса бұл модельдің тиімділігі төмендейді. Міне осыдан барып мұндай ұйымдастрыудың төмендегідей кемшіліктері туындайды.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
нақты тауар мен нарықтың жоспарлануы функционалды ұйым кезінде адекватты емес жүргізіледі. Ешкім қолдамайтын тауарды елемейді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жаңа енгізулерге жылдам бейімделмейді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
басқару шешімдерін үйлестіруде кейбір қиыншылықтар кезігеді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
барлық функционалды бөлімдер арасында бюджет пен статусқа күрес жүреді [13].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пирсон мен Вильсон тауарлық менеджмент жүйесін дамытудың келесідей бес қадамын ұсынады:
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тауарға бойынша менеджердің жауапкершілік ролі мен көлемін нақты анықтау.
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тауар бойынша менеджердің қызмет құрылымын нақты анықтауға мүмкіндік беретін стратегия үрдісін жасау.
3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ролдерді бөлу барысында тауар менеджерлері мен функционалды мамандар арасындағы әлеуетті қарама-қарсылықты есепке алу.
4. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тауар менеджері мен функционалды бөлім арасындағы болған қақтығысты жоғарғы басшылыққа жеткізуді (учредить).
5. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тауар менеджерінің қызмет нәтижесін бағалайтын жүйе енгізу [14].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көптеген компаниялар өз тауарларын әр түрлі нарықтарда сатады. Мысалы, Canon компаниясы өз телефакстарын және шенді тұтынушыларға, мемлекеттік ұйымдарға сатады. Егер барлық сатып алушыларды олардың қалауы мен іс-әрекеттері бойынша бірнеше топқа бөлсек, онда ұйымдастыру нарық бойынша басқару мәнінде болады. Бұл жағдайда барлық нарық менеджері жеке нарық менеджерлер қызметін басқарады. Қажет жағдайда нарық менеджері функционалды міндеттерді орындайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Компанияда жаңа тауарды шығарудан бастап оны тұтынушыға жеткізуге дейінгі барлық маркетинг кешенінің функцияларын орындайтын маркетингті басқару құрылымын құру қажет. Бұл құрылым компания қызметінің тиімділігіне бағытталып, ары қарай дамуына жағдай жасауы қажет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жалпы маркетингті ұйымдастыру қағидалары күрделі үрдіс болып табылады. Сонымен қатар, кәсіпорынның ұйымдық қызметінде негізгі тұтқа. Сондықтан кез-келген компания өзінің даму деңгейі мен жалпы жағдайына қатысты ең тиімді ұйымдастыру қағидасын ұстанғаны абзал болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 TAIR AVIA ЖШС-нің маркетинтік қызметін бағалау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 TAIR AVIA ЖШС-нің жалпы сипаттамасы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIAЖШС-гі өз қызметін ҚР-ның Конститутциясы, Азаматтық кодекс, "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" ҚР кодексі (Салық кодексі), кәсіпорынның жарғысы, ұйымдастырушы құжаттар және басқа да заң актілері негізінде жүзеге асырады. Серіктестіктің жеке фирмалық атауы көрсетілген мөр таңбасы, меншікті мүлкі және басқа да реквизиттері бар. бар. Ол ҚР заңына сәйкес өзінің барлық мүлкімен өз міндеттемелері бойынша жауап береді. TAIR AVIA ЖШС-гі Қазақстан Республикасының Юстиция Министрлігімен 2003 жылдың 24 маусымда №241 заңды тұлға ретінде тіркеуден өтті. Серіктестік ұйымдық-құқықтық меншік түрінде - жеке болып табылады [15, 16, 17].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кәсіпорынды құру мен қызметінің басты мақсаты мемлекеттік азаматтық авиация қажеттіліктерін қанағаттандыру, әуе кемелеріне сапалы материалдарды өндіру және өткізу арқылы табыс табу. Табыс табу негізінде кәсіпорын қызметіне қатысушылардың экономикалық және әлеуметтік мүдделерін жүзеге асыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өз қызметін жүзеге асыру үшін кәсіпорын келесі қызмет түрлерін орындайды:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
авиацияүшін металлқұрылмалары мен жабын материалдарының өндіру және өткізу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
азаматтық авиацияда қызмет көрсету саласындағы қызметтер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
коммерциялық, сыртқы экономикалық қызмет;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
көтерме, бөлшек және комиссиялық сауданы ұйымдастыру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
транспорттық қызметті ұсыну;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жарнамалық қызмет;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
делдалдық қызмет;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
импорт-экспорттық қызмет;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
әуесервис, әуе кемелеріне ЖЖМ мен мұнай өнімдерін өткізу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
әуе кемелерін құрылыс, жөндеу-құрылыс, құрастыру, қалпына келтіру жұмыстарын жүзеге асыру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
авиацияға қажетті құрылыс материалдары мен құрылымдарды өндіріп, сату;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасының заңымен тыйым салынбаған басқа да әрекеттер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Серіктестік өз қызметін толық шаруашылық есеп негізінде жүзеге асырады. Өз атынан келісімшарттар жасайды, мүліктік және мүліктік емес құқықтар мен міндеттемелерге ие. Серіктестікте жарғы капиталы оның міндеттемелері бойынша жауап бермейтін қатысушылар арасындағы үлестерге бөлінген және өздері салған салымдарының мөлшерінде міндеттемелерін орындайды. Лицензиялауға жататын қызмет түрлерін жүзеге асыру үшін серіктестік лицензияны заңмен белгіленген тәртіп бойынша алады. Серіктестіктің жарғы капиталынан 25 пайыз есебінде сақтық капиталын құруға құқылы. Сақтық капиталы жыл сайын жарғы капиталының 25 пайызына жеткенше таза табыстың 5 пайызын аударып отыру жолымен құралады.Активтерінің құрылымы ағымды және ұзақ мерзімді активтер болып келеді [18].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сурет 2 - TAIR AVIA ЖШС-нің ұйымдық құрылымы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бүгінгі таңда жағдайында кәсіпорынның ұйымдық құрылымын талдаудың мазмұны мен маңызы зор болып табылады. Бұл кәсіпорындардың меншік иесі, жұмыскерлері, коммерциялық және басқа да тұлғалар алдында кәсіпкерлік қызметінің нәтижесіне толық жауап берушілік алатынына байланысты. Шаруашылық субьектілердің ұйымдық құрылымының қызметін талдаудың көмегімен кәсіпкерлік қызметінің жоспары жасалады, кәсіпорынның даму қорлары анықталып, бөлімшелерінің, жұмысшыларының қызметтерінің нәтижесі бағаланады.Серіктестікті басқарудың жоғарғы органы - құрылтайшылардың жиналысы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Атқарушы орган - Бас директор;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тексеру органы - Тексеру комиссиясы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Серіктестіктің Жалпы жиналысы кезекті және кезектен тыс ретінде шақырылады. Серіктестіктің барлық қатысушылары жалпы жиналысқа қатысуға, күн тәртібі сұрақтарын талқылауға қатысуға, шешім қабылдау кезінде дауыс беруге құқылы. Серіктестікті қайта құру (қосу, біріктіру, бөлу, бөліп шығару, қайта құру) ерікті түрде қатысушының шешімі бойынша немесе өкілетті мемлекеттік органдардың шешімі бойынша немесе сот шешімі бойынша жүзеге асады. Қайта құру кезінде серіктестік құрылтайшы қайта құ Серіктестік қызметін тоқтатудың негізі бола алады ол туралы шешім қабылдағаннан кейін екі ай ішінде ресми басылым органдарында сәйкес хабарландыруды орнықтыру керек. Серіктестік құрылтайшының шешімі және сот шешімі бойынша - банкроттық, рұқсаты жоқ қызметтер, заң актілерімен тыйым салынған қызметтер немесе заңға бірнеше мәрте дөрекі қайшылықтар жасаған қызмет түрлерін жүзеге асырған жағдайларда таратылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Серіктестікте әр бөлімнің (өндірістік, экономикалық бөлімшелері мен маркетинг, еңбек пен қаржы бөлімдері) арасындағы байланысты қарастырайық. Әр бөлімше ара-қатынастары:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
