Жас отбасындағы қақтығыстар

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазіргі жас отбасындағы қақтығыстардың психологиялық ерекшеліктері

Толысбаева Аяжан Муратовна

tolysbayevaayazhan@gmail. com

«Тұран-Астана» Университетің «Педагогика және психология» факультетің студенті

Ғылыми жетекшім: Іргебаева Н. М.

Астана, Қазақстан

Кіріспе . . .

I тарау . Жас отбасындағы қақтығыстар . . .

1. 1. Отбасы дегеніміз не? . . .

1. 2. Отбасылық жанжалдар ұғымы және олардың пайда болу себептері……… . . .

1. 3. Отбасылық жанжалдардың алдын алу және оларды шешу . . .

IIтарау. Жас отбасылардағы қақтығыстардың себептерін эмпирикалық зерттеу. …… . . .

2. 1. Зерттеуді ұйымдастыру және жүргізу . . .

2. 2. Нәтижелерді талдау және түсіндіру . . .

Қорытынды . . .

Әдебиеттер тізімі . . .

Қосымшалар . . .

Аннотация: Жас отбасы - отбасы институтының жұмыс істеуі мен дамуының жауапты кезеңі болып табылады. Осы мақалада туындаған қақтығыстардың ең көп саны жас отбасыларға тән, олардың пайда болуы мен шешімдері осы мақалада келтірілген.

Кілт сөздер: Отбасы, жас отбасы, жанжал, отбасылық жанжал

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі. Жыл сайын біздің елімізде миллиондаған отбасылар құрылады, олар күшейіп, өсуі керек. 5 жасқа дейінгі неке өтілі бар және ерлі-зайыптылардың жасы 30 жастан аспаған балалары бар немесе онсыз жас отбасы болып саналады. Біздің елімізде мұндай отбасылардың шамамен 18% -ы бар. Бұл отбасылардың әл- ауқаты, беріктігі маңызды әлеуметтік мәселе болып табылады.

Отбасылық өмірдің бастапқы кезеңінде ресми түрде жарияланған неке одағы шынайы отбасы жасушасына айналады. Жас отбасы - бұл ортақ қажеттіліктерді, мүдделерді, көзқарастарды, талғам мен әдеттерді құрудың қиын кезеңі. Басқаша айтқанда, екі түрлі “Мен” - ден “біз” жүйесін құру керек. Бұл қиын міндет. Ерлі-зайыптылардың бейімделу, жаңа рөлдерді игеру, өзара түсіністік пен құрмет атмосферасын құру қаншалықты жас жұбайларға байланысты, көбінесе некенің беріктігі, отбасылық қатынастарды одан әрі дамыту үшін қолайлы климат болып табылады.

Жас некелер бір - бірінің әлеміне бастапқы енуімен, отбасындағы еңбек пен міндеттерді бөлумен, тұрғын үй, қаржылық және жалпы экономика мен күнделікті өмірді басқарумен байланысты мәселелерді шешумен, күйеуі мен әйелі рөліне енуімен, жеке басының деформациясымен, өмірлік тәжірибеде алу, өсу және жетілу процесімен сипатталады. Баланың пайда болуымен уақыт бюджетінің шиелінісі, ойын - сауықтың, демалыстың, бос уақыттың күрт шектелуі, физикалық және жүйке шаршауының жоғарылауы. Осыған байланысты олардың кәсіби өсу, өз мүдделерін іске асыру мүмкіндіктері айтарлықтай шектеулі. Некелік өмірдің бұл кезеңі отбасының тұраұтылығы тұрғысынан ең қиын және қауіпті. Жас отбасылардың едәуір бөлігі бірлескен неке өмірінің басында ыдырайды. Қазіргі жас отбасылардағы қақтығыстар негізінен экономикалық проблемаларға байланысты деп санаймыз.

1. 1. Отбасы дегеніміз не

Отбасы- қазақстандық қоғамның ошағы Н. Назарбаев

Отбасы - адамның даму факторы және маңызды әлеуметтану институты, өйткені адам қоршаған ортасы туралы алғашқы ілімді, тұлғааралық қарым -қатынас тәжірибесін, рухани және физикалық даму негізін, мінез-құлық нормаларын отбасыдан алады. Тұлғаның негізін қалыптастыратын мәдени құндылықтар мен дәстүрлер отбасы арқылы ұрпақтан ұрпаққа тарайды.

