Мұнай өткізгіш құбырлар
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 1
1. ... ... ... ...
2. Газ құбырлары мен газ жабдығына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ...
3. Газ құбырларының ғимараттар мен құрылыстарда қолданылуы ... ...
4. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .
Кіріспе
Бүгінгі таңда дүниежүзілік мұнай және газ кәсіпшілігінде континенталді қайраңда мұнай және газ ресурстарын меңгерудің аса күрделі және маңызды мәселелері тұр. Бұл мәселенің маңыздылығы энергияның көзіне деген қызығушылық өсіп келе жатқан дүниежүзілік сұранысқа байланысты болып отыр, ол ең алдымен жанар-жағармай және химиялық шикі заттарға деген сұраныс. Теңіз қайраңында көмірсутектердің қорларын меңгеру жақын арадағы он жылдықта бүкіләлемдік энергетикалық қажеттіліктерді қамтамасыз етуде өте маңызды рөл атқарады. Теңіз мұнай-газ кен орындарының өзіндік спецификалық шарттары - кең көлемдегі аса ерекше: кен орынды игерудің принциптік сызбасын таңдаудан бастап, өндірілетін өнімнің көлемін есептеуді орындағанға дейін және оның физикалық-химиялық қасиеттерін, гидрометрологиялық шарттардың қаталдығын, олардың жағажайдан алыстығын, теңіздің тереңдігін, жағажайлық инфраструктурасының игерілу дәрежесін, өндірілген өнімнің бағытталуы және т.б факторларға байланысты кешенді сұрақтарға жауап беруді талап етеді. Меңгерудің технологиялық сызбанұсқасы үшін геологиялық-техникалық жобалаудың, шоғырдың пішіні мен өлшемі туралы аса сенімді мағлұматтардың жаңа әдістері қажет болады; сонымен қатар бұрғылау темпі қондырғы объектілерін енгізу реттілігімен есепке алынады. Дүниежүзілік мұхиттың жалпы көлемі барлық ғаламшарымыздың төрттен үш бөлігін алып жатқаны белгілі, оның ішінде шамамен 10%-ы материкті еңіске тиесілі, ол континентальді қайраң деп аталады. Дүниежүзілік мұхит акваториясының шөгінді жынысты бассейндерінің ауданы шамамен алғанда, 55 млн км2 құрайды. Онда мұнай мен газдың 2500 кен орнындары ашылған, мұнда өндірілетін мұнай қорның көлемі 130 млрд. т және газ қорның көлемі 70 трлн м3 . Қазақстан басқа мемлекеттермен салыстырғанда, континенталді қайраңның аздаған ғана бөлігін қамтиды. Мұнда Әлемдік мұхитқа қарайтын көмірсутектердің дүниежүзілік қорның бір ғана бөлігі болжаланған. Мұның барлығы көптеген мемлекеттер мен компаниялардың күшінің арқасында қолжетімді болды, онда құрамы бойынша теңіздің жаңа мұнай кәсіпшілігі қалыптастыруда. Ол өзінің мәні бойынша ғарыштыққа дес бермейтін, тиімді кәсіпшілік түріне айналды. АҚШта тек 1% ғана жұмыс істеп тұрған теңіз ұңғымалары пайдаланылады, алайда олар барлық өндіріліп жатқан мұнай мен газ өнімінің 13%-ын құрайды. Дегенмен, теңіз ұңғымаларын бұрғылауға кететін шығындар әртүрлі акваторияларда айтарлықтай өзгешеленеді. Мысалы, Солтүстік теңізінің оңтүстік бөлігіндегі бір ұңғыманың құны 2,5 млн. американдық доллар болса, ал солтүстік бөлігінде - шамамен алғанда 5 млн. доллар. ХХ ғасырдың екінші жартысында жалпы техникалық прогрестің әсерінен айтарлықтай сапалы дамыған меңгерудің жаңа 4 техникасы мен технологиясы, мұхиттар мен теңіздердің акваторияларындағы мұнай мен газды өндіретін және тасымалдау құралдары пайда болды. Жаңадан тұрақты (стационарлы), өздігінен көтерілетін, жартылай батпалы жүктемелі платформалардың және бұрғылау кемелерінің конструкциясы қалыптасты.
Сонымен қатар теңізде мұнай-газ кен орындарын меңгеруді күрделендіретін барлық шарттары - ғылыми-техникалық үдеріске, жаңа материалдарды игеруге тез ықпал етеді. Осы кезеңнің ішінде жұмыс істеп тұрған әртүрлі жүзбелі бұрғылау қондырғылардың жалпы саны 200 бірлікке жетті. Дүниежүзілік мұхиттың ең терең аймақтарында кернді алуға арналған ұңғымалар теңізде 2000 м тереңдікте бұрғыланған. Жағадан қашық бұрғыланған ұңғымалардың саны бүгінгі таңда 70 мыңға жетеді. Қазір жылына 3,5-4 мың ұңғыма бұрғыланады. Орташа пайдаланушы платформалар 300 м тереңдікте орнатылған. Қазіргі таңда Каспий, Жерорта, Солтүстік теңіздерінің, Мексика және Парсы шығанағының, Суэцк каналының қайраңы кен орындарын меңгеруде айтарлықтай тәжірибе жинақталды. Соңғы он жыл ішінде Анголаның, Қытайдың, Үндістанның, Вьетнамның, Нигерияның, Аустралияның және т.б. теңізді кен орындарын меңгеру қарқынды түрде дамып келе жатыр. Техникалық құрал-жабдықтар мен технологиялардың әрі қарай өте қарқынды дамуы мұнай мен газды өндіру мен іздеу-барлау жұмыстарын континентальді қайраңның аса терең суларында жүргізуге мүмкіндік берді. Дүниежүзілік мұхиттың, сонымен қатар мұз болып қатып жатқан акваториялардың тереңдіктерін әрі қарай меңгеру ғылыми және техникалық қатынаста дамыған елдерге ғана тән, себебі ол үлкен капиталдық салымдарды қажет етеді. Осындай шаралардың сәттілігі тек қана бірнеше мемлекет бірігіп орындаса ғана пайда береді (мысалы, Ұлыбритания, Норвегия, Дания Солтүстік теңіздің ресурстарын ірі американдық компаниялардың көмегімен игеруде; Вьетнам оңтүстік қайраңды бұрынғы КСРО, содан кейін Ресейдің көмегімен меңгеруде). Біздің елде өткен ғасырдың 90-шы жылдарының басында республикадағы мұнай мен газдың дайындалған қорлар көлемін ұлғайта алатын ірі кен орындарын ашуды Каспий теңізінің қайраңы айдынын игеру есебінен ғана жүзеге асыру мүмкін екені анық болды. Бұрынғы Кеңес кезеңінде теңіздің осы аумағында екі рет геофизикалық зерттеулер жүргізілді. Теңіз су деңгейінің түсуіне байланысты оның беті қысқарғанда, теңіз суынан босатылған кеңістікте де іздеубарлау және егжей-тегжей геофизикалық жұмыстары орындалды. Теңіздің суы таяз аумағының едәуір бөлігінде жерүсті геофизикалық зерттеулері жүргізілді. Осы зерттеулердің қорытындыларын кешенді интерпретациялау арқылы қазіргі Қашаған, Центральная, Құрманғазы, Оңтүстік Жамбай құрылымдар тобының контурларына сәйкес келетін ірі құрылымдар белгіленді. Олар ХХ ғасырдың 80-ші жылдарының аяғында Қазгеофизика бірлестігінде салынған 2П шағылдыратын бет бойынша Каспий маңы ойпаңының жиынтық құрылымдық картасында бірінші рет көрсетілді. 1993 жылы осы карталар CGG француз компаниясымен бірлесіп, жете әзірленді және Атлас түрінде шығарылды. Атласқа 5 түсіндірме жазбада аталған құрылымдардың үлкен перспективалары болжамаланды. Карталардың атласын сол кездегі ҚР Геология министрлігі мақұлдады, одан кейін ол таратылып, шетелдік мұнай компанияларына, оның ішінде Қазақстанда жұмыс істеуге ниет білдірген Қазақстанкаспийшельф ААҚ-қа да берілді. 1988-1989 жылдары осы материалдар бұрынғы КСРО-ның Мемлекеттік жоспарында қаралды және бүкіл аудан КСРО-ның стратегиялық резервтерінің аймағына жатқызылды. 1992 жылдың желтоқсанында Қазақстан Каспийде іздеу-барлау жұмыстарын бастау ниеті туралы бүкіл әлемге жариялады. Осы жылдың екінші жартысында қазақстандық мамандар тобы Каспий теңізінің қазақстандық бөлігін игерудің мемлекеттік бағдарламасын әзірледі. Каспийдің су айдынындағы мұнай-газ кен орындарын геологиялық-геофизикалық зерттеу және игеру жөніндегі бағдарламаны іске асыру үшін ҚР Үкіметінің 1993 жылғы 13 ақпандағы №97 қаулысымен Қазақстанкаспийшельф мемлекеттік компаниясы құрылды. 1993 жылдың 3 желтоқсанында ҚР Үкіметі SHELL (Голландия), STATOIL (Норвегия), MOBIL (АҚШ), BP (Англия), TOTAL (Франция), AGIP (Италия) шетелдік компанияларымен операторы Қазақстанкаспийшельф МК, ал консорциумның директоры Ж. Н. Марабаев болған халықаралық консорциумды құру туралы халықаралық келісімге қол қойды. 1994-1996 жылдары кемінде 100 тыс. км2 алаңындағы су айдынында сейсмикалық, экологиялық, инфрақұрылымдық және басқа да зерттеулер жүргізілді. Сейсмикалық жұмыстармен Каспийдің қазақстандық секторының аймақтық құрылымы зерттелді, өте көп локалдық тұтқыштар, оның ішінде Қашаған, Құрманғазы, Қаламқас-теңіз және басқалары анықталды, олардың үлкен бөлігі іздеуде бұрғылауды орнату үшін нақтыланды. 1997 жылы Қазақстанның Үкіметі ОКИОК консорциумымен өнімді бөлу туралы келісімге (ӨБК) қол қойды және 1999 жылы іздеу бұрғылау басталды. 2000 жылдың шілдесінде Консорциум Шығыс Қашағандағы №1 ұңғымада мұнайдың табылғаны туралы жариялады. Ұңғымадан алғашқы алынған мұнайы бар капсуланы қолында ұстап тұрып, Елбасы, Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев: Бүгін Қазақстан халқы үшін бақытты күн. Қашағанда мұнайдың ашылуы - біздің тәуелсіздігіміз, болашақта гүлденуіміз, халқымыздың өмірін жақсарту үшін үлкен көмек. Қазақстандықтардың үміттері ақталды деді. Шығыс Қашағаннан кейін Батыс Қашаған, Қаламқас-теңіз, Қайраң, Ақтоты мен Оңтүстік-Батыс Қашаған, ал ресейлік секторда Широтное және Хвалынское кен орнындары ашылды. Ашылған Қашаған кен орны республикадағы мұнай қорын 35%-ға өсіруге мүмкіндік берді. Қазір Қашағанда мұнай өндіру және Каспийдің бірқатар басқа да кен орындарында өндіруге дайындық және барлау жұмыстары жүргізіліп жатыр
1.