маркетинг бөлімі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жабдықтау жөніндегі менеджер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
дайын өнім қоймасы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ТМЗ қоймасы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
кәсіптік техникалық қызмет көрсету;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
экономист;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
кадр бойынша инспектор;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
негізгі өндірістік цех;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
кеңес беруші заңгер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
техникалық бақылау инженері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
құрылыс инженері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
стандарттармен жұмыс істеуші бөлім және т.б. бөлімшелерімен өзара тығыз байланыста.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорытындылай келе, TAIR AVIA ЖШС-нің ұйымдық құрылымын, қызметін талдаудың көмегімен кәсіпкерлік қызметінің жоспары анықталып, оның даму қорлары, бөлімшелерінің, жұмысшылары қызметтерінің нәтижесі бағаланды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2 TAIR AVIA ЖШС-нің экономикалық қызметін талдау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің қызметінің негізгі көрсеткіштеріне талдау жүргізейік. Төмендегі 1-кестеде соңғы үш жылдағы кәсіпорынның қызметін сипаттайтын технико-экономикалық көрсеткіштеріне сипаттама берілген.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұл кестеден көріп отырғанымыздай үш жыл бойынша көрсеткіштер салыстырылған.Ол 2012 - 2014 жылдар аралығындағы көрсеткіштер. Бұлар нақты құжаттардан алынған, яғни TAIR AVIA ЖШС 2012 - 2014 жылдар бойынша, бухгалтерлік балансы мен оның қосымшалары. Енді кестені талдауға толығырақ кіріссек: 1- ші кесте бойынша есепті жылы 2013 ж. ӨӨТТ - сы 74768 мың теңгені құраса, 2014 ж. ол 205939 мың теңгеге артқанын көреміз. Осы мерзім арасында кәсіпорынның тұтынушылар қатары (клиентурасы) кеңейді, бұл өнім өндіру көлемінің артуымен түсіндіріледі. Активтердің жылдық орташа құны 10297 мың. тг артқан, оған негізгі қорлардың орташа жылдық құнының 1188,5 мың. тг артуы да өз әсерін тигізді. Өндірілген өнімнің өзіндік құнын орташа алғанда ӨӨТТ - тың 97 - 98% құрайды. Кәсіпорын техника - экономикалық көрсеткіші, оның нарықтағы белсенділігі мен сенімділігінің маңызды сипаттамасы болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кесте 1- TAIR AVIA ЖШС-нің техника - экономикалық көрсеткіштері талдау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көрсеткіштер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2012ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2013ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2014ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2014ж. салыст.өзг.,%
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2012ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2013ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өнімді өткізуден түскен табыс
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
71358
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
74768
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
280707
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
393,38
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
375,44
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сатылған өнімнің өзіндік құны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
70214
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
72808
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
278428
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
396,54
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
382,41
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жалпы табыс
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1884
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1960
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2279
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
120,97
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
116,28
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кезең шығындары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2133
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2498
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3036
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
142,33
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
121,54
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Активтерден орташа құны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4088
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4213
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
14510
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
354,94
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
344,41
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Негізгі қорлардың орташа құны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2050
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2666
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3854,5
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
188,02
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
144,58
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өнеркәсіптік өндірістік персонал саны соның ішінде:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- жұмысшылар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- жұмыскерлер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
29
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
19
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
38
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
23
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
15
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
48
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
35
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
13
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
165,52
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
184,21
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
130
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
126,32
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
152,17
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
86,67
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еңбекақы қоры
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2478
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2637
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5027
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
202,87
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
190,63
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орташа айлық еңбекақы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
63,2
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
69,4
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
104,9
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
165,98
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
151,15
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қор қайтарымдылығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
26,4
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
28,1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
72,825
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
275,85
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
259,16
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қор ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
МАЗМҰНЫ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кәсіпорында маркетингті ұйымдастырудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.1 Маркетингтің мәні және мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
6
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Кәсіпорында маркетингті ұйымдастырудың қағидалары ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің маркетинтік қызметін бағалау ... ... ... ..
