Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенді оқыту әдісін қолдану жолдары
Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенді оқыту әдісін қолдану жолдары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Жаңартылған мазмұнда білім берудің педагогикалық негіздері
1.1. Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенділігін арттыруда қолданылатын әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7 - 11
1.2. Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенділігін арттырудың жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11 - 22
2. Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенді оқыту әдісін эксперимент арқылы зерттеу әдістері.
2.1. Бастауыш сынып оқушылыран оқыту барысындағы белсенділігін қалыптастыру әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22 - 28
2.2. Бастауыш сынып сабақтарында оқушының белсенділігін арттыруды эксперимент арқылы зерттеу нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28 - 33
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33 - 34
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38 - 39
Глоссарий
1.Оқушы - мектеп қабырғасында немесе белгілі бір мамандық алатын орында оқитын жасөспірім. 2. Газет - журнал, кітап оқитын адамдар, оқырман.
2.Белсенділік - бір нәрсеге қажырлылық, ынталылық, активистік, жігерлілік. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі Жалпы редакциясын басқарған Т. Жанұзақов. - Алматы: Дайк - Пресс, 2008. - 126 б.
3.Әдіс - оқу-тәрбие жұмыстарының алдында тұрған міндеттерді дұрыс орындау үшін мұғалім мен оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу үшін қолданатын тәсілдері. М. Жұмабаева. Жеке тұлғаны оқыту барысында жоғары белсенділікті дамыту әдісін қолдану. Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде. 2011 - №3, 18б
4.Оқыту әдістері - оқытушы мен тіл үйренушінің оқу - тәрбие жұмысының міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған іс - әрекет. М. Жұмабаева. Жеке тұлғаны оқыту барысында жоғары белсенділікті дамыту әдісін қолдану.Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде. 2011 - №3, 18б
5.Оқыту - оқушыларға білім беру, танымын арттыру және дағдыландыру мақсатында оқытушылардың қолданатын тәсіл - амалдары мен құралдарының жиынтығы. Педагогикалық сөздік. - Тараз:2010.-178б.
6.Оқыту - шәкірт пен ұстаздың өзара бірлесіп, ынтымақтасып жасайтын ортақ іс - әрекеті. Педагогика:Қазақша және орыысша түсіндірме терминологиялық сөздік. А. К. Құсайынов - Алматы, 2007. - 248б.
Қандай ғалымдар зерттеді?
КІРІСПЕ
Бүгінгі жас ұрпақ - ертеңгі ел тірегі. Ендеше сапалы білім мен саналы тәрбие ұштасқанда ғана ұлт тілегі, мемлекет пен халық мүддесі орындалмақ. Алғашқы елбасымыз Н. Ә. Назарбаев Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер - бүгінгі мектеп оқушылары. Мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстаздаға жүктелетін міндет өте ауыр- дегенін естен шығармауымыз керек [1].
Қазіргі заман талабына сай еліміздің білім беру жүйесін жаңғыртудың негізгі бағыттары Қазақстан Республикасында Білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 -2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында анық көрсетілген. Ондағы басты міндет - білім беру сапасын көтеру және ұлттық білім беру жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру. Сондықтан оқыту әдістемесін жетілдіру және оқушыларды даярлау тиімділігін одан ары көтеру қажеттілігі анық мәселе [ 2 ].
Еліміздің егемендік алуы, ұлттық сана - сезімнің өсуі, жас ұрпақтың отан сүйгіштікке тәрбиелеу - білім беру саласында аймақтық компонентті енгізуді қажет етеді. Қазақстан Республикасының жаңа білім беру саясатына байланысты ең маңызды бір бөлігі болып отыр.
Республика ұстаздарының негізгі мақсаты - қоғам дамуының қазіргі кезеңіне сай жастардың саналы ойлауын қалыптастыру, шығармашыл, өз мамандығын дұрыс таңдаған, ой - өрісі жоғары жеке тұлға дайындау.
Қоғамның дамып - өркендеуі, оның әлеуметтік - мәдени этностық ерекшеліктерін толық меңгеріп, өзгерістер, жаңалықтар, ұғымдар туралы болып жатқан барлық мәселелерге мән бере отырып, салауатты өмір салтын құруда, білім беру саласындағы инновацияны меңгеруде, қоғамымызды ізгілендіруде мұғалімдерге, олардың кәсіптік сапаларына, білімділігі, ғылыми - зерттеу жұмыстарын жүргізуге қабілеттілігі, мәдениеті, парасаттылығы т.б қасиеттеріне байланысты екендігін, мұғалімдік мамандықтың жан - жақты білімді, шынайы сезімтал болуды, шәкірттеріне шексіз сүйіспеншілікті беруді талап ететінін, еңбегінің нәтижесі әр күн сайын балаларға қуаныш әкелгенде ғана жемісті болатынын ұғындыру.
Бүгінгі таңда ғасырлар қойнауында жатқан ұлттық тәрбиенің озық әрі өнегелі дәстүрлерін, асыл қасиеттерін оқушылардың бойында қалыптастыру, этнопедагогика материалдарын ұтымды пайдалану - аса маңызды міндеттердің бірі. ХХI ғасыр - қатаң бәсеке ғасыры. Еліміздің білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне бағыт алуда.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу делінген. Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне оқыту мен тәрбие берудің соңғы әдіс - тәсілдерін, инновациялық технологияны игерген, психологиялық, педагогикалық жұмыста қалыптасқан, ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс - әрекет үстінде өзіндік даңғыл жолын салуға икемді, шығармашылық педагогикалық зерттеуші болуды талап етеді.
Қазірі заман ағымына байланысты оқушылардың білімге белсенділігін арттыру үшін мұғалімдерге жаңа талаптар қойылуда. Сол себепті оқытудың әр түрлі технологиялары жасалып, мектеп тәжірибесіне енгізілуде. Жан - жақты ізденістің нәтижесінде білім беру саласында жаңа педагогикалық технологиялардың саны да, сапасы да өсіп келеді. Технология - белгілі бір істегі адамның әдісі, шеберлігі. Осы шеберлік арқылы мұғалімнің өз сабағы оқушыға жоғары сатыда жеткізуіне мүмкіндік береді. Мұғалім үнемі шығармашылықпен, ізденіспен жұмыс жасап отырса жаңашылдыққа жақын болғаны. Өзгелердің үлгісін өз ісінде пайдалана білсе, оған өзіндік қолтаңбасын қосып отырса - оқушы тәриелеу мен білім берудегі жетістігі сол болмақ.
Қазақстан өз тәуелсіздігін алып, жаңаша құрылымы бар демократиялық қоғам құруға кіріскеніне біршама уақыт өтті. Еліміздің болашағын жасайтын жастар білімімен қатар шығармашылық қасиеті жоғары, өзіндік көзқарасы бар, елге тұлға болатын азаматтар болуы керек. Ал ол азаматтарды оқытып, тәрбиелеп шығаратын негізгі орта - мектеп. Сондықтан қазіргі мектеп ішінара қайта құрылуға жол беріп, көп істерде оң өзгерістерге қол жеткізуде. Мұғалімдердің міндеті - мәдениетті түрде білімді, іскер, жеке тұлғаны дамыту, ұлтымыздың рухын көтеру, осы мақсатқа жететіндей тиімді жол іздеу. Педагогикалық психология бойынша оқушының мәдениетін білім, білік, дағды арқылы дамыту керек. Әр оқушының жеке жұмыс қабілетін ескеру, сынып тапсырмаларын, үй жұмысын баланың ерекшеліктерін ескере отырып беру қажет. Мектептің оқу үрдісіне енгізіліп жүрген технологиялар теориялық тұрғыдан дәлелденіп,тәжірибеде жақсы нәтиже көрсетіп жүр. Модульдік оқыту - оқытуды оңтайландыру, тұлғаның мүмкіндігіне даярлық деңгейін бейімдеу болса, дамыта оқыту - оқушының жеке тұлғасын, оның біліктерін дамыту. Ал жекелеп (даралап) оқыту - бұл қабілеттері мен мүмкіндіктерін ашуға, дамытуға жағдай туғызу, белсенді оқыту - танымдық белсенділігін, шығармашылығын ұйымдастыру [3].
Бастауыш сынып - оқушы тұлғасының негізі қалыптасып, бағытты дамуы бастау алатын ерекше құнды, қайталанбайтын кезең. Олай болса, оқушыларда сабаққа деген белсенділік қатынастарын бастауыш деңгейден бастап қалыптастыруды нәтижелі ету үшін мұғалімдер нақты пәнді игерудегі оқу іс - әрекетінің табиғатын терең меңгеруі тиіс. Бұл ретте белсенділікті арттырудың әдістерін қолданудың маңызы зор [4].
Бастауыш мектептегі оқушыларды оқыту барысындағы белсенді оқыту әдісін қолдану және тәрбиелеудің тиімділігін көрсетіп, ғылыми-әдістемелік негізін жасау қажеттілігі зерттеудің көкейтестілігін анықтайды. Осыдан, бастауыш білім беруде белсенді оқыту әдісін қолдану арқылы сабағына деген қызығушылығын, белсенділігін арттыра отырып, нәтижеге бағытталған білім беру мәселесін зерттеу қажеттілігі туындайды. Сондықтан зерттеу тақырыбын бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенді оқыту әдісін қолдану жолдары - деп алуға негіз болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты: оқытудың белсенді тиімді әдістерін пайдаланып, бастауыш сынып оқушыларын белсенді оқыту әдістемесін жасау.
Зерттеу нысаны: Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенді оқыту әдістерін пайдалану және тәрбиелеу үрдісі.
Зерттеу пәні: Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенді оқыту әдістерін пайдалана отырып оқыту жолдары.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер бастауыш сынып оқушыларының оқу іс - әрекетіне белсенді оқыту әдістерін тиімді пайдалануды қамтамасыз етсек, онда оқушыларда оқу іс - әрекетінде қызығушылық, шығармашылық белсенділік қалыптасып, білім, білік және дағдыларының сапалық деңгейлері көтеріліп, білім берудің тәрбиелілік маңыздылығы артады, өйткені белсенді оқыту әдістері білім беру мен тәрбиелеудің таптырмас құралы болып табылады.
Зерттеудің міндеттері:
- зерттеу тақырыбына байланысты әдебиеттермен танысып, оларға ғылыми - әдістемелік тұрғыдан шолу жасау;
- оқыту әдістерімен, оқушылардың белсенділігін арттырудағы белсенді әдістерімен таныстыру;
- оқушыларға белсенді оқытудың белсенді әдістерін пайдалану;
- бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысындағы белсенді оқыту әдістерін пайдалану тиімділігін эксперимент арқылы зерттеу және оның нәтижесін анықтау;
Зерттеудің әдістері: зерттеу жұмыстарын жүзеге асыруда теориялық салыстырмалы, индуктивті - дедуктивті талдау, педагогикалық озық іс - тәжірибелерді жинақтау, тәжірибелік - әдістемелік жұмыстарды жүргізу, әдістері қолданылды.
Зерттеу көздері: зерттеу мәселесі бойынша философиялық, психологиялық, педагогикалық еңбектер, алдыңғы қатарлы педагогтардың іс- тәжірибесі, педагог ғалымдардың ғылыми еңбектері, Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің бастауыш мектепте сабақтардың сапасын арттыру жолдарына қатысты және оқу - әдістемелік кешендер, бастауыш білім беру стандарты, бағдарламалар, оқу құралдары, оқулық, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімдерінен, қосымшадан тұрады.
Кіріспе бөлімде жұмыстың көкейтестілігі, мақсат - міндеттері, пәні, болжамы, жетекші идеясы, әдістері, практикалық мәні, қорғауға ұсынылатын қағидалар анықталады.