Газ және мұнай кен орындарынан қазып шығарған табиғи газдарды жер астында немесе жер бетінде салынған құбырлармен мыңдаған километр ара қашықтыққа тасымалдайды. Кен орнынан елді мекендерге дейін газ тасымалдайтын магистраль құбыры мынадай құрылымдар кешенінен турады: тармақты газ құбыры, газды айдайтын компрессор станциясы (КС) және газ тарартатын станция (ГТС). Өзара 120-150 км ара қашықтықта орналасқан және де елді мекенге газ кіргізетін жерде бас құрылым болып саналатын компрессор станциялары газ тарататын станцияға (ГТС) 5 МПа - ға дейін қысыммен газ беруді қамтамасыз етеді. Газ тарататын станцияда газ сүзгіден және қысымды реттеуіштен өтеді және газға одарант қосылады. Газ тарататын станциядан газ тарататын тораптарға берілетін газдың қысымы көбінесе 1,2 МПа-дан аспайды. Елді мекендерде газ тұтыну жыл бойы бірқалыпты болмайды. Газды қысқы мерзімге қарағанда жазғы мерзімде аздау пайдаланады. Кен орнынан беріліп жатқан артық газды қысқы мерзімде пайдалану үшін оны сақтау керек болады. Маусымның бірқалыпсыздығын теңестіру үшін газды жер астындағы қоймаларда жинайды.
Ауыл шаруашылығы өнеркәсібінің немесе елді мекеннің территориясы арқылы слынған газ тарататын құбырлар арқылы газ тұтынушыларға беріледі. Жұмысшы қысымға байланысты газ тарататын торабтар Газбен жабдықтау деген құрылыс нормаларына сәйкес мына түрлерге бөлінеді:
- 1 категориялы жоғары қысымды- 0,6-1,2 МПа;
- 2 категориялы жоғары қысымды- 0,3- 0,6 МПа;
- орташа қысымды- 0,005- 0,3 МПа;
- төменгі қысымды- 0,005 МПа-ға дейін.
Төменгі қысымды газ құбырларын тұрғын үйлерді, қоғамдық ғимараттарды және коммуналбды тұрмыстық өнеркәсіптерді қосады. Газ тораптарындағы қысым сатыларына байланысты газбен жабдықтау жүйесі екі сатылы, үш сатылы және көп сатылы болып бөлінеді. Кішігірім елді мекендерде екі сатылы, алүлкен елді мекендерде үш сатылы газбен жабдықтау жүйелерін қолданаады. Елді мекеннің үш сатылы схемасы жоғары, орташа және төменгі қысымды газ құбырларынан турады. Елді мекеннің үш сатылы газбен жабдықтау схемасы мына негізгі элементтерден турады:
- магистраль газ құбыры;
- газ тарататын станция;
- жоғары қысымды газ құбыры;
- орташа қысымды реттеуіш пункт;
- орташа қысымды газ құбыры;
- төменгі қысымды газ реттеуіш пункт;
- төменгі қысымды газ құбыры.
Бұл схема бойынша газбен жабдықтау көзінен транзитпен жоғары қысымды құбырлардан ГТС-ға және газгольдер станциясына беріледі,онан қысымды төмендеткеннен кейін орташа қысымды тарататын тораптарға түседі, онан кейін газ реттеуіш пункт (ГРП) арқылы төменгі қысымды тораптарға беріледі. Елді мекеннің көшелік газ таратататын тораптарынан аулалық газ құбыры арқылы газ тұтынушыларға беріледі. Сыртқы газ тарататын құбырларды болат құбырлардан салады, оларды өзара дәнекерлеп жалғастырады. Газ тарататын құбырдан ашып-жабатын құрылғыға дейінгі участокты газ кіргізетін құбыр деп атайды.
Тұтынушыларға газ беру үшін ғимараттардың ішінде ішкі газ құбыры орнатылады. Ішкі газ құбыры мына элементтерден турады:
- газ кіргізетін құбыр;
- тік құбыр;
- ішкі газ тарататын құбырлар;
- этаждағы газ тарататын құбырлар;
- тығынды кран;
- газ құралдары;
- газ есептегіш.
Газ кіргізетін құбырды баспалдақта, асханада немесе коридорда орнатады. Газ кіргізетін құбырға тығынды кран немесе ысырма қойылады.
Газ құбырларын үйдің ішінде ашық етіп салады және оларды болат құбырлардан дәнекерлеп құрастырады. Тек қана арматурамен, газ құралдарымен және реттеуішпен қосылған жерлерінде резбамен немесе фланецпен жалғастырады. Әрбір газ құралының алдына кран қойылады. Газ құбырларын адам жүретін жерлерде еденнен құбырдың астына дейін 2,2 м кем емес биіктікте салады.
Газдың қауіпті және токсикалық қасиеттеріне байланысты газ құралдары қойылған бөлмелерге айрықша талаптар қойылады. Тұрғын үйлерде газ плиталарын форточкалы терезесі және желдеткіш каналы бар биіктігі 2,2 м кем емес асханада орнатады. ҚНжЕ сәйкес 4 комфорлы газ плитасы үшін асхананың минималь көлемі 15 м[3], ал 2 комфорлы плита үшін 8 м[3] болуыкерек. Газ су жылытқыштарын және басқа газ құралдарын желдеткіш каналға каңылтырдан жасалынған құбырмен немесе созылмалы гофрамен жалғастырады. Жалғастыратын құбырдың горизонталь бөлігінің жалпы ұзындығы жаңадан салынған үйлерде 3 м аспауы керек.
Елді мекеннің газбен жабдықтау жүйесіне газ тарататын тораптардан басқа да элементтері кіреді: магистраль тораптарда - газ тарататын станциялар, газ реттеуіш пункттер және қондырғылар, байланыс жүйесі, автоматика және телемеханика. Газ реттеуіш пункттер мен қондырғылар газдың қысымын төмендетуге және оны белгілі деңгейде устап туруға қызмет етеді. Газ реттеуіш пункттерді газдың қысымын төмендетіп газ тарататын тораптарға газ беруге, ал газ реттеуіш қондырғыларды жеке тұтынушыларға газ беруге орнатады.
Газ реттеуіш пункте мынадай арматуралар мен жабдықтар орнатылады:
- ысырма;
- сүзгі;
- сақтық клапаны;
- қысымды реттеуіш;
- айналма құбыр.
Жоғары немесе орташа қысымды газ жабатын ысырмадан кейін сүзгіден өтеді Бұнда шаңнан және механикалық қоспалардан тазартылады. Сүзгіден өткеннен кейін газ сақтық клапаны арқылы қысымды реттеуішке түседі. Қысымды реттеуіште шаз керекті қысымға дейін төмендетіледі. Ремонт кезінде тұтынушыларға үздіксіз газ беру үшін технологиялық сызықта айналма газ құбыры қарастырылады. Айналма құбырды байпас деп атайды. Ысымаларды жапқаннан кейін газ айналма құбыр арқылы газ тарататын торапқа беріледі. Бұндай жағдайда ысырманы жабыңқырай отырып газдың қысымын төмендетеді.
Газ құбырларының өз ерекшеліктері мен стандарттары бар. Газ құбырларын пайдалану үрдісі қатал климаттық жағдайлармен үйлеседі, сығымдалған ауаның тұрақты жүктемесі туралы айтпауға да болады. Халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін құбырлардың осы түріне ерекше талаптар қойылады.
Газ құбырына арналған құбырлар кәдімгі және күшейтілген болып бөлінеді. Күшейтілген құбырлар магистральдарда пайдаланылады, ондағы қысым 10 кгсм 2-ден аспайды.
Газ құбырлары металлдан немесе пластмассадан өндіріледі. Өз кезегінде болат құбырлар пісірілген және жіксіз болып, пластмассалық - полиэтилендік және винилпластты болып бөлінеді. Сирек жағдайларда газ құбырларын дайындау үшін алюминий мен асбестті цементтік ерітінді қолданылады.
Газ құбырларының осы типі құрамында көміртек төмен мөлшерде болатын болаттан дайындалады. Құбырлар жеңіл пісірілу үшін болаттың құрамындағы көміртек 0,27 %-дан аспау керек. Газбен қамту жүйелері үшін Құбырларды қолдану жөніндегі нұсқаулық бар. Соған сәйкес болаттан жасалған құбырлар таңдалу керек. Жіксіз болат құбырлардың барлық периметрі бойынша өзгермейтін механикалық сипаттамалары бар. Газ құбырларының құрылысы кезінде қолданылатын электр пісірілетін тік жікті құбырлардың ағып кетпейтіндігі және қалдықты майысуы міндетті түрде сынаудан өткізіледі. Сынаулар қысым астында жүргізіледі. Қысымның шамасы құбырдың белгілі мақсаттарға арналғандығымен анықталады.
Жерасты газ құбырларын пісіру біріктіреді. Бұл жағдайда бұрандалы қосылысқа және арматураны қолдануға жол берілмейді. Құдықтарда ернемектер қолданылуы мүмкін.
Мұнай құбырларына арналған сұрыптама бұрғылау, шегендік және сорғылау-сығымдау құбырларынан тұрады.