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
14
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 TAIR AVIA ЖШС-нің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
14
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2 TAIR AVIA ЖШС-нің экономикалық қызметін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
16
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.3 TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингтік қызметін зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
20
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кәсіпорынның маркетинг қызметін жетілдіру бағыттары ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
25
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.1 Кәсіпорынның маркетингтік қызметін жақсарту бойынша ұсыныстарды құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
25
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3.2 TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингік тиімділігінің экономика-математикалық моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
27
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
29
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
31
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жаңа шаруашылық жүйесі барлық түрдегі кәсіпорындарға әсер етті. Бұрын кәсіпорындар басшылары бәсекелестік, тиімділікті жоғарылату, пайданы көбейту туралы ойланған емес болатын, себебі кәсіпорын басшы мен директордың меншігінде болмады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі күні көптеген кәсіпорындар формалды банкроттық жағдайына душар болуда. Қиын жағдайға тек қана жекешелендірілген компаниялар емес, сонымен қатар жылдам өсу тенденциясындағы компаниялар да түсіп отыр.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мамандардың бағалауынша, нарықтың 85-90% субъектісі жұмыстың тиімділігін ең аз дегенде 20-30% жоғарылатуы мүмкін, яғни негативті тенденцияны сындыра алатын жеткілікті потенциалға және қиын жағдайдан бәсекеге қабілетті жағдайға жеке басымен өту қабілетіне ие.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қиын жағдайдан шығып бәсекеге қабілетті болу үшін екіге қосарласқан глобалды модернизацияны іске асыру қажет, ол - өндіріс және басқару.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жаңа технология әрқашанда тиімді, әрі ескімен салыстырғанда қымбатырақ. Шығындарды өтеу үшін өндірі адамдардың қабілеттілігі мен өндіріс технологиясы алғашқымен салыстырғанда жоғары болуы тиіс. Ал бұл өз кезегінде басқарудың классикалық міндеті.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жүйелік жақындау негізінде қалыптасқан жаңа интегралданған басқару моделін үйреніп алған кәсіпорындар, қазіргі таңда, өздерінің өндірісін көлемін өсіріп, екінші ауысыммен қатар үшінші ауысымды да жұмыспен қамтамасыз етуде.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Нарықтағы қатаң бәсеке, халықтың төлем қабілеттілігінің төменділігі, кәсіпорынның айналым құралдарының жеткіліксіздігі, өндірістік шығындардың үнемі өсуі отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін төмендетіп, өткізуді қиындатуда. Осы және басқа проблемаларды шешу нарықты дамытатын күштер мен тәсіл-құралдарды түсінуге бағытталған ұйымның қазіргі бизнес философиясы - маркетингті шығармашылық тұрғыда пайдалануына байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Казақстан экономикасының алдына қойған стратегиялық мақсаттары және оның әлемдік экономикалық жүйемен бірігуі отандық шаруа субъектілердің қызметінде шетелдік тәжірибие мен маркетинг методологиясын қолдануға байланысты фундаменталды ғылыми зерттеулер мен практикалық ұсыныстарды құрастыруды талап етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жоғарыдағылардың барлығын ескере келе, дипломдық жұмыстың өзектілігі мен тақырыбының маңыздылығы айқындалды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жұмыстың мақсаты - TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингтік қызметін талдау және маркетингтік қызметін жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жобаның мақсатына байланысты келесідей міндеттер анықталды және шешілді:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
маркетингтің теориялық негіздерін ашып көрсету;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің жалпы сипаттамасы және негізгі қаржылық-экономикалық көрсеткіштерін талдау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингтік қызметін бағалау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингтік қызметін жетілдіру бойынша ұсыныстар дайындау;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингік тиімділігінің экономика-математикалық моделін жасау.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Зерттеу объектісі ретінде TAIR AVIA ЖШС алынды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жұмыстың пәні TAIR AVIA ЖШС-нің маркетингтік қызметін ұйымдастыру мен жетілдірудің теориялық және практикалық аспектілері болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Дипломдық жұмыс кіріспеден, бірінші тараудан, екінші тараудан, үшінші тараудан, қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Дипломдық жұмыста 7 сурет, 7 кестелік иллюстрациялық материал бар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1 Кәсіпорында маркетингті ұйымдастырудың теориялық негіздері