ОТБАСЫ некеден (ерлі-зайыптылықтан), туыстықтан, жекжаттықтан, бала асырап алудан немесе балаларды тәрбиеге алудың өзге де нысандарынан туындайтын және отбасы қатынастарын нығайтып, дамытуға септігін тигізуге арналған мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттер негізінде өзара байланысқан адамдар тобы[1] .

Отбасы қазіргі қоғамда өмір сүретін көптеген адамдардың өміріндегі маңызды құндылық болып табылады. Қоғамның әрбір мүшесі, әлеуметтік мәртебесінен, этностығынан, мүліктік және материалдық жағдайынан басқа, туылған сәттен бастап өміріннің соңына дейін отбасы неке жағдайы сияқты сипаттамаларға ие. Отбасын құратын адамдар қажеттіліктердің кешенін қанағаттандыруға тырысады, сонымен қоса махаббат, балалар, ортақ қуаныштарда отбасылық қарым қатынаста түсіндірілед. Алайда, отбасын құру болашақ ерлі зайыптылар арасында қалыптасқан неке туралы идеалды идеяларды жүзеге асыру ғана емес. Бұл бірнеше адамның нақты өмірі, оның барлық күрделілігі мен әртүрлілігі оған үздіксіз келісімсөздер, келісімдер, ымыраға келу және әрине қиындықтарды жеңу, әр отбасындағы қақтығыстарды шешу кіреді [2] .

1. 2. Отбасылық жанжалдар ұғымы және олардың пайда болу себептері

Отбасылық жанжалдар бұл бір отбасы мүшелерінің арасында отбасының өмірі туралы да, оның мүшелерінің әртүрлі қажеттіліктерін қанағаттандыру, рөлдік мінез құлықтың күтулерге сәйкестігі туралы туындайтын қақтығыстар болып табылады[2, ] .

Жас отбасының кезенін барлық зерттеушілер психологиялық және тұрмыстық сипаттағы көптеген проблемалар тұрғысынан бөліп көрсетеді, олар көбінесе отбасын өзінің қалыптасуының бастапқы кезеніңде бұзады. Жас отбасылардың едәуір бөлігі бірлескен неке өмірінің басында ыдырайды .

Ерлі - зайыптылық өмірдің алғашқы қадамдарынаy бастап, өмірлік мәселелерді шешудің әртүрлі тәсілдері жанжалды жағдайларды жасауға себеп емес екенін есте ұстаған жөн. Егер жанжал әлі де пісіп жетілсе, жанжалды күшейтпестен бұрын, қажетсіз эмоцияларсыз оны өзара шешу қажет. Мұның бәрі әдепті және дипломатиялық болу қабілетіне, ымыраға келу қабілетіне байланысты. Біздің зерттеуімізде бес жасқа дейінгі неке өкілі бар және ерлі заыптылардың жасы 30 жастан аспаған 10 жас отбасына қатысты. Зерттелетін жұптардағы жанжалдың жалпы деңгейі орташа деңгейге жақын. Кейбірі өзара әрекеттесуге дайындық деңгейі орташа, бұл жұбайымен қақтығыс ықтималдылығы өте жоғары екенін көрсетеді[3, 6] .

Жүргізілген зерттеулерде алынған мәліметтер жанжалға ұшыраған жас отбасыларға психологтар кеңес беру барысында көмек көрсету бойынша ұсыныстар дайындау үшін пайдалануы мүмкін.