Жаңартылған мазмұнда білім берудің педагогикалық негіздері атты бірінші бөлімде, оқыту әдістеріне түсінік беріліп, оқушылардың белсенділігін арттыру және оқытудың белсенді әдістері талданды. Екінші Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенділігін арттыру жолдары атты бөлімде тақырыпты игерудің амал - тәсілдері, тиімді жолдары көрсетіліп,тәжірибелер жүргізіліп, нәтижелері ұсынылды.
Қорытындыда бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысыдағы белсенді оқыту әдістерін тиімді пайдалану әдістемесі талданып, даму деңгейі айқындалып, жүзеге асыру жолдары эксперимент жүзінде тұжырымдалады.
Қолданылған әдебиеттер тізімі орын алған.
1.ЖАҢАРТЫЛҒАН МАЗМҰНДА БІЛІМ БЕРУДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.
1.1. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ОҚЫТУ БАРЫСЫНДА БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДІСТЕРІ.
Әдіс - оқу-тәрбие жұмыстарының алдында тұрған міндеттерді дұрыс орындау үшін мұғалім мен оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу үшін қолданатын тәсілдері. Әдіс арқылы мақсатқа жету үшін істелетін жұмыстар ретке келтіріледі. Оқыту әдістері танымға қызығушылық туғызып, оқушының ақыл-ойын дамытады, ізденуге, жаңа білімді түсінуге ықпал етеді. Оқытуда ең басты нәрсе - оқушылардың танымдық жұмыстары. Оқыту әдістері ең анық фактілерді білуді қамтамасыз етеді, теория мен тәжірибенің арасын жақындатады.
Оқыту әдістері - оқытушы мен тіл үйренушінің оқу - тәрбие жұмысының міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған іс - әрекет. Оқу әдісі - оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру, қабілетін дамыту, оларға білім, білік, дағдыны меңгерту жолындағы мұғалім мен оқушылардың өзара бірліктегі атқаратын жұмыстарының тәсілі. [5].
Оқыту әдісі мұғалім мен оқушының белгілі мақсатқа бағытталған танымдық қызметінің, яғни оқушылардың білім алу, икемділік пен дағдыны қалыптастыру қозғалысындағы белсенділігінің бірлігі арқылы жүзеге асырылады. Мұғалімнің басты міндеті - балаларға тек білім беріп қана қоймай, олардың жаңа қалыптасып келе жатқан ой - санасын дамыту арқылы ойы алғыр, танымы жоғары ізденімпаз оқушы даярлау. Бұл міндетті жүзеге асыру үшін мұғалім сабақ түрін түрлендіру арқылы тиянақты білім беріп, оқушыны сол пәнді меңгеруге ынталандыруы керек. Сабақ барысында оқушылардың ойын сергітіп, миын шынықтыруға негізделген әдіс - тәсілдерді пайдаланудың тиімді болатыны белгілі. Осы мақсатта мұғалімдер сабаққа деген оқушылардың ынтасын арттыру үшін әдіс - тәсілдерді қолданады [6].
Оқыту әдістерінің басты қызметі - оқыту, ынталандыру, дамыту, тәрбиелеу, ұйымдастыру.
Оқыту құралдары - білім алу, іскерлікті жасау көзі. Олар: көрнекі құралдар, оқулықтар, дидақтикалық материалдар, техникалық оқыту құралдары, станоктар, оқу кабинеттері, зертханалар, ЭЕМ және ТВ, нақты объектілер, өндіріс құралдар.
XIX ғасырдың 20 - 30 жылдарында Б. Е. Райков, К. П. Ягодовский түсіндіру, тәжірибелік, зерттеу, зертханалық, әдістерін жетілдірді. сілтеме
Оқушылар сөзден, кітаптан, көрнекіліктен, тәжірибелік жұмыстардан білім алады. Осыны ескеріп 20 - 30 жылдарда Н.М.Верзилин, Е.Я.Голант сөздік, тәжірибелік, көрнекілік әдістерін ұсынады. Қазір компьютерлік жүйелер арқылы білім алу мүмкіндігі бар [7].
И.Я.Лернер, М.Н.Скаткин оқыту әдістерін оқушылардың танымдық жұмыстарының түріне қарай топтастырған. Авторлар балаларға ақыл - ой жұмысының, өз бетімен білім алудың жолдарын көрсетеді. Оқытушының басшылығымен жұмыс істейтін оқушылардың танымдық белсенділігі әр түрлі.сілтеме
Ю. Б. Бабанский оқу - танымдық іс - әрекетті ынталандыру әдістерін топтады. Ол іс - әрекет 3 бөліктен: ұйымдастыру, ынталандыру, бақылаудан тұратынын атап көрсетіп, әдістерді оқу - танымдық іс - әрекетті ұйымдастыру, ынталандыру, бақылау әдістері деп бөледі. сілтеме
М. И. Махмутов оқыту әдісіне сәйкес келетін оқу әдістерін іріктеген. Оқыту әдістері: 1.ақпарат беру әдісі, 2.түсіндіру әдісі, 3.ынталандыру әдісі, 4.тәжірибелік әдіс.[8]
Білім беру саласындағы бүгінгі басты міндеттерінің бірі - оқушыларға терең білім беру. Ал, оның негізі жалпы білім беретін мектептердің оқыту үрдісін жақсартуға білім саласына жаңа технологияларды енгізу болып табылады. Оқу - тәрбие үрдісіне жаңа инновациялық әдіс тәсілдерді енгізу оқушылардың білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып өз бетімен ізденуге шығармашылық еңбек етуге жол салады. Пәндерді оқытуда тиімді әдіс - тәсілдерді пайдалана отырып, сабақты қызғылықты да тартымды өткізу мұғалімнің шеберлігіне байланысты екені баршамызға мәлім. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендірудіт міндеттейді. Білім, дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы - бастауыш саты. Келешекте арнаулы мамандықтарға талпынудың іргетасы да осы бастауыштан басталмақ. Жас бүлдіршіндердің ой-қиялын біліммен нұрландыратын, дүниетанымын кеңейтетін - ұстаз шеберлігі. Әсіресе, терең де тиянақты білім беруді ұлағатты тәрбиемен ұштастыруда бастауыш сынып пәндерінің өзіндік орны ерекше.
Мемлекетіміздің білім беру үдерісіне енген жаңартылған білім беру бағдарламасы -- заман талабына сай келешек ұрпақтың сұранысын қанағаттандыратын тың бағдарлама. Қазақ тілі - мемлекеттік тіл, қарым-қатынас тілі - орыс тілі және ағылшын тілі - әлемдік кеңістікті тану тілін оқытуда жаңа идеяларды әр сабақта жан-жақты қолданып, жаңаша оқытудың тиімді жолдарын тауып, жүйелі түрде қолдану - заман талабы болып отыр. Қазіргі таңда оқытудың парадигмасы өзгерді. Білім берудің мазмұны жаңарып, жаңаша көзқарас пайда болды. Осыған байланысты ұстаздар алдында оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жаңартып отыру және жаңа технологияларды меңгеру, оны тиімді қолдана білу міндеті тұр. Бастауыш сынып пәндеріне арналған оқу бағдарламаларындағы оқу мақсаттары оқушылардан шынайы проблемаларды анықтап зерттей білуді талап етеді. Негізінен, жаңартылған білім жүйесі - құзыреттілікке және сапаға бағытталған бағдарлама. Оқушы тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын құра отырып сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе жасау, АКТ-ны қолдану, коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен, топта жұмыс жасай білу, функционалды сауаттылықты, шығармашылықты қолдана білуді және оны тиімді жүзеге асыру үшін қажетті тиімді оқыту әдіс-тәсілдерді (бірлескен оқу, модельдеу, бағалау жүйесі, бағалаудың тиімді стратегиялары) үйретеді. Оқушыларды заманауи әдіс-тәсілдермен оқытып, ой-өрісі кең, саналы, еркін азамат етіп тәрбиелеу қажеттілігі де осы себептен туындап отыр. Жаңартылған оқу бағдарламасы, оқу жоспарлары, тілдік дағдылар, педагогикалық әдіс-тәсілдер және белсенді оқыту технологиялары да қарастырылды.[9]
Белсенді оқу əдістері арқылы əзірленген оқу мақсаттарының жəне білім беру бағдарламасының бірізділігі, белгілі бір жүйелі білім беру бағытын көздейді. Бұл белсенді оқыту стратегияларының құрамына мыналар кіреді: оқушылардың зерттеу іс-əрекеттерінің негізінде белсенді оқуға ынталандыру, оқушылардың жеке, топтық жəне тұтас сыныптық жұмыс түрлерін ұйымдастыру, оқу үшін бағалау қағидаты бойынша оқуға қолдау көрсету
Бастауыш сынып пәндеріне арналған оқу бағдарламаларындағы оқу мақсаттары оқушылардан шынайы проблемаларды анықтап зерттей білуді талап етеді.
Білім берудің жаңа бағыты оқыту мен тəрбиелеудегі демократтық жəне гуманистік бағыттарды ұстана отырып, түрлі мəдениеттердің дамуы мен ерекшеліктерін ескеру болып табылады. Оқушылар қазақстандық көпұлтты қоғамда өмір сүре отырып, қарым-қатынас барысында өзара төзімділік таныту, басқа ұлт мəдениетіне деген сыйластық пен құрмет сезімін білдіру сияқты маңызды қасиеттерге ие болуы керек. Бұл ретте мəдениетті жəне түрлі мəдениетке деген сыйластық пен құрмет сезімін қалыптастыру əлеуетіне ие үдеріс - білім беру үдерісі екені белгілі.
Бұл бастауыш сынып бойынша оқу мақсаттарының жүйесі спиральды бағытпен жасалып, бағдарлама дамыта оқуға негізделген.Бағдарламаға сәйкестендіріліп жасалған оқулық, оқушылардың дәптері, мұғалімге арналған нұсқаулықтар жүйелі жобалармен жасалған [10].
Оқушыға арналған оқулық:
Оқыту мақсаттары əрбір сабақтың арнайы бағытын айқындайды.
Сабақтағы тірек сөздер қазақ, орыс жəне ағылшын тілдерінде берілген.
Практикалық жаттығулар сабақта меңгерілген математикалық дағдыларды қолдануға арналған.
Оқушылардың АКТ дағдыларын қолдануына арналған практикалық тапсырма Оқушыларға ақпараттарды есте сақтауға қатысты ескертпелер.
Проблемаларды шешуге арналған сұрақтар.
Мұғалімге арналған нұсқаулық:
Оқыту мақсаттары əрбір сабақтың арнайы бағытын айқындайды. Ресурстар сабаққа дайындалу үшін айқын белгіленген.
Тілдік жазбалар мұғалімге оқушылардың түйінді терминдер жиынтығы туралы хабардар болуын жəне сабақ мазмұнына сай төрт коммуникативтік дағдыны қолдана білуін қалай қолдау қажеттігі туралы кеңестер береді.
Қалыптастырушы бағалау туралы жазбалар білім, түсінік жəне дағдылар бойынша күтілетін нəтижелер туралы жұмыс парақтарына жазылады жəне сабақ бойынша қорытынды бағалауға дайындайды.
Қосымша тапсырмалар жұмыс парақтарының қолданылуын жəне сабақтағы қосымша жаттығулардың аясын кеңейту туралы идеяларды ұсынады.
Егер қажет болса, жаттығулардың жауаптары жəне оқушылардың талқылау барысында күтілетін жауаптары ұсынылады.
Сабаққа қатысты ескертпелер мұғалімге əрбір тапсырманы оқушыға арналған оқулықтағы тəртіппен беру туралы нұсқаулар ұсынады. Сонымен қатар, бұл бөлім қажет болған кезде саралау мүмкіндіктерін қарастырады.
Сабаққа қатысты нақты материалдар мұғалімге қажетті негізгі ақпараттарды қамтиды.
Сабақтың міндеттері оқушылардың нені білуі, түсінуі керек жəне сабақта орындауы тиіс міндеттерді қамтиды.