0.1 ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің мәні және мазмұны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің даму кезеңі ғасырдан астам уақытқа созылып келеді. Ірі аукымды өндіріс қалыптасып, бәсекелестің күрт шиеленіскен жағдайында өндірісті басқару және өнімді өткізу әдісі ретінде ол, ең алғаш АҚШ-та, содан кейін Еуропа елдерінде де пайдаланыла бастады. ХХ ғасырдың 60-жылдары маркетинг ғылымы негізделді және толысқан нарық жағдайында өнімді сатудың тиімді әдісі ретінде кең қолданылды, 70-жылдары өнеркәсіпте белсенді пайдаланылды, ал 80-жылдары қызмет көрсету саласына және коммерциялық емес іс-әрекетке де енгізіле бастады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг ұғымы ағылшынның market (нарық) сөзінен шыққан, ал инг жалғауы нарық жасаушы немесе нарық аумағындағы қызмет дегенді сипаттайды. Маркетинг ірі ауқымды өндірістің қалыптасуы және бәсекелестің күрт шиеленіскен жағдайында өнімді өндіру мен өткізуді басқарудың әдісі ретінде бөлініп шықты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өзінің эволюциясы кезінде маркетинг тұжырымдамасы көптеген өзгерістерге ұшырады, соған сәйкес маркетинг мәніне деген көзқарастар өзгерді, оның көптеген анықтамалары туындады. ФРГ-нің Маркетинг институтының мәліметтері бойынша, бүгінгі күні маркетингтің 2000-нан астам анықтамасы бар. Ресейлік ғалым М. Валоваяның пікірінше, маркетинг сөзі құбылмалы (хамелеон), не айтқың келсе, соны білдіре алады, сондықтан бір ғасырдан астам уақытта ғалымдар оған әр түрлі сипаттағы анықтамалар беруде.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг теориясында анықтамалардың екі тобын бөліп көрсетеміз, ол: классикалық және осы заманғы. Классикалық түсініктемеде тауарлар мен қызметтерді жылжыту процестеріне баса назар аударылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің дамуына қарай, ғалымдар мен мамандардың көзқарастары өзгеріп отырады. Филипп Котлер алғашында маркетингті Фирмаға ұзақ мерзімді ең үлкен шамадағы пайданы қамтамасыз ететін, тұтынушыға бейімделген өндірістік-өткізу әрекеті деп сипаттаған болса, соңғы еңбектерінде оны тауарды өндіру, оны тұтынушыға ұсыну және айырбас жолдарымен жеке және топталған тұтынушылардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған әлеуметтік және басқару процесі деп көрсетті [1].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұл ұғымға сан алуан ыңғаймен келу маркетингті қазіргі кезеңде әр түрлі аспектіде қарауға әкелді, ол:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қазіргі заманғы бизнес философиясы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ойлау жүйесі және жетекші идея;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
өндірістік-өткізу қызметін басқару жүйесі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
басқарудың нарықтық тұжырымдамасы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
мұқтаждықтар мен қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған әлеуметтік процесс;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
коммерциялық қызмет;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
менеджменттің кірікпелі қызметі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
сатып алушылардың талаптарын қанағаттандыруға бағытталған ұйымдардың беталыс қағидасы және шешімдерді іздеу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
фирманың бәсекелік басымдылыққа жету және бәсекеге қабілеттілігін арттыру тәсілі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
өндіруші мен клиент арасында қатынастарды нығайту арқылы мақсатқа жету.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Осы суреттен біз жоғарыда келтірілген маркетинг аспектілерін түсіне аламыз.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің шетелдік және отандық ғалымдар ұсынған неғұрлым жиі кездесетін анықтамаларын талдай келе, олардың мазмұнына қарай былай топтастыруға болады.
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингті тауарлар мен қызметтерді өткізу және сату ретінде қарастыратын анықтамалар. Мұнда негізінен өткізу қызметіне және тауарды нарыққа жылжытуға назар аударылады. Бұл көзқарас шектеулі, өйткені олардың авторлары маркетингті өткізу, сату және жарнамаға теңейді. Осыған орай, Ф.Котлердің өткізу - маркетинг мұзтауының ұшар басы ғана, маркетинг міндеттерінің бірі ғана, тіпті ең елеулі де емес деген сөзін айтқан жөн [2].
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг менеджменттің маңызды міндеті ретінде қарастырылады, мұнда ол фирманың өндірістік-өткізу әрекетінің басқару жүйесі деп беріледі. Бұл амал-тәсіл маркетингтің жалпы экономикалық құбылыс ретіндегі табиғатын ашпайды. Маркетингті менеджмент доктринасына ұштастыру нарықтық қатынастарды тиімді қалыптастыру құралы ретіндегі оның әлеуметтік-экономикалық негізін айқындауға мүмкіндік бермейді [3].
3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг - казіргі бизнес философиясы, ойлау стилі және тұтынушылардың мұктаждықтары мен тілектерін канағаттандыруға бағытталған мақсат. Мұндай көзкарасты ұстанатын авторлар маркетингті әлеуметтік-экономикалық жағынан қарастырады, бірақ мұнда оның мақсаттары тым мінсіздендірілінген. Бұл көзқарас нарықтық экономикасы дамыған елдердегі фирмалардың маркетингтік қызметіне сәйкес келеді [4].
4. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингті адамдардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін зерттеуге және қанағаттандыруға бағыталған әлеуметтік үдеріс ретінде қарастырылатын анықтамалар.Бұл көзқарас маркетингтің әлеуметтік сипатын көрсетеді [5].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг - бұл нарықты жан-жақты зерттеу негізінде тұтынушылардың мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін канағаттандыру жолымен бәсекелестік қабілеттілігін арттыру арқылы пайда табуға бағытталған тұжырымдама және біріккен қызмет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің мәні, Холлинсеннің Жаһандық маркетинг кітабында көрсетілгендей - бұл тұтынушы сұранысы мен қалауын айырбас процесі арқылы айқындау мен қанағаттандыру (1-сурет).