Қазіргі отбасыларда бұрынғыларға қарағанда екі ось бойынша да айқын стрессті бастан кешіреді. Ажырасулардың санының өсуі, әйелдер құқығы үшін қозғалыстар, сексуалды және технологиялық революция өз өмірлік циклдерінің сатылары бойынша өтетін отбасыға күшті ықпал етеді. Жиі, жұмыстан айырылу немесе ажырасу кризистің дамуын тездетеді, бұл жанұя мүшелерінің көмек сұрауына әкеледі. Дегенмен, дағдарысты басынан кешіруші отбасымен жұмыс барысында психотерапевт тек симптом немесе ағымдағы өзара әрекеттесудің стереотиптеріне ғана назар аудармауы керек, ол сондай-ақ осыған дейінгі ұрпақтардан қалған өзара қарым-қатынас паттерндеріне де зейінін аударуы керек. Тағы бір айтатын нәрсе, отбасылық салт-дәстүрлер мен өзара әрекеттесу петтерндері әр әлеуметтік-мәдени топтарда әртүрлі болады[7, 9] .

1. 3. Отбасылық жанжалдардың алдын алу және оларды шешу

Әлеуметтанушылар “басынан бастап жанжалсыз неке шын мәнінде жоқ” деп атап өткен[10, 16] Бақытты отбасылар қақтығыстардың болмауымен немесе төмен жиілігімен емес, олардың тереңдігі мен салыстырмалы ауыртпалықсыз және нәтижесіндегімен ерекшелінеді[17, 200] Әрбір шешілген жанжал өзара түсінушілікті, өзара құрметтеуді күшейтеді және бір-біріне деген қамқорлықты арттырады[19, 106]

Жанжалдардың алдын алу үшін емес, оларды сындарлы бағытта тиімді шешу үшін мвңызды. Жанжалды сындарлы шешу ерлі-зайыптылар арасында қарым қатынас орнату, жеңілдіктер жасау мүмкіндігі болған жағдайда ғана мүмкін болады. Өзара жеңілдіктер бұл достық және берік отбасын құрудың маңызды шарты және жолы болып табылады.

2. 1. Зерттеуді ұйымдастыру және жүргізу

Біздің зерттеуіміздің мақсаты жас отбасындағы қақтығыстардың себептерін зерттеу болды. Қазіргі жас отбасылардағы қақтығыстар негізінен экономикалық проблемаларға байланысты деп болжалды. Зерттеудің міндеті жас отбасылардағы қақтығыстардың себептерін анықтау болды. Әдебиеттерді талдау негізінде біз жас отбасылардағы қақтығыстардың келесі себептерін қарастырдық: ұрпақтар арасындағы қарым-қатынастың күрделілігі, көшбасшылыққа деген талаптар, үй істерін бөлу, экономикалық проблемалар, бос уақытты өткізу, қызғаныш және баланың отбасында пайда болуы.

Пәндер: біздің зерттеуімізге бес жасқа дейінгі неке өтілі бар және ерлі-зайыптылардың жасы 30-дан аспайтын 10 жас отбасы қатысты. Осы критерийлерге сәйкестігін анықтау үшін жас отбасылардан неке өтілі мен ерлі-зайыптылардың жасы сұралды[25, 70]

2. 2. Нәтижелерді талдау және түсіндіру

"Жанжалды жағдайдағы ерлі-зайыптылардың өзара әрекеті" әдісінің нәтижелерін талдау кезінде барлық жағдайлар сегіз блокқа (шкалаға) топтастырылған (кестені қараңыз. 1) . Әдістеменің нәтижелерін жалпы индексті (Әдістеменің барлық жағдайлары бойынша жауаптардың арифметикалық ортасы), сондай-ақ блоктар бойынша жеке индекстерді (әрбір блок бойынша арифметикалық орта) есептеу арқылы алады. Индекс мәндері -2-ден +2-ге дейін өзгереді. Индекстердің теріс мәні жанжал жағдайындағы респонденттің "теріс" реакцияларын, оң - "оң" реакциялар туралы айтады. -1-ден +1-ге дейінгі мәндер отбасылық жанжалдардағы субъектінің мінез-құлқының пассивті сипатын көрсетеді, ал +2 немесе K -2-ге жақын, осы жағдайларда белсенді позиция туралы.

"Даулы жағдайдағы ерлі-зайыптылардың өзара іс-қимылы" әдістемесінің блоктары (шәкілдері) "

Блоктың атауы

№ жағдай

индекстері

Блоктың атауы: 1. Туыстарымен және достарымен қарым-қатынас

№ жағдай: 1, 5, 8, 20

индекстері: -0, 7

Блоктың атауы: 2. Балаларды тәрбиелеу

№ жағдай: 4, 11, 16,

индекстері: -0, 6

Блоктың атауы: 3. Ерлі-зайыптылардың біреуіннің автономия көрінісі

№ жағдай: 6, 18, 21,

индекстері: -0, 5

Блоктың атауы: 4. Рөлдік күтулерді бұзу

№ жағдай: 2, 12

индекстері: -0, 6

Блоктың атауы: 5. Мінез-құлық нормаларының сәйкес келмеуі

№ жағдай: 3, 22, 19

индекстері: -0, 08

Блоктың атауы: 6. Ерлі-зайыптылардың біреуінің үстемділік көрінісі

№ жағдай: 9, 23

индекстері: -0, 6

Блоктың атауы: 7. Қызғаныш көрінісі.

№ жағдай: 13, 14, 17

индекстері: -0, 2

Блоктың атауы: 8. Ақшаға қатысты келіспеушіліктер.

№ жағдай: 7, 10, 15

индекстері: -0, 4

Біз тексерген ерлі-зайыптылар үшін жанжал бойынша бірінші орынды туыстарымен және достарымен қарым-қатынас алады (-0, 7) . Екінші орында келесі блоктар орналасқан:

1. балаларды тәрбиелеу (-0, 6) ;
рөлдік күтулердің бұзылуы (-0, 6) ;
ерлі-зайыптылардың біреуінің үстемдігінің көрінісі (-0, 6) .

Жанжал бойынша үшінші орында ерлі-зайыптылардың бірінің автономия көрінісі (-0, 5) .

Біздің зерттеуіміз қазіргі жас отбасылардағы қақтығыстар негізінен экономикалық проблемаларға байланысты деген гипотезаны тексеруді мақсат етті. Ал ақшаға қатысты келіспеушіліктер тек төртінші орында (-0, 4) . Сонымен, гипотеза расталмады.

Сонымен қатар, жағдайларды "жанжалға кінәлі"негізінде екі топқа бөлуге болады. Біз "кінә" сөзін тырнақшаға аламыз, өйткені бұл қақтығыстың нақты кінәсі туралы емес (оны анықтау қиын), бірақ жанжалдың себебі туралы. Жағдайларда № 4, 5, 9, 10, 11, 13, 14, 17, 18, 19, 22 көп жағдайда жанжалдың пайда болуына әдіснамамен жұмыс істейтін жұбайы "кінәлі", ал жағдайларда № 1, 2, 3, 6, 7, 8, 12, 15, 16, 20, 21 мұндай жағдайды оның жұбайы (зайыбы) берді.

Зерттеу нәтижелері бойынша аз дәрежеде жанжалдың туындауына әдістемемен жұмыс істейтін жұбайы (күйеуі -0, 2, әйелі -0, 3) "кінәлі", ал көп жағдайда оның жұбайы (зайыбы) (күйеуі -0, 6, әйелі -0, 7) себеп берген.

Осылайша, осы зерттеуге бес жылға дейінгі неке өтілі бар және ерлі-зайыптылардың жасы 30-дан аспайтын 10 жас отбасы қатысты. Екі әдіс қолданылды:

"Жанжал жағдайындағы ерлі-зайыптылардың өзара әрекеттесуі" әдісі ю. е. Алешина, Л. Я. Гозман, Е. М. Дубовская.
Тест "неке қатынастарындағы сындарлы өзара әрекеттестіктің өзін-өзі бағалауы"»

Қорытындылар:

1. Тексерілген ерлі-зайыптылардың жанжалдары бойынша бірінші орынды туыстарымен және достарымен қарым-қатынас алады (-0, 7) . Екінші орында мынадай блоктар орналасқан: 1) Балаларды тәрбиелеу (-0, 6) ; 2) рөлдік күтулердің бұзылуы (-0, 6) ; 3) ерлі-зайыптылардың біреуінің үстем болуы (-0, 6) . Жанжал бойынша үшінші орында ерлі-зайыптылардың бірінің автономия көрінісі (-0, 5) .

2. Қазіргі жас отбасылардағы қақтығыстар негізінен экономикалық проблемаларға байланысты деген болжам расталмады. Ақшаға қатысты келіспеушіліктер тек төртінші орында (-0, 4) .

3. Зерттеу нәтижелері бойынша аз дәрежеде жанжалдың туындауына әдістемемен жұмыс істейтін жұбайы (күйеуі -0, 2, әйелі -0, 3) "кінәлі", ал көп жағдайда оның жұбайы (зайыбы) (күйеуі -0, 6, әйелі -0, 7) себеп берген.

4. Зерттелетін жұптардағы жанжалдың жалпы деңгейі -0, 7, бұл орташа деңгейге жақын. Ерлі - зайыптылық қатынастарда сындарлы өзара әрекеттесуге дайындық орташа деңгейге ие-3, 56, бұл жұбайымен (жұбайымен) қақтығыс ықтималдығы өте жоғары екенін көрсетеді

Қорытынды

Жас отбасының кезеңін барлық зерттеушілер психологиялық және тұрмыстық сипаттағы көптеген проблемалар тұрғысынан бөліп көрсетеді, олар көбінесе отбасын өзінің қалыптасуының бастапқы кезеңінде бұзады. Жас отбасылардың едәуір бөлігі бірлескен неке өмірінің басында ыдырайды.

Ерлі - зайыптылық өмірдің алғашқы қадамдарынан бастап, өмірлік мәселелерді шешудің әртүрлі тәсілдері жанжалды жағдайларды жасауға себеп емес екенін есте ұстаған жөн. Егер жанжал әлі де пісіп жетілсе, жанжалды күшейтпестен, қажетсіз эмоцияларсыз оны сындарлы түрде шешу қажет. Мұның бәрі әдепті және дипломатиялық болу қабілетіне, ымыраға келу қабілетіне байланысты.

Біздің зерттеуімізге бес жасқа дейінгі неке өтілі бар және ерлі-зайыптылардың жасы 30 жастан аспаған 10 жас отбасы қатысты.

Біз тексерген ерлі-зайыптылар жанжал бойынша бірінші орынды туыстарымен және достарымен қарым-қатынаста алады. Ата-ана отбасындағы өмірден тәуелсіз өмірге көшу көбінесе аға буын өкілдері мен жас жұбайлар арасындағы қақтығыстарға әкеледі. Сонымен қатар, олар бөлек тұратын жас жұбайлар мен олардың ата-аналары арасында да, бірге өмір сүретіндердің арасында да пайда болады.

Әр адамның өз достары, достары, ескі және соңғы, жақын және алыс. Егер күйеуі мен әйелінің достары ортақ тіл тапса, егер олар бір-біріне қызықты болса, бұл өте жақсы. Бірақ бұл әрдайым бола бермейді.

Екінші орында мынадай себептер орналасқан: 1) Балаларды тәрбиелеу; 2) рөлдік күтулердің бұзылуы; 3) ерлі-зайыптылардың біреуінің үстем болуы.

Бала көптеген отбасылар үшін маңызды сынақ болды. Ерлі-зайыптыларға бала туғаннан кейін өзгертуге тура келеді бүкіл строй қалыптасқан отбасы ішіндегі қатынастар, әдеттерден, бүкіл құрылған, оларға отбасылық өмір салты. Ерлі-зайыптылардың бұрынғы рөлдерінен басқа, олар ана мен әкенің рөлін алады. Мұндай қайта құру әрдайым тегіс бола бермейді.

Рөлдік күтулердің бұзылуына қатысты жанжалдар ерлі-зайыптылардың күйеуі-әйелі, анасы-әкесі, иесі-иесі, еркек-әйел, отбасы басшысы рөлдерін екіұштылықпен түсінуі және әр серіктестің белгілі бір отбасылық рөлді қолдануы туралы екіұштылық нәтижесінде туындайды.

Әйелі немесе күйеуі (немесе екеуі де) үйленгенге дейін көшбасшы бола алады. Некедегі осындай ұстанымдарды сақтау қақтығыстарға әкелуі мүмкін. Мұндай жағдайдан шығу жолы өзара талқылау және көшбасшылыққа қатысты шағымдардан бас тарту, басқа серіктестің балама пікіріне адал көзқарас, отбасылық мәселелерді бірлесіп шешу болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.