Оқулықтың белгіленген беттеріне сілтеме беру дұрыс бағдарлау мен жоспарлауды жеңілдетуге көмектеседі.
Əр сабақ бойынша тірек сөздердің тізімі оларды оқушылардың қолдануын жеңілдетуге арналған.
Оқушының жұмыс дəптері:
Қызықты математикалық есептер.
Оқушылардың білімін, түсінігін жəне дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік беретін есеп шығару қабілеттерін дамытады.
Оқушының жұмыс дəптері - бұл əрбір бөлім үшін дайындалған жəне білім, түсініктер мен дағдыларды қорытып, кеңейтуге мүмкіндік беретін жұмыс парақтарының іріктелімі болып табылады.
Жұмыс парақтарын үй жұмысын немесе сабақ кезінде алдыңғы сабақтарды түсінгенін тексеру үшін пайдалануға болады.
Жұмыс парақтары оқушылардың ілгерілеуін тексеруде, сондай-ақ қалыптастырушы жəне жиынтық бағалау үшін қолданылады [11].
Оқыту әдісін таңдауға ықпал ететін шарттар:
1. Оқыту әдістерін оның мақсат-міндеттеріне, оқушылардың жас және таным әрекетінің ерекшеліктеріне сай қолдану;
2. Мектептің материалдық - техникалық негізін ескеру;
3.Мектептің орналасқан жерін ескеру. Мысалы, қала мектептерінде оқушыларды өндіріс орындарына экскурсияға, ауыл мектептерінде мектеп жанындағы учаскелерге, табиғатқа, ауылшаруашылық өндірісіне апару;
4. Мұғалімнің шығармашылығы және шеберлігі. Оқытудың нәтижелі өтуіне негіз болатын сабақ мақсатының айқындығы. Себебі оқу материалын баяндауда негізгі идеясын немесе оқушылардың іс-әрекетін анықтап алмай, оқыту мақсатына жету мүмкін емес [12].
1.2. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ОҚЫТУ БАРЫНДА БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУДЫҢ ЖОЛДАРЫ
Жаңаша білім беру жүйесінде белсенді оқытудың әдістері жеке тұлғаның қалыптасуында маңызы зор. Оқытудың белсенді әдістері -- оқу материалын игеру үдерісінде оқушыларды белсенді ойлау және практикалық әрекетке итермелейтін әдістер. Белсенді оқыту мұғалімнің дайын білімдерді баяндауына, оларды есте сақтауы мен қайта жаңғыртуына емес, оқушылардың белсенді ойлау және практикалық әрекет үдерісінде өз бетінше білімдер мен біліктерді меңгеруіне бағытталған әдістер жүйесін пайдалануды білдіреді. Белсенді оқыту әдістерінің ерекшеліктері олардың негізінде практикалық және ойлау әрекетіне ояту жатыр. Онсыз білімдерді игеруде алға жылжушылық болмайды. Оқытудың белсенді әдістерінің пайда болуы және дамуы оқытудың алдына оқушыларға білім ғана беріп қоймай, танымдық қызығушылықтар мен қабілеттердің, шығармашылық ойлаудың, өз бетінше ақыл-ой еңбегінің қалыптасуы мен дамуын қамтамасыз ету т.б. жаңа міндеттер қойылуымен байланысты. [13] Белсенді оқыту мен оқу әдістерін таңдау, пайдалану және әзірлеу - оңай жұмыс емес, өйткені мұғалімдерде қандай да бір тәсілді қолданардың алдында көптеген сұрақтар туындайды, мысалы:
Осы сабақ білім алушылардың жасына сәйкес келе ме?
Сыныпта қандай балалар жиналған, мысалы, қабілеттерінің деңгейлері әртүрлі, саны, жынысы және т.б.
Жекелеген оқушыларда жоспарлау барысында ескерілуі тиіс белгілі бір мұқтаждық, өзіндік мән-жайлар бар ма?
Белсенді оқытудың мақсаты - бұл оқушылардың білімді өзі ізденіп, меңгеріп, құрастыруына педагогтың жағдай құруы. Бұл белсенді оқыту мақсатының дәстүрлі білім беру жүйесі мақсатынан принциптік тұрғыдағы айырмашылығы болып табылады.
Оқыту әдістерінің көптүрлілігі, олардың бірте-бірте жетілуі ұстаз алдына нақты сабақта тиімді әдістерді анықтап, қолдану керектігі туралы күрделі мәселе қояды.
Көптеген педагог ғалымдар оқудағы үлгермеушіліктің себебі ең алдымен оқыту әдістерінің жетілдірілмегені деп көрсетеді. Бұған келіспеуге де болмайды. Жаңашыл педагогтар В.Н.Шаталов, С.Н.Лысенкова және басқаларының еңбек тәжірибесі осы көзқарастың дұрыстығын дәлелдейді 14.
Әрбір жеке сабақты өткізу әдісін таңдағанда ұстаздар белгілі бір тақырыпты үйрену үшін қандай әдістерді жақсы оқып үйренуге болатынын тереңінен ойластыруы қажет. Өйткені, әр пән, тіпті әр тақырыптың өзі де оқытудың ерекше әдіс-тәсілдерін талап етері анық.
Әдісті таңдап алу мұғалімнің қабілетіне, шығармашылық ізденісіне, ең алдымен оның әдістемелік шеберлік дәрежесіне байланысты. Үнемі ізденісте жүретін ұстаз қай сабақта қай әдісті кеңірек қолдану керектігін оқушылардың мүмкіндігіне және тақырыптың ауыр-жеңілдігіне қарай ыңғайластырып, тиімді пайдаланады.
Әйтседе, сабақта қолданылатын оқыту әдістерін таңдап алуда мыналарды ескерген жөн.
Ең алдымен сабақтың нақты дидактикалық міндеттері мен мақсаттары
ескерілуі тиіс.
Таңдап алынған бір ғана оқыту әдісінің өзін ұйымдастырылатын
танымдық іс-әрекеттің сипатына қарай түрліше қолданылуын ойластырған жөн.
Қолда бар оқыту құрал-жабдықтарын тиімді пайдалану тұрғысынан
іріктелген оқыту әдісін жан-жақты бағалау да артық болмайды.
Таңдап алынған оқыту әдісінің бүкіл сынып оқушыларымен, олардың әр -
сымен не топ жұмыс ұйымдастыру мүмкіндігін ойластыру да керек болады.
Таңдап алынған оқыту әдісінің сыныптың дайындығының нақты
деңгейіне, балалардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне мейлінше сәйкес болуы ескерілуі тиіс.
Оқыту жұмысының нәтижелі болуы оқыту әдістерін үйлесімді етіп таңдап ала білуге байланысты 15. Оқыту әдістерін қолайлы етіп таңдап алу үшін төмендегі шарттарды басшылыққа алған жөн:
Әдістердің оқыту заңдылықтары мен ұстанымдарына сәйкестігі;
Әдістердің дидактикалық мақсаттар мен міндеттерге сәйкестігі;
Оқыту әдістерінің тақырып мазмұнына сәйкестігі;
Оқыту әдістерінің оқушылардың оқу мүмкіндіктеріне (жас және дербес
ерекшеліктеріне, дайындық деңгейіне, сынып ұжымының ерекшелігіне) сәйкестігі;
Әдістердің мұғалімдердің мүмкіншіліктеріне (тәжірибесі, білімі, қабілеті, жалпы білімдарлығы) сәйкестігі;
Оқыту әдістерінің мектептің материалдық және техникалық базасына
сәйкестігі;
Әдістердің сыртқы жағдайлардың (географиялық, өндірістік орта)
ерекшеліктеріне сәйкестігі.
Енді осы аталған өлшемдердің кейбіреуіне нақты түсінік берейік. Мәселен, оқыту әдістерінің дидактикалық мақсаттары мен міндеттеріне сәйкестігін мына 1-кестеден көруге болады.
Оқу әдістерінің оқушылардың оқу мүмкіндіктеріне сәйкестігі. Бұл жерде олардың жас және дербес ерекшеліктері еске алынады. Мысалы, бастауыш сыныптарда түсіндіріп оқыту әдісі, сауаттылыққа оқытудың аналитикалық-синтездік әдісі қолданылады, ал жоғары сыныптарда лекция, өз бетінше жұмыс істеу әдісі, лабораториялық бақылау және басқа әдістер пайдаланылады.
Сыныптағы оқушылардың білім дәрежесі, дербес қабілеті әр түрлі болады. Сондықтан оқыту үрдісінде дайындығы күшті оқушылар тапсырманы мұғалімнің бақылауымен өз бетінше орындайды, ал дайындығы нашар оқушылар тікелей мұғалімнің басшылығымен орындайды.
Оқытудың сапасы мектептің оқу-материалдық және техникалық базасына байланысты. Оқыту әдістерін және құралдарын үйлесімді пай-далануда оқу пәндерінің ерекшелігі, мектеп лабораторияларының, оқу кабинеттерінің түрлі көрнекі және техникалық құралдармен қамтамасыз етілуі ескеріледі 16.
Кесте 1 - Оқыту әдістерінің дидактикалық мақсат-міндеттеріне
сәйкестік шарты
Дидактикалық мақсат
Оқыту әдістері
1. Оқушылардың жаңа білімді қабылдауы
1. Мұғалімнің сөздік әдістерімен білімді баяндауы.
2. Оқушылардың өз бетінше істейтін жұмыстары:
а) кітаппен немесе басқа әдебиеттермен жұмыс істеу;
ә) бақылау және тәжірибе.
2. Білімді, іскерлікті, дағдыны бекіту
- Материалды қайталап оқу
- Қайталау жаттығулары
- Қайталау, қорытындылау әңгімесі
3. Білімді, іскерлікті, дағдыны тексеру
- Ауызша сұрақ
- Жазбаша бақылау жұмысы
- Лабораториялық, практикалық, графикалық жұмыстар
Оқыту әдістерін таңдау ертеден-ақ дидакт-ғалымдарды толғандырып келеді. Осы мәселеге қатысты танымал ғалымдардың көзқарасын қарастырып көрелік. Ю.К.Бабанский Оптимизация педагогического процесса атты еңбегінде оқыту әдістерін оңтайлы таңдау мәселесіне тоқтала отырып, бірақатар сұрақтарға жауап іздеген 17.
Белсенді оқыту стратегиясында қол жеткізген мақсаттар туралы әңгімемізді нақтылау үшін педагогикалық қоғамастықта белсенді талқыланып жүрген Б. Блумның когнитивтік (танымдық) мақсаттар таксономиясын қолданамыз [18]. Егер Б. Блум құрастырған таксономияларға сүйенсек, онда білім - бұл осы иерархияның ең бірінші, ең қарапайым деңгейі. Одан әрі мақсаттардың тағы бес деңгейі жүреді, оның алғашқы үшеуі (білім, түсіну, қолдану) төменгі реттегі, ал келесі үшеуі (анализ, синтез, салыстыру) - жоғарғы реттегі мақсаттар болып табылады
Когнитивтік бағдардың жүйеленуі, Б. Блум бойынша келесі үлгіде ұсынылуы мүмкін:
Білім: фактілерді, қабылданған терминологияны, критерийлерді, әдіснамалық принциптер мен теорияларды енгізе отырып, арнайы ақпаратты тану, қайта жаңғырту қабілеті.
Түсіну: кез келген хабарламаның мағынасын дәлме-дәл түсіну қабілеті. Б. Блум түсіну реттілігінің үш түрін жіктеп көрсетті:
аударма - баяндалған материалды қабылдау және басқа формаға (басқа сөзге, сызбаға және т.т.) ауыстыру;
интерпретация (талау, түсіндіру) - идеяны жаңа кескін үйлесіміне қайта құру;
экстраполяция - бұрын алынған ақпараттарды ескере отырып, бағалау және болжау .