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сурет 1 - Маркетинг мәні мен түсінігі [6]
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Осы суретті нақты түсіну үшін төмендегі маркетинг мәнінің негізін қалайтын жайттарға көңіл бөлген жөн болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Мұны ұғыну үшін келесіге түсініктеме беру керек:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
тұтынушы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
айырбас процесі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
тұтынушы қалауын қанағаттандыратын маркетингтік менеджмент процесі.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көптеген жағдайда маркетинг саласы тек қана бір тұтынушы емес, тұтынушы тобының сұранысын қанағаттандыруға арналған. Нарық нақты немесе потенциалды тұтынушы мен сұранысқа жауап беруші сатушыдан тұрады. Мысалы, ауыр мотоцикл нарығы бар, ол өз жүйесіне тұтынушыға тауар ұсынатын қазіргі иесімен қоса Harley, Kawasaki, Suzuki сияқты потенциалды сатып алушылар мен өндірушілерді қосады. Маркетинг сөзі тектен-тек market, яғни нарық сөзінен шыққан емес, сондықтан нарық тұтынушы мен сатушы арасындағы айырбас процесін береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Отандық кәсіпорындардың көпшілігінде бағалардың маркетингтік саясатымен маркетинг бөлімдерінің менеджерлері айналысады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Соңғы жылдары коммуникацияның дамуында кейбір өзгерістер болып өтті. Қазіргі таңда маркетологтар жаппай сатып алушыларға бейімделуін тоқтатып, жеке сегментер мен тұтынушылар топтарына бағытталған тар көлемді, бір жақты маркетингтік бағдарламалар жасауда. Жаппай маркетингтен оның мамандандырылған түріне ауысуы бұқаралық ақпарат құралдарының жаңа буынның - Web-парақтар және Интернет сияқты компьютерлік қызмет көрсетудің туындауына алып келеді. Қазіргі тұтынушылар компания туралы мол ақпаратпен қамтамасыз етілген. Әр түрлі арналардан келіп түсетін ақпараттар бір-біріне қарама-кайшы болмау керек, өйткені ол тұтынушының көіңлінде күдік тудыруы мүмкін. Сондықтан маркетологтар өзі арналарының кызметін үйлестіре білуі кажет. Қазіргі таңда интегралданған маркетингтік коммуникация (ИМС) тұжырымдамасын қабылдаған компаниялар көбеюде. ИМС - компания мен оның тауарлары туралы тұтынушылардың сенімді түсінігін қалыптастыру мақсатында жүргізілетін коммуникация арналарының (жарнама өткізуді ынталандыру, дербес сату, РR) жұмысы жүйелі түрде үйлестіруге бағытталған тұжырымдама. ИМС коммуникация құралдарын оңтайлы іріктеп алуға және бірыңғай жылжыту стратегиясын жасауға мүмкіндік береді [7].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі әлеуметтік-экономикалық жағдайда ұйымдар қызметінде, әсіресе қаржы-қаражаттың жетіспеушілігіне байланысты фирманың мақсатына жетуге мүмкіндік беретін маркетинг-микстің тиімді құрылымын анықтау маңызды тәжірибелік орын алады. Бұл үлгінің жеке элементтерінің салыстырмалы мәні ұйым типіне, тауар түріне және оған сұранысқа, тұтынушы мінез-құлқына байланысты. Мысалы, стандартталған өнімдер маркетингі үшін тауар саясаты аса маңызды болмаса, күнделікті пайдалану тауарлары үшін оның маңызы анағұрлым зор. Маркетинг құралы ретіндегі бағаның байлық белгісін көрсететін заттар ұшін шешуші мәні жоқ, ал күнделікті тауарларды өткізу кезінде оның ролі жоғарылайды. Өндірістік мақсатқа арналған тауарларға қарағанда, тұтыну тауарларына қатысты жарнаманың мәні өте жоғары.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг-микс тұжырымдамасы - маркетинг-менеджмент дамуының әдістемелік негізі, бұл маркетинг шараларын жоспарлау, ұйымдастыру, үйлестіру, бақылау және аудитпен байланысқан басқарушылық іс-әрекет деп түсіндіріледі [8].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Экономикаға, өндірушіге және тұтынушыға ықпал ету тұрғысынан қарағанда маркетинг ролі мынада.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тиімді ұйымдастырылған маркетинг өндіруші табысына жол ашып, экономикалық және саяси факторлардың екіұдай жағдайында баяндылығын арттырып, нарықтағы бәсекелестік қабілетін ұштайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг тауарлар мен қызмет көрсетуге сұраныс пен ұсыныстың сәйкестігін, сондай-ақ өндіруші мен тұтынушылардың өзара ұзақ мерзімді қатынастарды орнықтыруды зерттеу мен соларға жету негізінде еңбек тиімділігін арттыруға ықпал етеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинтің мәні мен мазмұнын талқылай келе, келесідей қорытынды жасаға болады:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
маркетинг мазмұнына 4Р үлгсінен басқа нарықтық мүмкіндіктерді талдау, маркетингтік технологияларды пайдалану, стратегиялар жасау, маркетингті жоспарлау және тағы басқа кіреді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингтің мәні - бұл тұтынушы сұранысы мен қалауын айырбас процесі арқылы айқындау мен қанағаттандыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1.2 Кәсіпорында маркетингті ұйымдастырудың қағидалары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жылдар ағымында компания қызметінде маркетинг қарапайым өткізу бөлімінен маңызды фунционалды салаға айналды. Маркетинг бөлімі қалай дамиды, олар қалай ұйымдасқан, фирманың басқа бөлімдерімен қалай байланысты екенін қарастыралық.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Фирманың ішкі маркетингтік дамуының құрылымында алты этап көрсетіледі: қарапайым өткізу бөлімі, маркетингтік функциядағы өткізу бөлімі, жеке маркетинг бөлімі, координирленген функциялы маркетинг бөлімі, тиімді маркетингтік компания, үрдіс пен нәтижеге негізделген маркетингтік компания.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кішігірім компанияларда сауда персоналын, сонымен қоса сату процесін өзі іске асыратын өткізу бойынша вице-президент санаты тағайындалады. Ал компанияға маркетингтік зерттеу немесе жарнама науқанын жүргізу қажеттілігі керек болғанда арнайы мамандалған өзге компанияларға тапсырыс береді [9].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Компанияның кеңеюіне байланысты оған кейбір маркетинтік функцияларды жаңадан жасауы немесе күшейтуі қажет болады. Мысалы, Қазақстанда орналасқан фирма Ресейде өз филиалдарын ашуды көздейді. Оған жергілікті халықтың сұранысы мен нарық әлеуетін анықтау үшін міндетті түрде маркетингтік зерттеу жүргізу керек болады. Кейін сол нарыққа өзін және өз өнімін таныстыру үшін ол жарнамалық науқан дайындау керек. Міне осы шараларды орындау үшін вице-президент - маркетингтік зерттеу менеджері мен жарнама менеджері мамандарын жұмысқа алады. Сонымен қоса, осы және басқа да маркетингтік функцияларды басқаратын маркетинг директоры санаты енгізілуі мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Әрі қарай өсу барысында фирма маркетингтік зерттеу, жаңа тауар жасау, жарнама мен өткізуді ынталандыру, сервисті жақсартуға қосымша салым салуға мүмкіндігі пайда болады. Осы арада өткізу вице-президенті өз уақыты мен ресурсын өткізу қызметін басқаруға бағыттайды. Ақырындап фирманың басқарушысы маркетинг фунциясын жекеше бөлімге айналдыру қажеттілігін түсінеді. Бөлімді басқару үшін маркетинг вице-президенті санаты тағайындалады. Ол да өткізу вице-президенті сияқты фирманың бақарушысына немесе оның бірінші орынбасарына бағынады. Бұл этапта маркетинг пен өткізу - бір-бірімен тығыз баланысқан екі әр түрлі функция.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Күштердің осылайша бөлінуі президентке компанияның мүмкіндіктері мен проблемаларын нақты бағалауға мүкіндік береді. Мысалы, фирманың сату көлемі төмендегенде фирма президенті шешім іздейді. Өткізу вице-президенті сатушы санын көбетуді немесе олардың жалақысын жоғарылатуды, сан түрлі сайыстар ұйымдастыруды, білімді жоғарылату курсына жіберу сияқты көптеген ұсыныстар беруі мүмкін. Бірақ маркетинг вице-президенті нарықтағы қалыптасқан жағдайды өз бетінше талдауы қажет. Яғни, сол сегментке қызмет көрсетіліп жатыр ма? Тұтынушылардың фирма тауары мен бәсекелес тауарына деген көз қарасы өзгерді ме? Өнімдегі, қораптағы, сәйкес қызметтегі өзгерістер өзін ақтайды ма?