Бұрғылайтын мұнай құбырлары айналымды бұрғылау жабдығынан мұнай таситын қабатқа сіңетін жоңғыштарға тікелей беріледі. Үлкен жүктемелер жіксіз берік құбырларды пайдаланумен түсіндіріледі. Пісірілген құлыптармен бірге шығарылады. Бұйымның параметрлері:
сыртқы диаметрі 60,3 - 139,7 мм құрайды;
қабырғаның қалыңдығы - 7,0 - 10,5 мм;
максималды ұзындығы 12,5 м құрайды.
Құбырлардың сапасына қойылатын талаптар МЕМСТ Р 50278-92, техникалық шарттар 39. 0147016-63, басқа регламенттерде баяндалды.
Шеген құбырлар топырақ жыныстары ығысқан кезде бұрғылау құралының бұзылуына жол бермей, ұңғымалардың қабырғаларын ұстап тұру (шегендеу) үшін қызмет етеді.
Дайындау материалы - орташа көміртекті немесе төмен қосындалған болат. Мынадай параметрлері бар жіксіз құбырларды пайдалану қарастырылды:
диаметрі - 114 - 508 мм;
станоктың қабырғасы 5 - 16 мм құрайды;
ұзындығы - 9,5 - 13 метр.
Бұйымның сапасы МЕМСТ 632-80 талаптарына, техникалық шарттарға 14-3Р-76-2004, 39. 0147016-63 және басқа шарттарға сәйкес келеді.
Сорғылау-сығымдау мұнай құбыры ұңғымаға батырылады және мұнай-май-су эмульсиясын сыртқа береді. Ұзындығы 11,5 метрге дейінгі мұнай құбыры жалғастырғыштарды немесе бұрандалы қосылысты пайдалану арқылы өзара байланысады. Бұл үшін құбырдың бір ұшының сыртқы бұрандасы. ал екінші ұшының ішкі бұрандасы бар.
Құбырлардың параметрлері:
диаметрі - 26,7 - 114,3 мм;
қабырғаның қалыңдығы - 5 - 7 мм.
Құбырлардың сапасына қойылатын талаптар МЕМСТ 633-80, техникалық шарттар 14-161-198-2004, МЕМСТ Р 52203-204 нормативтік құжаттарында баяндалған.
Мұнай өткізгіш құбырлар
Мұнай құбырларына арналған магистральдық құбырларды пісірілген және тегіс тартылған ретінде пайдалануға болады. Бұйымның ерекшелігі болып оның 508-ден 1420 мм-ге дейінгі маңызды диаметрі, табылады, құбырлардағы жұмыс ортасы шамамен 12,5 МПа қысымы астында тұр.
Пісіруші тасымалдаушы құбыр болат табақтардан мыналарды қолдана отырып, дайындалады:
жиілігі жоғары тоқтармен байланыстық пісіру - тіке жікті құбыр;
электр доғалық пісіру - шиыршық жікті немесетіке жікті құбыр.
Магистральдық типті мұнай құбырлары ішінен тоттанудан қорғауды талап етпейді, себебі темір мұнаймен тотықпайды. Сыртынан мұнай құбыры битумдық мастикамен жабылады. Мұнай құбырына арналған ерекше құбырлар болып Ресейдің солтүстік аймақтарында пайдалануға, сондай-ақ су астына өткізуге арналған құбырлар табылады.
Мұнай құбырларының сапасын регламенттейтін негізгі құжат - МЕМСТ 20295-85. Үлкен арақашықтықта жалғастырғыш және бұрандалы қосылыс кезінде мұнайдың жылыстауына жол бермеу үшін мұнай тасымалдағыш құбырлары дөңгелек пісіру арқылы байланыстырылады.
Технологиялық мұнай құбырлары
БӨАжА және арматура ойып орнатылған, тіреуіштер мен аспаларда монтаждалған мұнай құбырларынан тұратын құрылғылардың жиынтығы - бұл кәсіпорынның аумағындағы технологиялық мұнай құбыры. Технологиялық мұнай құбырларынығ негізгі атқарымдары -- қабылдау, өідеуге тасымалдау және тұтынушыға жөнелту.
Осы тасымалдау жүйелері әртүрлі жұмыс сұйықтарын (шикізатты, жартылай фабрикаттарды, мұнайдың технологиялық өңдеудің аралық немесе кесімді өнімдерін) жіберу үшін қызмет етеді.
2. Газ құбырлары мен газ жабдығына қойылатын талаптар
"Газбен жабдықтау жүйелерінің қауіпсіздігіне қойылатын талаптар" техникалық регламенті
1. Қолданылу саласы
1. Осы "Газбен жабдықтау жүйелерінің қауіпсіздігіне қойылатын талаптар" техникалық регламенті (бұдан әрі - Техникалық регламент) "Қауіпті өндірістік объектілердегі өнеркәсіптік қауіпсіздік туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 3 сәуірдегі Заңына сәйкес әзірленді.
2. Техникалық регламенттің талаптары мынадай газбен жабдықтау жүйелеріне:
1) кент аралықтарды қоса алғанда, елді мекендердің сыртқы газ құбырларына;
2) газбен жабдықтау жүйелерінің сыртқы (алаңішілік) газ құбырларына және газ жабдығына (техникалық құрылғылар);
3) редуцирлеу және компримирлеу, тазарту, құрғату, жылыту блоктарын және сығу компрессорлық станцияларын қоса алғанда, жылу электр станцияларын газбен жабдықтау жүйелерінің сыртқы газ құбырлары мен газ жабдығына (техникалық құрылғылар), оның ішінде газ турбиналық және бу-газ қондырғыларына, газды дайындау пункттеріне 1,6 МПа-дан астам газ қысымы бар газ құбырларына;
4) газ реттеуіш пункттерге, газды реттеуіш блокты және шкафты газды реттеуіш пункттерге;
5) газ құбырлардағы ғимараттар мен құрылыстарға қолданылады.
3. Осы Техникалық регламенттің әрекетімен қамтылатын өнімнің түрлері және Қазақстан Республикасы Сыртқы экономикалық қызметінің тауар номенклатурасының жіктеуіші бойынша олардың кодтары (бұдан әрі - СЭҚ ТН) осы Техникалық регламентке 1-қосымшада көрсетілген.
4. Техникалық реттеу объектілері болып оларға қатысты белгіленетін осы Техникалық регламенттің қойылатын талаптары мыналар болып табылады:
1) 1-санатты жоғары қысымды газ құбырлары (0,6-дан астам 1,2 дейінгі МПа-ны қоса алғанда);
2) 2-санатты жоғары қысымды газ құбырлары (0,3-тен астам 0,6 дейінгі МПа);
3) орташа қысымды газ құбырлары (0,005-тен астам 0,3 дейінгі МПа);
4) төмен қысымды газ құбырлары - 0,005-ке дейінгі МПа-ны қоса алғанда.
5. Техникалық реттеу объектілерін бірдейлендіру осы Техникалық регламентке 2-қосымшада берілген.
6. Осы Техникалық регламент:
1) автомобильді, газ толтырғыш, компрессорлық станцияларға;
2) металлургиялық өндірістердің технологиялық (алаңішілік) газ құбырлары мен газ жабдықтарына;
3) магистралды газ құбырлары мен 1,2 МПа-дан жоғары газ қысымы бар газ құбырларына-бұрғыштарына;
4) шикізат ретінде табиғи газды пайдаланатын химиялық, мұнай-химиялық, мұнай өндіретін, мұнайды қайта өңдейтін және газды қайта өңдейтін өндірістердің технологиялық (алаңішілік) газ құбырлары мен газ жабдығына;
5) газ өндіретін өндірістердің технологиялық (алаңішілік) газ құбырларына және газ жабдығына;
6) сұйылтылған көмірсутекті газдарды (пропан-бутан) сақтау, тасымалдау және пайдалану объектілеріне;
7) газ пайдаланатын жылжымалы қондырғыларға, сондай-ақ автомобильді, темір жол көлігінің, ұшу аппараттарының, өзен және теңіз кемелерінің газ жабдығына;
8) әскери мақсаттағы арнайы газ және газ пайдаланатын қондырғыларға;
9) эксперименталды газ құбырлары мен газ жабдығының тәжірибелік үлгілеріне;
10) газ-ауа қоспаларының жарылыс энергиясын пайдаланатын немесе қорғау газдарын алуға арналған қондырғыларға;
11) тамақ дайындау немесе зертханалық мақсаттар үшін газды пайдаланатын өндірістік, әкімшілік, қоғамдық және тұрмыстық ғимараттардың ішкі газ құбырлары мен газ жабдықтарына;
12) орнатылған жабдықтың жиынтық жылу қуаты кемінде 100 кВт болған кездегі өндірістік мақсаттар және (немесе) қызметтер көрсету үшін жылу энергиясын шығарусыз әкімшілік, қоғамдық және тұрмыстық ғимараттардың дербес жылыту мен ыстық сумен жабдықтау жүйелеріне қолданылмайды.
Техникалық регламентте "Қауіпті өндірістік объектілердегі өнеркәсіптік қауіпсіздік туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес терминдер мен анықтамалар, сондай-ақ мынадай терминдер қолданылады:
1) алаңішілік газ құбыры - кәсіпорынның өндірістік аумағы ішінде тұрған өнеркәсіптік тұтынушыға газ беруді қамтамасыз ететін таратқыш газ құбырының учаскесі;
2) таратқыш газ құбыры - газбен жабдықтау көзінен газ құбыры-енгізгіштерге дейін газды тұтынушыларға газ беруді қамтамасыз ететін газ тарату торабының газ құбыры;
3) газбен жабдықтау жүйесі - газ құбырлары, газ толтыру станциялары, газ толтыру пункттері, топтық резервуар қондырғылары, газ баллонды қондырғылар, газ құбырларымен жұмыс істейтін құрылыстар, электр-химиялық тот басудан қорғау құралдары, өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы кәсіпорындары, қазандықтардың, тұрмыстық қызмет көрсету кәсіпорындары ғимараттарының, қоғамдық ғимараттар мен тұрғын үйлердің газ жабдығы;
4) енгізбе газ құбыры - ғимарат қабырғасы арқылы футлярға салынған газ құбырын қоса алғанда, ғимаратқа енгізбеде сырттан орнатылған ажырату құрылғысынан бастап (ол ғимарат сыртында орнатылған кезде) ішкі газ құбырына дейінгі газ құбыры учаскесі;
5) газ тарату тораптары - газды қабылдау (беру) пунктінен бастап тұтынушыға дейін газды беруді қамтамасыз ететін қалалық, кент аралық, кенттік, ауылдық, көшелік, аула газ құбырлары;
6) газ құбыры - енгізбе-тарату газ құбырына қосылған жерден бастап ғимаратқа енгізбедегі ажырату құрылғысына дейінгі немесе ғимаратқа енгізу кезінде жерастымен жүргізілген футляр алдындағы газ құбыры;
7) газды пайдалану қондырғылары - отын ретінде газды пайдаланатын қазандықтар, өндірістік пештер мен басқа да құрылғылар;
8) газ реттеуіш пункті - газ қысымын төмендетуге және газ тарату тораптарында оны берілген деңгейде ұстап тұруға арналған технологиялық құрылғы;
9) газ реттеуіш блокты пункті - газ қысымын төмендету үшін және газ тарату тораптарында оны берілген деңгейде ұстап тұруға арналған тасымалдауға жарамды блокпен орындалған толық зауыттық дайындықтағы технологиялық құрылғы;
10) газды тасымалдау - газ тасымалдау жүйесімен газды қабылдау, өткізу және беру;
11) газбен жабдықтау жүйелерін консервациялау - консервациялаудан алу кезінде одан әрі пайдалану үшін оның жұмыс қабілеттілігін қамтамасыз ете отырып, газ құбырын пайдалануды уақытша тоқтату;
12) газбен жабдықтау жүйелерін жою - газ құбыры жүйелерін пайдалануды тоқтату, оларды бөлшектеу және табиғи ортаны қалпына келтіру;
13) газ тарату станциясы - қысымның төмендеуін қамтамасыз ететін магистралды газ құбырының бұрғыш газ құбырында монтаждалатын құрылыс;
14) газ тарату ұйымы - меншігінде немесе өзге де заңды негіздерде олардағы қолда бар газ тарату тораптарын, құрылыстарды дамытумен және пайдаланумен айналысатын, қызметтің осы түрі бойынша қолда бар лицензия негізінде бұл тораптар арқылы газды тасымалдау бойынша қызметтер көрсететін ұйым;
15) газды тасымалдау ұйымы - меншігінде немесе өзге де заңды негіздерде оларда магистралды газ құбырлары мен бұрғыш газ құбырлары, құрылыстары бар, қызметтің осы түрі бойынша қолда бар лицензия негізінде бұл лицензия арқылы газды тасымалдау бойынша қызметтер көрсететін ұйым;
16) жерасты газ құбыры - жер бетінің деңгейінен төмен жерге салынған, сондай-ақ жер беті бойынша үйіндідегі (үймедегі) сыртқы газ құбыры;
17) Жер үстіндегі газ құбыры - тіректерде, эстакадаларда немесе ғимараттар мен құрылыс конструкциялары бойынша, сондай-ақ жер бетімен топырақ үймесіз жер бетінде салынған сыртқы газ құбыры;
18) қосылыс деталдары (фитингтер) - газ құбырының бағытын өзгертуге, тармақтарды жалғастыруға, учаскелерді қосуға арналған газ құбырының элементтері;
19) кент аралық газ құбыры - кент аумағынан тыс салынған газ тарату құбыры;
20) сыртқы газ құбыры - енгізбе газ құбыры алдындағы ажырату құрылғысына немесе ғимаратқа енгізу кезінде жерастымен жүргізілген футлярға дейінгі ғимараттардан тыс салынған жерасты және жер үсті газ құрылғы;
21) шкафты газ реттеуіш пункті - газ қысымын төмендетуге және газ тарату тораптарда оны берілген деңгейде ұстап тұруға арналған шкаф түріндегі технологиялық құрылғы;
22) ішкі газ құбыры - газ құбыры-енгізбеден (ажырату құрылғысы ғимарат ішінде орнатылған кезде) бастап немесе енгізбе газ құбырынан бастап ғимарат ішінде орналасқан газ пайдаланатын жабдықты қосу орнына дейінгі газ құбырының учаскесі.
3. Газбен жабдықтау жүйелерін пайдалануға рұқсат беру
8. Қазақстан Республикасының газбен жабдықтау жүйелерін пайдалануға рұқсат беру " Техникалық реттеу туралы " 2004 жылғы 9 қарашадағы және " Қауіпті өндірістік объектілердегі өнеркәсіптік қауіпсіздік туралы " 2002 жылғы 3 сәуірдегі Заңдарына сәйкес жүргізіледі.
9. Газбен жабдықтау жүйелерінің объектілері үшін материалдарды, техникалық құрылғыларды жеткізу кезінде оларды мемлекет пен дайындаушының атауын, рұқсат берілетін пайдалану мерзімін, қолдану шарттарын көрсете отырып, мемлекеттік және орыс тілдеріндегі ақпаратпен қамтамасыз ету көзделеді.
4. Жобалау кезіндегі қауіпсіздік талаптары
10. Газбен жабдықтау жүйелерін жобалау кезінде қоршаған ортаны қорғау, өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету және техногендік төтенше жағдайлардың пайда болуының алдын алу жөніндегі іс-шаралар көзделеді.
11. Ерекше жағдайлары бар аумақтарда орналасқан газбен жабдықтау жүйелерін жобалау жергілікті жер бедерімен, топырақтың геологиялық құрылымымен, гидрогеологиялық режиммен, аумақты дайындаумен, климаттық және сейсмикалық жағдайлармен, сондай-ақ басқа да әсерлермен және олардың уақыт ішінде өзгеру мүмкіндігімен байланысты олардың газ құбырына әсер етуінің болуы және маңызын ескере отырып, жүзеге асырылады.
12. Қабылданған жобалық шешімдермен үздіксіз және қауіпсіз газбен жабдықтау әрі газды тұтынушыларды жедел ажырату мүмкіндігі қамтамасыз етіледі.
13. Газбен жабдықтау жүйелері үшін жобалық құжаттама даму перспективасында газ тұтыну теңгерімінің есебін және оларды жүргізу инженерлік іздестіру бағдарламасында белгіленген инженерлік іздестіру нәтижелерін, түрлерін, құрамын, көлемі мен әдістерін ескере отырып, газ құбырларының гидравликалық есебін қамтитын әзірленген схема негізінде орындалады.
14. Жобалау апаттар қауіпі мен тәуекел деңгейін талдау нәтижелерін, олармен байланысты төтенше жағдайларды және адамдарға, газбен жабдықтау жүйелерін пайдалану, консервациялау және жою кезінде материалдық объектілер мен қоршаған ортаға өзге де қолайсыз әсер етулерді ескере отырып, жүзеге асырылады.
15. Газбен жабдықтау жүйелерін пайдаланудың қатерін талдау кезінде, жобалық құжаттамада олардың негізінде бұл апаттардың салдарын төмендету және апаттардың өршу мүмкіндігін барынша азайту үшін шаралар көзделетін апаттардың ықтимал сценарийлері мен штаттан тыс жағдайлар көзделеді.
16. Жобалық құжаттамада:
1) мүмкіндігінше газбен тұтынушыларды жедел ажырату бойынша;
2) апаттарды жою үшін жағдайлар жасау бойынша;
3) газды тасымалдау үдерістеріне бөгде тұлғалардың заңсыз араласу мүмкіндігін болдырмау бойынша;
4) газбен жабдықтау жүйелерінің сақталуын қамтамасыз ету бойынша ұйымдастырушылық және техникалық шешімдер көзделеді.
17. Газ құбырларын жобалау кезінде беріктілік пен орнықтылыққа арналған есеп орындалады, оның мақсаты газ құбырларында рұқсат етілмейтін кернеу мен деформациялардың пайда болу мүмкіндігін болдырмау болып табылады. Газ құбырлардың беріктілік пен орнықтылыққа арналған есебі газ құбырлардың түтіктері қабырғаларының және қосу деталдарының қалыңдығын, тіректер немесе кронштейндер арасындағы арақашықтықты айқындайды және жұмыс істеп тұрған газ құбырларына түсетін жүктеме шамасын, уақытын және бағытын ескере отырып, жүргізіледі, оларға мыналар жатады:
1) құбырлар мен оқшаулағышы бар қосылыс деталдарының, құбыр арматурасының меншікті салмағы;
2) газдың салмағы;
3) табиғи сипаттағы жүктемелер (сейсмикалық, топырақ әсерлері, температуралық ауытқулар, жел және қар жүктемелері);
4) техногендік сипаттағы жүктемелер (аумақты дайындау т.б.);
5) топырақтың ерекше жағдайлары ескерілген жүктемелер (отырма, ісінді, ұйықтопырақ және т.б.).
18. Жобалық құжаттамада газ құбырларын пайдалану үдерісінде тұтастылық пен тұмшаланудың бұзылуына әкелуі мүмкін газ құбырларын тот басуға қарсы қорғау жөнінде және деформациялардың алдын алу жөнінде іс-шаралар көзделеді.
19. Қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету үшін газ құбырлары тиек және реттегіш арматурамен, сақтандырғыш құрылғылармен, қорғау, автоматтандыру, блоктау және өлшеу құралдарымен жабдықталады.
20. Құбыр арматурасының саны, орнату орны мен түрі газбен жабдықтау жүйелерін қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз етуді, оларға қызмет көрсету мен жөндеу қолайлылығын ескере отырып, жобалау сатысында айқындалады.
21. Газ құбырларында құбыр арматурасының тұмшалануы В сыныбынан пайдаланатын қондырғы шілтерлері алдында - А сыныбынан төмен емес сынып таңдалады.
22. Газбен жабдықтау жүйелерін салуға арналған (кеңейту, қайта жаңғырту, техникалық қайта жарақтандыру) жобалық құжаттамаларында осы Техникалық регламенттің талаптарына сәйкес келетін құбырлар мен қосылыс деталдары, материалдар, техникалық құрылғылар, технологиялық құрылғылар мен жабдықтар қолданылады.
23. Техникалық құрылғыларды, материалдарды, құбырлар мен қосылыс деталдары, қорғау жабындыларын, газ құбырларын төсеу түрлерін таңдау газдың температурасы мен қысым шамасын, гидрогеологиялық деректерді, табиғи жағдайларды, техногендік әсерлерді ескере отырып, жүзеге асырылады.
24. Полиэтиленді газ құбырларын салу үшін газды тасымалдауға арналған арнайы мақсаттағы құбырлар қолданылады.
25. Газ құбырларын төсеу түрлері ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 1
1. ... ... ... ...