3. Қолдану: сыртқы ықпалдың нұсқауынсыз-ақ бұрын танысқан принциптерді немесе үрдістерді жаңа жағдайда қолдана білу. Мысалы, әлеуметтік-ғылыми қортындыларды жекелеген әлеуметтік проблемаларға қолдану немесе практикалық жағдайларда жаратылыстану ғылымдарының немесе математикалық принциптерді қолдану.
4. Анализ: материалды олардың қатынасын белгілей отырып және оларды ұйымдастыру моделін түсіне отырып, жекелеген құрауыштарға бөлу. Мысалы, көркем жұмыстардағы тұжырымдалмаған кемшіліктерді табу, себеп-салдарлық байланысын айқындау және формалары мен тәсілдерін тану.
5. Синтез: бөліктерді немесе элементтерді жаңа бір бүтінге біріктірудің шығармашылық үрдісі. Бұл - кәсіби эссе жазу, әлеуметтік жағдайларда қолданылатын болжамдар мен теориялар тұжырымдамасын тексеру тәсілдерін ұсыну.
6. Бағалау: идеялар, шешімдер, әдістер т.б. туралы құнды пікірлерді өңдеу процесі. Бұл бағалар сандық және сапалық болуы мүмкін, бірақ олар критерийлерді не стандарттарды қолдануға негізделуі тиіс.[19]
Сонда ғана дәстүрлі оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер білім беру үрдісінде мақсаттардың алғашқы үш деңгейіне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Оқулықтың кез келген тарауларының соңында берілген тапсырмаларды үлгі ретінде қарастырайық. Көп жағдайда осы тапсырмаларды орындау үшін оның мазмұнын қарапайым қайта жаңғыртудың өзі жетіп жатыр. Оқушылардан білімді (мақсаттың екінші және үшінші деңгейін) түсіну мен қолдануды талап ететін тапсырмалар, әдетте қандай да бір таңбамен (белгімен) белгіленеді және оны педагог әрқашан қолдана бермейді.
Белсенді оқыту мен оқудың белгілі бір әдісін пайдаланардың алдында мұғалімдер өздеріне әртүрлі сұрақтар қойып, өзінің үдерістегі рөлі мен іс-қимылын ұдайы ойластырып отыруы керек .
Жаңа технологияның өріс алуына орай оқыту үрдісінде интерактивті әдістер, интерактивті оқыту терминдерімен жиі кездесеміз. Интерактив сөзі ағылшын тілінен енген. Ол өзара әрекет жасау деген мағынаны білдіреді. Интерактивті әдістердің мәні - оқытушының басшылығымен оқушылардың бір - бірімен өзара белсенді байланыста отырып оқу - танымдық нәтижеге жетуі.
Белсенді оқу тәсілі жаңа білімді бұған дейінгі біліммен байланыстырады, қателіктер бізге өзімізді тексеріп, түсінігімізді жетілдіруге жол ашып, нәтижесінде терең білім мен көзқарасты өзгертеді. Белсенді оқуда өз тәжірибесінің негізінде үйреніп, оқушыларға эксперимент жасап, мәнін ұғынып, түсінік қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Бірлескен оқу тәсілі құрылымдалған топтық жұмыстан тұрады. Бұл әдісте тұлғааралық қарым-қатынас дағдылары жетіліп, ақпарат алу және жоғары деңгейлі ойлау дағдылары дамиды.
Оқу пәндері арасында байланыс орнату білім беру бағдарламасының аясын кеңейтіп, теңестіреді, тереңірек білім алуға мүмкіндік береді, көптеген дағдыларды қалыптастырады, түсінік пен дағдыларды дамытуға көмектесе алады, оқудың анағұрлым саналы меңгерілуіне көмектеседі, оқуға деген уәжді арттыра алады.
Оқушылардың қажеттілігін қанағаттандыру тәсілінде оқушылардың оқуға қолдау көрсету мақсатында тексеру және кері байланыс ұсынылады. Яғни, уәжді және өзін-өзі бағалау деңгейін арттыра отырып қай бағытта оқыту керектігін анықтауға көмектесеміз. Сонымен бірге оқушылардың өз жұмысын жақсартуына мүмкіндік беріп, оқушылардың барынша тиімді оқу жолдарын түсінуіне көмектесеміз.
Оқушылар өзара әңгімелесу арқылы тапсырмаларды талқылауы бір-біріне білім мен дағдыларды үйрете отырып, тақырыпты терең түсінуіне жол ашады. Оқушылардың өз үлгерімі туралы ойланып, әрі қарай не істеу керектігі туралы шешім қабылдауына мүмкіндік ала отырып, тапсырманы күрделендіріп, оқушылардың оқуға деген уәжін арттырып отырады. Оқыту процесінде білім алушының қойылған оқыту мақсаттарын түсінгендігін растау ретінде басқа да оқу міндеттері қойылып және тиімді сыныптық пікірталас қалыптасқаны маңызды. Мұғалімнің тұрақты түрде кері байланыс жасауы білім алушыларды алға қарай жылжуға, жақсы нәтижеге жетуге ынталандыратын болады.
Топтық жұмыс барысында мұғалім әрбір топтағы білім алушылардың талқылауын тыңдайды және бақылайды: кейбір білім алушылар бағалау критерийлеріне сәйкес оқу мақсатына жеткендігін жылдам көрсете алады. Мұғалім одан әрі оқу мақсатына жетуге ұмтылған білім алушылардың іс-әрекетін бақылауы және қосымша сұрақтар қоюы тиіс:
Бұл туралы не ойлайсыздар?
Сіздің топта не талқыланғаны туралы түсінік бере аласыз ба?
Егер білім алушылар практикалық жұмыс орындаса, онда сұрақты әр тапсырма бойынша қоюға болады:
Сіздер қазір не істеп жатырсыздар?
Сіздің ойыңызша бұдан әрі не болады?
Сіз бұл тапсырманы орындау барысында ерекше бірдеңені байқадыңыз ба?
Топтық жұмыс барысында мұғалім барлық топтардың жұмысын бақылауы тиіс. Топты бақылауды тапсырманы орындауға қатысумен бірге жүргізуге де болады. Жауаптарды бағалаудан кейін мұғалім оқу мақсатына жетуге ұмтылған топтарға қайтадан келіп, олардың оқу мақсатына жетулеріне тағы бір мүмкіндік беруіне болады. Бұл жағдайда білім алушыларға жаңа идеяны тұжырымдауды, екі (немесе одан да көп) идеяны салыстыруды, идеяларды бағалауды, топтық талқылаулар негізінде қорытынды жасауды, сұрақтарға жауап беруді ұсынады.
Электронды оқу және жаңа технологияларды пайдалану белсенді оқудың қызықты тәсілдеріне жатады. Бұл оқушының уәжін арттыра және зерттеу жүргізу, қарым-қатынас жасау, ынтымақтастық орнату және тапсырмаларды тиімді іске асыру үшін қолданылады. Оқушылардың ақпарат іздеп, өз тәсілдерін табуына мүмкіндік бере отырып, олардың өз үлесін қосуына септігін тигізеді, сыныптан тыс өз бетінше білім алуға мүмкіндік беретін тәсілдердің бірі болып табылады.
Модельдеу тәсіл іске асып жатқан ойлау үдерістерін түсіндіре отырып мысал ұсыну, яғни оқушыларды бір мезгілде пән мазмұны туралы ойлануға және сарапшы ретінде әрекет етуге жетелейді. Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуіне көбірек мүмкіндік беріп, тапсырманы кезеңдерге бөледі және үдеріс туралы ойланып, рефлексия жасауға ынталандырады [20].
Саралау тәсілі әр оқушының оқудағы қажеттіліктерін қанағаттандырып, жекелей түсінік пен дағдыларын тереңдейді. Сонымен бірге, өзіне деген сенімі мен оқуға деген уәжін артады, оқушыларға идеяларды тереңірек түсінуге көмектесе отырып, шығармашылыққа ынталандырады. Саралауда барлық оқушылар үшін тиімді, барлық оқушылардан күтілетін нәтижені арттыра алады.
Оқушының білімге деген ынтасына мұғалім мен ата-ана, қоршаған орта әсер етеді. Мұғалім белсенді әрекет ете отырып, оқушылардың танымдық қабілетін дамытып, ғылым негіздерін игеруге, белгілі бір білімдердің, дағдылар мен іскерліктерін қалыптастырып, оқушының рухани, физикалық және еңбек қабілеттерін жетілдіріп, еңбек және кәсіби дағдыларын дамытуда аянбай еңбек ету қажет.
Сонымен қатар белсенді оқытудың тағы бір тиімділігі кері байланыс әрекеті.
Кері байланыс әрекеті сабақтың әр кезеңінде қолданылып, мұғалімнің оқушымен үздіксіз қарым-қатынаста болып, оқыту үдерісін ары қарай жоспарлауға және түзетіп отыруға жағдай тудырады. Оқушыларға кері байланыс беру барысында мұғалімге төмендегілер ұсынылады:
ненің дұрыс емес екендігін, оны ары қарай қалай түзету керектігі туралы ақпарат бермей тұрып, дұрыс емес, қате сөздерін қолданбау қажет;
ненің дұрысненің бұрыс екендігін түсіндіріп айту қажет;
қателікті түзету және дұрыс жауапты жақсарту жолдарын көрсету қажет;
жіберілген қателік туралы төменгі ақпарат беру:
қателіктің орны қателік түрі оны түзету үшін қажетті іс-әрекеттер ұсынылуы қажет;
оқушы жауабын мазақ етіп, жағымсыз түсіндірме беруге, мысалы, мисыздың жауабы, бұған қалай ғана ақылың жетті? деген анайы сөздерді қолданбау керек.
Осындай сөздер оқушылардың жеке тұлғасына кері әсер етеді. Тиімді түрде ұйымдастырылған кері байланыс мұғалімге оқыту үдерісінің қалай жүріп жатқандығы туралы, оқушыға алға ілгерілеуі туралы және ары қарай нәтижені жақсарту үшін түзетуді жоспарлау туралы ақпарат береді, ал оқушыға оның алдында туындайтын 3 сұраққа жауап алу мүмкіндігін береді:
Мен оқытудың қай кезеңінде тұрмын?
Нәтижелерге қалай жетемін?
Қателігімді түзету үшін ары қарай не істеуім қажет?
Бастауыш сынып оқушыларын көбірек ойынға, бірлескен жұмысқа бағыттағанда ғана балада креативті ойлау дағдысы дамып, шығармашылықпен жұмыс істеуге дағдыланады. Шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа үлгіні жасауда ықпалы зор. Шығармашылық тапсырмалар оқушыларға зақым келмейтіндей және мәжбүрлемей, оқушының шынайы білімінің тереңдігін көрсетеді. Олар оқушының креативті ой-санасын дамытып ойлануды үйретеді [21]. Оқыту мақсатында қолданылатын ойындардың түрлері көп. Ойын - қанағат алу үшін жасалатын іс-әрекет. Ол мектеп жасына дейінгі балалардың іс-әрекетінің негізгі түрі, ал оқушылар мен ересектер ойынды сабақтан және жұмыстан қолы бос кездерінде ойнайды. Бірақ оқуда да, еңбекте де ойын элементтерін қолдануға болады. Ойын туралы көптеген теориялар бар. Солардың бірін алғаш рет жасаған Ф.Врубель. Ол ойын арқылы бала өзін-өзі көрсеткісі келеді дейді. М.Лазарус жұмыстан кейін демалу теориясын, Г.Спенсер ойын арқылы денедегі артық энергияны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Жаңартылған мазмұнда білім берудің педагогикалық негіздері
1.1. Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенділігін арттыруда қолданылатын әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7 - 11
1.2. Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенділігін арттырудың жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11 - 22
2. Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенді оқыту әдісін эксперимент арқылы зерттеу әдістері.