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өткізу вице-президенті мен маркетинг вице-президенті өздерінің әрекеттерін координирлеуі қажет болғанымен, олардың арасында көбінесе бір-біріне деген сенімсіздікпен ерекшеленетін қарым-қатынас пайда болады. Өткізу вице-президенті маркетинг-миксте сауда персоналына екінші орын берілетініне мән бермейді, ал маркетинг вице-президенті саудалық емес мероприятияларға қосымша қаржы бөлуді талап етеді [10].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетинг менеджерінің міндеті - өсімнің мүмкіндіктерін анықтау мен маркетингтің стратегиясы мен программасын әзірлеу. Сауда персоналы осы программалардың енгізілуіне жауапты. Маркетологтар маркетингтік зерттеу нәтижесіне сүйеніп, нарықтағы сегментті тауып оларды түсінуге талпынады, ойында ұзақ мерзімді перспективаны сақтап компанияның нарық үлесін кеңейту мен пайдалылық көрсеткішін жоғарылатуға талпынады. Сауда персоналы, керісінше, өз тәжірибесіне сүйеніп әр сатып алушыға жетуге тырысады. Олардың негізгі жұмыс уақыты клиенттермен жеке сөйлесуге кетеді. Олар бүгінгі күнмен өмір сүріп өткізу жоспарын орындауға талпынады. Егер өткізу қызметі мен маркетинг бөлімі арасында кекілжін пайда болса фирма президенті бәрін жөнге келтіру талабымен маркетинг бөлімін өткізу бөлімінің қарамағына береді немесе сауда персоналымен қоса өткізу бөлімін маркетинг бөліміне басқаруға береді [11].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Соңғы шешім қазіргі заманғы маркетинг бөліміне көзқарасты анықтайды - маркетинг пен өткізу вице-президенті басқаратын бөлім. Оның басшылығында барлығы болады, кез-келген маркетингтік функцияны атқаратын, сонымен қоса өткізу менеджерлері.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Барлық қызметкерлер өздерінің жұмысы - клиенттерді қызықтыру, қызмет көрсету, қанағаттандыру екенін түсінген кезде ғана компания нарықтың тиімді қатысушысына айналды деп айтуға болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көптеген қазіргі заманғы компаниялар ұйымдық құрылымын бөлімдерге емес, маңызды үрдістерге шоғырландыру арқылы қайта өзгертуде. Бөлімдерге бөлінген ұйымды көбінесе бизнестің негізгі функциясын орындауға кедергі келтіреді деп санайды. Тұтынушыға негізделген нәтижеге жету үшін компанияда мамандардың араласқан командасы құрылады, оларды үрдіс басқарушылары басқарады. Маркетинг бөлімі мен сауда персоналының аралас топқа бөлген жұмыс уақыты көбейіп отырады. Соңында олар екі мырзаға есеп беруі тиіс: командаға немесе командаларға және маркетинг бөлімінің басқарушысы. Маркетинг бөлімі қызметкерлердің оқып үйренуіне, жаңа командаға тағайындалуына, олардың жалпы жұмысын бағалауға жауап береді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазіргі таңда маркетинг бөлімін ұйымдастырудың көптеген түрлері бар: атқарылатын функциясына, географиялық аймағына, тауарға, марка жәненемесе тұтынушы нарығына байланысты.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Функционалдық ұйымдастыру - бұл кәсіпорында маркетингтік қызметті ұйымдастырудың ең көп тараған формасы. Функционалдық мамандар олардың қызметін координирлейтін маркетинг вице-президентіне бағынады (6 - сурет). Басқа да мамандар санына сатып алушыға қызмет көрсететін менеджерді, маркетингтік жоспарлауға жауаптыны, маркетингтік логистика менеджерін, тікелей маркетинг менеджері мен Интернет-маркетинг менеджерін жатқызуға болады [12].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Маркетингті функционалды ұйымдастрырудың негізгі артықшылығы:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
басқарудың қарапайымдылығы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
басқару процестерінің мамандануы мен стандартталуы шешім қабылдау тиімділігін жоғарылатады;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
қызметкердің кәсіби мамандығының өсуіне әсер етеді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
басқару функцияларында қайталану болмайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бірақ тауар мен қызметтің номеклатурасы ұлғайса бұл модельдің тиімділігі төмендейді. Міне осыдан барып мұндай ұйымдастрыудың төмендегідей кемшіліктері туындайды.
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
нақты тауар мен нарықтың жоспарлануы функционалды ұйым кезінде адекватты емес жүргізіледі. Ешкім қолдамайтын тауарды елемейді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жаңа енгізулерге жылдам бейімделмейді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
басқару шешімдерін үйлестіруде кейбір қиыншылықтар кезігеді;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
барлық функционалды бөлімдер арасында бюджет пен статусқа күрес жүреді [13].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пирсон мен Вильсон тауарлық менеджмент жүйесін дамытудың келесідей бес қадамын ұсынады:
1. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тауарға бойынша менеджердің жауапкершілік ролі мен көлемін нақты анықтау.
2. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тауар бойынша менеджердің қызмет құрылымын нақты анықтауға мүмкіндік беретін стратегия үрдісін жасау.
3. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ролдерді бөлу барысында тауар менеджерлері мен функционалды мамандар арасындағы әлеуетті қарама-қарсылықты есепке алу.
4. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тауар менеджері мен функционалды бөлім арасындағы болған қақтығысты жоғарғы басшылыққа жеткізуді (учредить).
5. ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тауар менеджерінің қызмет нәтижесін бағалайтын жүйе енгізу [14].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көптеген компаниялар өз тауарларын әр түрлі нарықтарда сатады. Мысалы, Canon компаниясы өз телефакстарын және шенді тұтынушыларға, мемлекеттік ұйымдарға сатады. Егер барлық сатып алушыларды олардың қалауы мен іс-әрекеттері бойынша бірнеше топқа бөлсек, онда ұйымдастыру нарық бойынша басқару мәнінде болады. Бұл жағдайда барлық нарық менеджері жеке нарық менеджерлер қызметін басқарады. Қажет жағдайда нарық менеджері функционалды міндеттерді орындайды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Компанияда жаңа тауарды шығарудан бастап оны тұтынушыға жеткізуге дейінгі барлық маркетинг кешенінің функцияларын орындайтын маркетингті басқару құрылымын құру қажет. Бұл құрылым компания қызметінің тиімділігіне бағытталып, ары қарай дамуына жағдай жасауы қажет.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жалпы маркетингті ұйымдастыру қағидалары күрделі үрдіс болып табылады. Сонымен қатар, кәсіпорынның ұйымдық қызметінде негізгі тұтқа. Сондықтан кез-келген компания өзінің даму деңгейі мен жалпы жағдайына қатысты ең тиімді ұйымдастыру қағидасын ұстанғаны абзал болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2 TAIR AVIA ЖШС-нің маркетинтік қызметін бағалау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.1 TAIR AVIA ЖШС-нің жалпы сипаттамасы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIAЖШС-гі өз қызметін ҚР-ның Конститутциясы, Азаматтық кодекс, "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" ҚР кодексі (Салық кодексі), кәсіпорынның жарғысы, ұйымдастырушы құжаттар және басқа да заң актілері негізінде жүзеге асырады. Серіктестіктің жеке фирмалық атауы көрсетілген мөр таңбасы, меншікті мүлкі және басқа да реквизиттері бар. бар. Ол ҚР заңына сәйкес өзінің барлық мүлкімен өз міндеттемелері бойынша жауап береді. TAIR AVIA ЖШС-гі Қазақстан Республикасының Юстиция Министрлігімен 2003 жылдың 24 маусымда №241 заңды тұлға ретінде тіркеуден өтті. Серіктестік ұйымдық-құқықтық меншік түрінде - жеке болып табылады [15, 16, 17].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кәсіпорынды құру мен қызметінің басты мақсаты мемлекеттік азаматтық авиация қажеттіліктерін қанағаттандыру, әуе кемелеріне сапалы материалдарды өндіру және өткізу арқылы табыс табу. Табыс табу негізінде кәсіпорын қызметіне қатысушылардың экономикалық және әлеуметтік мүдделерін жүзеге асыру.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өз қызметін жүзеге асыру үшін кәсіпорын келесі қызмет түрлерін орындайды:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
авиацияүшін металлқұрылмалары мен жабын материалдарының өндіру және өткізу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
азаматтық авиацияда қызмет көрсету саласындағы қызметтер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
коммерциялық, сыртқы экономикалық қызмет;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
көтерме, бөлшек және комиссиялық сауданы ұйымдастыру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
транспорттық қызметті ұсыну;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жарнамалық қызмет;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
делдалдық қызмет;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
импорт-экспорттық қызмет;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
әуесервис, әуе кемелеріне ЖЖМ мен мұнай өнімдерін өткізу;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
әуе кемелерін құрылыс, жөндеу-құрылыс, құрастыру, қалпына келтіру жұмыстарын жүзеге асыру;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
авиацияға қажетті құрылыс материалдары мен құрылымдарды өндіріп, сату;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасының заңымен тыйым салынбаған басқа да әрекеттер.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Серіктестік өз қызметін толық шаруашылық есеп негізінде жүзеге асырады. Өз атынан келісімшарттар жасайды, мүліктік және мүліктік емес құқықтар мен міндеттемелерге ие. Серіктестікте жарғы капиталы оның міндеттемелері бойынша жауап бермейтін қатысушылар арасындағы үлестерге бөлінген және өздері салған салымдарының мөлшерінде міндеттемелерін орындайды. Лицензиялауға жататын қызмет түрлерін жүзеге асыру үшін серіктестік лицензияны заңмен белгіленген тәртіп бойынша алады. Серіктестіктің жарғы капиталынан 25 пайыз есебінде сақтық капиталын құруға құқылы. Сақтық капиталы жыл сайын жарғы капиталының 25 пайызына жеткенше таза табыстың 5 пайызын аударып отыру жолымен құралады.Активтерінің құрылымы ағымды және ұзақ мерзімді активтер болып келеді [18].