2. Газ құбырлары мен газ жабдығына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ...
3. Газ құбырларының ғимараттар мен құрылыстарда қолданылуы ... ...
4. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .
Кіріспе
Бүгінгі таңда дүниежүзілік мұнай және газ кәсіпшілігінде континенталді қайраңда мұнай және газ ресурстарын меңгерудің аса күрделі және маңызды мәселелері тұр. Бұл мәселенің маңыздылығы энергияның көзіне деген қызығушылық өсіп келе жатқан дүниежүзілік сұранысқа байланысты болып отыр, ол ең алдымен жанар-жағармай және химиялық шикі заттарға деген сұраныс. Теңіз қайраңында көмірсутектердің қорларын меңгеру жақын арадағы он жылдықта бүкіләлемдік энергетикалық қажеттіліктерді қамтамасыз етуде өте маңызды рөл атқарады. Теңіз мұнай-газ кен орындарының өзіндік спецификалық шарттары - кең көлемдегі аса ерекше: кен орынды игерудің принциптік сызбасын таңдаудан бастап, өндірілетін өнімнің көлемін есептеуді орындағанға дейін және оның физикалық-химиялық қасиеттерін, гидрометрологиялық шарттардың қаталдығын, олардың жағажайдан алыстығын, теңіздің тереңдігін, жағажайлық инфраструктурасының игерілу дәрежесін, өндірілген өнімнің бағытталуы және т.б факторларға байланысты кешенді сұрақтарға жауап беруді талап етеді. Меңгерудің технологиялық сызбанұсқасы үшін геологиялық-техникалық жобалаудың, шоғырдың пішіні мен өлшемі туралы аса сенімді мағлұматтардың жаңа әдістері қажет болады; сонымен қатар бұрғылау темпі қондырғы объектілерін енгізу реттілігімен есепке алынады. Дүниежүзілік мұхиттың жалпы көлемі барлық ғаламшарымыздың төрттен үш бөлігін алып жатқаны белгілі, оның ішінде шамамен 10%-ы материкті еңіске тиесілі, ол континентальді қайраң деп аталады. Дүниежүзілік мұхит акваториясының шөгінді жынысты бассейндерінің ауданы шамамен алғанда, 55 млн км2 құрайды. Онда мұнай мен газдың 2500 кен орнындары ашылған, мұнда өндірілетін мұнай қорның көлемі 130 млрд. т және газ қорның көлемі 70 трлн м3 . Қазақстан басқа мемлекеттермен салыстырғанда, континенталді қайраңның аздаған ғана бөлігін қамтиды. Мұнда Әлемдік мұхитқа қарайтын көмірсутектердің дүниежүзілік қорның бір ғана бөлігі болжаланған. Мұның барлығы көптеген мемлекеттер мен компаниялардың күшінің арқасында қолжетімді болды, онда құрамы бойынша теңіздің жаңа мұнай кәсіпшілігі қалыптастыруда. Ол өзінің мәні бойынша ғарыштыққа дес бермейтін, тиімді кәсіпшілік түріне айналды. АҚШта тек 1% ғана жұмыс істеп тұрған теңіз ұңғымалары пайдаланылады, алайда олар барлық өндіріліп жатқан мұнай мен газ өнімінің 13%-ын құрайды. Дегенмен, теңіз ұңғымаларын бұрғылауға кететін шығындар әртүрлі акваторияларда айтарлықтай өзгешеленеді. Мысалы, Солтүстік теңізінің оңтүстік бөлігіндегі бір ұңғыманың құны 2,5 млн. американдық доллар болса, ал солтүстік бөлігінде - шамамен алғанда 5 млн. доллар. ХХ ғасырдың екінші жартысында жалпы техникалық прогрестің әсерінен айтарлықтай сапалы дамыған меңгерудің жаңа 4 техникасы мен технологиясы, мұхиттар мен теңіздердің акваторияларындағы мұнай мен газды өндіретін және тасымалдау құралдары пайда болды. Жаңадан тұрақты (стационарлы), өздігінен көтерілетін, жартылай батпалы жүктемелі платформалардың және бұрғылау кемелерінің конструкциясы қалыптасты.
Сонымен қатар теңізде мұнай-газ кен орындарын меңгеруді күрделендіретін барлық шарттары - ғылыми-техникалық үдеріске, жаңа материалдарды игеруге тез ықпал етеді. Осы кезеңнің ішінде жұмыс істеп тұрған әртүрлі жүзбелі бұрғылау қондырғылардың жалпы саны 200 бірлікке жетті. Дүниежүзілік мұхиттың ең терең аймақтарында кернді алуға арналған ұңғымалар теңізде 2000 м тереңдікте бұрғыланған. Жағадан қашық бұрғыланған ұңғымалардың саны бүгінгі таңда 70 мыңға жетеді. Қазір жылына 3,5-4 мың ұңғыма бұрғыланады. Орташа пайдаланушы платформалар 300 м тереңдікте орнатылған. Қазіргі таңда Каспий, Жерорта, Солтүстік теңіздерінің, Мексика және Парсы шығанағының, Суэцк каналының қайраңы кен орындарын меңгеруде айтарлықтай тәжірибе жинақталды. Соңғы он жыл ішінде Анголаның, Қытайдың, Үндістанның, Вьетнамның, Нигерияның, Аустралияның және т.б. теңізді кен орындарын меңгеру қарқынды түрде дамып келе жатыр. Техникалық құрал-жабдықтар мен технологиялардың әрі қарай өте қарқынды дамуы мұнай мен газды өндіру мен іздеу-барлау жұмыстарын континентальді қайраңның аса терең суларында жүргізуге мүмкіндік берді. Дүниежүзілік мұхиттың, сонымен қатар мұз болып қатып жатқан акваториялардың тереңдіктерін әрі қарай меңгеру ғылыми және техникалық қатынаста дамыған елдерге ғана тән, себебі ол үлкен капиталдық салымдарды қажет етеді. Осындай шаралардың сәттілігі тек қана бірнеше мемлекет бірігіп орындаса ғана пайда береді (мысалы, Ұлыбритания, Норвегия, Дания Солтүстік теңіздің ресурстарын ірі американдық компаниялардың көмегімен игеруде; Вьетнам оңтүстік қайраңды бұрынғы КСРО, содан кейін Ресейдің көмегімен меңгеруде). Біздің елде өткен ғасырдың 90-шы жылдарының басында республикадағы мұнай мен газдың дайындалған қорлар көлемін ұлғайта алатын ірі кен орындарын ашуды Каспий теңізінің қайраңы айдынын игеру есебінен ғана жүзеге асыру мүмкін екені анық болды. Бұрынғы Кеңес кезеңінде теңіздің осы аумағында екі рет геофизикалық зерттеулер жүргізілді. Теңіз су деңгейінің түсуіне байланысты оның беті қысқарғанда, теңіз суынан босатылған кеңістікте де іздеубарлау және егжей-тегжей геофизикалық жұмыстары орындалды. Теңіздің суы таяз аумағының едәуір бөлігінде жерүсті геофизикалық зерттеулері жүргізілді. Осы зерттеулердің қорытындыларын кешенді интерпретациялау арқылы қазіргі Қашаған, Центральная, Құрманғазы, Оңтүстік Жамбай құрылымдар тобының контурларына сәйкес келетін ірі құрылымдар белгіленді. Олар ХХ ғасырдың 80-ші жылдарының аяғында Қазгеофизика бірлестігінде салынған 2П шағылдыратын бет бойынша Каспий маңы ойпаңының жиынтық құрылымдық картасында бірінші рет көрсетілді. 1993 жылы осы карталар CGG француз компаниясымен бірлесіп, жете әзірленді және Атлас түрінде шығарылды. Атласқа 5 түсіндірме жазбада аталған құрылымдардың үлкен перспективалары болжамаланды. Карталардың атласын сол кездегі ҚР Геология министрлігі мақұлдады, одан кейін ол таратылып, шетелдік мұнай компанияларына, оның ішінде Қазақстанда жұмыс істеуге ниет білдірген Қазақстанкаспийшельф ААҚ-қа да берілді. 1988-1989 жылдары осы материалдар бұрынғы КСРО-ның Мемлекеттік жоспарында қаралды және бүкіл аудан КСРО-ның стратегиялық резервтерінің аймағына жатқызылды. 1992 жылдың желтоқсанында Қазақстан Каспийде іздеу-барлау жұмыстарын бастау ниеті туралы бүкіл әлемге жариялады. Осы жылдың екінші жартысында қазақстандық мамандар тобы Каспий теңізінің қазақстандық бөлігін игерудің мемлекеттік бағдарламасын әзірледі. Каспийдің су айдынындағы мұнай-газ кен орындарын геологиялық-геофизикалық зерттеу және игеру жөніндегі бағдарламаны іске асыру үшін ҚР Үкіметінің 1993 жылғы 13 ақпандағы №97 қаулысымен Қазақстанкаспийшельф мемлекеттік компаниясы құрылды. 1993 жылдың 3 желтоқсанында ҚР Үкіметі SHELL (Голландия), STATOIL (Норвегия), MOBIL (АҚШ), BP (Англия), TOTAL (Франция), AGIP (Италия) шетелдік компанияларымен операторы Қазақстанкаспийшельф МК, ал консорциумның директоры Ж. Н. Марабаев болған халықаралық консорциумды құру туралы халықаралық келісімге қол қойды. 1994-1996 жылдары кемінде 100 тыс. км2 алаңындағы су айдынында сейсмикалық, экологиялық, инфрақұрылымдық және басқа да зерттеулер жүргізілді. Сейсмикалық жұмыстармен Каспийдің қазақстандық секторының аймақтық құрылымы зерттелді, өте көп локалдық тұтқыштар, оның ішінде Қашаған, Құрманғазы, Қаламқас-теңіз және басқалары анықталды, олардың үлкен бөлігі іздеуде бұрғылауды орнату үшін нақтыланды. 1997 жылы Қазақстанның Үкіметі ОКИОК консорциумымен өнімді бөлу туралы келісімге (ӨБК) қол қойды және 1999 жылы іздеу бұрғылау басталды. 2000 жылдың шілдесінде Консорциум Шығыс Қашағандағы №1 ұңғымада мұнайдың табылғаны туралы жариялады. Ұңғымадан алғашқы алынған мұнайы бар капсуланы қолында ұстап тұрып, Елбасы, Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев: Бүгін Қазақстан халқы үшін бақытты күн. Қашағанда мұнайдың ашылуы - біздің тәуелсіздігіміз, болашақта гүлденуіміз, халқымыздың өмірін жақсарту үшін үлкен көмек. Қазақстандықтардың үміттері ақталды деді. Шығыс Қашағаннан кейін Батыс Қашаған, Қаламқас-теңіз, Қайраң, Ақтоты мен Оңтүстік-Батыс Қашаған, ал ресейлік секторда Широтное және Хвалынское кен орнындары ашылды. Ашылған Қашаған кен орны республикадағы мұнай қорын 35%-ға өсіруге мүмкіндік берді. Қазір Қашағанда мұнай өндіру және Каспийдің бірқатар басқа да кен орындарында өндіруге дайындық және барлау жұмыстары жүргізіліп жатыр
1.