2.1. Бастауыш сынып оқушылыран оқыту барысындағы белсенділігін қалыптастыру әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22 - 28
2.2. Бастауыш сынып сабақтарында оқушының белсенділігін арттыруды эксперимент арқылы зерттеу нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28 - 33
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33 - 34
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...38 - 39
Глоссарий
1.Оқушы - мектеп қабырғасында немесе белгілі бір мамандық алатын орында оқитын жасөспірім. 2. Газет - журнал, кітап оқитын адамдар, оқырман.
2.Белсенділік - бір нәрсеге қажырлылық, ынталылық, активистік, жігерлілік. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі Жалпы редакциясын басқарған Т. Жанұзақов. - Алматы: Дайк - Пресс, 2008. - 126 б.
3.Әдіс - оқу-тәрбие жұмыстарының алдында тұрған міндеттерді дұрыс орындау үшін мұғалім мен оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу үшін қолданатын тәсілдері. М. Жұмабаева. Жеке тұлғаны оқыту барысында жоғары белсенділікті дамыту әдісін қолдану. Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде. 2011 - №3, 18б
4.Оқыту әдістері - оқытушы мен тіл үйренушінің оқу - тәрбие жұмысының міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған іс - әрекет. М. Жұмабаева. Жеке тұлғаны оқыту барысында жоғары белсенділікті дамыту әдісін қолдану.Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде. 2011 - №3, 18б
5.Оқыту - оқушыларға білім беру, танымын арттыру және дағдыландыру мақсатында оқытушылардың қолданатын тәсіл - амалдары мен құралдарының жиынтығы. Педагогикалық сөздік. - Тараз:2010.-178б.
6.Оқыту - шәкірт пен ұстаздың өзара бірлесіп, ынтымақтасып жасайтын ортақ іс - әрекеті. Педагогика:Қазақша және орыысша түсіндірме терминологиялық сөздік. А. К. Құсайынов - Алматы, 2007. - 248б.
Қандай ғалымдар зерттеді?
КІРІСПЕ
Бүгінгі жас ұрпақ - ертеңгі ел тірегі. Ендеше сапалы білім мен саналы тәрбие ұштасқанда ғана ұлт тілегі, мемлекет пен халық мүддесі орындалмақ. Алғашқы елбасымыз Н. Ә. Назарбаев Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер - бүгінгі мектеп оқушылары. Мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстаздаға жүктелетін міндет өте ауыр- дегенін естен шығармауымыз керек [1].
Қазіргі заман талабына сай еліміздің білім беру жүйесін жаңғыртудың негізгі бағыттары Қазақстан Республикасында Білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 -2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында анық көрсетілген. Ондағы басты міндет - білім беру сапасын көтеру және ұлттық білім беру жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру. Сондықтан оқыту әдістемесін жетілдіру және оқушыларды даярлау тиімділігін одан ары көтеру қажеттілігі анық мәселе [ 2 ].
Еліміздің егемендік алуы, ұлттық сана - сезімнің өсуі, жас ұрпақтың отан сүйгіштікке тәрбиелеу - білім беру саласында аймақтық компонентті енгізуді қажет етеді. Қазақстан Республикасының жаңа білім беру саясатына байланысты ең маңызды бір бөлігі болып отыр.
Республика ұстаздарының негізгі мақсаты - қоғам дамуының қазіргі кезеңіне сай жастардың саналы ойлауын қалыптастыру, шығармашыл, өз мамандығын дұрыс таңдаған, ой - өрісі жоғары жеке тұлға дайындау.
Қоғамның дамып - өркендеуі, оның әлеуметтік - мәдени этностық ерекшеліктерін толық меңгеріп, өзгерістер, жаңалықтар, ұғымдар туралы болып жатқан барлық мәселелерге мән бере отырып, салауатты өмір салтын құруда, білім беру саласындағы инновацияны меңгеруде, қоғамымызды ізгілендіруде мұғалімдерге, олардың кәсіптік сапаларына, білімділігі, ғылыми - зерттеу жұмыстарын жүргізуге қабілеттілігі, мәдениеті, парасаттылығы т.б қасиеттеріне байланысты екендігін, мұғалімдік мамандықтың жан - жақты білімді, шынайы сезімтал болуды, шәкірттеріне шексіз сүйіспеншілікті беруді талап ететінін, еңбегінің нәтижесі әр күн сайын балаларға қуаныш әкелгенде ғана жемісті болатынын ұғындыру.
Бүгінгі таңда ғасырлар қойнауында жатқан ұлттық тәрбиенің озық әрі өнегелі дәстүрлерін, асыл қасиеттерін оқушылардың бойында қалыптастыру, этнопедагогика материалдарын ұтымды пайдалану - аса маңызды міндеттердің бірі. ХХI ғасыр - қатаң бәсеке ғасыры. Еліміздің білім беру жүйесі әлемдік білім беру кеңістігіне бағыт алуда.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу делінген. Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне оқыту мен тәрбие берудің соңғы әдіс - тәсілдерін, инновациялық технологияны игерген, психологиялық, педагогикалық жұмыста қалыптасқан, ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс - әрекет үстінде өзіндік даңғыл жолын салуға икемді, шығармашылық педагогикалық зерттеуші болуды талап етеді.
Қазірі заман ағымына байланысты оқушылардың білімге белсенділігін арттыру үшін мұғалімдерге жаңа талаптар қойылуда. Сол себепті оқытудың әр түрлі технологиялары жасалып, мектеп тәжірибесіне енгізілуде. Жан - жақты ізденістің нәтижесінде білім беру саласында жаңа педагогикалық технологиялардың саны да, сапасы да өсіп келеді. Технология - белгілі бір істегі адамның әдісі, шеберлігі. Осы шеберлік арқылы мұғалімнің өз сабағы оқушыға жоғары сатыда жеткізуіне мүмкіндік береді. Мұғалім үнемі шығармашылықпен, ізденіспен жұмыс жасап отырса жаңашылдыққа жақын болғаны. Өзгелердің үлгісін өз ісінде пайдалана білсе, оған өзіндік қолтаңбасын қосып отырса - оқушы тәриелеу мен білім берудегі жетістігі сол болмақ.
Қазақстан өз тәуелсіздігін алып, жаңаша құрылымы бар демократиялық қоғам құруға кіріскеніне біршама уақыт өтті. Еліміздің болашағын жасайтын жастар білімімен қатар шығармашылық қасиеті жоғары, өзіндік көзқарасы бар, елге тұлға болатын азаматтар болуы керек. Ал ол азаматтарды оқытып, тәрбиелеп шығаратын негізгі орта - мектеп. Сондықтан қазіргі мектеп ішінара қайта құрылуға жол беріп, көп істерде оң өзгерістерге қол жеткізуде. Мұғалімдердің міндеті - мәдениетті түрде білімді, іскер, жеке тұлғаны дамыту, ұлтымыздың рухын көтеру, осы мақсатқа жететіндей тиімді жол іздеу. Педагогикалық психология бойынша оқушының мәдениетін білім, білік, дағды арқылы дамыту керек. Әр оқушының жеке жұмыс қабілетін ескеру, сынып тапсырмаларын, үй жұмысын баланың ерекшеліктерін ескере отырып беру қажет. Мектептің оқу үрдісіне енгізіліп жүрген технологиялар теориялық тұрғыдан дәлелденіп,тәжірибеде жақсы нәтиже көрсетіп жүр. Модульдік оқыту - оқытуды оңтайландыру, тұлғаның мүмкіндігіне даярлық деңгейін бейімдеу болса, дамыта оқыту - оқушының жеке тұлғасын, оның біліктерін дамыту. Ал жекелеп (даралап) оқыту - бұл қабілеттері мен мүмкіндіктерін ашуға, дамытуға жағдай туғызу, белсенді оқыту - танымдық белсенділігін, шығармашылығын ұйымдастыру [3].
Бастауыш сынып - оқушы тұлғасының негізі қалыптасып, бағытты дамуы бастау алатын ерекше құнды, қайталанбайтын кезең. Олай болса, оқушыларда сабаққа деген белсенділік қатынастарын бастауыш деңгейден бастап қалыптастыруды нәтижелі ету үшін мұғалімдер нақты пәнді игерудегі оқу іс - әрекетінің табиғатын терең меңгеруі тиіс. Бұл ретте белсенділікті арттырудың әдістерін қолданудың маңызы зор [4].
Бастауыш мектептегі оқушыларды оқыту барысындағы белсенді оқыту әдісін қолдану және тәрбиелеудің тиімділігін көрсетіп, ғылыми-әдістемелік негізін жасау қажеттілігі зерттеудің көкейтестілігін анықтайды. Осыдан, бастауыш білім беруде белсенді оқыту әдісін қолдану арқылы сабағына деген қызығушылығын, белсенділігін арттыра отырып, нәтижеге бағытталған білім беру мәселесін зерттеу қажеттілігі туындайды. Сондықтан зерттеу тақырыбын бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенді оқыту әдісін қолдану жолдары - деп алуға негіз болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты: оқытудың белсенді тиімді әдістерін пайдаланып, бастауыш сынып оқушыларын белсенді оқыту әдістемесін жасау.
Зерттеу нысаны: Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенді оқыту әдістерін пайдалану және тәрбиелеу үрдісі.
Зерттеу пәні: Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенді оқыту әдістерін пайдалана отырып оқыту жолдары.
Зерттеудің ғылыми болжамы: егер бастауыш сынып оқушыларының оқу іс - әрекетіне белсенді оқыту әдістерін тиімді пайдалануды қамтамасыз етсек, онда оқушыларда оқу іс - әрекетінде қызығушылық, шығармашылық белсенділік қалыптасып, білім, білік және дағдыларының сапалық деңгейлері көтеріліп, білім берудің тәрбиелілік маңыздылығы артады, өйткені белсенді оқыту әдістері білім беру мен тәрбиелеудің таптырмас құралы болып табылады.
Зерттеудің міндеттері:
- зерттеу тақырыбына байланысты әдебиеттермен танысып, оларға ғылыми - әдістемелік тұрғыдан шолу жасау;
- оқыту әдістерімен, оқушылардың белсенділігін арттырудағы белсенді әдістерімен таныстыру;
- оқушыларға белсенді оқытудың белсенді әдістерін пайдалану;
- бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысындағы белсенді оқыту әдістерін пайдалану тиімділігін эксперимент арқылы зерттеу және оның нәтижесін анықтау;
Зерттеудің әдістері: зерттеу жұмыстарын жүзеге асыруда теориялық салыстырмалы, индуктивті - дедуктивті талдау, педагогикалық озық іс - тәжірибелерді жинақтау, тәжірибелік - әдістемелік жұмыстарды жүргізу, әдістері қолданылды.
Зерттеу көздері: зерттеу мәселесі бойынша философиялық, психологиялық, педагогикалық еңбектер, алдыңғы қатарлы педагогтардың іс- тәжірибесі, педагог ғалымдардың ғылыми еңбектері, Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің бастауыш мектепте сабақтардың сапасын арттыру жолдарына қатысты және оқу - әдістемелік кешендер, бастауыш білім беру стандарты, бағдарламалар, оқу құралдары, оқулық, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011 - 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
Курстық жұмыстың құрылымы: Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімдерінен, қосымшадан тұрады.
Кіріспе бөлімде жұмыстың көкейтестілігі, мақсат - міндеттері, пәні, болжамы, жетекші идеясы, әдістері, практикалық мәні, қорғауға ұсынылатын қағидалар анықталады.
Жаңартылған мазмұнда білім берудің педагогикалық негіздері атты бірінші бөлімде, оқыту әдістеріне түсінік беріліп, оқушылардың белсенділігін арттыру және оқытудың белсенді әдістері талданды. Екінші Бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысында белсенділігін арттыру жолдары атты бөлімде тақырыпты игерудің амал - тәсілдері, тиімді жолдары көрсетіліп,тәжірибелер жүргізіліп, нәтижелері ұсынылды.
Қорытындыда бастауыш сынып оқушыларын оқыту барысыдағы белсенді оқыту әдістерін тиімді пайдалану әдістемесі талданып, даму деңгейі айқындалып, жүзеге асыру жолдары эксперимент жүзінде тұжырымдалады.
Қолданылған әдебиеттер тізімі орын алған.
1.ЖАҢАРТЫЛҒАН МАЗМҰНДА БІЛІМ БЕРУДІҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.
1.1. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ОҚЫТУ БАРЫСЫНДА БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУДА ҚОЛДАНЫЛАТЫН ӘДІСТЕРІ.
Әдіс - оқу-тәрбие жұмыстарының алдында тұрған міндеттерді дұрыс орындау үшін мұғалім мен оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу үшін қолданатын тәсілдері. Әдіс арқылы мақсатқа жету үшін істелетін жұмыстар ретке келтіріледі. Оқыту әдістері танымға қызығушылық туғызып, оқушының ақыл-ойын дамытады, ізденуге, жаңа білімді түсінуге ықпал етеді. Оқытуда ең басты нәрсе - оқушылардың танымдық жұмыстары. Оқыту әдістері ең анық фактілерді білуді қамтамасыз етеді, теория мен тәжірибенің арасын жақындатады.
Оқыту әдістері - оқытушы мен тіл үйренушінің оқу - тәрбие жұмысының міндеттерін ойдағыдай шешуге бағытталған іс - әрекет. Оқу әдісі - оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру, қабілетін дамыту, оларға білім, білік, дағдыны меңгерту жолындағы мұғалім мен оқушылардың өзара бірліктегі атқаратын жұмыстарының тәсілі. [5].
Оқыту әдісі мұғалім мен оқушының белгілі мақсатқа бағытталған танымдық қызметінің, яғни оқушылардың білім алу, икемділік пен дағдыны қалыптастыру қозғалысындағы белсенділігінің бірлігі арқылы жүзеге асырылады. Мұғалімнің басты міндеті - балаларға тек білім беріп қана қоймай, олардың жаңа қалыптасып келе жатқан ой - санасын дамыту арқылы ойы алғыр, танымы жоғары ізденімпаз оқушы даярлау. Бұл міндетті жүзеге асыру үшін мұғалім сабақ түрін түрлендіру арқылы тиянақты білім беріп, оқушыны сол пәнді меңгеруге ынталандыруы керек. Сабақ барысында оқушылардың ойын сергітіп, миын шынықтыруға негізделген әдіс - тәсілдерді пайдаланудың тиімді болатыны белгілі. Осы мақсатта мұғалімдер сабаққа деген оқушылардың ынтасын арттыру үшін әдіс - тәсілдерді қолданады [6].
Оқыту әдістерінің басты қызметі - оқыту, ынталандыру, дамыту, тәрбиелеу, ұйымдастыру.
Оқыту құралдары - білім алу, іскерлікті жасау көзі. Олар: көрнекі құралдар, оқулықтар, дидақтикалық материалдар, техникалық оқыту құралдары, станоктар, оқу кабинеттері, зертханалар, ЭЕМ және ТВ, нақты объектілер, өндіріс құралдар.
XIX ғасырдың 20 - 30 жылдарында Б. Е. Райков, К. П. Ягодовский түсіндіру, тәжірибелік, зерттеу, зертханалық, әдістерін жетілдірді. сілтеме
Оқушылар сөзден, кітаптан, көрнекіліктен, тәжірибелік жұмыстардан білім алады. Осыны ескеріп 20 - 30 жылдарда Н.М.Верзилин, Е.Я.Голант сөздік, тәжірибелік, көрнекілік әдістерін ұсынады. Қазір компьютерлік жүйелер арқылы білім алу мүмкіндігі бар [7].
И.Я.Лернер, М.Н.Скаткин оқыту әдістерін оқушылардың танымдық жұмыстарының түріне қарай топтастырған. Авторлар балаларға ақыл - ой жұмысының, өз бетімен білім алудың жолдарын көрсетеді. Оқытушының басшылығымен жұмыс істейтін оқушылардың танымдық белсенділігі әр түрлі.сілтеме
Ю. Б. Бабанский оқу - танымдық іс - әрекетті ынталандыру әдістерін топтады. Ол іс - әрекет 3 бөліктен: ұйымдастыру, ынталандыру, бақылаудан тұратынын атап көрсетіп, әдістерді оқу - танымдық іс - әрекетті ұйымдастыру, ынталандыру, бақылау әдістері деп бөледі. сілтеме
М. И. Махмутов оқыту әдісіне сәйкес келетін оқу әдістерін іріктеген. Оқыту әдістері: 1.ақпарат беру әдісі, 2.түсіндіру әдісі, 3.ынталандыру әдісі, 4.тәжірибелік әдіс.[8]
Білім беру саласындағы бүгінгі басты міндеттерінің бірі - оқушыларға терең білім беру. Ал, оның негізі жалпы білім беретін мектептердің оқыту үрдісін жақсартуға білім саласына жаңа технологияларды енгізу болып табылады. Оқу - тәрбие үрдісіне жаңа инновациялық әдіс тәсілдерді енгізу оқушылардың білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып өз бетімен ізденуге шығармашылық еңбек етуге жол салады. Пәндерді оқытуда тиімді әдіс - тәсілдерді пайдалана отырып, сабақты қызғылықты да тартымды өткізу мұғалімнің шеберлігіне байланысты екені баршамызға мәлім. Ол бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендірудіт міндеттейді. Білім, дағды, іскерліктің қалыптасуының бастамасы - бастауыш саты. Келешекте арнаулы мамандықтарға талпынудың іргетасы да осы бастауыштан басталмақ. Жас бүлдіршіндердің ой-қиялын біліммен нұрландыратын, дүниетанымын кеңейтетін - ұстаз шеберлігі. Әсіресе, терең де тиянақты білім беруді ұлағатты тәрбиемен ұштастыруда бастауыш сынып пәндерінің өзіндік орны ерекше.
Мемлекетіміздің білім беру үдерісіне енген жаңартылған білім беру бағдарламасы -- заман талабына сай келешек ұрпақтың сұранысын қанағаттандыратын тың бағдарлама. Қазақ тілі - мемлекеттік тіл, қарым-қатынас тілі - орыс тілі және ағылшын тілі - әлемдік кеңістікті тану тілін оқытуда жаңа идеяларды әр сабақта жан-жақты қолданып, жаңаша оқытудың тиімді жолдарын тауып, жүйелі түрде қолдану - заман талабы болып отыр. Қазіргі таңда оқытудың парадигмасы өзгерді. Білім берудің мазмұны жаңарып, жаңаша көзқарас пайда болды. Осыған байланысты ұстаздар алдында оқытудың әдіс-тәсілдерін үнемі жаңартып отыру және жаңа технологияларды меңгеру, оны тиімді қолдана білу міндеті тұр. Бастауыш сынып пәндеріне арналған оқу бағдарламаларындағы оқу мақсаттары оқушылардан шынайы проблемаларды анықтап зерттей білуді талап етеді. Негізінен, жаңартылған білім жүйесі - құзыреттілікке және сапаға бағытталған бағдарлама. Оқушы тұлғасының үйлесімді қолайлы білім беру ортасын құра отырып сын тұрғысынан ойлау, зерттеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе жасау, АКТ-ны қолдану, коммуникативті қарым-қатынасқа түсу, жеке, жұппен, топта жұмыс жасай білу, функционалды сауаттылықты, шығармашылықты қолдана білуді және оны тиімді жүзеге асыру үшін қажетті тиімді оқыту әдіс-тәсілдерді (бірлескен оқу, модельдеу, бағалау жүйесі, бағалаудың тиімді стратегиялары) үйретеді. Оқушыларды заманауи әдіс-тәсілдермен оқытып, ой-өрісі кең, саналы, еркін азамат етіп тәрбиелеу қажеттілігі де осы себептен туындап отыр. Жаңартылған оқу бағдарламасы, оқу жоспарлары, тілдік дағдылар, педагогикалық әдіс-тәсілдер және белсенді оқыту технологиялары да қарастырылды.[9]
Белсенді оқу əдістері арқылы əзірленген оқу мақсаттарының жəне білім беру бағдарламасының бірізділігі, белгілі бір жүйелі білім беру бағытын көздейді. Бұл белсенді оқыту стратегияларының құрамына мыналар кіреді: оқушылардың зерттеу іс-əрекеттерінің негізінде белсенді оқуға ынталандыру, оқушылардың жеке, топтық жəне тұтас сыныптық жұмыс түрлерін ұйымдастыру, оқу үшін бағалау қағидаты бойынша оқуға қолдау көрсету
Бастауыш сынып пәндеріне арналған оқу бағдарламаларындағы оқу мақсаттары оқушылардан шынайы проблемаларды анықтап зерттей білуді талап етеді.
Білім берудің жаңа бағыты оқыту мен тəрбиелеудегі демократтық жəне гуманистік бағыттарды ұстана отырып, түрлі мəдениеттердің дамуы мен ерекшеліктерін ескеру болып табылады. Оқушылар қазақстандық көпұлтты қоғамда өмір сүре отырып, қарым-қатынас барысында өзара төзімділік таныту, басқа ұлт мəдениетіне деген сыйластық пен құрмет сезімін білдіру сияқты маңызды қасиеттерге ие болуы керек. Бұл ретте мəдениетті жəне түрлі мəдениетке деген сыйластық пен құрмет сезімін қалыптастыру əлеуетіне ие үдеріс - білім беру үдерісі екені белгілі.
Бұл бастауыш сынып бойынша оқу мақсаттарының жүйесі спиральды бағытпен жасалып, бағдарлама дамыта оқуға негізделген.Бағдарламаға сәйкестендіріліп жасалған оқулық, оқушылардың дәптері, мұғалімге арналған нұсқаулықтар жүйелі жобалармен жасалған [10].
Оқушыға арналған оқулық:
Оқыту мақсаттары əрбір сабақтың арнайы бағытын айқындайды.
Сабақтағы тірек сөздер қазақ, орыс жəне ағылшын тілдерінде берілген.
Практикалық жаттығулар сабақта меңгерілген математикалық дағдыларды қолдануға арналған.
Оқушылардың АКТ дағдыларын қолдануына арналған практикалық тапсырма Оқушыларға ақпараттарды есте сақтауға қатысты ескертпелер.
Проблемаларды шешуге арналған сұрақтар.
Мұғалімге арналған нұсқаулық:
Оқыту мақсаттары əрбір сабақтың арнайы бағытын айқындайды. Ресурстар сабаққа дайындалу үшін айқын белгіленген.
Тілдік жазбалар мұғалімге оқушылардың түйінді терминдер жиынтығы туралы хабардар болуын жəне сабақ мазмұнына сай төрт коммуникативтік дағдыны қолдана білуін қалай қолдау қажеттігі туралы кеңестер береді.
Қалыптастырушы бағалау туралы жазбалар білім, түсінік жəне дағдылар бойынша күтілетін нəтижелер туралы жұмыс парақтарына жазылады жəне сабақ бойынша қорытынды бағалауға дайындайды.
Қосымша тапсырмалар жұмыс парақтарының қолданылуын жəне сабақтағы қосымша жаттығулардың аясын кеңейту туралы идеяларды ұсынады.
Егер қажет болса, жаттығулардың жауаптары жəне оқушылардың талқылау барысында күтілетін жауаптары ұсынылады.
Сабаққа қатысты ескертпелер мұғалімге əрбір тапсырманы оқушыға арналған оқулықтағы тəртіппен беру туралы нұсқаулар ұсынады. Сонымен қатар, бұл бөлім қажет болған кезде саралау мүмкіндіктерін қарастырады.
Сабаққа қатысты нақты материалдар мұғалімге қажетті негізгі ақпараттарды қамтиды.
Сабақтың міндеттері оқушылардың нені білуі, түсінуі керек жəне сабақта орындауы тиіс міндеттерді қамтиды.
Оқулықтың белгіленген беттеріне сілтеме беру дұрыс бағдарлау мен жоспарлауды жеңілдетуге көмектеседі.
Əр сабақ бойынша тірек сөздердің тізімі оларды оқушылардың қолдануын жеңілдетуге арналған.
Оқушының жұмыс дəптері:
Қызықты математикалық есептер.
Оқушылардың білімін, түсінігін жəне дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік беретін есеп шығару қабілеттерін дамытады.
Оқушының жұмыс дəптері - бұл əрбір бөлім үшін дайындалған жəне білім, түсініктер мен дағдыларды қорытып, кеңейтуге мүмкіндік беретін жұмыс парақтарының іріктелімі болып табылады.
Жұмыс парақтарын үй жұмысын немесе сабақ кезінде алдыңғы сабақтарды түсінгенін тексеру үшін пайдалануға болады.
Жұмыс парақтары оқушылардың ілгерілеуін тексеруде, сондай-ақ қалыптастырушы жəне жиынтық бағалау үшін қолданылады [11].
Оқыту әдісін таңдауға ықпал ететін шарттар:
1. Оқыту әдістерін оның мақсат-міндеттеріне, оқушылардың жас және таным әрекетінің ерекшеліктеріне сай қолдану;
2. Мектептің материалдық - техникалық негізін ескеру;
3.Мектептің орналасқан жерін ескеру. Мысалы, қала мектептерінде оқушыларды өндіріс орындарына экскурсияға, ауыл мектептерінде мектеп жанындағы учаскелерге, табиғатқа, ауылшаруашылық өндірісіне апару;
4. Мұғалімнің шығармашылығы және шеберлігі. Оқытудың нәтижелі өтуіне негіз болатын сабақ мақсатының айқындығы. Себебі оқу материалын баяндауда негізгі идеясын немесе оқушылардың іс-әрекетін анықтап алмай, оқыту мақсатына жету мүмкін емес [12].
1.2. БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫН ОҚЫТУ БАРЫНДА БЕЛСЕНДІЛІГІН АРТТЫРУДЫҢ ЖОЛДАРЫ
Жаңаша білім беру жүйесінде белсенді оқытудың әдістері жеке тұлғаның қалыптасуында маңызы зор. Оқытудың белсенді әдістері -- оқу материалын игеру үдерісінде оқушыларды белсенді ойлау және практикалық әрекетке итермелейтін әдістер. Белсенді оқыту мұғалімнің дайын білімдерді баяндауына, оларды есте сақтауы мен қайта жаңғыртуына емес, оқушылардың белсенді ойлау және практикалық әрекет үдерісінде өз бетінше білімдер мен біліктерді меңгеруіне бағытталған әдістер жүйесін пайдалануды білдіреді. Белсенді оқыту әдістерінің ерекшеліктері олардың негізінде практикалық және ойлау әрекетіне ояту жатыр. Онсыз білімдерді игеруде алға жылжушылық болмайды. Оқытудың белсенді әдістерінің пайда болуы және дамуы оқытудың алдына оқушыларға білім ғана беріп қоймай, танымдық қызығушылықтар мен қабілеттердің, шығармашылық ойлаудың, өз бетінше ақыл-ой еңбегінің қалыптасуы мен дамуын қамтамасыз ету т.б. жаңа міндеттер қойылуымен байланысты. [13] Белсенді оқыту мен оқу әдістерін таңдау, пайдалану және әзірлеу - оңай жұмыс емес, өйткені мұғалімдерде қандай да бір тәсілді қолданардың алдында көптеген сұрақтар туындайды, мысалы:
Осы сабақ білім алушылардың жасына сәйкес келе ме?
Сыныпта қандай балалар жиналған, мысалы, қабілеттерінің деңгейлері әртүрлі, саны, жынысы және т.б.
Жекелеген оқушыларда жоспарлау барысында ескерілуі тиіс белгілі бір мұқтаждық, өзіндік мән-жайлар бар ма?
Белсенді оқытудың мақсаты - бұл оқушылардың білімді өзі ізденіп, меңгеріп, құрастыруына педагогтың жағдай құруы. Бұл белсенді оқыту мақсатының дәстүрлі білім беру жүйесі мақсатынан принциптік тұрғыдағы айырмашылығы болып табылады.
Оқыту әдістерінің көптүрлілігі, олардың бірте-бірте жетілуі ұстаз алдына нақты сабақта тиімді әдістерді анықтап, қолдану керектігі туралы күрделі мәселе қояды.
Көптеген педагог ғалымдар оқудағы үлгермеушіліктің себебі ең алдымен оқыту әдістерінің жетілдірілмегені деп көрсетеді. Бұған келіспеуге де болмайды. Жаңашыл педагогтар В.Н.Шаталов, С.Н.Лысенкова және басқаларының еңбек тәжірибесі осы көзқарастың дұрыстығын дәлелдейді 14.
Әрбір жеке сабақты өткізу әдісін таңдағанда ұстаздар белгілі бір тақырыпты үйрену үшін қандай әдістерді жақсы оқып үйренуге болатынын тереңінен ойластыруы қажет. Өйткені, әр пән, тіпті әр тақырыптың өзі де оқытудың ерекше әдіс-тәсілдерін талап етері анық.
Әдісті таңдап алу мұғалімнің қабілетіне, шығармашылық ізденісіне, ең алдымен оның әдістемелік шеберлік дәрежесіне байланысты. Үнемі ізденісте жүретін ұстаз қай сабақта қай әдісті кеңірек қолдану керектігін оқушылардың мүмкіндігіне және тақырыптың ауыр-жеңілдігіне қарай ыңғайластырып, тиімді пайдаланады.
Әйтседе, сабақта қолданылатын оқыту әдістерін таңдап алуда мыналарды ескерген жөн.
Ең алдымен сабақтың нақты дидактикалық міндеттері мен мақсаттары
ескерілуі тиіс.
Таңдап алынған бір ғана оқыту әдісінің өзін ұйымдастырылатын
танымдық іс-әрекеттің сипатына қарай түрліше қолданылуын ойластырған жөн.
Қолда бар оқыту құрал-жабдықтарын тиімді пайдалану тұрғысынан
іріктелген оқыту әдісін жан-жақты бағалау да артық болмайды.
Таңдап алынған оқыту әдісінің бүкіл сынып оқушыларымен, олардың әр -
сымен не топ жұмыс ұйымдастыру мүмкіндігін ойластыру да керек болады.
Таңдап алынған оқыту әдісінің сыныптың дайындығының нақты
деңгейіне, балалардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне мейлінше сәйкес болуы ескерілуі тиіс.
Оқыту жұмысының нәтижелі болуы оқыту әдістерін үйлесімді етіп таңдап ала білуге байланысты 15. Оқыту әдістерін қолайлы етіп таңдап алу үшін төмендегі шарттарды басшылыққа алған жөн:
Әдістердің оқыту заңдылықтары мен ұстанымдарына сәйкестігі;
Әдістердің дидактикалық мақсаттар мен міндеттерге сәйкестігі;
Оқыту әдістерінің тақырып мазмұнына сәйкестігі;
Оқыту әдістерінің оқушылардың оқу мүмкіндіктеріне (жас және дербес
ерекшеліктеріне, дайындық деңгейіне, сынып ұжымының ерекшелігіне) сәйкестігі;
Әдістердің мұғалімдердің мүмкіншіліктеріне (тәжірибесі, білімі, қабілеті, жалпы білімдарлығы) сәйкестігі;
Оқыту әдістерінің мектептің материалдық және техникалық базасына
сәйкестігі;
Әдістердің сыртқы жағдайлардың (географиялық, өндірістік орта)
ерекшеліктеріне сәйкестігі.
Енді осы аталған өлшемдердің кейбіреуіне нақты түсінік берейік. Мәселен, оқыту әдістерінің дидактикалық мақсаттары мен міндеттеріне сәйкестігін мына 1-кестеден көруге болады.
Оқу әдістерінің оқушылардың оқу мүмкіндіктеріне сәйкестігі. Бұл жерде олардың жас және дербес ерекшеліктері еске алынады. Мысалы, бастауыш сыныптарда түсіндіріп оқыту әдісі, сауаттылыққа оқытудың аналитикалық-синтездік әдісі қолданылады, ал жоғары сыныптарда лекция, өз бетінше жұмыс істеу әдісі, лабораториялық бақылау және басқа әдістер пайдаланылады.
Сыныптағы оқушылардың білім дәрежесі, дербес қабілеті әр түрлі болады. Сондықтан оқыту үрдісінде дайындығы күшті оқушылар тапсырманы мұғалімнің бақылауымен өз бетінше орындайды, ал дайындығы нашар оқушылар тікелей мұғалімнің басшылығымен орындайды.
Оқытудың сапасы мектептің оқу-материалдық және техникалық базасына байланысты. Оқыту әдістерін және құралдарын үйлесімді пай-далануда оқу пәндерінің ерекшелігі, мектеп лабораторияларының, оқу кабинеттерінің түрлі көрнекі және техникалық құралдармен қамтамасыз етілуі ескеріледі 16.
Кесте 1 - Оқыту әдістерінің дидактикалық мақсат-міндеттеріне
сәйкестік шарты
Дидактикалық мақсат
Оқыту әдістері
1. Оқушылардың жаңа білімді қабылдауы
1. Мұғалімнің сөздік әдістерімен білімді баяндауы.
2. Оқушылардың өз бетінше істейтін жұмыстары:
а) кітаппен немесе басқа әдебиеттермен жұмыс істеу;
ә) бақылау және тәжірибе.
2. Білімді, іскерлікті, дағдыны бекіту
- Материалды қайталап оқу
- Қайталау жаттығулары
- Қайталау, қорытындылау әңгімесі
3. Білімді, іскерлікті, дағдыны тексеру
- Ауызша сұрақ
- Жазбаша бақылау жұмысы
- Лабораториялық, практикалық, графикалық жұмыстар
Оқыту әдістерін таңдау ертеден-ақ дидакт-ғалымдарды толғандырып келеді. Осы мәселеге қатысты танымал ғалымдардың көзқарасын қарастырып көрелік. Ю.К.Бабанский Оптимизация педагогического процесса атты еңбегінде оқыту әдістерін оңтайлы таңдау мәселесіне тоқтала отырып, бірақатар сұрақтарға жауап іздеген 17.
Белсенді оқыту стратегиясында қол жеткізген мақсаттар туралы әңгімемізді нақтылау үшін педагогикалық қоғамастықта белсенді талқыланып жүрген Б. Блумның когнитивтік (танымдық) мақсаттар таксономиясын қолданамыз [18]. Егер Б. Блум құрастырған таксономияларға сүйенсек, онда білім - бұл осы иерархияның ең бірінші, ең қарапайым деңгейі. Одан әрі мақсаттардың тағы бес деңгейі жүреді, оның алғашқы үшеуі (білім, түсіну, қолдану) төменгі реттегі, ал келесі үшеуі (анализ, синтез, салыстыру) - жоғарғы реттегі мақсаттар болып табылады
Когнитивтік бағдардың жүйеленуі, Б. Блум бойынша келесі үлгіде ұсынылуы мүмкін:
Білім: фактілерді, қабылданған терминологияны, критерийлерді, әдіснамалық принциптер мен теорияларды енгізе отырып, арнайы ақпаратты тану, қайта жаңғырту қабілеті.
Түсіну: кез келген хабарламаның мағынасын дәлме-дәл түсіну қабілеті. Б. Блум түсіну реттілігінің үш түрін жіктеп көрсетті:
аударма - баяндалған материалды қабылдау және басқа формаға (басқа сөзге, сызбаға және т.т.) ауыстыру;
интерпретация (талау, түсіндіру) - идеяны жаңа кескін үйлесіміне қайта құру;
экстраполяция - бұрын алынған ақпараттарды ескере отырып, бағалау және болжау .
3. Қолдану: сыртқы ықпалдың нұсқауынсыз-ақ бұрын танысқан принциптерді немесе үрдістерді жаңа жағдайда қолдана білу. Мысалы, әлеуметтік-ғылыми қортындыларды жекелеген әлеуметтік проблемаларға қолдану немесе практикалық жағдайларда жаратылыстану ғылымдарының немесе математикалық принциптерді қолдану.
4. Анализ: материалды олардың қатынасын белгілей отырып және оларды ұйымдастыру моделін түсіне отырып, жекелеген құрауыштарға бөлу. Мысалы, көркем жұмыстардағы тұжырымдалмаған кемшіліктерді табу, себеп-салдарлық байланысын айқындау және формалары мен тәсілдерін тану.
5. Синтез: бөліктерді немесе элементтерді жаңа бір бүтінге біріктірудің шығармашылық үрдісі. Бұл - кәсіби эссе жазу, әлеуметтік жағдайларда қолданылатын болжамдар мен теориялар тұжырымдамасын тексеру тәсілдерін ұсыну.
6. Бағалау: идеялар, шешімдер, әдістер т.б. туралы құнды пікірлерді өңдеу процесі. Бұл бағалар сандық және сапалық болуы мүмкін, бірақ олар критерийлерді не стандарттарды қолдануға негізделуі тиіс.[19]
Сонда ғана дәстүрлі оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер білім беру үрдісінде мақсаттардың алғашқы үш деңгейіне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Оқулықтың кез келген тарауларының соңында берілген тапсырмаларды үлгі ретінде қарастырайық. Көп жағдайда осы тапсырмаларды орындау үшін оның мазмұнын қарапайым қайта жаңғыртудың өзі жетіп жатыр. Оқушылардан білімді (мақсаттың екінші және үшінші деңгейін) түсіну мен қолдануды талап ететін тапсырмалар, әдетте қандай да бір таңбамен (белгімен) белгіленеді және оны педагог әрқашан қолдана бермейді.
Белсенді оқыту мен оқудың белгілі бір әдісін пайдаланардың алдында мұғалімдер өздеріне әртүрлі сұрақтар қойып, өзінің үдерістегі рөлі мен іс-қимылын ұдайы ойластырып отыруы керек .
Жаңа технологияның өріс алуына орай оқыту үрдісінде интерактивті әдістер, интерактивті оқыту терминдерімен жиі кездесеміз. Интерактив сөзі ағылшын тілінен енген. Ол өзара әрекет жасау деген мағынаны білдіреді. Интерактивті әдістердің мәні - оқытушының басшылығымен оқушылардың бір - бірімен өзара белсенді байланыста отырып оқу - танымдық нәтижеге жетуі.
Белсенді оқу тәсілі жаңа білімді бұған дейінгі біліммен байланыстырады, қателіктер бізге өзімізді тексеріп, түсінігімізді жетілдіруге жол ашып, нәтижесінде терең білім мен көзқарасты өзгертеді. Белсенді оқуда өз тәжірибесінің негізінде үйреніп, оқушыларға эксперимент жасап, мәнін ұғынып, түсінік қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Бірлескен оқу тәсілі құрылымдалған топтық жұмыстан тұрады. Бұл әдісте тұлғааралық қарым-қатынас дағдылары жетіліп, ақпарат алу және жоғары деңгейлі ойлау дағдылары дамиды.
Оқу пәндері арасында байланыс орнату білім беру бағдарламасының аясын кеңейтіп, теңестіреді, тереңірек білім алуға мүмкіндік береді, көптеген дағдыларды қалыптастырады, түсінік пен дағдыларды дамытуға көмектесе алады, оқудың анағұрлым саналы меңгерілуіне көмектеседі, оқуға деген уәжді арттыра алады.
Оқушылардың қажеттілігін қанағаттандыру тәсілінде оқушылардың оқуға қолдау көрсету мақсатында тексеру және кері байланыс ұсынылады. Яғни, уәжді және өзін-өзі бағалау деңгейін арттыра отырып қай бағытта оқыту керектігін анықтауға көмектесеміз. Сонымен бірге оқушылардың өз жұмысын жақсартуына мүмкіндік беріп, оқушылардың барынша тиімді оқу жолдарын түсінуіне көмектесеміз.
Оқушылар өзара әңгімелесу арқылы тапсырмаларды талқылауы бір-біріне білім мен дағдыларды үйрете отырып, тақырыпты терең түсінуіне жол ашады. Оқушылардың өз үлгерімі туралы ойланып, әрі қарай не істеу керектігі туралы шешім қабылдауына мүмкіндік ала отырып, тапсырманы күрделендіріп, оқушылардың оқуға деген уәжін арттырып отырады. Оқыту процесінде білім алушының қойылған оқыту мақсаттарын түсінгендігін растау ретінде басқа да оқу міндеттері қойылып және тиімді сыныптық пікірталас қалыптасқаны маңызды. Мұғалімнің тұрақты түрде кері байланыс жасауы білім алушыларды алға қарай жылжуға, жақсы нәтижеге жетуге ынталандыратын болады.
Топтық жұмыс барысында мұғалім әрбір топтағы білім алушылардың талқылауын тыңдайды және бақылайды: кейбір білім алушылар бағалау критерийлеріне сәйкес оқу мақсатына жеткендігін жылдам көрсете алады. Мұғалім одан әрі оқу мақсатына жетуге ұмтылған білім алушылардың іс-әрекетін бақылауы және қосымша сұрақтар қоюы тиіс:
Бұл туралы не ойлайсыздар?
Сіздің топта не талқыланғаны туралы түсінік бере аласыз ба?
Егер білім алушылар практикалық жұмыс орындаса, онда сұрақты әр тапсырма бойынша қоюға болады:
Сіздер қазір не істеп жатырсыздар?
Сіздің ойыңызша бұдан әрі не болады?
Сіз бұл тапсырманы орындау барысында ерекше бірдеңені байқадыңыз ба?
Топтық жұмыс барысында мұғалім барлық топтардың жұмысын бақылауы тиіс. Топты бақылауды тапсырманы орындауға қатысумен бірге жүргізуге де болады. Жауаптарды бағалаудан кейін мұғалім оқу мақсатына жетуге ұмтылған топтарға қайтадан келіп, олардың оқу мақсатына жетулеріне тағы бір мүмкіндік беруіне болады. Бұл жағдайда білім алушыларға жаңа идеяны тұжырымдауды, екі (немесе одан да көп) идеяны салыстыруды, идеяларды бағалауды, топтық талқылаулар негізінде қорытынды жасауды, сұрақтарға жауап беруді ұсынады.
Электронды оқу және жаңа технологияларды пайдалану белсенді оқудың қызықты тәсілдеріне жатады. Бұл оқушының уәжін арттыра және зерттеу жүргізу, қарым-қатынас жасау, ынтымақтастық орнату және тапсырмаларды тиімді іске асыру үшін қолданылады. Оқушылардың ақпарат іздеп, өз тәсілдерін табуына мүмкіндік бере отырып, олардың өз үлесін қосуына септігін тигізеді, сыныптан тыс өз бетінше білім алуға мүмкіндік беретін тәсілдердің бірі болып табылады.
Модельдеу тәсіл іске асып жатқан ойлау үдерістерін түсіндіре отырып мысал ұсыну, яғни оқушыларды бір мезгілде пән мазмұны туралы ойлануға және сарапшы ретінде әрекет етуге жетелейді. Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуіне көбірек мүмкіндік беріп, тапсырманы кезеңдерге бөледі және үдеріс туралы ойланып, рефлексия жасауға ынталандырады [20].
Саралау тәсілі әр оқушының оқудағы қажеттіліктерін қанағаттандырып, жекелей түсінік пен дағдыларын тереңдейді. Сонымен бірге, өзіне деген сенімі мен оқуға деген уәжін артады, оқушыларға идеяларды тереңірек түсінуге көмектесе отырып, шығармашылыққа ынталандырады. Саралауда барлық оқушылар үшін тиімді, барлық оқушылардан күтілетін нәтижені арттыра алады.
Оқушының білімге деген ынтасына мұғалім мен ата-ана, қоршаған орта әсер етеді. Мұғалім белсенді әрекет ете отырып, оқушылардың танымдық қабілетін дамытып, ғылым негіздерін игеруге, белгілі бір білімдердің, дағдылар мен іскерліктерін қалыптастырып, оқушының рухани, физикалық және еңбек қабілеттерін жетілдіріп, еңбек және кәсіби дағдыларын дамытуда аянбай еңбек ету қажет.
Сонымен қатар белсенді оқытудың тағы бір тиімділігі кері байланыс әрекеті.
Кері байланыс әрекеті сабақтың әр кезеңінде қолданылып, мұғалімнің оқушымен үздіксіз қарым-қатынаста болып, оқыту үдерісін ары қарай жоспарлауға және түзетіп отыруға жағдай тудырады. Оқушыларға кері байланыс беру барысында мұғалімге төмендегілер ұсынылады:
ненің дұрыс емес екендігін, оны ары қарай қалай түзету керектігі туралы ақпарат бермей тұрып, дұрыс емес, қате сөздерін қолданбау қажет;
ненің дұрысненің бұрыс екендігін түсіндіріп айту қажет;
қателікті түзету және дұрыс жауапты жақсарту жолдарын көрсету қажет;
жіберілген қателік туралы төменгі ақпарат беру:
қателіктің орны қателік түрі оны түзету үшін қажетті іс-әрекеттер ұсынылуы қажет;
оқушы жауабын мазақ етіп, жағымсыз түсіндірме беруге, мысалы, мисыздың жауабы, бұған қалай ғана ақылың жетті? деген анайы сөздерді қолданбау керек.
Осындай сөздер оқушылардың жеке тұлғасына кері әсер етеді. Тиімді түрде ұйымдастырылған кері байланыс мұғалімге оқыту үдерісінің қалай жүріп жатқандығы туралы, оқушыға алға ілгерілеуі туралы және ары қарай нәтижені жақсарту үшін түзетуді жоспарлау туралы ақпарат береді, ал оқушыға оның алдында туындайтын 3 сұраққа жауап алу мүмкіндігін береді:
Мен оқытудың қай кезеңінде тұрмын?
Нәтижелерге қалай жетемін?
Қателігімді түзету үшін ары қарай не істеуім қажет?
Бастауыш сынып оқушыларын көбірек ойынға, бірлескен жұмысқа бағыттағанда ғана балада креативті ойлау дағдысы дамып, шығармашылықпен жұмыс істеуге дағдыланады. Шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа үлгіні жасауда ықпалы зор. Шығармашылық тапсырмалар оқушыларға зақым келмейтіндей және мәжбүрлемей, оқушының шынайы білімінің тереңдігін көрсетеді. Олар оқушының креативті ой-санасын дамытып ойлануды үйретеді [21]. Оқыту мақсатында қолданылатын ойындардың түрлері көп. Ойын - қанағат алу үшін жасалатын іс-әрекет. Ол мектеп жасына дейінгі балалардың іс-әрекетінің негізгі түрі, ал оқушылар мен ересектер ойынды сабақтан және жұмыстан қолы бос кездерінде ойнайды. Бірақ оқуда да, еңбекте де ойын элементтерін қолдануға болады. Ойын туралы көптеген теориялар бар. Солардың бірін алғаш рет жасаған Ф.Врубель. Ол ойын арқылы бала өзін-өзі көрсеткісі келеді дейді. М.Лазарус жұмыстан кейін демалу теориясын, Г.Спенсер ойын арқылы денедегі артық энергияны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz