Банк және банктен тыс мекемелердің несиелерінің есебі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Репсубликасы Білім жіне ғылым министрлігі
Алматы қаласы білім басқармасы
МКҚК Алматы мемлекеттік бизнес колледжі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:Банктер мен банктен тыс мекемелердің несиелерін есепке алу
Пән: Қаржылық есеп
Студент: Ахметкарим Дильназ
Курс: 3
Мамандығы: 0518000 - Есеп және аудит
Біліктілігі: 051803 Экономист-бухгалтер
Топ: 3 есеп және аудит В

Бағасы:_________( ____________)
Қорғау күні: ________________201___ж.
Пән оқытушысы: Сериккулова Анар Турехановна

Алматы 2020 ж.

Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
I тарау. Банк және банктен тыс мекемелердің несиелерінің есебі.
1.1.Банк несиелерін есепке алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2. Банктен тыс мекемелердің несиелерін есепке алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.3. Басқада несиелік операциялар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
II Тарау. Бюджетпен есеп айырысу операцияларының есебі.
2.1. Бюджетпен есеп айырысу есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2.Әлеуметтік салық есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Корпоративтік табыс салығының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .
III Тарау. Халық банк Несиелік желі шартының типтік шарттары
3.1.Кредит желісін беру туралы келісімнің стандартты талаптары (Қосылу шарты) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.2. Халық банктің несиелік операциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3. Клиенттерге берілетін қарыздар есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды.

Кіріспе
Бүгінде Қазақстан Республикасы дамыған елдердің қолданып жүрген халықаралық қаржылық есеп стандартына, Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп заңына сәйкес салық жүйесін толық пайдалануға талпыныс жасауда. Демек, нарықтық қатынастарға, барлық меншік түрін дамытуға және шаруашылықты жүргізудің экономикалық әдістері мен тәсілдерін таңдауға, шаруашылықты басқарудың тиімді механизмін (тетігін) жасауға біртіндеп қолайлы жағдай туып келеді. Сонымен қатар, аталған құбылыстар бухгалтерлік есепке де, талдау жүйесіне де жаңаша талаптар қойып отыр.
Нарықтық экономика жағдайында болатын қатал бәсекелестік күресте, табыс пен кәсіпорынды сақтап қалудың басты факторы болып, кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен қаржылық нәтижесі саналады. Ол үшін осы аталған жағдайдың мәні туралы дер кезінде және сенімді ақпарат қажет.
Тап осындай ақпараттың басым көпшілігі бухгалтерлік есептің еншісіне тиетіндігіне дау жоқ. Бұл арада қажет ақпараттармен қамтамасыз ету, көп жағдайда, бухгалтерия қызметкерлеріне жүктелетіндігі белгілі. Сонымен қоса, олар есепті оңайлатуға, салық жүйесінің талаптарын орындауға, нормативтік актілерді катаң сақтауға, басшыға берілетін мәліметтердің дәл және анық болуына жауапты болып келеді.
Берілген тақырып бойынша, яғни несие есебіне тоқтала келе, нарықтық экономиканың дамуының маңызды мәселелерінің бірі болып табылады. Кәсіпорындар мен ұйымдар өздерінің шаруашылық қызметі барысында меншікті капиталдарымен қатар басқа қатыстырылған (тартылған) капиталдарды да қолданады. Бұл қатыстырылған капитал бухгалтерлік есепте міндеттемелер деп аталады. Кез келген өндіріспен айналысатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен материалдар алғаны үшін жабдықтаушы-мердігерлерінің алдында міндетті болса, саудамен айналысатын ұйымдар өзінің сататын тауарларын жеткізіп беруші, яғни қызмет көрсетуші ұйымның алдында қарыз болуы мүмкін. Тіпті өндіріспен де немесе саудамен де айналыспайтын кәсіпорындардың өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың істеген еңбегі үшін, сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін. Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс мекемелерден, шет елдерден қарыз, несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан, сондай-ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға мүмкіншілігі болмай жабылып, аукционға салынып, сатылып жатқан ұйымдар көптеп кездеседі. Несие есебі бухгалтерлік есептегі ең негізгі, яғни қай саладағы болмасын кәсіпорындардың көкейтесті мәселелері екендігі сөзсіз.
Несие - бұл кәсіпорындарға, ұйымдарға өздерінің белгілі бір мақсаттарына банктен және банктен тыс ұйымдардан тартылған ақша қаражаттары болып табылады.
Қазіргі таңда сыртқы экономикалық себептерге байланысты, яғни ол инфляция, жұмыссыздық, қаржылық тапшылық жеке және заңды тұлғаларды несиені алуға итермелейді. Сол себептен менің тақырыбым өзекті болып келеді.