Газ және мұнай кен орындарынан қазып шығарған табиғи газдарды жер астында немесе жер бетінде салынған құбырлармен мыңдаған километр ара қашықтыққа тасымалдайды. Кен орнынан елді мекендерге дейін газ тасымалдайтын магистраль құбыры мынадай құрылымдар кешенінен турады: тармақты газ құбыры, газды айдайтын компрессор станциясы (КС) және газ тарартатын станция (ГТС). Өзара 120-150 км ара қашықтықта орналасқан және де елді мекенге газ кіргізетін жерде бас құрылым болып саналатын компрессор станциялары газ тарататын станцияға (ГТС) 5 МПа - ға дейін қысыммен газ беруді қамтамасыз етеді. Газ тарататын станцияда газ сүзгіден және қысымды реттеуіштен өтеді және газға одарант қосылады. Газ тарататын станциядан газ тарататын тораптарға берілетін газдың қысымы көбінесе 1,2 МПа-дан аспайды. Елді мекендерде газ тұтыну жыл бойы бірқалыпты болмайды. Газды қысқы мерзімге қарағанда жазғы мерзімде аздау пайдаланады. Кен орнынан беріліп жатқан артық газды қысқы мерзімде пайдалану үшін оны сақтау керек болады. Маусымның бірқалыпсыздығын теңестіру үшін газды жер астындағы қоймаларда жинайды.
Ауыл шаруашылығы өнеркәсібінің немесе елді мекеннің территориясы арқылы слынған газ тарататын құбырлар арқылы газ тұтынушыларға беріледі. Жұмысшы қысымға байланысты газ тарататын торабтар Газбен жабдықтау деген құрылыс нормаларына сәйкес мына түрлерге бөлінеді:
- 1 категориялы жоғары қысымды- 0,6-1,2 МПа;
- 2 категориялы жоғары қысымды- 0,3- 0,6 МПа;
- орташа қысымды- 0,005- 0,3 МПа;
- төменгі қысымды- 0,005 МПа-ға дейін.
Төменгі қысымды газ құбырларын тұрғын үйлерді, қоғамдық ғимараттарды және коммуналбды тұрмыстық өнеркәсіптерді қосады. Газ тораптарындағы қысым сатыларына байланысты газбен жабдықтау жүйесі екі сатылы, үш сатылы және көп сатылы болып бөлінеді. Кішігірім елді мекендерде екі сатылы, алүлкен елді мекендерде үш сатылы газбен жабдықтау жүйелерін қолданаады. Елді мекеннің үш сатылы схемасы жоғары, орташа және төменгі қысымды газ құбырларынан турады. Елді мекеннің үш сатылы газбен жабдықтау схемасы мына негізгі элементтерден турады:
- магистраль газ құбыры;
- газ тарататын станция;
- жоғары қысымды газ құбыры;
- орташа қысымды реттеуіш пункт;
- орташа қысымды газ құбыры;
- төменгі қысымды газ реттеуіш пункт;
- төменгі қысымды газ құбыры.
Бұл схема бойынша газбен жабдықтау көзінен транзитпен жоғары қысымды құбырлардан ГТС-ға және газгольдер станциясына беріледі,онан қысымды төмендеткеннен кейін орташа қысымды тарататын тораптарға түседі, онан кейін газ реттеуіш пункт (ГРП) арқылы төменгі қысымды тораптарға беріледі. Елді мекеннің көшелік газ таратататын тораптарынан аулалық газ құбыры арқылы газ тұтынушыларға беріледі. Сыртқы газ тарататын құбырларды болат құбырлардан салады, оларды өзара дәнекерлеп жалғастырады. Газ тарататын құбырдан ашып-жабатын құрылғыға дейінгі участокты газ кіргізетін құбыр деп атайды.
Тұтынушыларға газ беру үшін ғимараттардың ішінде ішкі газ құбыры орнатылады. Ішкі газ құбыры мына элементтерден турады:
- газ кіргізетін құбыр;
- тік құбыр;
- ішкі газ тарататын құбырлар;
- этаждағы газ тарататын құбырлар;
- тығынды кран;
- газ құралдары;
- газ есептегіш.
Газ кіргізетін құбырды баспалдақта, асханада немесе коридорда орнатады. Газ кіргізетін құбырға тығынды кран немесе ысырма қойылады.
Газ құбырларын үйдің ішінде ашық етіп салады және оларды болат құбырлардан дәнекерлеп құрастырады. Тек қана арматурамен, газ құралдарымен және реттеуішпен қосылған жерлерінде резбамен немесе фланецпен жалғастырады. Әрбір газ құралының алдына кран қойылады. Газ құбырларын адам жүретін жерлерде еденнен құбырдың астына дейін 2,2 м кем емес биіктікте салады.
Газдың қауіпті және токсикалық қасиеттеріне байланысты газ құралдары қойылған бөлмелерге айрықша талаптар қойылады. Тұрғын үйлерде газ плиталарын форточкалы терезесі және желдеткіш каналы бар биіктігі 2,2 м кем емес асханада орнатады. ҚНжЕ сәйкес 4 комфорлы газ плитасы үшін асхананың минималь көлемі 15 м[3], ал 2 комфорлы плита үшін 8 м[3] болуыкерек. Газ су жылытқыштарын және басқа газ құралдарын желдеткіш каналға каңылтырдан жасалынған құбырмен немесе созылмалы гофрамен жалғастырады. Жалғастыратын құбырдың горизонталь бөлігінің жалпы ұзындығы жаңадан салынған үйлерде 3 м аспауы керек.
Елді мекеннің газбен жабдықтау жүйесіне газ тарататын тораптардан басқа да элементтері кіреді: магистраль тораптарда - газ тарататын станциялар, газ реттеуіш пункттер және қондырғылар, байланыс жүйесі, автоматика және телемеханика. Газ реттеуіш пункттер мен қондырғылар газдың қысымын төмендетуге және оны белгілі деңгейде устап туруға қызмет етеді. Газ реттеуіш пункттерді газдың қысымын төмендетіп газ тарататын тораптарға газ беруге, ал газ реттеуіш қондырғыларды жеке тұтынушыларға газ беруге орнатады.
Газ реттеуіш пункте мынадай арматуралар мен жабдықтар орнатылады:
- ысырма;
- сүзгі;
- сақтық клапаны;
- қысымды реттеуіш;
- айналма құбыр.
Жоғары немесе орташа қысымды газ жабатын ысырмадан кейін сүзгіден өтеді Бұнда шаңнан және механикалық қоспалардан тазартылады. Сүзгіден өткеннен кейін газ сақтық клапаны арқылы қысымды реттеуішке түседі. Қысымды реттеуіште шаз керекті қысымға дейін төмендетіледі. Ремонт кезінде тұтынушыларға үздіксіз газ беру үшін технологиялық сызықта айналма газ құбыры қарастырылады. Айналма құбырды байпас деп атайды. Ысымаларды жапқаннан кейін газ айналма құбыр арқылы газ тарататын торапқа беріледі. Бұндай жағдайда ысырманы жабыңқырай отырып газдың қысымын төмендетеді.
Газ құбырларының өз ерекшеліктері мен стандарттары бар. Газ құбырларын пайдалану үрдісі қатал климаттық жағдайлармен үйлеседі, сығымдалған ауаның тұрақты жүктемесі туралы айтпауға да болады. Халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін құбырлардың осы түріне ерекше талаптар қойылады.
Газ құбырына арналған құбырлар кәдімгі және күшейтілген болып бөлінеді. Күшейтілген құбырлар магистральдарда пайдаланылады, ондағы қысым 10 кгсм 2-ден аспайды.
Газ құбырлары металлдан немесе пластмассадан өндіріледі. Өз кезегінде болат құбырлар пісірілген және жіксіз болып, пластмассалық - полиэтилендік және винилпластты болып бөлінеді. Сирек жағдайларда газ құбырларын дайындау үшін алюминий мен асбестті цементтік ерітінді қолданылады.
Газ құбырларының осы типі құрамында көміртек төмен мөлшерде болатын болаттан дайындалады. Құбырлар жеңіл пісірілу үшін болаттың құрамындағы көміртек 0,27 %-дан аспау керек. Газбен қамту жүйелері үшін Құбырларды қолдану жөніндегі нұсқаулық бар. Соған сәйкес болаттан жасалған құбырлар таңдалу керек. Жіксіз болат құбырлардың барлық периметрі бойынша өзгермейтін механикалық сипаттамалары бар. Газ құбырларының құрылысы кезінде қолданылатын электр пісірілетін тік жікті құбырлардың ағып кетпейтіндігі және қалдықты майысуы міндетті түрде сынаудан өткізіледі. Сынаулар қысым астында жүргізіледі. Қысымның шамасы құбырдың белгілі мақсаттарға арналғандығымен анықталады.
Жерасты газ құбырларын пісіру біріктіреді. Бұл жағдайда бұрандалы қосылысқа және арматураны қолдануға жол берілмейді. Құдықтарда ернемектер қолданылуы мүмкін.
Мұнай құбырларына арналған сұрыптама бұрғылау, шегендік және сорғылау-сығымдау құбырларынан тұрады.
Бұрғылайтын мұнай құбырлары айналымды бұрғылау жабдығынан мұнай таситын қабатқа сіңетін жоңғыштарға тікелей беріледі. Үлкен жүктемелер жіксіз берік құбырларды пайдаланумен түсіндіріледі. Пісірілген құлыптармен бірге шығарылады. Бұйымның параметрлері:
сыртқы диаметрі 60,3 - 139,7 мм құрайды;
қабырғаның қалыңдығы - 7,0 - 10,5 мм;
максималды ұзындығы 12,5 м құрайды.
Құбырлардың сапасына қойылатын талаптар МЕМСТ Р 50278-92, техникалық шарттар 39. 0147016-63, басқа регламенттерде баяндалды.
Шеген құбырлар топырақ жыныстары ығысқан кезде бұрғылау құралының бұзылуына жол бермей, ұңғымалардың қабырғаларын ұстап тұру (шегендеу) үшін қызмет етеді.
Дайындау материалы - орташа көміртекті немесе төмен қосындалған болат. Мынадай параметрлері бар жіксіз құбырларды пайдалану қарастырылды:
диаметрі - 114 - 508 мм;
станоктың қабырғасы 5 - 16 мм құрайды;
ұзындығы - 9,5 - 13 метр.
Бұйымның сапасы МЕМСТ 632-80 талаптарына, техникалық шарттарға 14-3Р-76-2004, 39. 0147016-63 және басқа шарттарға сәйкес келеді.
Сорғылау-сығымдау мұнай құбыры ұңғымаға батырылады және мұнай-май-су эмульсиясын сыртқа береді. Ұзындығы 11,5 метрге дейінгі мұнай құбыры жалғастырғыштарды немесе бұрандалы қосылысты пайдалану арқылы өзара байланысады. Бұл үшін құбырдың бір ұшының сыртқы бұрандасы. ал екінші ұшының ішкі бұрандасы бар.
Құбырлардың параметрлері:
диаметрі - 26,7 - 114,3 мм;
қабырғаның қалыңдығы - 5 - 7 мм.
Құбырлардың сапасына қойылатын талаптар МЕМСТ 633-80, техникалық шарттар 14-161-198-2004, МЕМСТ Р 52203-204 нормативтік құжаттарында баяндалған.
Мұнай өткізгіш құбырлар
Мұнай құбырларына арналған магистральдық құбырларды пісірілген және тегіс тартылған ретінде пайдалануға болады. Бұйымның ерекшелігі болып оның 508-ден 1420 мм-ге дейінгі маңызды диаметрі, табылады, құбырлардағы жұмыс ортасы шамамен 12,5 МПа қысымы астында тұр.
Пісіруші тасымалдаушы құбыр болат табақтардан мыналарды қолдана отырып, дайындалады:
жиілігі жоғары тоқтармен байланыстық пісіру - тіке жікті құбыр;
электр доғалық пісіру - шиыршық жікті немесетіке жікті құбыр.
Магистральдық типті мұнай құбырлары ішінен тоттанудан қорғауды талап етпейді, себебі темір мұнаймен тотықпайды. Сыртынан мұнай құбыры битумдық мастикамен жабылады. Мұнай құбырына арналған ерекше құбырлар болып Ресейдің солтүстік аймақтарында пайдалануға, сондай-ақ су астына өткізуге арналған құбырлар табылады.
Мұнай құбырларының сапасын регламенттейтін негізгі құжат - МЕМСТ 20295-85. Үлкен арақашықтықта жалғастырғыш және бұрандалы қосылыс кезінде мұнайдың жылыстауына жол бермеу үшін мұнай тасымалдағыш құбырлары дөңгелек пісіру арқылы байланыстырылады.
Технологиялық мұнай құбырлары
БӨАжА және арматура ойып орнатылған, тіреуіштер мен аспаларда монтаждалған мұнай құбырларынан тұратын құрылғылардың жиынтығы - бұл кәсіпорынның аумағындағы технологиялық мұнай құбыры. Технологиялық мұнай құбырларынығ негізгі атқарымдары -- қабылдау, өідеуге тасымалдау және тұтынушыға жөнелту.
Осы тасымалдау жүйелері әртүрлі жұмыс сұйықтарын (шикізатты, жартылай фабрикаттарды, мұнайдың технологиялық өңдеудің аралық немесе кесімді өнімдерін) жіберу үшін қызмет етеді.
2. Газ құбырлары мен газ жабдығына қойылатын талаптар
"Газбен жабдықтау жүйелерінің қауіпсіздігіне қойылатын талаптар" техникалық регламенті
1. Қолданылу саласы
1. Осы "Газбен жабдықтау жүйелерінің қауіпсіздігіне қойылатын талаптар" техникалық регламенті (бұдан әрі - Техникалық регламент) "Қауіпті өндірістік объектілердегі өнеркәсіптік қауіпсіздік туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 3 сәуірдегі Заңына сәйкес әзірленді.
2. Техникалық регламенттің талаптары мынадай газбен жабдықтау жүйелеріне:
1) кент аралықтарды қоса алғанда, елді мекендердің сыртқы газ құбырларына;
2) газбен жабдықтау жүйелерінің сыртқы (алаңішілік) газ құбырларына және газ жабдығына (техникалық құрылғылар);
3) редуцирлеу және компримирлеу, тазарту, құрғату, жылыту блоктарын және сығу компрессорлық станцияларын қоса алғанда, жылу электр станцияларын газбен жабдықтау жүйелерінің сыртқы газ құбырлары мен газ жабдығына (техникалық құрылғылар), оның ішінде газ турбиналық және бу-газ қондырғыларына, газды дайындау пункттеріне 1,6 МПа-дан астам газ қысымы бар газ құбырларына;
4) газ реттеуіш пункттерге, газды реттеуіш блокты және шкафты газды реттеуіш пункттерге;
5) газ құбырлардағы ғимараттар мен құрылыстарға қолданылады.
3. Осы Техникалық регламенттің әрекетімен қамтылатын өнімнің түрлері және Қазақстан Республикасы Сыртқы экономикалық қызметінің тауар номенклатурасының жіктеуіші бойынша олардың кодтары (бұдан әрі - СЭҚ ТН) осы Техникалық регламентке 1-қосымшада көрсетілген.
4. Техникалық реттеу объектілері болып оларға қатысты белгіленетін осы Техникалық регламенттің қойылатын талаптары мыналар болып табылады:
1) 1-санатты жоғары қысымды газ құбырлары (0,6-дан астам 1,2 дейінгі МПа-ны қоса алғанда);
2) 2-санатты жоғары қысымды газ құбырлары (0,3-тен астам 0,6 дейінгі МПа);
3) орташа қысымды газ құбырлары (0,005-тен астам 0,3 дейінгі МПа);
4) төмен қысымды газ құбырлары - 0,005-ке дейінгі МПа-ны қоса алғанда.
5. Техникалық реттеу объектілерін бірдейлендіру осы Техникалық регламентке 2-қосымшада берілген.
6. Осы Техникалық регламент:
1) автомобильді, газ толтырғыш, компрессорлық станцияларға;
2) металлургиялық өндірістердің технологиялық (алаңішілік) газ құбырлары мен газ жабдықтарына;
3) магистралды газ құбырлары мен 1,2 МПа-дан жоғары газ қысымы бар газ құбырларына-бұрғыштарына;
4) шикізат ретінде табиғи газды пайдаланатын химиялық, мұнай-химиялық, мұнай өндіретін, мұнайды қайта өңдейтін және газды қайта өңдейтін өндірістердің технологиялық (алаңішілік) газ құбырлары мен газ жабдығына;
5) газ өндіретін өндірістердің технологиялық (алаңішілік) газ құбырларына және газ жабдығына;
6) сұйылтылған көмірсутекті газдарды (пропан-бутан) сақтау, тасымалдау және пайдалану объектілеріне;
7) газ пайдаланатын жылжымалы қондырғыларға, сондай-ақ автомобильді, темір жол көлігінің, ұшу аппараттарының, өзен және теңіз кемелерінің газ жабдығына;
8) әскери мақсаттағы арнайы газ және газ пайдаланатын қондырғыларға;
9) эксперименталды газ құбырлары мен газ жабдығының тәжірибелік үлгілеріне;
10) газ-ауа қоспаларының жарылыс энергиясын пайдаланатын немесе қорғау газдарын алуға арналған қондырғыларға;
11) тамақ дайындау немесе зертханалық мақсаттар үшін газды пайдаланатын өндірістік, әкімшілік, қоғамдық және тұрмыстық ғимараттардың ішкі газ құбырлары мен газ жабдықтарына;
12) орнатылған жабдықтың жиынтық жылу қуаты кемінде 100 кВт болған кездегі өндірістік мақсаттар және (немесе) қызметтер көрсету үшін жылу энергиясын шығарусыз әкімшілік, қоғамдық және тұрмыстық ғимараттардың дербес жылыту мен ыстық сумен жабдықтау жүйелеріне қолданылмайды.
Техникалық регламентте "Қауіпті өндірістік объектілердегі өнеркәсіптік қауіпсіздік туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес терминдер мен анықтамалар, сондай-ақ мынадай терминдер қолданылады:
1) алаңішілік газ құбыры - кәсіпорынның өндірістік аумағы ішінде тұрған өнеркәсіптік тұтынушыға газ беруді қамтамасыз ететін таратқыш газ құбырының учаскесі;
2) таратқыш газ құбыры - газбен жабдықтау көзінен газ құбыры-енгізгіштерге дейін газды тұтынушыларға газ беруді қамтамасыз ететін газ тарату торабының газ құбыры;
3) газбен жабдықтау жүйесі - газ құбырлары, газ толтыру станциялары, газ толтыру пункттері, топтық резервуар қондырғылары, газ баллонды қондырғылар, газ құбырларымен жұмыс істейтін құрылыстар, электр-химиялық тот басудан қорғау құралдары, өнеркәсіптік және ауыл шаруашылығы кәсіпорындары, қазандықтардың, тұрмыстық қызмет көрсету кәсіпорындары ғимараттарының, қоғамдық ғимараттар мен тұрғын үйлердің газ жабдығы;
4) енгізбе газ құбыры - ғимарат қабырғасы арқылы футлярға салынған газ құбырын қоса алғанда, ғимаратқа енгізбеде сырттан орнатылған ажырату құрылғысынан бастап (ол ғимарат сыртында орнатылған кезде) ішкі газ құбырына дейінгі газ құбыры учаскесі;
5) газ тарату тораптары - газды қабылдау (беру) пунктінен бастап тұтынушыға дейін газды беруді қамтамасыз ететін қалалық, кент аралық, кенттік, ауылдық, көшелік, аула газ құбырлары;
6) газ құбыры - енгізбе-тарату газ құбырына қосылған жерден бастап ғимаратқа енгізбедегі ажырату құрылғысына дейінгі немесе ғимаратқа енгізу кезінде жерастымен жүргізілген футляр алдындағы газ құбыры;
7) газды пайдалану қондырғылары - отын ретінде газды пайдаланатын қазандықтар, өндірістік пештер мен басқа да құрылғылар;
8) газ реттеуіш пункті - газ қысымын төмендетуге және газ тарату тораптарында оны берілген деңгейде ұстап тұруға арналған технологиялық құрылғы;
9) газ реттеуіш блокты пункті - газ қысымын төмендету үшін және газ тарату тораптарында оны берілген деңгейде ұстап тұруға арналған тасымалдауға жарамды блокпен орындалған толық зауыттық дайындықтағы технологиялық құрылғы;
10) газды тасымалдау - газ тасымалдау жүйесімен газды қабылдау, өткізу және беру;
11) газбен жабдықтау жүйелерін консервациялау - консервациялаудан алу кезінде одан әрі пайдалану үшін оның жұмыс қабілеттілігін қамтамасыз ете отырып, газ құбырын пайдалануды уақытша тоқтату;
12) газбен жабдықтау жүйелерін жою - газ құбыры жүйелерін пайдалануды тоқтату, оларды бөлшектеу және табиғи ортаны қалпына келтіру;
13) газ тарату станциясы - қысымның төмендеуін қамтамасыз ететін магистралды газ құбырының бұрғыш газ құбырында монтаждалатын құрылыс;
14) газ тарату ұйымы - меншігінде немесе өзге де заңды негіздерде олардағы қолда бар газ тарату тораптарын, құрылыстарды дамытумен және пайдаланумен айналысатын, қызметтің осы түрі бойынша қолда бар лицензия негізінде бұл тораптар арқылы газды тасымалдау бойынша қызметтер көрсететін ұйым;
15) газды тасымалдау ұйымы - меншігінде немесе өзге де заңды негіздерде оларда магистралды газ құбырлары мен бұрғыш газ құбырлары, құрылыстары бар, қызметтің осы түрі бойынша қолда бар лицензия негізінде бұл лицензия арқылы газды тасымалдау бойынша қызметтер көрсететін ұйым;
16) жерасты газ құбыры - жер бетінің деңгейінен төмен жерге салынған, сондай-ақ жер беті бойынша үйіндідегі (үймедегі) сыртқы газ құбыры;
17) Жер үстіндегі газ құбыры - тіректерде, эстакадаларда немесе ғимараттар мен құрылыс конструкциялары бойынша, сондай-ақ жер бетімен топырақ үймесіз жер бетінде салынған сыртқы газ құбыры;
18) қосылыс деталдары (фитингтер) - газ құбырының бағытын өзгертуге, тармақтарды жалғастыруға, учаскелерді қосуға арналған газ құбырының элементтері;
19) кент аралық газ құбыры - кент аумағынан тыс салынған газ тарату құбыры;
20) сыртқы газ құбыры - енгізбе газ құбыры алдындағы ажырату құрылғысына немесе ғимаратқа енгізу кезінде жерастымен жүргізілген футлярға дейінгі ғимараттардан тыс салынған жерасты және жер үсті газ құрылғы;
21) шкафты газ реттеуіш пункті - газ қысымын төмендетуге және газ тарату тораптарда оны берілген деңгейде ұстап тұруға арналған шкаф түріндегі технологиялық құрылғы;
22) ішкі газ құбыры - газ құбыры-енгізбеден (ажырату құрылғысы ғимарат ішінде орнатылған кезде) бастап немесе енгізбе газ құбырынан бастап ғимарат ішінде орналасқан газ пайдаланатын жабдықты қосу орнына дейінгі газ құбырының учаскесі.
3. Газбен жабдықтау жүйелерін пайдалануға рұқсат беру
8. Қазақстан Республикасының газбен жабдықтау жүйелерін пайдалануға рұқсат беру " Техникалық реттеу туралы " 2004 жылғы 9 қарашадағы және " Қауіпті өндірістік объектілердегі өнеркәсіптік қауіпсіздік туралы " 2002 жылғы 3 сәуірдегі Заңдарына сәйкес жүргізіледі.
9. Газбен жабдықтау жүйелерінің объектілері үшін материалдарды, техникалық құрылғыларды жеткізу кезінде оларды мемлекет пен дайындаушының атауын, рұқсат берілетін пайдалану мерзімін, қолдану шарттарын көрсете отырып, мемлекеттік және орыс тілдеріндегі ақпаратпен қамтамасыз ету көзделеді.
4. Жобалау кезіндегі қауіпсіздік талаптары
10. Газбен жабдықтау жүйелерін жобалау кезінде қоршаған ортаны қорғау, өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету және техногендік төтенше жағдайлардың пайда болуының алдын алу жөніндегі іс-шаралар көзделеді.
11. Ерекше жағдайлары бар аумақтарда орналасқан газбен жабдықтау жүйелерін жобалау жергілікті жер бедерімен, топырақтың геологиялық құрылымымен, гидрогеологиялық режиммен, аумақты дайындаумен, климаттық және сейсмикалық жағдайлармен, сондай-ақ басқа да әсерлермен және олардың уақыт ішінде өзгеру мүмкіндігімен байланысты олардың газ құбырына әсер етуінің болуы және маңызын ескере отырып, жүзеге асырылады.
12. Қабылданған жобалық шешімдермен үздіксіз және қауіпсіз газбен жабдықтау әрі газды тұтынушыларды жедел ажырату мүмкіндігі қамтамасыз етіледі.
13. Газбен жабдықтау жүйелері үшін жобалық құжаттама даму перспективасында газ тұтыну теңгерімінің есебін және оларды жүргізу инженерлік іздестіру бағдарламасында белгіленген инженерлік іздестіру нәтижелерін, түрлерін, құрамын, көлемі мен әдістерін ескере отырып, газ құбырларының гидравликалық есебін қамтитын әзірленген схема негізінде орындалады.
14. Жобалау апаттар қауіпі мен тәуекел деңгейін талдау нәтижелерін, олармен байланысты төтенше жағдайларды және адамдарға, газбен жабдықтау жүйелерін пайдалану, консервациялау және жою кезінде материалдық объектілер мен қоршаған ортаға өзге де қолайсыз әсер етулерді ескере отырып, жүзеге асырылады.
15. Газбен жабдықтау жүйелерін пайдаланудың қатерін талдау кезінде, жобалық құжаттамада олардың негізінде бұл апаттардың салдарын төмендету және апаттардың өршу мүмкіндігін барынша азайту үшін шаралар көзделетін апаттардың ықтимал сценарийлері мен штаттан тыс жағдайлар көзделеді.
16. Жобалық құжаттамада:
1) мүмкіндігінше газбен тұтынушыларды жедел ажырату бойынша;
2) апаттарды жою үшін жағдайлар жасау бойынша;
3) газды тасымалдау үдерістеріне бөгде тұлғалардың заңсыз араласу мүмкіндігін болдырмау бойынша;
4) газбен жабдықтау жүйелерінің сақталуын қамтамасыз ету бойынша ұйымдастырушылық және техникалық шешімдер көзделеді.
17. Газ құбырларын жобалау кезінде беріктілік пен орнықтылыққа арналған есеп орындалады, оның мақсаты газ құбырларында рұқсат етілмейтін кернеу мен деформациялардың пайда болу мүмкіндігін болдырмау болып табылады. Газ құбырлардың беріктілік пен орнықтылыққа арналған есебі газ құбырлардың түтіктері қабырғаларының және қосу деталдарының қалыңдығын, тіректер немесе кронштейндер арасындағы арақашықтықты айқындайды және жұмыс істеп тұрған газ құбырларына түсетін жүктеме шамасын, уақытын және бағытын ескере отырып, жүргізіледі, оларға мыналар жатады:
1) құбырлар мен оқшаулағышы бар қосылыс деталдарының, құбыр арматурасының меншікті салмағы;
2) газдың салмағы;
3) табиғи сипаттағы жүктемелер (сейсмикалық, топырақ әсерлері, температуралық ауытқулар, жел және қар жүктемелері);
4) техногендік сипаттағы жүктемелер (аумақты дайындау т.б.);
5) топырақтың ерекше жағдайлары ескерілген жүктемелер (отырма, ісінді, ұйықтопырақ және т.б.).
18. Жобалық құжаттамада газ құбырларын пайдалану үдерісінде тұтастылық пен тұмшаланудың бұзылуына әкелуі мүмкін газ құбырларын тот басуға қарсы қорғау жөнінде және деформациялардың алдын алу жөнінде іс-шаралар көзделеді.
19. Қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету үшін газ құбырлары тиек және реттегіш арматурамен, сақтандырғыш құрылғылармен, қорғау, автоматтандыру, блоктау және өлшеу құралдарымен жабдықталады.
20. Құбыр арматурасының саны, орнату орны мен түрі газбен жабдықтау жүйелерін қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз етуді, оларға қызмет көрсету мен жөндеу қолайлылығын ескере отырып, жобалау сатысында айқындалады.
21. Газ құбырларында құбыр арматурасының тұмшалануы В сыныбынан пайдаланатын қондырғы шілтерлері алдында - А сыныбынан төмен емес сынып таңдалады.
22. Газбен жабдықтау жүйелерін салуға арналған (кеңейту, қайта жаңғырту, техникалық қайта жарақтандыру) жобалық құжаттамаларында осы Техникалық регламенттің талаптарына сәйкес келетін құбырлар мен қосылыс деталдары, материалдар, техникалық құрылғылар, технологиялық құрылғылар мен жабдықтар қолданылады.
23. Техникалық құрылғыларды, материалдарды, құбырлар мен қосылыс деталдары, қорғау жабындыларын, газ құбырларын төсеу түрлерін таңдау газдың температурасы мен қысым шамасын, гидрогеологиялық деректерді, табиғи жағдайларды, техногендік әсерлерді ескере отырып, жүзеге асырылады.
24. Полиэтиленді газ құбырларын салу үшін газды тасымалдауға арналған арнайы мақсаттағы құбырлар қолданылады.
25. Газ құбырларын төсеу түрлері ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz