Тарих философиясындағы өркениет ұғымы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Орындаған: Шығыстану факультетінің

1-курс магистранты

Сайдалиева Дания

Мазмұны

1 ТАРАУ. А. ТОЙНБИ МҰРАСЫНДАҒЫ ӨРКЕНИЕТ ҰҒЫМЫ

1. 1 Тарих философиясындағы «өркениет» ұғымы.

1. 2 А. Тойнби өркениеттерінің пайда болуы мен дамуы

1. 3 А. Тойнбидің шақыру-жауап теориясының сипаттамасы

КІРІСПЕ

Зерттеудің өзектілігі қазіргі философияда тарих философиясының мәселелері Белсенді талқыланатындығында. Тарих әртүрлі баламаларды қажет етеді деген идея танымал. Тарих алдын-ала төселген рельстермен жүреді деген оймен келісу қиын. Адамзат дамуының әртүрлі әлеуметтік-тарихи жолдары идеясы көптеген өнімді және маңызды ой қозғалыстарын қамтиды. Әлемдік тарихтың дамуы өркениеттік және мәдени ерекшеліктерді жоюды емес, осы бірегейлікті сақтауды білдіреді. Тарихтың ашықтығы, оның әмбебаптығы идеясы барлық мәдени матрицалардың бүкіл адамзаттың дамуының негізгі жолын бейнелейтін белгілі бір орташа нүктеге мүлтіксіз жақындауы туралы қатаң идеямен үйлеспейді. Барлық халықтарға бірыңғай техникалық немесе, айталық, ақпараттық өркениет жүйесін енгізу мәдениеттердің алуан түрлілігін едәуір төмендетеді. Әрине, қазіргі әлем ақпараттық өркениетке бет бұруда. Бірақ ол қалай көрінеді? Болашақтың басқа жобалары болмайды ма? Бұл процеске барлық елдер қатысады ма? Бұл сұрақтар барлық заманауи философтарды толғандырады.

Зерттеу нысаны - А. Тойнбидің философиялық мұрасындағы өркениет ұғымы.

Зерттеу тақырыбын қазіргі тарих философиясындағы «өркениет» ұғымы атқаратын рөлді қарастыру деп атауға болады.

Зерттеудің мақсаты - Қазіргі Әлеуметтік динамика мен философиялық және тарихи білім кешенінің дамуы аясында А. Тойнби берген «өркениет» түсінігіне сыни талдау жасау.

Зерттеу міндеттері:

А. Тойнбидің философиялық мұрасындағы «өркениеттің» нақты түсінігін талдау;
қазіргі тарихнамалық ойлаудың ерекшеліктерін ашу;
қазіргі әлеуметтік ойлаудағы Тойнби өркениеті тұжырымдамасының орнын көрсету;
адамзаттың тарихи дамуындағы «өркениеттің» заманауи тұжырымдамаларының рөлін айқындау;
өркениеттік даму жолы туралы қазіргі философиялық пікірталастарда А. Тойнби тұжырымдамасының ерекшеліктерін анықтау.

Ғылыми жаңалығы:

1. Зерттеу А. Тойнби тұжырымдамасын тарихтың либералды, консервативті және радикалды нұсқаларын бөліп, кең тарихи-философиялық тұрғыдан қарастыруға тырысады. Бұл тәсіл Тойнби тұжырымдамасының реңктерін ашуға, сонымен қатар оның қазіргі философиялық бөліністердегі рөлін көрсетуге мүмкіндік берді.

2. Тарихтың философиялық рефлексиясы барысында пайда болатын негізгі практикалық салдарды анықтау. Тарих философиясы ғылыми жобада көптеген ағымдар мен проблемалармен ұсынылған. Атап өтілгендей, өркениеттің біздің күндері ретінде басты кедергілер жолдарында жаһандану әлем.

Жоба тақырыбының деректік негізі:

Көптеген авторлар өркениет құбылысын зерттеді, олардың арасында әйгілі мынандай есімдерді атауға болады: Н. Я. Данилевский, о. Шпенглер, П. Сорокин, орыс авторларының арасында, ең алдымен, В. Ф. Агеев, П. С. Гуревич, А. Г. Огурцова, Ю. Н. Солонин, Г. Д. Чеснокова және басқалар. Мазмұны жағынан үлкен сәйкестікпен авторлар өркениеттердің қалыптасуы мен жұмыс істеуінің ұқсас процестерін көрсетуге тырысып, әртүрлі терминдерді қолданады. П. Сорокин оларды «мәдени супержүйелер», Шпенглер - «Hochkultur» (жоғары мәдениеттер немесе жоғары дамыған мәдениеті бар қоғамдар), В. Ф. Агеев - «негізгі мәдениеттер». Алайда олардың негізі бір - мәдениет. Ол өркениеттің негізі болып табылады және оның мазмұнын цементтейді, авторларға мәдениеттердің жеке элементтерін қарастыруға, өркениеттердің әртүрлі нұсқаларын немесе мәдениеттің ұлттық түрлерін алуға мүмкіндік береді. Нені атап өту керек? Өркениет әрқашан шағын елдің мәдениетіне қарағанда үлкен көлемге ие. «Әрбір өркениет - бұл жеке жердегі ерекше адамзаттың бейнесі» - деп жазады П. С. Гуревич.

Мәселені зерттелу дәңгейі

Тойнби мұрасын алғашқы зерттеушілердің бірі орыс әдебиетінде Г. Д. Чесноков болды. Ол отыз жылдан астам уақыт бойы А. Тойнби жасаған «жергілікті өркениеттер» тұжырымдамасын сынға алды. Г. Д. Чесноковтың пікірінше, «Тойнбиде мәдениеттердің жергілікті оқшаулануы идеясы әртүрлі елдердің халықтары арасындағы байланыс айтарлықтай қиын болған кезде ерте өркениеттер тарихын зерттеудің әсерінен пайда болды. Шынында да, құл иеленушілік және ішінара феодалдық қоғамның тарихы әр түрлі халықтар арасында саяси құрылымның және діни ғибадаттардың әр түрлі формаларын, ғылым мен өнер саласындағы жетістіктердің ерекше қайталанбас үлгілерін береді, осының бәрі елдер мен халықтардың дамуында бірыңғай сызықтың болмауы туралы түсінік тудыруы мүмкін». Идеологиялық қондыру Г. Д. Чесноковқа А. Тойнби тұжырымдамасы туралы егжей-тегжейлі түсінік беруге мүмкіндік бермеді.

Зерттеудің әдістемесі мен теориялық негіздері

Әдіснамалық аспектілерге алынған материалды герменевтикалық түсіндіруді қолдану әрекеті жатады. Жұмыстың контексінде генетикалық, салыстырмалы, құрылымдық, құрылымдық-функционалды және философиялық талдау сияқты әдістер қолданылады.

ТОЙНБИ (Toynbee) Арнольд Джозеф (14 сәуір 1889, Лондон - 22 қазан 1975, Йорк) - өркениеттер теориясын дамытқан ағылшын тарихшысы және әлеуметтанушысы. Негізгі еңбегі - «тарихты түсіну» (A Study of History, V. 1-12, 1961; рус. 1991 ж. т. ) . Тойнбиді тарихи процестің жаһандық ырғағы мен мәдениеттердің алыс байланыстары қызықтырады. Ол «Исаның заманындағы Палестинаның тарихы, Платон Грециясының тарихы сияқты, Виктория дәуіріндегі британдықтардың өміріне Елизавета заманындағы Англия тарихынан гөрі әлдеқайда күшті әсер еткеніне» сенімді (Тойнби А. Дж. Тарих сотының алдындағы өркениет. М., 1995, Б. 22) . Тойнби ортақ рухани мұраға сүйенетін елдер тобы аясындағы байланыстарға ерекше мән береді. Осы топтың, ол атайды, өркениеттер мен ж / е басты зерттеу нысанасы, атап көрсетіп, тұрақтылығы дәстүрді беріледі. Тарих, оның айтуынша, «ғаламды және ондағы барлық нәрсені - рух пен тән, оқиғалар мен адам тәжірибесін - кеңістік пен уақыт арқылы үдемелі қозғалыста қарастырады».

А. Тойнбидің пікірінше, адамзат табиғи құбылыс ретінде жеке дискретті бірліктердің жиынтығы, әлеуметтік ұйымдар - жергілікті өркениеттер, ал тарихи процесс, осындай құрылымдардың циклы ретінде пайда болады. Өркениеттер белгілі бір кеңістікте және белгілі бір уақытта өмір сүретін биологиялық түрлерге теңеледі. Әрбір өркениет өзінің ерекшелігін құруда географиялық жағдайларға байланысты (өзінің таралу аймағы бар) маңызды рөл атқарады. Кез-келген биологиялық организм сияқты, өркениеттердің тарихи тіршілігі бірнеше кезеңнен өтеді: «өмірдің импульсі» энергиясы пайда болу мен өсуді ынталандырады, ал «тіршілік күші таусылғанда» сыну, құлдырау және ыдырау пайда болады. Алайда, барлық халықтар цикл басынан аяғына дейін өтпейді. А. Тойнби әр өркениеттің өзіне ғана тән жолын жасайтынына сенімді: кейбіреулері шыңға жетуге уақыт болмай өледі, ал басқалары пайда болып, дамуды тоқтатады, бір нәрсені монотонды қайталауда қатып қалады, ал басқалары бірден құлайды.

А. Тойнби адамзат тарихында салыстырмалы түрде тәуелсіз әлеуметтік формалардан өткен осындай жергілікті өркениеттердің саны 21 болды. (Атауы және саны өркениеттер жылғы томның қарай өзгеріп отырады. Зерттеу соңында А. Тойнбидің жалпы саны 13-ке дейін азаяды, ал сақталғандардың саны 7-ге дейін артады(8) ) . Оларға:

Мысыр,
шумер,
миноан,
Қытай,
Үнді
Хетт
Сирия,
эллиндік,
вавилондық,
майяна,
андтік,
Қиыр Шығыс (негізгі)
және Қиыр Шығыс (Корея және Жапония) .
Батыс, (негізгі),
православтық-христиандық,
православтық-христиандық (Ресейде),
Үнді,
Юкатан,
Мексика,
Иран,
Араб сынды өркениеттер жатады.

Осы уақытқа дейін тек бес негізгі өркениет сақталған:

Қытай
Үнді
Ислам
орыс
Батыс

Мәдениеттердің пайда болуы (генезисі) өте күрделі процесс, әртүрлі жағдайларды біріктіру қажет. Нәсілдік тип те, географиялық орта да, саяси-экономикалық алғышарттар да шешуші рөл атқармайды. Өркениеттер мутация нәтижесінде пайда болады және көптеген себептердің күрделі комбинациясына байланысты. Жаңа мәдениеттің пайда болуын алдын-ала болжау, оның қаншалықты ықпалды болатынын және оның шыңына жететінін болжау өте қиын. Тарихи драмада «шақыру және жауап» Заңы үлкен рөл атқарады.

Тойнбидің тарихи-философиялық көзқарастары көбінесе ХХ ғасырдың екінші жартысында Еуропада болған жағдайдың әсерінен дамыды: Еуропа халықтары Шпенглер болжаған «Еуропаның батуы» сияқты екі дүниежүзілік соғыста бір-бірін жойды. Алайда, Еуропа құлдыраған жоқ, еуропоцентризм идеясын алға тарта бастады, оған сәйкес адамзат индустриализм және демократия сияқты еуропалық құндылықтардың қолдауымен бірігуі керек. Тойнбидің пікірінше, әлемдік қоғамдастықтың мұндай даму жолы мүмкін емес, өйткені ол нақты өркениеттерге тән белгілерді және әлеуметтік дамудың әртүрлі бағыттарын ескермейді.

«Шақыру және жауап» - А . Тойнбидің мәдениеттану тұжырымдамасындағы орталық категория. Өркениеттің пайда болуы мен ілгерілеуі осы категориялармен анықталады. Олардың көмегімен ағылшын тарихшысы мәдениетте болып жатқан динамикалық процестерді сипаттайды. Заңның мәні келесідей. Кез-келген қоғамдық білім үнемі «қиындыққа» тап болады: сыртқы жағдайлар мәдениеттің өміріне қауіп төндіретін жағдай туындайды. «Шақыру» - бұл адамға Құдайдың уәдесін сұраудың бір түрі. «Шақыру» әр уақытта әр түрлі болады. Бұл қолайсыз табиғи жағдайлар да, басқа халықтардың дұшпандығы да болуы мүмкін. Тіршілік ету ортасынан «қиындықтар» қажет: олар шығармашылық дамуды ынталандырады, өмірлік белсенділікті оятады. Ұзақ уақыт бойы қолайлы жағдайларда өмір сүріп келе жатқан қоғамдар, олардағы прогресс баяулайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.