Курстық жұмыста қойылған негізгі мақсат - сырттан тартылған ақша қаражаттарын, соның ішінде несие есебінің теориялық аспектісін қарастыру. Осы мақсатқа сай, келесі міндеттер қойылды:
-- Қазақстан Республикасының несие жүйесін талдау;
-- банк несиелерін есепке алу;
-- банктен тыс мекемелердің несиелерін есепке алу;
-- жылжымайтын мүлікке беретін несиені қарастыру.

I тарау. Банк және банктен тыс мекемелердің несиелерінің есебі.
1.1.Банк несиелерін есепке алу
Банктің белсенді операцияларының негізгі түрі ретінде несиелік операциялар қарастырылады. Несие деп белгілі мерзімге, ақылы түрде уақытша бос қаражаттарын орналастыру процесін айтады. Несие бөлу эмиссиондық және бақылау функцияларын атқарады.
Екінші деңгейлі банк несиелік саясатына келесі факторлар:
1.Макроэкономикалық факторлар:
-мемлекеттегі жалпы экономика жағдайы;
-ұлттық банктің ақша-несие саясаты;
-үкіметтің қаржылық саясаты
2. Аймақтық және салалық факторлар:
-нақты банк пен қызмет көрсетілетін аймақтар мен салалардың экономикалық жағдайы;
-клиенттер құрылымымен олардың несиеге деген қажеттілігі;
-бәсекелес банктердің бар болуы.
3.Банкаралық факторлар:
-банктің меншік капиталының мөлшері;
-банктің міндеттері мен қарыздарының құрылымы;
-банк қызметкерінің тәжірибесі.
Несиені көп түрлі белгілері бойынша жіктеуге болады:
1.Кредиторлар бойынша:
-орталықтандырылған;
-бюджеттік;
-банктік емес қаржылық ұйымдар;
-коммерциялық;
-сыртқы.
2.Қарыз алушылар бойынша:
-қаржылық институттарға, үкіметке (қаржы министрлігі), бюджеттен тыс қорларға, банктерге емес қаржылық ұйымдарға несиелер;
- экономикалық салалары бойынша: ауыл шаруашылығына, өнеркәсіпке, саудаға және т.б.
-жеке кәсіпкерлерге (заңды тұлға емес қызметті іске асыру).
3. Банктік несиені қолдану мерзіміне байланысты мындай түрлерге ажыратуға болады:
-қысқа мерзімді;
-ұзақ мерзімді;
4. Қолдану сипаты мен бағыты бойынша:
-негізгі қорларға несиелер;
-айналым капиталына несиелер;
5. Қамтамасыз ету түрлері және қолда болуы бойынша:
-қамтамасыз етілген: тұрақсыз, кепілмен, тапсырыспен, кепіл затымен;
-сақтандырылған;
-қамтамасыз етілмеген: бланкті (сенімді);
6. Ұсынылған шарт бойынша: авальді, акцепті, аукционды, валюталық, ипотекалық несиелер, консорциалды, дебетті сальдоны жабу несиесі (овердрафт), лизингті, ломбардты, онкольді, тұтыну несиесі, револьверлі, резервті, маусымдық несие, факторинг, форфейтинг.
8. Несиелеудің объектісі бойынша:
-меншікті айналым құралдарының жетіспеушілігін толықтыру;
-материалды қорлардың жиынтығын құру;
-күрделі салымдарды қаржыландыру;
-еңбекақы төлеу;
-тиімділігі жоғары және қайтымы тез шараларды несиелеу.
Несиелеу кезеңдерінп келесілер жатады:
1.Дайындық жасау кезеңі: несие алушыға несиені берумен байланысты мүмкіншіліктерін іздестіру және олардың тиімділігі туралы шешім шығару.
2.Бірінші кезең сәтті аяқталған жағдайда екінші кезең - құжаттарды , яғни несиелік мәміле және тағы да басқа құжаттарды рәсімдеу.
3.Ағымды кезең - несиенің тікелей пайдалану кезеңі, мұнда несие беруші мен несие алушы несиені ұсыну мен пайдалану туралы ақпаратпен алмасады. Бұл кезең де белгілі құжаттардың толтырылуын талап етеді.
4.Несиелік мәміле - несие беруші мен несие алушының арасындағы қарым-қатынастарды реттейтін басты құжат. Қазіргі таңда несиелік мәміле келесі бөлімдерден тұрады:
1. Негізгі мағлұматтар;
2. Қарызданушының құқығы мен міндеті;
3. Банктің құқығы мен міндеті;
4. Екі жақтың жауапкершілігі;
5. Келіспеушіліктерді шешу тәртібі;
6. Мәміленің жарамдылық мерзімі;
7. Екі жақтың заңды мекен-жайлары.

1.2. Банктен тыс мекемелердің несиелерін есепке алу
Қарыз капиталының қозғалысын несиелеу - ол пайыз түрінде қарызға төлем ақы ретінде қайтарылатын капитал.
Несиенің объективті қажеттілігі ең алдымен өнеркәсіп пен суда капиталының айналымдық заңдылығымен байланысты.
Несиелеу есепке алу үшін Несиелер бөлімшесіне енгізілген Банк несиелері, Банктен тыс мекемелердің несиелері, Басқа да несиелер сияқты пассивті шоттарда пайдаланылады.
Банктердің несиелерін есепке алу. Қысқа мерзімді және мерзімді несиелерді беру Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкісі бекіткен Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді несиелендіруді ұйымдастыру ережелеріне сәйкес жүргізіледі.
Несие беру және оның операцияларын жүргізу лицензия берілген Ұлттық банктің шешімімен айқындалған ресми статусы бар банктер арқылы жүзеге асырылады. Несие негізінен оны өтеу қабілеті бар кәсіпорындарға беріледі. Несие өтеу қабілеттілігі деп кәсіпорынның өзінің борышты міндеттемелерін толығымен және уақытында есептесе алуын айтамыз. Кәсіпорындарға несие, негізінен, өнеркәсіптің тиімділігін арттыруға және оның ғылыми-техникалық деңгейін көтеруге, тиімділігі жоғарғы жаңа өнім түрлерін шығаруға, ынталандыруға, халыққа түрлі қызметтерді көрсетуге, халық үшін экспортқа тауар шығаруға байланысты шаралар мен мақсаттарға орындайтын клиенттерге, өз қаржыларын осы банктің депозиттеріне және шоттарына сақтайтын банк акционерлеріне, кәсіпорындарға және ұйымдарға беріледі. Олардың ішінен жете көңіл бөлінетіндері өз міндеттемелерін дер кезінде орындайтын клиенттерге, өз қаржыларын осы банктің депозиттеріне және шоттарына сақтайтын банк акционерлеріне, кәсіпорындарға және ұйымдарға беріледі.
Несие мерзімділік, қайтарымдылық және төленетін жағдайында коммерциялық және келісім-шарт негізінде беріледі.
Несие беру банктердің өздерінде бар несие қорларының көлемінде жүзеге асырылады. Банк қарыздары бұрындары берілген суда бойынша қайтару мерзімі өтіп кеткен қарыздары жоқ болса ғана беріледі. Банк мекемесі табысы төмен өтіп кеткен қарыздары жоқ болса ғана беріледі. Банк мекемесі табысы төмен кәсіпорындарға несие беру үлкен қауіп туғызатындықтан, ондай кәсіпорындармен несие қатынастарын орнату мәселесі жан-жақты зерттеледі.
Кәсіпорын несие алу үшін несиенің сомасы және пайдалану мақсаты, өтеу мерзімі, сондай-ақ несиеленетін шараның қысқаша сипаттамасы және оны жүзеге асырудың экономикалық тиімділігі дәлелденген жағдайда жазбаша түрінде банкке өтініш білдіреді. Банк жасалған өтініштің негізінде, егер кәсіпорынның қарызы жоқ босла және бұрындары аталмыш кәсіпорынның олардың берген несиесін оқтын-оқтын пайдалана отырған болса, онда кәсіпорынның берген өтінішінің оң шешімін табуы мүмкін.
Әдетте, қарыз шоттары банктерден есеп айырысу шоты ашылған жерінде ашылады. Бұл үшін кәсіпорын банкке төменде келтірілген өтініш-міндеттемесін ұсынуы керек.
Сонымен қатар, банктен несие алу үшін бірінші рет барған кәсіпорын өзінің жарғысын, ұйымдастыру құжаттарының көшірмесін, ережелерін, жалға алу келісімдерін, тіркеу куәлігі және клиенттің несие алу құқығының барлығын растайтын басқа да құжаттарын банкке ұсынады. Қарыз алушының несиені алғаш рет алып отырғандығына немесе несиені үнемі пайдаланып жүргендігіне қарамастан несиені алудың мақсаты, пайдалану мерзімі зерттеледі, содан соң ғана несиелендірілетін шараның техникалық-экономикалық негіздемесі, күтілетін түсімнің есебі; жылдық пен тоқсандық бухгалтерлік және статистикалық есептері, қаражат нәтижесі жөніндегі есептері, басқа банктердегі ашылған шоттарының көшірмесі; қарыз алушының несиені қайтару қабілеттілігі және қаражат жағдайын анықтайтын басқа да деректер; банк тәжірибесінде қабылданған нысандағы несиені уақытында қайтаруды қамтамасыз ететін мүмкіндігі және басқа да құжаттарының көшірмесі банкке ұсынылады.
Аталған құжаттар болған жағдайда банкке заңмен белгіленетін талаптарға, санитарлық-тазалық, экологиялық және басқа да нормаларға жауап беретін кәсіпорындарының құрылысының жобасы сондай-ақ жоғарыда аталған нормалардың, мердігерлік келісімдердің сақталатындығы аталған нормаларадың, мердігерлік келісімдердің сақталатындығын растайтын сараптау мекемелерінің және смета құжаттары бар болса ғана несиелеу саясаты оң шешімін табуы мүмкін.
Несие беру келісім шарты бекітілгенге дейін банк қарыз алушының несиені қайтару қабілеттілігі мұқият талдауға, қарыздың өтелмеуіне әсер ететін факторларын; қарыз алушының атағын, бұрын алынған ссудасын уақытында өтеуі, басқа міндеттемелерге қатынасын, қарыз алушының экономикалық және қаражаттық жағдайын, балансы бойынша төлем қабілеттілігін және несиені пайдалану тиімділігі және тағы басқа мүмкіндігін зерттеуге міндетті.
Қарыз беруші банк қарыз алушыдан негізгі қарызын да, оған төленетін пайызын да өндіріп алуға және олардан кепілдік мүліктерін талап етуге құқығы бар. Тауарлы-материалдық құндылықтарды, өнімдерді және басұа да кепілдік салуға болатын мүліктерін ұсынған жағдайда банк несие береді.
Қарыз алушының мүлкіне банк олардың арасында жасалған келісім-шарт бұзылған жағдайда ғана иелік ете алады. Сондай-ақ, кепілге алу міндеттемесі қарыз алушы төлеуге қабілетсіз және банкротқа ұшыраған кезде, кепілге салынған мүлікті өткізуден түскен түсімді несиені өтеуге жатқызылады. Кепілге салу жөніндегі келісім тұрғын үйді кепілге салуды қоспағанда, нотариалдық куәліксіз жазбаша түрде жасалады. Қарыз алушыға тиесілі тауарлы-материалдық құндылықтары немесе шығарылуына қарай дайын өнімді кепілге салу кепілге салудың бір түрі болып табылады. Кепілге салуға ақашалай бағаланатын мүліктер, соның ішінде бағалы қағаздар да ұсынылуы мүмкін. Кепілге салынған құндылықтар әдетте қарыз алушының иелігінде қалады, қарыз алушы кепліге салынған тауарлы-материалдық құндылықтарды басқа құндылықтарға ауыстырған жағдайда сатуға немесе өз өндірісінде қайта өңдеуге құқылы. Кепілге салынған бағалы қағаздар несие келісіміне қол қойылғаннан кейін, банкке сақталуға беріледі және несие толық өтелеіп, ол бойынша пайыз төленгеннен кейін қарыз алушыға қайтарылады. Борышкер кепілге салумен қамтамасыз етілген міндеттемесін орындамаған жағдайда кепілге салынған мүліктің құнынан банктің талабын қанағаттандыру соттың шешімі бойынша жүзеге асырылады. Банк мүлікті кепілге салуға қабылдаған кезде, әсіресе, кепілге салынған мүлікті сақтау кезінде оның толық сақталуы қамтамасыз етілмеген жағдайда, қарыз алушының есебінен оның сақталуын талап етуге құқылы. Кепілге салынған мүлік жойылған жағдайда, егер ол сақтандырылған болса, банк талабын сақтандыру өтемінен қанағаттандырудың айрықша құқығын пайдалана алады. Банк шартта белгіленген тәртіпке сай, қарыз алушының кепілге салған мүлігініің құнынан несиенің сомасын өндіріп алуға құқылы.
Кепілдеме негізінен жазбаша түрде ұсынылады және ол несиені пайызымен бірге өтеудің міндеттемесі болып табылады. Қарызданушы кепілдеме хатын өзінің шоты тұрған жердегі банк мекемесіне ұсынады. Бұл жерде қарыз да, оның проценті де толығымен өтелгенге дейін сақталады. Қарыз алушының банкісіне кепілшіл-банктің кепілдеме қабылданғаны жөнінде белігісі бар көшірме ұсынылады. Кепілдеме қарыз беріллгенге дейін беріледі, ол қарыз бойынша төлемді кейінге қалдыруы жөнінде банке барған қарыз алушыдан да талап етілуі мүмкін.
Несие, әдетте, қарыз алушының есеп айырсу шотыдһнда қаражаттың бар болуына қарамастан, қолма-қолсыз тәртіпте беріледі немесе оның есеп айырысу шотына аударылады.
Банк несиелік келісім шартты жасамастан бұрын, қарыз алушының несиені өтеу қабілеттілігін, қарызданушының репутациясын, қаржылық және экономикалық жағдайын, баланс өтімділігін, айналым қаражатының пайдалану тиімділігін басқа да жағдайларын жан-жақты талдап зерттейді.
Несие алған жағдайда: 1030, 1010 - есеп айырысу мен касса шоты; 3310 - жабдықтаушылар мен мердігерлердің шотын несиенің есебінен төлеген кезде аталған шоттар дебеттеліп және Банк несиелері шоты кредиттеледі.

1.3. Басқада несиелік операциялар есебі
Тауарларды алу үшін берілетін вексельдердің есебі. Сатып алушы сенімхат арқылы жабдықтаушыдан жеткізілген тауармен есеп айырысу кезінде жай немесе аудармалы вексельді пайдалануы мүмкін.
Вексель ұстаушы жабдықтаушылармен, мердігерлермен және басқа да крелиторлармен есеп айырысуда берілген вексельмен қамтамасыз етілген қарызын есепке алады.
Индоссамент бойынша вексельді беру операцияларының беру есебі.
Кез келген жай немесе аудармалы вексель индоссамент арқылы берілетін жазуы айналысқа түсуі мүмкін, яғни осы вексель бойынша бір тұлға екінші бір тұлғаға өз құқығын яғни қойылатын шарттардан басқаларын береді, демек вексель ұстаушы аударма вескельде, Бұйрығын емес, бірақ соған ұқсас мағынадағы сөзді көрсетеді.
Облигацияларды сату жолымен тартылған заемдық қаражаттар бойынша операциялар.
Облигация - оның иесінің ақша қаражатын салғанын куәландыратын және көзделген мерзім ішінде осы облигациясының номиналдық құнын белгіленген проценті мен өз ұстаушысына өтеп беру міндеттемесін растайтын құнды қағаз. Облигация өзінің шығарылған мақсатына, пайызды төлеу процедурасына, қамтамасыз ету мен өтек шартына байланысты ол - есеп айырысатын, қайта қаржыландыратын, жай, табысты, иесі жазылуы, ұсынуға арналған, және арнайы айналымы қамтамасыз етілмеген болып бөлінеді.
Облигацияны шығару, әдетте, бірнеше кезеңнен тұрады:
-облигацияны шығару туралы шешім қабылдау;
-шығарудың жобасын әзірлеу және тіркеу;
-облигацияны инвесторлар ортасына орналастыру;
-шығару туралы есеп беруді тіркеу, екінші рет олардың нарығын ұйымдастыру;
Облигацияны шығару туралы айтқанда, оны кез келген кәсіпорын шығара алмайтындығын ескерген жөн. Егер оған деген инвесторлардың қызығушылығы болмаса, нақты бір инвестициондық бағдарламамен жасалмаса, онда оның шығарудың мәні де жоқ болады. Сол үшін облигацияны шығармастан бұрын, оның барлық болашақ параметрлерін мұқият зерттеу керек.
Кәсіпорын қызметкероері үшін берілетін банк несиелерін есепке алу.
Кәсіпорын өз қызметкерлеріне банктен жеке тұрғын үй құрылысына, саябақ үйлерінің құрылысына және тағы да басқа мақсаттарға алған қарыздары бойынша делдал рөлін атқара алады. Несиелеу несиені рәсімдеу және оларды өтеу тәртібі банк ережелерімен және келісім-шартымен реттеледі. Онда олардың мерзімі, пайыздың мөлшерлемесі, өтеу тәртібі, берілетін несиеніңм қамтамасыз етілуі көрсетіледі.
Несиені алу үшін келесі құжаттарды банкке ұсыну қажет:
-төл құжаты;
-жұбайының құжаты;
-салық төлеушінің тіркелген нөмірі (СТН немесе РНН);
-неке туралы куәлік;
-балалардың тууы туралы куәлігі;
-жұмыс істейтін орнынан алған анықтамасы яғни соңғы 12 айдың ішіндегі орташа жалақысы, онда бас бухгалтердің қолы және мөрі болуы тиіс;
-кепілдік бойынша алған құжаты.

II Тарау. Бюджетпен есеп айырысу операцияларының есебі.
2.1. Бюджетпен есеп айырысу есебі

Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығына жеке ортақ ерекшеліктерімен көзге түсетін оқшауланған сфераларды бөліп көрсетуге болады. Мәселен,мемлекеттің шаруашылық жүргізуші субъектілерімен,халықпен қалыптасатын қатынастары жалпы қоғамдық өнімді құндық бөлудің ерекше саласын құрайды. Олар қоғамдық өнімді,құндық қажеттіліктерді қанағаттандыруға арналған қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты болады.Қаржы қатынастарының бұл жиынтығы мемлекеттік ұғымының экономикалық мазмұнын құрайды.
Бюджет жүйесінде есеп айырысудың мәні зор. Бюджетпен есеп айырысудың есебі мына белгілермен сипатталады:
1) Мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін оқшауландырумен және оны қоғамдық өнімнің қажеттіліктерін қанағаттандыруға пайдаланумен байланысты бөліктік қатынастардың айрықша экономикалық нысаны болып табылады.
2) Құнды жасау және құнды тұтынуға қызмет ететін өндірістік емес сфера қаржысынан мемлекеттік бюджетпен есеп айырысудың айырмашылығы- сол ұлттық шаруашылықтың салалары,аумақтар,экономиканың секторлары,аумақтар арасында құнды қайта бөлуге арналған.
3) Қоғамдық өмірдің оның тауар нысанындағы қозғалысымен тікелей байланысты емес құндық бөліністің стадиясын білдіреді және одан белгілі үзілісте жүзеге асады, ал қаржы қатынастары материалдық өндірісте де, өндірістік емес сферада да тауар-ақша қатынастары тығыз байланысты.
Бюджетпен есеп айырысу есебі басқа экономикалық категория сияқты материалдық-заттай түрінде болады.
Бюджетпен есеп айырысу есебінің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны тек экономикалық категория және мемлекеттің орталықтандырылған ақша қоры ретінде ғана емес, сонымен бірге негізгі қаржы жоспары, әлеуметтік-экономикалық процестерді реттеу механизмінің жиынтық ұғымы ретінде қарауға болады. Нарықтық механизмге көшу жағдайында бюджетпен есеп айырысу есебінің қаражаттары ең алдымен экономиканың құрылымын қайта құруды, кешенді мақсатты бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыруға, ғылыми-техникалық әлуетті арттыруға, әлеуметтік дамуды тездетуге және халықтың табысы аз жіктерін қолдау, сондай-ақ денсаулық сақтау, білім беру және мәдениет мекемелерін қорғауға бағытталуы тиіс. Шығындар мен салықтар арқылы бюджетпен есеп айырысу экономика мен инвестицияларды реттеудің және ынталандырудың,өндіріс тиімділігін арттырудың маңызды құралы болып табылады.
2.2.Әлеуметтік салық есебі
Әлеуметтік салық - заңды тұлғалардың бюджетке төлейтін салықтарының бірі. Оның басқа салық түрлерінен ерекшелігі, бұл салықтың мөлшері кәсіпорынның жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың атқарған қызметі мен орындаған жұмысы үшін есептелінетін еңбекақы төлеу қорына тікелей байланысты болып табылады. Яғни бұл салық ұйымның еңбекақы төлеу қорына тікелей байланысты болып табылады. Яғни бұл салық ұйымның еңбекақы төлеу қорының белгілі бір пайызы түрінде есептеліп кәсіпорынның шығындарына қосылып отырады. Бірақ та жұмысшылар мен қызметкерлерге есептелген еңбекақыдан ұсталмайды. Әлеуметтік салықты төлеушілердің қатарына барлық заңды тұлғалар мен кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар жатады.
Әлеуметтік салық салық салу объектісіне, яғни еңбекақы төлеу қорына табыстың барлық түрлері кіреді; оның ішінде әр түрлі сыйақылар, жәрдемақылар, жеке әлеуметтік жеңілдіктер және тағы да басқадай төлемдер.
Шаруашылық жүргізуші ұйымдарда әлеуметтік салық ағымдағы айдың еңбекақытөлеу қорының заңда қаралған пайызы мөлшерінде есептеледі де, келесі айдың 15-ші күнінен кешіктірілмей төленуі тиіс. Кәсіпорында әлеуметтік салық сомасы есептелгенде оның бухгалтериясында мынадай жазу жазылады;
Д-т: Жалпы және әкімшілік шығындар деп аталатын шот.
К-т: Әлеуметтік салық деп аталатын шот.
Ал ол сома бюджетке есеп айырысу шотынан төлегенде:
Д-т: Әлеуметтік салық деп аталатын шоты;
К-т: Ақшалар деп аталатын шоты түріндегі бухгалтерлік жазуы жазылады.
Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы
Есепті жылда салық салынатын табыстары бар заңды тұлғалар табыс салығын төлеушілер болып табылады. Табыс салығын төлеушілер қатарына заңды тұлғалар, олардың филиалдары және оқшауланған (дербестелген) бөлемшелер кіреді.
Әрбір салық төлеуші салық салынатын табысты анықтау үшін, жылдық табыстың жинақталған сомасынан табыс табу мақсатында жұмсалған шығындар мен шеккен зияандардың сомасын шегереді.
Кәсіпорынның жылдық табысына, яғни жыл бойы кіріс еткен сомаларының жиынтығына сатылған немесе өткізілген өнімдер, атқарылған жұмысы мен көрсетілген қызметі және басқа да қаражаттары, сондай-ақ сатып алушыдан алуға тиісті сомалардың есебінен өзара есеп айырысу ретінде үшінші тұлғаларға жіберилген немесе тікелей не болмаса жанама шығындарды өтеуге жіберілген немесе тікелей не болмаса жанама шығындарды өтеуге жіберілген қаржылар жатады.
Салық салынған табыстардың және одан шегерілетін шегерімдер мен жеңілдіктердің құрамы, сондай-ақ салынатын табыс салығының мөлшері салық кодексінде қаралады.
Салық төлеуші кәсіпорын тиісті салық органына заңды тұлғаның салық салынатын табысының деклорациясын ұсынуға тиіс.
Ұйым өзінің есепті жылдағы алған табысы бойынша табыс салығы сомасын есептеу барысында бухгалтерлік есепте мына түрдегі екі жақты жазу жазылады:
Д-т: Корпоративтік табыс салығы бойынша шығындар шоты;
К-т: Төленетін корпоративтік табыс салығы -- шоты.
Ал бұл сома бюджетке аударылғанда:
Д-т: Төленетін корпоративтік табыс салығы деп аталатын шот;
К-т: Ақшалар деп аталатын шоты түріндегі бухгалтерлік жазуы жазылады.

2.3. Корпоративтік табыс салығының есебі
ҚР - да корпоративті табыс салығы салықтардың ішіндегі ең күрделісі және салық сомасы жағынан ең ауқымдысы. Корпоративті табыс салығы бюджет түсімдерінің 27,2 % құрайды. Салық кодексі қабылданған кезеңге дейін салықтың бұл түрі заңды тұлғалардың табыстарынан алынатын табыс салығы деп аталды. Кейіннен атауы өзгеріп, халықаралық стандартқа сәйкес корпоративті табыс салығы деп аталынды. Корпоративті табыс салығын салық салу объектілері бар заңды тұлғалар төлейді.
Заңда тұлғалар екі топқа бөлінеді:
:: Коммерциялық ұйымдар;
:: Коммерциялық емес ұйымдар.
Коммерциялық ұйымдар дегеніміз - белгілі бір табыс көзі бар заңды тұлғалар.
Кіріс түсіру негізгі мақсаты болып табылмайтын және алынған таза кірісті қатысушылар арасында бөлмейтін заңды тұлға коммерциялық емес ұйым деп аталады.
Корпоративті табыс салығын төлеушілер:
:: ҚР - ң резидент заңды тұлғалары(ҚР Ұлттық Банкі мен мемлекеттік мекемелерді қоспағанда);
:: ҚР - да қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе ҚР - дағы көздерден табыс алатын резидент емес заңды тұлғалар.
Корпоративті табыс салығы бойынша салық салу объектілеріне:
:: Салық салынатын табыс;
:: Төлем көзінен салық салынатын табыс;
:: ҚР - да қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаның таза табысы жатады.
Бухгалтерлік есепте табыстың (зиянның) сомасы бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес анықталған табыс пен шығындардың айырмасынан құралады. Салық салынатын табыстың сомасы салық заңына сәйкес анықталады. Салық заңы талаптарынан бухгалтерлік есеп талаптарынан өзгешілігі бар. Осының негізінде бухгалтерлік есепте анықталған табыс пен салық салынатын табыстың арасында айырмашылық пайда болады. Бұл айырмашылық пайда болу себептеріне байланысты тұрақты немесе ауқытша болып бөлінеді.
Тұрақты айырмашылықтын пайда болу себебі, бухгалтерлік табысты анықтау барысында есепке алынатын табыс пен шығындардың кейбір бөлігі салық салынатын табысты санағанда есепке алынбайды. Тұрақты айырмашылықтар қатарына мыналар жатады:
* Валюталық шоттармен шетел валютасы бойынша туындаған бағамдық айырмашылық;
* Бюджетке төленетін айыппұл ықпалшаралары (санкциясы)
* Кәсіпкерлікпен байланысты емес шығындар;
* Қазақстан Республикасы Үкіметі белгіленген шектен артық мөлшерде төленген іссапарлық, өкілдік (представительские) және тағы басқа шығындар.
Уақытша айырмашылықтың пайда болу себебі есеп беретін кезеңде есептелген бухгалтерлік табыстар мен шығындардың кейбір баптар бойынша сомасы осы кезеңдегі салық салынатын табыстарды анықтарды есепке алынбай келген кезеңдердегі салық салынатын табыстардың құрамына кіргізіледі. Сөйтіп, есеп беретін кезеңдегі пайда болған уақытша айырмашылық келешектегі есеп беретін мезгілде күшін жояды.
Уақытша айырмашылық мыналардың нәтижесінде пайда болады:
* Бухгалтерлік есеппен салық есебінде табыстар мен шығындарды мойындау уақытын белгілеу тәсілдемесінің айырмашылығынан (бухгалтерлік есепте - есептеу принципі, ал салық есебінде - кассалық әдіс бойынша);
* Бухгалтерлік есеп пен салық есебінде амортизациялық ацырымды есептегенде әр түрлі әдістерді қолданудан;
* Негізгі құралдарды бухгалтерлік есептен шығарудан болатын айырмашылықтан және тағы басқалардан.
Бухгалтерлік және салық есептерінің талаптарындағы өзгешіліктер нәтижесінде пайда болған айырмашылықтар Кейінге қалдырылған корпоративтік табыс салығы деп аталатын шотта жүргізіледі. Бұл пассивті шот болғандықтан кейінге қалдырылған салық сомасы өскенде бұл шот кредиттелініп, ал азайғанда дебиттелінеді. Кейінге қалдырылған салық сомалары бұл шотта өздерінің түрлері бойынша бөлек есептеледі.
Салықтық төлем немесе есептік кезеңдегі салықтық төлемдердің экономиясы - бұл табыс салығының сомасы немесе қаржылық - шаруашылық қызметтер туралы есептің қорытындысының экономиясы, баптардағы салық сомаларын қоспағанда, бұрынғы кезеңге жататын және қаржылық - шаруашылық қызметтер туралы есеп берудің қорытындысында көрсетілмеген.
Салық салынатын кіріс(шығыс) - бұл салық заңына сәйкес анықталатын есептік кезеңдегі кіріс(шығыс) сомасы.
Төленетін табыс салығы - бұл есептік кезеңде төлеуге жататын және салық салынатын кірістен ұсталынатын салық сомасы.
Уақытша ауытқулар - бұл есептік кезеңдегі бухгалтерлік кірістпен және салық салынатын кірістің арасындағы айырмашылық. Бұл салық салынатын кіріске кіріс пен шығыстың кейбір баптары кіретін кезең, бухгалтериялық кіріске кіретін кезеңмен сай келмейді. Уақытша ауытқулар бір кезеңде пайда болса, келесі кезеңде жойылады.
Салықтық төлем кезеңі міндеттемелер тәсіліне сәйкес мыналар кіреді:
-төленуге жататын табыс салығы
-ағымдағы кезеңде жойылатын немесе туындайтын уақытша ауытқулардың салықтық әсері.

Салық төлеушілер белгіленген тәртіппен аванстық төлемдерді енгізу жолымен салық кезеңі ішінде корпоративті табыс салығын төлейді. Салық төлеуші корпоративті табыс салығы бойынша декларация тапсырғанға дейінгі кезең ішінде төленуге тиіс аванстық төлемдер сомаларының есебін жасап, есепті жылдан кейінгі жылдың 20 қаңтарына дейін салық төлеушінің тіркелген орны бойынша салық органына табыс етіледі. Салық төлеуші салық қорытындысы бойынша корпоративті табыс салығы бойынша түпкілікті есеп айырысуды декларация тапсыру үшін белгіленген мерзімнен кейін он жұмыс күнінен кешіктірмей жүзеге асырады.
Бүгінгі таңдағы корпоративті табыс салығының ставкалары:
-салық төлеушілер жүргізілген түзетулерді ескере отырып және белгіленген тәртіппен шеккен залалдары сомасына азайтылған салық салынатын табысынан 30% ;
-негізгі өндіріс құралы жер болып табылатын салық төлушілер жүргізілген түзетулер ескерілген белгіленген тәртіппен шеккен залалдары сомасына азайтылған салық салынатын 10%;
-резидент еместердің ҚР-дағы көздердің алынатын табыстарын қоспағанда, төлем көзінен салық салынатын табыстар төлем көзінен 15%;
-ҚР-да тұрақты мекеме арқылы қызметін жүзеге асыратын резидент емес заңды тұлғаның таза табысы корпоративті табыс салығының үстіне 15% бойынша салық салынады:
Корпоративті табыс салығы үшін күнтізбелік жыл - салық кезеңі болып табылады. Корпоративті табыс салығы бойынша декларацияны салық органдарына есеті салық кезеңінен кейінгі 31 наурызынан кешіктірмей табыс етеді.
Салық төлеушілер корпоративті табыс салығын төлеуді өзінің тұрып жатқан орны бойынша жүзеге асырады.

III Тарау. Халық банк Несиелік желі шартының типтік шарттары
3.1.Кредит желісін беру туралы келісімнің стандартты талаптары (Қосылу шарты)
Осы стандартты талаптарды (бұдан әрі - Қосылу шарты) Қазақстан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.