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сурет 2 - TAIR AVIA ЖШС-нің ұйымдық құрылымы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бүгінгі таңда жағдайында кәсіпорынның ұйымдық құрылымын талдаудың мазмұны мен маңызы зор болып табылады. Бұл кәсіпорындардың меншік иесі, жұмыскерлері, коммерциялық және басқа да тұлғалар алдында кәсіпкерлік қызметінің нәтижесіне толық жауап берушілік алатынына байланысты. Шаруашылық субьектілердің ұйымдық құрылымының қызметін талдаудың көмегімен кәсіпкерлік қызметінің жоспары жасалады, кәсіпорынның даму қорлары анықталып, бөлімшелерінің, жұмысшыларының қызметтерінің нәтижесі бағаланады.Серіктестікті басқарудың жоғарғы органы - құрылтайшылардың жиналысы;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Атқарушы орган - Бас директор;
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тексеру органы - Тексеру комиссиясы.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Серіктестіктің Жалпы жиналысы кезекті және кезектен тыс ретінде шақырылады. Серіктестіктің барлық қатысушылары жалпы жиналысқа қатысуға, күн тәртібі сұрақтарын талқылауға қатысуға, шешім қабылдау кезінде дауыс беруге құқылы. Серіктестікті қайта құру (қосу, біріктіру, бөлу, бөліп шығару, қайта құру) ерікті түрде қатысушының шешімі бойынша немесе өкілетті мемлекеттік органдардың шешімі бойынша немесе сот шешімі бойынша жүзеге асады. Қайта құру кезінде серіктестік құрылтайшы қайта құ Серіктестік қызметін тоқтатудың негізі бола алады ол туралы шешім қабылдағаннан кейін екі ай ішінде ресми басылым органдарында сәйкес хабарландыруды орнықтыру керек. Серіктестік құрылтайшының шешімі және сот шешімі бойынша - банкроттық, рұқсаты жоқ қызметтер, заң актілерімен тыйым салынған қызметтер немесе заңға бірнеше мәрте дөрекі қайшылықтар жасаған қызмет түрлерін жүзеге асырған жағдайларда таратылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Серіктестікте әр бөлімнің (өндірістік, экономикалық бөлімшелері мен маркетинг, еңбек пен қаржы бөлімдері) арасындағы байланысты қарастырайық. Әр бөлімше ара-қатынастары:
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
маркетинг бөлімі;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
жабдықтау жөніндегі менеджер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
дайын өнім қоймасы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
ТМЗ қоймасы;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
кәсіптік техникалық қызмет көрсету;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
экономист;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
кадр бойынша инспектор;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
негізгі өндірістік цех;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
кеңес беруші заңгер;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
техникалық бақылау инженері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
құрылыс инженері;
oo ----------------------------------- ----------------------------------- ----------
стандарттармен жұмыс істеуші бөлім және т.б. бөлімшелерімен өзара тығыз байланыста.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қорытындылай келе, TAIR AVIA ЖШС-нің ұйымдық құрылымын, қызметін талдаудың көмегімен кәсіпкерлік қызметінің жоспары анықталып, оның даму қорлары, бөлімшелерінің, жұмысшылары қызметтерінің нәтижесі бағаланды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2.2 TAIR AVIA ЖШС-нің экономикалық қызметін талдау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
TAIR AVIA ЖШС-нің қызметінің негізгі көрсеткіштеріне талдау жүргізейік. Төмендегі 1-кестеде соңғы үш жылдағы кәсіпорынның қызметін сипаттайтын технико-экономикалық көрсеткіштеріне сипаттама берілген.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Бұл кестеден көріп отырғанымыздай үш жыл бойынша көрсеткіштер салыстырылған.Ол 2012 - 2014 жылдар аралығындағы көрсеткіштер. Бұлар нақты құжаттардан алынған, яғни TAIR AVIA ЖШС 2012 - 2014 жылдар бойынша, бухгалтерлік балансы мен оның қосымшалары. Енді кестені талдауға толығырақ кіріссек: 1- ші кесте бойынша есепті жылы 2013 ж. ӨӨТТ - сы 74768 мың теңгені құраса, 2014 ж. ол 205939 мың теңгеге артқанын көреміз. Осы мерзім арасында кәсіпорынның тұтынушылар қатары (клиентурасы) кеңейді, бұл өнім өндіру көлемінің артуымен түсіндіріледі. Активтердің жылдық орташа құны 10297 мың. тг артқан, оған негізгі қорлардың орташа жылдық құнының 1188,5 мың. тг артуы да өз әсерін тигізді. Өндірілген өнімнің өзіндік құнын орташа алғанда ӨӨТТ - тың 97 - 98% құрайды. Кәсіпорын техника - экономикалық көрсеткіші, оның нарықтағы белсенділігі мен сенімділігінің маңызды сипаттамасы болып табылады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кесте 1- TAIR AVIA ЖШС-нің техника - экономикалық көрсеткіштері талдау
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көрсеткіштер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2012ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2013ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2014ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2014ж. салыст.өзг.,%
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2012ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2013ж.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өнімді өткізуден түскен табыс
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
71358
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
74768
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
280707
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
393,38
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
375,44
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Сатылған өнімнің өзіндік құны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
70214
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
72808
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
278428
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
396,54
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
382,41
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Жалпы табыс
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1884
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
1960
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2279
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
120,97
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
116,28
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Кезең шығындары
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2133
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2498
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3036
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
142,33
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
121,54
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Активтерден орташа құны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4088
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
4213
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
14510
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
354,94
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
344,41
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Негізгі қорлардың орташа құны
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2050
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2666
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
3854,5
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
188,02
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
144,58
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өнеркәсіптік өндірістік персонал саны соның ішінде:
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- жұмысшылар
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
- жұмыскерлер
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
29
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
19
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
10
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
38
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
23
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
15
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
48
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
35
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
13
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
165,52
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
184,21
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
130
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
126,32
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
152,17
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
86,67
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Еңбекақы қоры
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2478
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
2637
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
5027
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
202,87
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
190,63
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Орташа айлық еңбекақы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
63,2
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
69,4
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
104,9
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
165,98
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
151,15
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қор қайтарымдылығы
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
26,4
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
28,1
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
72,825
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
275,85
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
259,16
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қор ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz